Diskriminimet Llojet e Tyre Diversitetet Kulturor (1)

7/24/2019 Diskriminimet Llojet e Tyre Diversitetet Kulturor (1)

1/15

Arsimimi (si baz pr diskriminim)

Pr shembull, prakticizmi i t drejtave dhelirive mund t jet i kufzuar pr shkak tarsimimit t individit n raste kur inormatat enevojshme relevante pr jetn e prditshme

jepen n mnyr joadekuate, q sht i

pakuptueshm pr personat me arsimim m tult Arsimimi si baz e diskriminimit mund tmaniestohet edhe n rastet kur prdoret sikriter pr punsim ose ndonj lloj tjetr i

an!azhimit n pun, e nuk paraqet kushtthelbsor, por pundhnsi me qllim einkorporon q t prjashtoj kate!ori tcaktuar t qytetarve n!a mundsia pr t

aplikuar "riteret e ktilla (t aplikuara n


2/15

Asimilimi i dhunshm shpesh shoqrohet me kolonizim dhe meshprn!ulje t dhunshme Asimilimi i dhunshm mund t prdoretme qllim q t shtypen subkulturat, si akt i diskriminimit kundrpakicave ose si instrument politik me qllim q t krijohet unitetnacional (shpesh me arsyetimin se n kt mnyr pamundsohenburimet e mundshme t aktiviteteve subversive)Adaptim i arsyeshm$ Pr shembull, obli!imi pr ndryshim pr shkak tmundsimit pa pen!es t qasjes s personave me invaliditet deri teobjektet publike, adaptim t mjeteve pr transport publik (me qllim tqasjes s tyre pr personat me invaliditet, pr personat e moshuar dhe

pr oshnjat n karroca), disejnimi i tualeteve n institucionet publike tarritshme pr personat me invaliditet, vendosja e ashensorve nobjektet publike, sinjalet me z n udhkryqe


3/15


4/15

/sht br me veprim apo me mosveprim* /sht br n!a ana e personave fzik ose juridik, !je!jsisht nsektorin privat ose publik+ 0se bhet jal pr akt t dhnies m pak t drejta ndonj

personi (deprivile!jim) ose dhnia e m shum t drejtave ndonjpersoni (privile!jim) 'iskriminimi mund t paraqitet n t !jithaserat e jets publike dhe private Pr shembull$ 0 vendin e puns & njeriu me orientim jo heteroseksual sht

reuzuar n konkursin pr punsim pa arsyetim adekuat dhepavarsisht n!a kualifkimet e tija proesionale Puntorja nukmerr avancim pr shkak se sht shtatzne ose pr shkak seka mij pr t ciln duhet t kujdeset

* * "ur blihen ose shrytzohen t mira dhe shrbime & personin karroc invalidore nuk mund t hyj n restorant pr shkakse karroca e tij z shum vend

+ + "ur blihet ose huazohet patundshmri & #itit me e islamenuk u jepet me qira banesa pr shkak t prcaktimit t tyreetar

1 0 shkoll ose n akultet & mijt me prkatsi t ndryshmeetnike trajtohen ndryshe !jat kon2iktit n shkoll


5/15

'iskriminim i drejtprdrejt'iskriminim i drejtprdrejt sht #do veprim i pavolitshm (np rmjetaktit t dallimit, prjashtimit, kufzimit ose privile!jit) q si rezultat kaose do t mund t kishte marrjen, shkeljen ose limitimin e njohjes,!zimit ose prakticizmit t barabart t drejtave t njeriut dhe lirivethemelore, mbi disa n!a bazat diskriminuese3jat intervists pr punsim, pundhnsi pyet nse aplikuesi prpun !rua ka mij dhe pr!ji!ja pozitive n pyetjen rezulton mereuzimin e kandidatit me arsyetimin se nuk sht adekuate pr atvend pune, pr shkak se mijt krkojn shum kujdes dhe ekzistonrreziku t mun!oj n punkonkursi pr punsimka t bj vetm pr pjestart e njrs !jini paekzistimin e shkakut t arsyeshm li!jorkur sht parapar kufri i moshs pr punsimin e par pa ekzistimin eshkakut t arsyeshm li!jor'iskriminimi jo i drejtprdrejtPr diskriminim jo t drejtprdrejt bhet jal kur$ 4re!ull ose kusht i

caktuar q aplikohet ndaj t !jithve, mund ta plotsoj nj prqindje evo!l e njerzve n!a nj !rup i caktuar konkret, pr #ka pjestart e atij!rupi t njerzve jan vn n situat t pavolitshme dhe,"ur eektet n!a krkesa, kushte dhe praktika t caktuara kan ndikim joproporcional m ne!ativ ndaj nj !rupi t caktuar t njerzve), ndrsame vet rre!ulln (kushtin) nuk mund t arsyetohet me kriter t

domosdoshm pr punn konkrete


6/15

3rup i mar!jinalizuar (i dobt) (prkitja n nj !rup t mar!jinalizuar sibaz pr diskriminim)3jendja martesore dhe amiljare (si baz e diskriminimit)3jendja amiljare (statusi amiljar si baz pr diskriminim)

