Doğal afetler nedir ? Doğal afetler, en geniş anlamı ile insanlara zarar veren

olaylardır. Başka bir ifade ile can ve mal kaybına yol açan doğal olaylardır. Afetin ilk özelliği doğal olması, ikincisi can ve mal kaybına neden olması bir diğeri çok kısa zamanda meydana gelmesi ve son olarak da başladıktan sonra insanlar tarafından engellenememesidir. Bazı afetlerin yeryüzünün nerelerinde daha çok olduğu bilinmektedir. Örneğin deprem, heyelan, çığ, sel, don ve bazı afetlerin sonuçları depremde olduğu gibi doğrudan ve hemen ortaya çıkar. Ama kuraklıkta olduğu gibi bazılarının sonuçları ise uzun bir zaman sonra ve dolaylı olarak görülür.

Doğal Afet Türleri, Afet Çeşitleri:

Doğal Afetler iki ana grupta incelenir, Jeolojik ve Meteorolojik.

Jeolojik Afetler

Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir.

- Deprem - Heyelan - Tsunami

Meteorolojik Afetler Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana

gelirler.

- Sel - Çığ - Fırtına - Orman yangını - Kasırga Meteorolojik afetlerin oluşumunu hazırlayan temel etkenler atmosfer kökenli olmasına rağmen, bazılarında afetin oluştuğu yerin özellikleri de etkili olmaktadır. Sel, çığ ve sis buna örnek olarak verilebilir.

Doğal Afetlerle ilgili Detaylı Bilgiler Doğal afet, insanların etkisi olmadan meydana gelen, büyük yıkımlar yaparak insanların canına veya malına zarar veren doğa olaylarına verilen isimdir. Kasırga, deprem, sel birer doğal afettir...

KASIRGA

Doğal afetlerin en büyüğü olan kasırga şu şekilde tanımlanabilir: Büyük çaplı ve çok şiddetli Beufort ölçeğine göre saatte 75 milden fazla hızla ve dönerek esen tropik rüzgâr. Doğu Pasifik ve Güney Atlantik hariç subtropikal ve tropikal iklim kuşağındaki bütün sıcak denizlerde sık sık meydana gelir. Ağustos, eylül aylarında Antillerde görülür. Batı Pasifik Okyanusu’nda Tayfun adını alır. Başlangıç ve mevsim sonu kasırgaları, Karayiplerin batısında görülür. Orta Amerika kıyılarının biraz açıklarında Pasifik Okyanusunda ve Meksika Körfezinde de sık sık rastlanır.

Kasırgalar, mahallî fırtınalar kadar şiddetli sayılmazlar. Orta kuşakta meydana gelen ekstra tropik siklonlar kadar da geniş çaplı değildirler. Fakat bunlar nispeten geniş çapta ve kesafette olursa, bütün fırtınaların en tehlikelisi ve tahrip edicisi hâlini alırlar. Atlantik'te ortalama yılda yedi kasırga vuku bulduğundan doğu Pasifikte de yaklaşık aynı sayıda kasırga vuku bulur. 1890-1910 arası çok, 1910-1930 arası az, 1930-1950 arası çok sık kasırga vuku bulmuştur. Kasırgaların ekseni kuzeybatı istikametinde eser.

Meydana geliş ve hareket

Kuzey Atlantik'teki kasırgalar ekseriyetle hazirandan ekime kadar olur. Bu müddet zarfında deniz yüzeyinde sıcak ve rutubet en fazla haldedir. Mayıs ve kasım aylarında daha az, diğer aylarda ise pek seyrek meydana gelir. Kuzey Atlantik bölgesinde yılda meydana gelen ortalama tropik siklon miktarı sekizdir. Bunun beşi ise kasırga tipindedir.

DEPREM

Deprem, en korkutucu doğal afet olması ile bilinir. Aynı zamanda aniden ortaya çıkması sonucu önlem alınması çok zordur. Deprem, yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsma olayıdır.

