D. D.

DISSERTATIO

JUS DEI PUNIENDISISTENS,

QUAMFEN1A AMPI. FACULT PHIL. UPS.

PR^ESIDE,

Doct. petro mcolao

christiernin,Log. et Metaphys. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICO EXAMINI SUBJ1C1T

stipendiarius regius

ANDREAS CHRIST. BERGGREN,hudiksvallia - hels1ngus.

in audit, gust. maj. d. xxi. junii mdcclxx1x,HORIS ANTE MER1D1EM SOUTIS.

U P S A L I A,Apud Joh. Fdman, Direct. et Reg. Acad. Tjpggr.

Koppar Hagaren i HudiksvallÅreborne och Konft • förfarne

Herr CHRISTIAN BERGGREN,Samt

MAD GUNNILA DAHLBERG,Mine Huldafte Foråldrar ,

Föräldrar ! i Ert ßöt det verket lågges ner>Som fbrfta frukten år af Eder värd och hägnad:Hur jag den nyttja fökt ocb bidra til Er fagnad,Det nåpplig tolka kan för Er;Men Ktagen gäfvan mot> jag ber,Til prof utaf det nit, och af den rena lydnad,Som år min bögßa pligt, och gör min hela prydnad:Det år ej i min magt> at kunna låmna mer.

Mine Huldafte Föråldrars

lydigfte Son ,

And. Christ, Berggren:

§. f.Pradicata politica Deo reffe, fid caute tribuenda.

mecunque Deo trihuimus praedicata, five Tum»mas ejus perteöiones five faluherrirra ejusinfiituta & maxima beneficia denocaverinc,

votibus utique humanis feu verbis e communi ho-rmnum fermone defumtis exprimuntur; atque ideocum non idem omnes in fcriptis & colloquiis fen-tianc, nec eandem, fi confentiant, notionem pariindicare (oleant ratione, neceflarium eft, uc riteexplicentur ac determinentur voces, quibus infublimiori illa fententia tradenda utimur. HocVero fi negle&um fuerit perfpicuitntis confervan-dx officium, non modo in quaeftiones facile de-labimur inanes, diverfa tantum fignificatione vo*cabulorum nixas: fed etiam, quod maxime eft vi*tandum, vitia noftrarum civitatum & inftitutionum,quibus fplcndida forte virtutum nomina impofuicignorantia vel calliditas, Deo (anQiflimo addimus,eoque ipfo reverentiam & dilettionem ipfi debicamnobisque tantopere profuturam, minuimus. Eft quo-qoe hoc non obfcurum noftrae imbecillitatis rndici«um, quod res quaslibet cum fuis qualicatibus & ntu-tationibus defignaturi, ad fimilitudines confugere co-gamur, fed non femper comparationis tertium, utvocari folet, feu fundamencum affimilationis adcu-

A 2 rate

Jus Detrate fatis obfervetnus. Sic Deo tituli Sc officia ftim»morum in terris imperantium adtribuumur, ut rex,Itgisiaror, iudex falutetor, & quae cetera fönt digni-tati's poreftatisque civilis nomina, quibtis nonnun-quam de'igoacur: nec dubium eft, fupremo rerumomniurn Moderator! omnino competere, quidquidin his mnneribus vere bonorn Sc magnum fueric,divinis kili-cet perfe&ionibus dignum arqae adeoroaxim«, quam Deus clementiffiroe regendam fufce-pit, civitati falutare* Sed quodcunque in his im-perfeOdonem, Ave phyficam Ave moralem, fapit, abidea divini regiminis atque imperii follicite eft re-movendum, ne hornines, qui divinse vjrruris imagi-nern fuis exprimere fadlis debent, in Aiorum effi«giern vitiorurn Theognofiam transforment, fusqucfhilcifiae atque injuftiti«, ex deformi, quam Deoaffingunt, gubernatione quaerant au&orkatern, Inrepub ica pcenarum cogrsitio Si irrogatio max im i få¬ne ed rrsomenti: Ted difficiles omnino hsc pars fei¬end« civilis habet explicatus, Sc in praxi errores ob-fervare facilius poffumus, quam praecavere» aut, ficommifiT fuerint, corngere. Hinc quando j iftuiamDeo punitivam tribuimus, maxima cautione opuscft, ne quid human« imbecillitatis auc pravitstisin idea virtotis hujus fublimioris relTdeat. Multaquidem de pcenis egregie Tunt a viris do&ifiitnisdi putata a). Mihi vero h«c ad theoriam pcena¬