Pr shembull, lloj i ktill i diskriminimit llo!aritet diskriminimi i mijvet lindur jasht martess (mij jasht martese) n krahasim me ata tlindurit n martes 5se kur, pundhnsi nuk dshiron t punsoj !ruaose burr t cilt kan obli!im t kujdesen pr antar t amiljes m tn!usht ose m t !jer

3juha (si baz e diskriminimit) Pr shembull, mund t bhet jal prdiskriminimin n baz t !juhs n rast kur pundhnsi reuzon tpunsoj npuns i cili e 2et rrjedhshm !juhn e komunikimit qkrkohet, por me theks t theksuar t huaj 5se, kur personi nuk shtpranuar n pun pr shkak t mosnjohjes s !juhs zyrtare, edhe krahasasaj q !juha nuk sht kriteri thelbsor pr kryerjen e detyrave

'iskriminimi n baz t !juhs n kuptimin m t !jer mund t ketbj edhe me mospranimin e llojeve t ndryshme t komunikimit,!je!jsisht, trajtim i ndryshm i njerzve pr shkak t mnyrs n tciln shprehen (ku renditen edhe llojet e ndryshme t komunikimit

joverbal si pjes n!a mnyra tradicionale e komunikimi


7/15

"oncept i krijuara shoqror i mashkullis dhe emris qprbhet n!a cilsi ose karakteristika adekuate, t cilat pritet t6iken pjestart e secils !jini (rolet !jinore) 3jinia ka t bjme dallimet n rolet sociale dhe pr!je!jsit q i jepen

emrave dhe meshkujve n!a ana e bashksis 3jinia shtkate!ori shoqrore dhe i prcakton rolet shoqrore t cilatpritet t6i ket burri dhe !ruaja n jetn publike dhe privatesupozimi se nj person duhet t ket rol t caktuar n shoqri0se dallimi bhet vetm n baz t !jinis (diskriminohet

ndonj person vetm pr shkak t aktit se sht emr) bhetjal pr diskriminim !jinor 7do !j tjetr sht diskriminim!jinor 3jinia reeron n role sociale t prcaktuara dhekarakteristika t cilat ndrlidhen me !jinin e tyre 'o t thot,okusi sht n rolet stereotip t pjestarve t nj !jinie (m

s shpeshti ai emror) n shoqri (m s shpeshti, amilja) Prshembull, nse n le!jislacionin punues ekzistojn dispozita met cilat mundsohet mun!esa n!a puna (e pa!uar ose papa!es) pr shkak t kujdesit t mijve vetm pr pjestarete !jinis emrore, llo!aritet se bhet jal pr diskriminim!jinor, pasi q niset n!a ideja stereotipie se vetm nnat mundt6i ushqejn, t kujdesen dhe t6i rrisin mijt (q nuk sht e


8/15


9/15


10/15


11/15

"ultura=odele t jets s prditshme t cilat me vetdije ose pa vetdije janmsuar (t pranuara) n!a ana e nj !rupi njerzish dhe t cilattransmetohen n nj periudh m t !jat kohore n!a !jenerata n!jenerat : !jitha bashk kto modele e defnojn mnyrn e jets snj !rupi konkret (t prcaktuara sipas !jinis, reli!jionit, prkatsisetnike, !jeo!rafke) e cila i praktikon n vazhdimsi me !jenerata 0kuadr t kulturave ka rre!ulla t caktuara dhe prcaktime morale t cilatrespektohen n!a ana e pjestarve t asaj kulture "to modele mund tpasqyrohen te !juha, praktikat e zakonshme n jetn e prditshme, art,zakonet, kremtimi i estave, ushqimi, reli!jioni, ritualet n sera tndryshme t jets s prditshme, veshja > "uotat0umr i obli!uar, fks i pozitave ose vendeve t cilat mund t plotsohenvetm n!a praqsuesit e bashksis s caktuar t pakicave Arrihen merre!ulla n!a m par t shkruara dhe t pranuara sipas t cilave vende tcaktuara pune, struktura politike ose n kuadr t arsimimit rezervohen

pr numr t caktuar t pjestarve t ndonj bashksie t pakicave

"senoobia?rik n!a t huajt, n!a #do !j q sht e huaj,

reuzim q individi e ndjen ndaj t huajit 0 t vrtet do t thotsjellje e papranueshme shoqrore ndaj emi!rantve, puntorvestinor, krkuesve t azilit, reu!jatve dhe amiljeve t tyre