Magma üzerinde yüzen levhalar konveksiyonel akım sayesinde sürekli hareket halindedir. Kıtaların hareketi ile plato sınırlarında kaynama ve ayrılmadaki sürtünmeden oluşan kinetik enerjinin aniden büyük bir güçle boşalabilir. Yer katmanlarında oluşan şok dalgalarının sebep olduğu doğa olayına deprem denir.

Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına "Sismoloji" denir.

Sismik şok dalgaları, yer kabuğunda dikey veya yatay olarak hareket edebilirler. Deprem bölgesinin jeolojik yapısı sonucu killi veya kumlu arazilerde yer altı su kaynakları aniden yeryüzüne çıkabilir. Arazide seviye kaybı veya tersi oluşabilir.

Deprem, insanın hareketsiz kabul ettiği ve güvenle ayağını bastığı toprağın da oynadığı ve üzerinde bulunan tüm yapıların da hasar görüp, can kaybına uğrayacak şekilde yıkılabileceklerini gösteren bir doğa olayıdır. İstanbul Kandilli Rasathanesi Türkiye depremlerini araştırma ve bilgi merkezidir.

HEYELAN (TOPRAK KAYMASI)

Heyelan, toprağın üst kısmı ile birlikte alttaki ana kayanın bulunduğu yerden kayarak yer değiştirmesidir.

Heyelanda Etkili Faktörler

1) Eğimin fazla olması. 2) Yağışların fazla olması 3) Toprak özellikleri (killi olması) 4) Tabakaların uzanış doğrultusu: Tabakalar eğime paralel ise heyelan daha fazla görülür. 5) Beşeri faktörler: Yol yapım çalışmaları ile yamaç denge profilinin bozulması. 6) Depremler

Türkiye’de heyelan olayı en fazla Karadeniz Bölgesinde Doğu Karadeniz Bölümünde görülür. Sebepleri: Yağışın ve eğimin fazla olmasıdır. Ayrıca toprağın killi olmasıdır.

En fazla görüldüğü dönem ilkbahardır. Sebebi kar erimeleri ile toprağın suya doygun hale gelmesidir.

EROZYON

Erozyon, dış kuvvetlerin etkisiyle toprak örtüsünün aşındırılarak başka alanlara taşınmasıdır. Akarsu ve rüzgar erozyonunun birlikte etkili olduğu yerlerin ortak özelliği bitki örtüsü bakımından fakir olmalarıdır.

Erozyonda Etkili Faktörler

1) Arazinin çok engebeli olması, 2) Eğimli arazilerde arazinin eğime dik sürülmesi. 3) Bitki örtüsünün tahrip edilmesi: Orman yangınları, tarla açmak amacıyla ağaçların kesilmesi, otlaklarda aşırı otlatılma yapılması, anız örtüsünün yakılması gibi. 4) Toprağın aşırı işlenmesi. 5) Yağışların sağanak yağış şeklinde olması. 6) Yağış rejiminin düzensiz olması 7) Akarsu taşkınları

Erozyonun Sonuçları

1) Toprağın verimi düşer, çölleşme olur. 2) Barajlar dolar. 3) Tarım alanları daralır. 4) Bozulan doğal dengeye bağlı olarak bir çok bitki ve hayvan türü yok olmaktadır.

Erozyonu önlemek için yapılması gerekenler

1) Mevcut bitki örtüsü korunarak ağaçlandırma yapılmalıdır. 2) Eğimli tarım alanlarında tarla eğime paralel sürülmeli ve taraça (seki) yapılmalıdır. 3) Nöbetleşe tarım yöntemi uygulanmalı (bu yöntemde asıl amaç erozyonu önlemek değildir. Verimi artırmaktır.) 4) Otlaklarda erken ve aşırı otlatma yapılmamalıdır. 5) Baraj gölü yamaçları ağaçlandırılmalıdır

TSUNAMİ

Tsunami (Japoncada liman dalgası anlamına gelir) okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, yanardağ patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder.