rum

<0 Tn his tmittet tmclatus Italico fermone cotiftgnatus & in tmflramvernacuJam tr-mthtus : Om Brott och ftraff, & dijfertatio, qua fuh mode-dcramine Celeberrim Praßdis ßrodiit, om fVittn, Brots och Straff.

Punienäi. I

rum divinarum illuftrandam brevi differtatione ad«plicare ert animus. Quapropter Tc, B. L. ea, quapar ert, reverentia & modeftia rogo, meam hanequalerocunque operamt in meliorem velis interpre»tari partem.

■§.Quid jus puniendi in genere.

Per jos incelligimus iibere agendi vel fruendifaculracem, q' am fenfus hominum communis adpro-bar. ideoque a nemine ert impedienda, fen quamcohibere per fenfum moralem obligantur alii, nonis, qui hac libera facultare & jure ert prxditus. Quo«tiescunque in nobis vel aliis animadvertimus facul¬racem agendi & non agendi five poteftatem plnri-bus modis noftram inclfnarionem ve! animi adfe£Ho«iitrn determinandi, fimul qnoque fendmus unumagendi mod um elfe bonum & laudabilem, alios cumculpa & vituperio elfe conjnnQos; quoties fciiicetid agimus quod omicrere debemus, auf id negligi-mus quod facere poflemus & debuiflemus. Sentioquippe rne omni culpa vacare & nnllum mererivituperium, quodes a&io ve! ejus orriffio fuerit ne»ceffaria, & in mea potertatc aut agendi facukate hauepofira. Et in eo cafu nec jus ncc obligatio locumhabet. Semper vero jus commodum aiiquod anterequirir, quod vel adquirere vel rennere quis pot-trt, cujus fruitio per fenfum moralera vel expres»farn legem determinatur, ut prudens rtc, reöaatque communi adprobacione digna. Jam vero

A 3 per

6 Jus Detper natufam homo varias easdemque' praeftantiflimasab optimo creatore accepic dores & plurima quo-que, ipfo donante, commoda obcinuit, qaorum trubtionem non turbacam rects dbi vindicat & adver«fus impugnanres quoslibet & curbances defendit.Condicus enim eft, ut fapienti, innoxia & beneficareram luaram difpobrione vitam agac felicem, at«que de oprimi condicoris illuftret gloriam. Hancflurem finem obeinere non podec, nid pro arbitrio,modo citra aliororn injuriam, fuis prol'picere com-modis licuerit, ubi per aetatem, vires aliaque rerummomenta tieri hoc poted; neque integrum edetaliorum injuflum propulfare impetum, & res perinjuriam ademtas recoperare isdonesque fa£tas vin-dicare. Ipd fures, Iatrones, quique innocentiumvitam vel mernbra laedere adgrediuntur, opeimefenciunc & agnofeunr, vim a l«ds & aliis commu-ni inftioctu & adprobacione concra eorum infulcusadhiberi pofTe, non cantum ad eorum laedones prse-cavendas, verum etiam ad commifla fcelera vindi«canda, ut ab innocentium Isdonibus poftea abitineredifemt. Neque odio profequi podunt eos, qui in«nocentes defendunt, aut violationem pacis pubticaculcifcuncur. Cuivis igicur per naturam jus compe«tit corporis & bonorum fuorum violatores malisphydeis & doloribas multandi, atque fe fuaque ad«verfus injuria? quaslibet vindiefoe comminatione de-fendtandi. Senfus obligationis & reatus ad vindi«ftam fuftinendam eft a Isedonum cogitatione infe-parabilis, & in eo fundatur fecuritas major in focie-

