1

1.Uvod

KOTURAE

K

oturae se uvode u mehanizme za dizanje da bi se umanjila sila zatezanja ueta, kao i moment tereta na dobou.Koturae predstavljaju sistem koturova preko kojih je prebaeno vuno ue.Uvoenjem koturae u mehanizam za dizanje dobija se manji prenosni odnos izmeu motora i doboa, a time i ekonominija konstrukcija.U okviru koturaa postoje pokretni koturovi (donja koturaa) (Sl.1) i nepokretni koturovi (gornja koturaa) (Sl.2).

Sl.1 Sl.2

Silu u uetu smanjuju koturi u donjoj koturai dok koturi u gornjoj koturai slue za promjenu pravca i smjera ueta.Opa formula ako zanemarimo otpore trenja

m-broj vjeanja

G-teret

Koturae mogu biti proste i dvojne.Proste koturae su one kod kojih se pri dizanju tereta povlai samo jedan kraj uzeta dok je drugi fiksiran.(Sl.3) Sl.3 Sl.4

Kod dvojni koturaa povlae se tj. omotavaju na dobo oba kraja ueta.(Sl.4) One mogu da slue za smanjenje vune sile mehanizma za dizanje ili za poveanje brzine dizanja. U dizalinim mainam uglavnom se primenjuju koturae za smanjenje vune sile.

Na (Sl. 5) data je ema proste koturae,ako se zanemare otpori na koturu, vidi se da se teret ravnomjerno rasporeuje na sve krake ueta u dijelovima G/m, gde je m broj krakova ueta. Ako se uzmu u obzir otpori koji se javljaju pri okretanju kotura, obuhvaeni stepenom korisnosti koturae , to je pri dizanju tereta G najvee zatezanje kraka uzeta

Kao sto se vidi na (Sl.5), u proste koturae jedan kraj ueta vrsto je vezan za oslonac, dok se drugi kraj, posto je nekoliko puta prebaen preko koturova, namotava na dobos A.

Sl.5

Dvojne koturae

Za dizalice se, osim prostih koturaa, uglavnom upotrebljavaju dvojne koturae (Sl.6), u kojih se oba kraja ueta namotavaju na dobo.

Sl.6 Sl.7

Kotur a se naziva kotur za izravnanje i slui samo da izravna eventualne nejednakosti u duinama oba kraka ueta. Dvojna koturaa predstavlja ustvari, dvije paralelno postavljene proste koturae iji je broj krakova ueta m/2 ako je ue objeeno o m krakova. Sila u svakom kraku koji nailazi na dobo jest:

Prednost dvojne koturae je duplo vea brzina dizanja tereta nego prosta za istu brzinu ueta i isti broj vjeanja,i manje njihanje tereta pri dizanju.Brzina tereta je:

Na S1.6 prikazana je ema dvojne koturae sa 4 kraka, primjenjuje se za dizanje tereta do 25-30 Mp. Prenosni odnos ove koturae je i = 2, duina namotanog ueta na svakoj strani doboa je 1=2 h (gde je h - visina dizanja). Brzina ueta je Vu = 2 v (gde je v - brzina tereta) stepen korisnosti koturae je = 0,94.

Za terete preko 100 Mp izrauju se dvojne koturae sa 12 i vie krakova (S1.8).

Sl.8

Koturae ijom se primenom dobija poveanje brzine tereta,ugrauju se uglavnom u hidrauline i pneumatske podizae, u kojih je relativno lako ostvariti velike pritiske radnog fluida.

Na (Sl.9) prikazana je hema koturae jednog hidraulinog podizaa ciji je prenosni odnos

.

Sl.9

2.Izbor broja vjeanja i elinog ueta

S obzirom na nosivost,usvajamo donju koturau s m=4 vjeanja (Sl.6).Prenosni odnos i=2,stepen korisnog dejstva =0,94 i broj vjeanja m=4.

Ue se bira na osnovu sile Fuo-sila kidanja ueta.

Fuo=k*Fumax

k-stepen sigurnosti,prema tablici 11(T.U Repi) stepen sigurnosti uadi za teki reim rada je k=6.5

Fumax (daN)-maksimalna sila zatezanja ueta

Najvea sila u jednom kraku ueta je

Prema obrascu 22(T.U. Sava M.Dedijer),raunska sila kidanja ueta je:

Zbog slabih mehanikih osobina kudeljna uad se upotrebljavaju samo za mehanizme sa rucnim pogonom,kao i za vezanje tereta za nosei dio dizalice.elina uad se upotrebljavaju a sve mehanizme,i sa runim i sa motornim pogonom.Izrauju se od tankih elini ica jaine 130-180 ,koja se prilikom izrade i termiki obrauje.