Yunan tarihçi Tukididis, tsunamileri denizaltı depreminden kaynaklandığını ileri sürdüğü bilinen ilk kişi olarak bilinmesine rağmen tsunaminin oluşumu hakkında 20. yüzyıla kadar pek bir şey bilinmemekteydi. Konu, hala araştırılmaktadır. İlk jeolojik, coğrafik ve oşinografik makaleler, tsunamileri "sismik deniz dalgaları" olarak adlandırmaktadır.

Tropikal kasırga gibi bazı meteorolojik şartlar, büyük alçak basınç alanlarını oluşturarak İng. storm surge denilen fırtınalarda denizin fazla yükselmesi olgusuyla meteotsunamilere neden olabilir. Meteotsunamiler de deniz seviyesini gelgit normalin birkaç metre üstünde çıkartabilir. Bu değişim, alçak basınç alanındaki düşük atmosfer basıncından kaynaklanır. Bu storm surgeler kıyıya erişince etrafı suya boğarak tsunamiye benzetilebilirler.

Tsunami, tektonik olaylar sonucu deniz veya okyanusta meydana gelen devasa büyüklükteki dalgalara verilen bir addır. Japoncada liman dalgası anlamına gelir. Can ve mal kaybının çok olduğu önemli doğa olaylarından biridir. Tsunami kelimesi, 15 Haziran 1896 yılında Japonya'da yaşanan büyük meiji tsunamisinden sonra dünya dillerine kendiliğinden yerleşmiştir.

Deniz veya okyanusun dibinde meydana gelen deprem, zeminin çökmesine ve kaymasına neden olur. Bunun sonucunda tsunami adı verilen devasa dalgalar oluşur. Depremden kısa bir süre sonra kıyıda görülen yavaş ama anormal su yükselişi çok kuvvetli dalgaların yani tsunaminin geleceğinin habercisidir. Tsunaminin ilk ve son dalgası etkisizdir ancak diğer dalgalar çok hızlı ve kuvvetlidir. Ard arda gelen 4-5 büyük dalga çevreye yayılır.

Tsunaminin en çok görüldüğü okyanus pasifiktir. En yeni örneği 10 mart 2011 tarihinde tüm dünyanın gözü önünde Japonya'da yaşandı. Son 140 yılın en büyük depremi olarak tanımlanan felakette can kaybı yaşanmazken deprem sonucu oluşan tsunami de akıl almaz can ve mal kaybı yaşanmıştı.

ORMAN YANGINLARI

Eskiden orman yangınları doğal afet olarak kabul edilmese de, bugün artık akciğerlerimize ve sağlığımıza karşı çok büyük bir yıkım olduğundan doğal afet olarak kabul edilmektedir. Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır. Yıldırım düşmesi,yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar ve sigara, tarımsal ürünler nedenli çıkan insan kaynaklı orman yangınları vardır. Ormanların yanması ekolojik olarak bir çok zarara sebep olur. İklim değişikliği ve kuraklık başlıca sonuçlardır.

Ormanları yangınlara karşı korumak için:

1. Ormanlara cam ve cam kırıkları atılmamalıdır. (Cam, güneş ışığını bir büyüteç gibi çimenlere çeker. Çimenler, tutuşarak çimenlerin alevlenmesine ve dolayısıyla yangının oluşmasına neden olacaktır.)

2. Mangal küllerini söndürmeden dökülmemelidir. Çünkü çimenlerin tutuşarak yangın çıkarma olasılığı vardır.

3. Bir yangın gördüğümüz zaman 110 yangın ihbar hattına bildirmeliyiz; eğer bu bir orman yangınıysa, o zaman 177 alo orman yangını ihbar hattına bildirmeliyiz.

4. Halk görevli kişiler ve çevre örgütleri tarafından bilinçlendirilmeli, bu konuda seminerler ve konferanslar düzenlenmelidir.