tate

Puniendi. 1

rate humana, quam inter maniacos & feras beftias.Hoc fenfu quoque adprobantur belia & repreflaliaeinter gentes & respublicas ad injuriarum viodica-tionem. A t vero omnes illis non pollent animicorporisque viribus, quae ad aequam ejusmodi vin-dicationem ac defenfionem requiruntur. Hinc te-neila nuper natorum aetas in benevola parentumvel nutritorurn educatione atque tutela adquiefcit;inhrmiores potentioribns fe tuendes, certis pa-öorum conditionibus, corximittunt; unde variaeexfiftunt focietates minores, quae ubi hofti nurne-rodori refiftere non valent, in majorem coéunt fo-cietatem, ut Tub communi imperio facilius tum amucuis laefionibus, tum inprimis ab exteroorumhoftium incurfionibus fefe unitis viribus defendant,quae* major focietas plurimas minores complexa,civitas dicitur feu respublica. Patres igirur fami-liarum non modo fe ipfos fed liberos etiam &domeflicos jure dirigunt ac defendunt, injuriasqueipfis iilatas vindicant, quia jura infirmiorum tuendain fe fufceperu.nt. Iilo autem officio rite defungun-tur, ubi, quantum in illis eft, impediunt, ne infe¬riores propriae ac fociorum faluti ftolide & injuftedorogenr, atque etiam ne ab alils extra hane focie-tacem viventibus lirdantur vel ipfos ad mala infe-renda irritent. Hoc proeul dubio primum fuit in©rbe regimen fociale. IntroduQis vero civitatibusin locum cujusque patris familiae, fumma poreftasquafi fucceffit, ut princeps, in quaconque regimi¬nis forma, haud ex vano patriae parens vociteeur,

ut-

8 Jus Del

utpote qui jur$ & commoda fuoram civiam adver-fus vim cxternam Sc injuftitiam internam armis,legibus, judiciis Sc fuppliciis, quanturn fieri poteft,fufcepit defendendam & vindicandam. Hinc jusprincipis cives malos Sc reipublicae fecuritatem fa-Bis quibuslibet injuflis turbantes puniendi, non aii-unde ducic originem, quam ab ipfo fine fecuritatisSc jure vindi&a:, quo finguli cives natura gaudent,quod in principem confociati pafto fubje&ionis trans-tuleruntj & ad quod tuendum imperans patlorumfan&itate, vel quod maximum eft, univerfae focieca-tis fiducia obftringitur. Punit ergo princeps cives,Icges pol'iticas ac (ingulorum fecuritatem, ad quambonae leges unice fpe&ant, violantes, non ut fuamlegumve (labiliat auftoritatem, quae in manifeftacum bono publico connexione fatis habet funda»menti, Ted ut privatorum loco vindi&am aequarn ex-ercens, innoxios morumque integritati fludentes, aroalorum injuriis defendac Sc graflanti per fceleraqusevis malitiae hoc modo obiccm ponat.

§. III.} Quid pcsna quomodo a caßigatione dißingvatur.

Vindi&a igitur generaum eft incommodum, quoquis fua aut fuorum jura Sc commoda violau ulci-fcitur & quemvis eorundem turbatorem dolore ad-ficit, (ibique ant (use focietati fecuritatem in pofte-rtim hoc modo parare (ludet, Qoi jure gaudet muhtas multorum a£liones dirigendi, dicitur Supsrior,& vindi&a, quae fubditis infligicur a Superiore vo-