12/15

=endimi(si baz pr diskriminim) =endimi i paraqet idet dhe mendimete nj personaliteti (individi) pr di#ka konkrete "y sht qndrim,vlersim, mendim ose analiz privatisht e ormuluar, e shprehur ose vetme marr lidhur me n!jarjet n planin individual, n bashksi, n shtet osen planin !lobal =endimi nuk sht akt (nuk sht i verifkuar ose idshmuar)=osha(si baz e diskriminimit) 7do veprim joli!jor ose i paarsyeshm ndajnjerzve, i motivuar n!a mosha e tyre (pa u mbajtur llo!ari prkarakteristikat individuale t #do individi) =osha si baz e diskriminimitmund t maniestohet lidhur me personat e moshuar dhe lidhur me trinjt @dhe n rastin e par edhe n rastin e dyt sht e lidhur meekzistimin e stereotipave dhe para!jykimeve lidhur me moshn (epleqris) e individve0!jyra e lkurs (si baz pr diskriminim) 0n n!jyrn e lkursnnkuptojm pi!mentimin e lkurs s njeriut, e cila varet para s !jithashn!a aktort biolo!jik !je!jsisht !jenetik Ajo mund t jet m e #elur ose

m e errtPrkatsia ose prcaktimi politik (si baz pr diskriminim) Prkatsi ose joprkatsi n ndonj !rupim politik, shprehja e qndrimit politik osemaniestimi i prkatsis, !je!jsisht, reuzimi i ideolo!jis politikePrkatsia politike si baz e diskriminimit ka t bj edhe me rastet kur njperson i caktuar nuk ka prkatsi konkrete politike

Para!jykimetndrime pr njerzit, objektet dhe dukurit t cilat nukkan baz lo!jike, mbahen n vazhdimsi, t prcjella me emocione t


13/15


14/15

4aca (si baz e diskriminimit) "oncept i ndarjeve t njerzve n !rupe nbaz t karakteristikave t dukshme (t jashtme) fzike (n!jyra e lkurs,2okve, orma e syve, struktura e ytyrs) Bakonisht ka t bj me !rupenjerzish t cilt ekzistojn n hapsir t caktuar !jeo!rafke, dhedallohen n!a t tjert pr shkak t disa karakteristikave t cilat prcillen!jenetikisht4eli!jioni (si baz pr diskriminim) %esimi n ekzistimin e uqisve mbinjeriun, t cilat ndikojn dhe e drejtojn atin e tij 4eli!jioni mund tmaniestohet n sistem t kodifkuar n!a besimi dhe praktika, rituale tcaktuara, tradita, mitolo!ji specifke dhe qndrime personaletereotipat"uptime relativisht t thjeshta dhe ri!ide pr karakteristikat epjestarve t nj !rupi t caktuar ose kate!ori njerzish tereotipa janprjashtuese dhe nuk e re2ektojn realitetin tereotipat mund t jenedhe ne!ative edhe pozitive, bazohen n inormata shum t pajta dhe

jan shum rezistuese ndaj ndryshmeve tereotipat kan t bjn me$!jinin (pr shembull$ emrat jan vizits shum t dobt, emrat jan m

emocionale se meshkujt, emrat m shum 2asin se meshkujt), racore(pjestart e racs s zez jan m t mir n sport, ndrsa pjestart eracs s bardh jan m krijues), prkatsia etnike (vllaht jan koprrac),prkatsia reli!jioze (pjestart e es islame jan a!resiv), proesione tcaktuara(polict nuk jan inteli!jent) ose karakteristika fzike (biondinat

jan m pak t men#ura se ato me n!jyr t errt t 2okve)

i


15/15

ti!mati!ma sht ve#ori e padshiruar ose diskredituese e cila i shtohetpersonit ose nj !rupi t orientuar d rejt uljes s statusit t ktij personiose !rupit n syt e bashksis ti!ma bazohet n besimin dhe paraqetve!l t uqishme t kontrollit shoqror ti!ma mund t prdoret q t

mar!jinalizoj, t prjashtoj dh t praktikoj uqi mbi individt, t ciltkan ose u jepen karakteristika t caktuara .iktima m t shpeshta tsti!matizimit jan personat t inektuar me 8;. ose t smurt n!a A;',puntoret seksuale, personat me orientim jo heteroseksual, njerz t ciltinjektojn dro!htetsia@ prcakton lidhjen juridike mes individit dhe shtetit konkret

"t status #do shtet e rre!ullon me le!jislacion t ve#ant dhe marrja etij sht e lidhur me plotsimin e kushteve t caktuara (t cilat i defnonvet shteti)hndeti(si baz e diskriminimit) 0n shndet nnkuptohet !jendja eunksionimit t pr!jithshm fzik, mendor, shoqror dhe shpirtror t njindividi t caktuar (qot q bhet jal pr !jendjen aktike ose pr

!jendjen ku vet individi ose t tjert e perceptojn)

Documents

Diskriminimet Llojet e Tyre Diversitetet Kulturor (1)