5. Ormanda ateş yakmamalıyız, yakmak zorundaysak çimensiz bir alanda ateşin etrafına taş koyarak yakmalıyız.

Çığ nedir? Çığ, dağ yamacından aşağıya doğru hızla kayan ve yolu üzerindeki her şeyi ezip süpüren büyük kar kütlesidir. Çığ, kar kütlele­rinin temelinin bahar yağmurlarının etkisiy­le gevşemesi ya da sıcak ve kuru rüzgârların etkisiyle hızla erimesi sonucunda bu kütle­lerin ağırlığının eğimli yüzeyin sürtünme direncini aşması durumunda oluşur. Top ateşi, gök gürlemesi gibi şiddetli gürültüle­rin yarattığı titreşimler kütlelerin harekete geçmesi için yeterli olabilir.

Büyük kar fırtınaları sırasında oluşan ve kar yağdığı sürece kaymaya devam eden çığlar bulunmakla birlikte, çığların büyük bölümü karın belirli bir bölgede birikmesin­den sonra oluşur. Çığa yol açan nedenler­den biri de, kar yığınının alt bölümlerinde dip kırağısının (zemin yüzeyinde ortaya çıkan altıgen buz kristalleri) oluşmasıdır. Gevşek kırağı kristalleri, kar tanelerinin buharlaşması ve zemine yakın daha büyük ve yoğun buz kristallerinin buhar toplamasıyla oluşur. Böylece kar yığınının zemine yakın bölümünde gevşemiş, zayıf bir kuşak gelişir ve buradaki tanecikler üstteki kar katmanlarının dağdan aşağı kaymasını kolaylaştırır.

Islak kar çığı, çok ağır ve pekişik dokulu olması ve durur durmaz katılaşmaya başla­ması nedeniyle, en tehlikeli çığ türüdür. Kuru çığlar, büyük miktarlarda hava içerir­ler ve bunun etkisiyle bir akışkan gibi hareket ederler; dar bir vadide bir yakadan kaydıktan sonra öteki yakanın tepesine kadar ilerleyebilen kuru çığlar da oldukça tehlikelidir.

Çığlar, karla birlikte büyük miktarlarda kaya molozu da taşıdıklarından jeolojik yapıda önemli değişikliklere neden olabilir. Farklı boyutlardaki parçaları ya­maçların eteklerine taşımanın yanı sıra, ardı ardına oluştuklarında, ABD’nin batı bö­lümlerindeki bazı dağlarda görüldüğü gibi, büyük ölçekli aşınmalara (erozyon) yol açarlar

Sel Nedir? Bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına sel denir.Bir akarsu veya deniz,göl gibi büyük su kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla yüklenir, bunun sonucunda taşarak yatağından çıkar ve "sel" adı verilen bir doğal felakete neden olur. Sürekli yağan yağmurdan veya eriyen kardan oluşan, geçtiği yerlere zarar veren taşkın su.

İnsanlar tarih öncesi çağlardan beri yaşamak için hep nehir kıyılarını ve deniz kenarlarını tercih etmiştirler, çünkü suya yakın olmak demek aynı zamanda kolay ulaşım, daha yumuşak bir iklim ve daha verimli topraklar demekti. Zaten eğer insanlar taşabilecek bu sulara yakın olmasalardı sel bir afet olarak sayılmayacaktı.

Seller tüm doğal tehlikelerin en tanınmışı ve en yaygınıdır. Bazı seller birkaç gün içinde meydana gelir, fakat seylap(ani sel) lar birkaç dakika içinde suların kabarmasına neden olabilir. Su, hızla akan sel suları ile bir hayli kaya yükü, çamur, parçalanmış ağaçlar ve diğer enkazı da birlikte taşıyan doğal akıntı sistemlerine yol açarak dik toprak kenarlarının üzerinden hızla aşar. Sel koşulları tarafından oluşturulan kaygan çamurlar keza bir tehlikedir.