catur

PuniendL 9

eatur pcena, Differt autem haec pcena proprie ficdi£ta ab incommodo, quod fuas opes haud benesdminiflrantibus adficere folent parentes aut alii, im-hecillioribus aut amentibus dirigendis praefe&i, utimprudenti vivendi ratione fuam impedire felicita-tcm definant, atque ad vocem falutaria fvadentiumadtenti, melius in pofterum fuis commodis confu-iant. Caftigationis forte auc correbiionis nomenhuic adfliftioni magis convenic, quse non fecurica-rem adfligentis aut fociorum, fed emendationem& felicitatem adfliSli prascipue fpe&ac, adeoquecum pcena confundi non debet. Quamvis enimpcena ad emendationem conducat, tum ejus, quipunitur, ut a laefionibus poftmodum defiftat, tumaliorum, ut Iredentes ad fecuritatem evertendamevadant tardiores, illud tarnen non dire&e agimus,quando injurias a nobis vel aliis propulfamus, utalter, qui nos laefic, in virtutis viam redeat, quam¬vis hoc optimo cuique femper fit in votis, fed utfecuritatem ab ulteriori laefione nobis aut noftrisprocuremus. Emendationem moralem feu Theo«logicam malefici, qui ad fupplicium ultimum duci-tur, tentare principis non eft, fed hoc potius illis,qui curam ecclefiae gerunt, aut alii cuipiam hominipio ac fideli erit committendum. Errant igitur,qui homines peccatis gravioribus inquinatos fincpcenis emendari non poffe exiftimant, atque ideotales ad fupplicia fponte expetenda exhortantur.Pcena certe neminem emendat, irnmo ne quidemcaftigasio fola> fed occafionem tantum dare foiet

B emcn

to Jus Beiemendatioris vit? fufcipiendae, quatenus a male fa-öis retrahit ac retardat, & ad lubfidia virtutis ad-h benda commotum incitac animum. Malus enimadhuc efl, & a vera probitate remotus, qui tan-tum formidine pcenarum peccaca odic deferitque.Nec maltim cum aQione prava immediate & natu¬raliter nonnunquam q«»afi connexum, quod ingratoagentis fenfu & confe&ani's a£bonis acerbis abol-vi ur, & cui pcena naturalis ufiratum non minusquam ineptum eft nomen, in pcenis recfce numera-tur, cum imprudentibus non minus quam naalignisaccidat, 8z ad emendaionem quidem, ex divina dis-pofitione, nun parum conferac b): (ed ad fecurita-tem a lafionibus prteftandam dire&e non fit defii«natum, quia in officiis temperantia*, refpe&u nofiriipfius obfervandis, unice fere locum habet, Haecpeccatorum quorundam proprietas cum pcena (tri-öius di&a vel eo nomine non convenit, quod ma«lam a&ionem necefiario fequitur, cum tarnen muhtae a&iones malte, vel ob longanimicatem aüarnvequalitatem moderatoris, vel intercedente pcenitentia& fadsfa&ione peccantis non puniantur ied remic-tantur.

§. IV.Dl'us jure cafligandi puniendique gazidet,Habet per naturam qukque jus vindiftam a \x-

dentibus iumendi, ut fe aliosque innocentes, & qui

b) Cöift, d'JJertatio de S.tpientia Dei in mnlis pbjjüis dijfwtJunUiitiufer ediui 4 darin"» Dt Erfca Widgr$n»

Puwendf. il

Iba commoda ipfi tucri nequeunt, defendat. Qui«übet enim jufte potefi malum minari iis, qui res& pdllefliones ejus violare audent, & fi commina»tio fpreta fuerir, jus h.2bet innocentiae turbatorem»Hfligendi, & vindi&am denuntiatam ipfi inferendi.Evercct hoc jus pro familia pater pro fociecate ci¬vil princeps, quantum quidem tenues eorum virespermirrunt. Jam vero tanta effc hominum infirmi-tas, ut nemo firmum fatis alteri, nedum pluribuspraftare pollit refugium, tanta etiam eft malorumeaterva, ut contra illos meliores, qui parvo ple-rutnque func numero, parum effichnt. Quid igi-tur Ixtius, quid jucundius accidere unquam poteft,quam quod vera & falutifera nos docet re ig?o,Deum optimum ac prapotentem, non modo adflorentiffimam & perpetuo duraturam nos condi-diffe profperitatem, led univerfa; etiam focietatishominum gratiofiffimam fufcepifle cnram, ut a no-bis pater ac princeps dici amer. Hic rex regum& dominus dominantium paterno plane adfe&tigentem noftram imbecillam, & per fe nullis lanebeneficiis dignam, ampleftitur, hic fuo nos finn fo-vet, fua fapientia nos dirigit fuaque defendit manu.Is cunO:a mentis, corporis fortunaeque bona nobislargitus eft, non ut turpiter & contra illius volun-tatém iisdem utamur, ied ut in flatu noftro felicidi-nio eodemque seternum duraturo perpetuum atqueilluflre ipftus bonitacis, juftiiie ac potentise docu-menrum exfiftnt. Nihil igitur ed certius, quamquod iph indifferens effe non poflk» utrum re&c