Za dizaline maine se upotrebljavaju uad dvostrukog upredanja,ice se prvo upredaju u strukove a oni u uad.Po vrsti upredanja razlikujemo unakrsno,istosmijerno i kombinovano predenu uad.Za deizalice se obicno upotrebljavaju desnohodna unakrsno predana uad.Uad su standardizovana.Najcesce se za dizalice koriste uad sa 6 strukova i sa 19 i 37 ica u struku.Na osnovu sile kidanja ueta (Fuo) usvojeno je ue B16*160 DIN 655

-Broj strukova:8

-Broj zica u struku:19

-Ukupno zica:152

-Precnik uzeta:16

-Precnik zice:

Jezgro struka:1.3

Srednji sloj:0.6

Spoljni sloj:1.0

-Povrsina presjeka uzeta:87.5

-Tezina:0.87 dN/

Sl.10

3.Dimenzionisanje kotura za uzeIzbor i dimenzije kotura zavise od prenika ueta,pa se prema tome bira iz tabele odgovarajui kotura.Kotur po obimu ima ljeb cija je svrha bolje voenje ueta i da ue ne ispada.Oblik ljeba je obino kao na priloenoj slici:

Sl.11

Za prenik ueta du=16,prema tabeli 1,usvajamo:

a=55 b=40 c=10 e=1.5 h=30 l=15 r=12 r1=5 r2=5 r3=17 r4=10

Sl.12(tab.1)

Sl.13

Dimenzije kotura za ue

irina glavine kotura je:

B=a+(10-20mm)

B=55+15

B=70mm

Prenik kotura:

Prenik kotura i doboa se dobija iz odnosa D/d,koji je za srednji reim rada (tablica 17) jednak 22.

D/d=22 tab.17 str.72

d-prenik ueta

Usvaja se D=355mm

4.Izbor standardne kukeZa datu nosivost G=80KN i pogonsku grupu 3 usvajamo kuku oznake 10,za koju je:

Tab.2Oznaka kukePogonska grupaa1a2b1b2b3b4d1d2

108.010080903675486755

d3d4d5d6c1h1h2l1l2l3

Rd56*648,549,449,421811295365122355

Mnpr1r2r3r4r5r6r7

50101011181002121461253

r8r9Masa kg

16323,5

Sl.14

5.Izbor i provjera standardne traverzeTraverza je standardni element a dimenzije joj zavise od velicine kuke.Prema tome usvajamo standardnu traverzu za kuku oznake 10.

Sl.15Traverza se oslanja na nosee limove a na sredini je optereena teinom tereta posljedstvom kuke,prema tome traverza je izloena naponima savijanja,povrinskim pritiskom i smicanju.Napon na savijanje u sredini raspona traverze je

Gdje je :=80...120-dozvoljeni napon a moment savijanja na kraju rukavca traverzr je

Povrinski pritisak izmedju nosaa limova i nosaa kuke je

Nosei limovi se proraunavaju na istezanju,povrinski pritisak i smicanje gdje je debljina lima

Rijeenje:Za nosivost 10t prema slici 16 je B= QUOTE =140 [mm];L==140[mm];=58[mm];==55[mm];d==50[mm];=29[mm] i c=10[mm] pa jes+=-c+1=29-10+1=20[mm] i

Napon na savijanje je:

A povrinski pritisak izmeu osovine i limova

Sl.16

6.Izbor odgovarajueg leita i navrtke za kuku

Izbor leita

Na vrat kuke se postavlja aksijalni leaj sa sfernim dodirom prstena radi lakeg okretanja kuke i olaksalo vjesanje tereta (Sl.17).Leaj se usvaja na osnovu prenika vrata kuke na mjestu leita . Usvajamo aksijalni leaj tipa TA11

d=55 D=78 78 H=16 C=26,46 Masa=0,240 k

Sl.17

Sl.18

Izbor navrtke

Navrtka za obezbjeenje kuke od ispadanja usvaja se prema navoju na vratu kuke M55

Metriki navoj M55

h=112 mm

7.Proraun osovine koturaProraun osovine kotura i njena duina se izraunavaju iz uslova optereenja na savijanje

Za prenik kotura D=355

Tabela 2.12. Dimenzije kotura prema slici 2.36.-2.38

Debljina nosivog lima je:

S=Fu/

Usvajam s=80000/120*45=14.81mm priblino 15mm

Sl.19

Sl.20

Provjera limova na pritisak:

P=(2*Fu)/(2*s*P=118,51 Mpa