B z au

12 Jus Delan fecus in bonorum beneficiorumque ab eo con-ceflbrum fruitione nos geramus, utrum ipfi, noftram fuis legibus, felicitatem unice fpe&anti, lu-benciffime praeftemus obfequia, an vero, pofthabitisbonis cceleftibus & perennaturis, fpretaque verae pie-tatis dulcedine, vanis inhiemus voluptacibus Sc fla-gitiorum cceno nos volutetr.us* Dens fine dubiojus proprium & perfeöifltmum habet difponendide omnibus rebus a fe produ&is: unde non tan»tum jure gaudec ta!em ufuin rerurn creatarumprseferibendi, qui ipfius finibus convenit, verum ul-tionem quoque iis minari & inferre poteft, qui ipfi¬us voluntati patefa£he adverfantur Sc ab ufu rerumac virium prsefcripco recedunt, atque fic in malaac miferiam fefe prxcipitant. Corripit igicur pater-na caffigatione filios immorigeros, reducit feveranonnunquam admonirione aberrantes, rebelies veroac relu&antes & ipfius beneficia praefrafte conte«ronentes, in fuis pravitaribus beneficia fpbtrahendotandem deferit adfligitque, ut fentiant, quam fitmifernm atque miferandum vivam fvavifiimamquedeferere aeterno falutis Tcaturiginem.

§» V.Deüs hoc jus fapientijjime exercet.

Deus quidem arnore flagrat intenfiflimo, Tedjuftiflimo tarnen femet digno, Sc minime vitiis fuo»rum civium conniventi. Hinc fumma legum divi-narum hasc eft, quae mutuum nobis amorem Sc fra»ternarn plane concordiam ac benevolentiam c öm¬

men

Punienäh i 3

mendat. Qua quidem voluntate cceleftis noftrtpatris ac domini nihil poteft: efTe falubrius, nihilnoftris, Ii fapimus, debderiis magis adcommodatum«Nihil enim odiis perpetuis, nihil mucuis hominumperlecutionibus cladibusque fingi poteft triftius. Ni¬hil a r. tein rrelius, nihil humana indole & communiorigine dignitis, quam ut pacem fervemus mutuis-quc nos beo ficiis exhdaremus. Non igicur mirumeft, quod Dens noftrae falutis amantiffimus, pro ve¬ris filiis & genuinis civibus non agnofcit, nifi quiforudimo pariter ac j cundiftimo mutuae dile&ionisvinculo conjunguntur. Severe omnino rixas, dis-fenbones ac Uftones, concordiam piae confociatio-nis violantes Dens pr< hibuic, horrenrias omnino \ ce-n<.s interminatus. Nec dtibirare con venit, quin fili»os fuos obfequentes & rehellantium fratrum fuo-rtun tt Iis infulcibusque heic plerumque ad virrutesexercendas 8z amplifi andas, expobros, vindkareeonin oue fortem ccmmtitare velit in plenarr 8z nun-qiism baiendam lib natem glorkrrque. Pterrdturvirtus non opprimimr. Obfequium & boni ftudium6er er coa&um & minus fpontaneum, b pana bngulaspravas töiones immediare 1'emper con itaretur. Hincvidentnr quidem mali non raro feiices 8z formidan»dam brpe oftentant potenciam. Florenc eorum opes,fcd flos tarnen ille caducus eft. Tolluntur in alturr9(cd L ob? moxruunt graviori. Sa>pe liberantur etismpr< ! i in hac vita, horrendo perfeqnentium interi-r i, Ted plenior erit & magnificcntior in altero fe-cJu Lberatio } liquidem dispar hominum exicus 8z

B 3 diffi-

14 Jus Detdidimilis plane pofl mortem conditio, difcrimen in»ter obediences & refra&arios cives magni h« jus irn-perii Juculentius indicabit. Quam diu peccant ho«mines aliisqne mala inferunc plurima, cnftigationisac fuppliciorum in patentiflima Dei civitate funcmioiftri. Per poenam vero iplis irrogatam fiftiturmalitix curfm: tum enim improbi piis periculacrecare & amarum triflitix porrigere poculum deli-nunt. Poenis igitur divinis defenfio ac liberatio ju-florum efl propofita, qua ordinem felicitatis, perpeccara aüqnamdiu quafi turbatum fapienrHfime refti-tuic. Emendationem quidem malorum feu liberamanimi eorum murationem Deus ferio vult ac defi-derat, nec quidquam intermittit, quod huic fini ob«tinendo inferviat, fed pcenis tarnen proprie fic di-ftis malas a&iones potius impedire quam moresemendare dire&e intendit, quamvis negari non pos¬fit, mukös fub ipfis pcenis, fed aliis tarnen ex caus-fis ad meliorem redeundi frngem cepifTe confilii.Homines autem divino fubfunt imperio, atque adeoab ipfo dirigi ac puniri pofTunr, non ob fummamnatura divinx eminentiam, non ob folam ipforumin exiiftendo dependenciam, non ob prsefumtunicorum confenfum, fed ob accepta ingenen 8z non-quam rependenda beneficia fummamque hominurnindigentiarn & infirmitatem, qua fuis ufibus pro-fpicere nequeunt, 8z infinitarn liberrimamque Deibonitarem ac ciementiam, qua nos in fuam reeipe-re tutelam, baud alifer ac parens fuos liberos eftdignacus. Cum igitur Deus vindex Icelerum &

im-

Funiendi. *5

improbitatis fit acerrimus, fuaque juftitia vindica*tiva malitise curfum impediat acque innocentiambeneficentiamque detendac & exhilarer, adeoquenon ad diam tantum potenciam atque eminentiamoftendendam, utpote quam bencikiis conferendis ma»xime teftatam facit; non ad legem tantum a con-temtu vindicandam, cum hane in bonum fuae ci»vitacis unice tuleric ac fervandam veiit; fed pro«pter fecuricatem & beacitudinem bonorum civium,ad puniendos pacis concordiseque violatores acce-dar: Mos utique iram Dei juftiflimam extimefceredebemus, ne praecepta ejus violantes in miferumnos praecipitemus datum, per beneficia ejus gratoaniino accepta & obfequia, nobis femper fruftoo-fa, fscile vitandum; fed in omnibus viis atque in-

(litutis Dei non modo fummam illius jufticiamagnofcere, led infinitam fimul ve-

nerari bonitatem.

Tantum„

Mon tres eher Ami.

1* 'amitié, que j'ai pour Vous, m'oblige de marquer enune occafion fi rejouiffante la joie que je reflens, en

Vous voyant donner au public des preuves auffi furesde vos vertus Sc de votre favoir. Vous montrez,

mon Ami, par cette excellente Difiertation, que Dieueft en droit de punir, Sc qu'il le fait tres fagement pourdefendre les innocens& chatiei les coupables: cela mémeVous fera naitre une occafion tres favorable de jude«ment apprecier la vertu, qui n'eft jamais fans recom-penfe, Sc dont Vous avez toujours fuivi les tracesj Vousen faites voir auffi vos progrez confiderables au vaftechamp de l'erudition, Sc une ample connoiffance danscette affaire. J'ai ainli la plus grande raifon de Vousfeliciter aujourd'hui Sc de foubaiter auffi de tout mon

cceur, que Vous arriviez au point, que Vous cherchez,å la joie de vos parens & au plaifir de vos amis. Aurefte foyez tres perfvadé que je fuis avec un attachementfuicere,

Mon tres eher Ami,

rotre trås - humble ferriteur

Jean Backmark.