Selin en sık rastlanan sebebi kuvvetli ve uzun süreli yağıştır. Seller kar erimesi sonucu oluşan kuvvetli akışlar veya drenaj kanallarının tıkanması sonucunda da meydana gelebilir. Günümüzde rastlanılan en yaygın sebep ise; kuvvetli yağmur fırtınalarında drenaj sistemlerindeki yetersizlik sonucu ana nehir kanallarının tamamen dolu olması ile meydana gelen taşmalar sonucu oluşan sellerdir. Dağlık bölgelerde ise seller kar erimesi veya yağışla birleşen kar suyundan meydana gelir. Çok nadir olarak da barajların çökmesi ve taşmasından kaynaklanan sellere rastlanılmaktadır.

Fırtına nedir?

Fırtına şiddetli bir rüzgar ve bunun denizde, çöllerde meydana getirdiği dalgalanmadır. Meteorologlar ancak hızı saatte 110 km. yi geçen rüzgara “fırtına” derler. Halbuki bizim çok defa “fırtına” diye adlandırdığımız rüzgarların hızı bundan çok azdır. Örneğin bir kar fırtınası çok az bir rüzgarla da meydana gelebilir.

Fırtınanın kum fırtınası, kar fırtınası, kiklon, kasırga, magnetik fırtına gibi birçok çeşidi vardır.

Genel olarak, fırtına sözü ile, daha çok, yağışlı, şimşekli olan şiddetli rüzgârlar kastedilir. Başka fırtınalar gibi bu fırtınanın da başlangıcı ısınan havanın yükselmesi, yerine soğuk havanın hücumudur. Sıcak hava, daha çok, kayalık, çıplak yerlerden yükselir. Yükselen sıcak havanın beraberinde taşıdığı su buharı soğuk tabakalara çıkınca yoğunlaşır. Rüzgârlar yağmur bulutlarını önlerine katıp sürüklerler. Bunlar gene de yağmur olup yere dökülecek kadar soğumamışlardır. İşte bu sırada yukarıdan aşağı doğru meydana gelen bir hava akımı fırtına bulutlarındaki su buharlarının yoğunlaşarak yağmasına yol açar. Daha çok ilkbaharda olan bu çeşit fırtınalar ancak 15-20 km2‘lik bir alanı kaplar, rüzgârla beraber yer değiştirir. Bu fırtınalar sırasında şimşekler çakar, yıldırımlar düşer.

Fırtınalar hiç yağışsız da olabilir. Bu gibi fırtınalar daha çok denizlerde tehlikelidir.

Fırtına Nasıl Başlar

Bir kasırgadan önce havada hiç alışılmamış bir durgunluk vardır. Sonra hafif bir rüzgar esmeye başlar, birdenbire şiddetlenir. Ardından yağmur gelir, şimşekler çakar. Kasırga son derece büyük ve yuvarlağa yakın koni biçimindedir. Bu koninin ortası daima açık olur, burada hava sakindir. Buna “kasırganın gözü” denir.

Bir kasırganın başladığı andaki genişliği 150-450 km. arasında değişir. İlerledikçe daha da büyür, hızı artar. Zamanla kasırganın ilerleme hızı saatte 160 km. yi bulur. Kasırgalar, genel olarak, deniz yüzeyinden 3,5 – 8 km. yüksekten yol alırlar. Bazı kasırgalar daha yükseklerden gider ki bunlar uçaklar için çok tehlikelidir. Zaten bir kasırganın en şiddetli hali deniz yüzünde bulunduğu sıradadır. Karaya dokununca dağ vs. gibi engeller yüzünden zayıflar ve ölür.

Biyolojik savaş

Biyolojik savaş, zehirli maddeler kullanılarak insan, hayvan ve bitkilerin öldürülmesi ya da etkinliklerinin kısıtlanmasına yönelik bir savaş yöntemidir. Entomolojik savaş da biyolojik savaşın alt türlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Bakteriler, riketsialar, virüsler, funguslar, protozoalar gibi mikroorganizmalar biyolojik savaş maddesi (ajanı) olarak kullanılır.

Biyolojik savaş maddelerinin özellikleri Kolay ve ucuz üretilirler.

Dayanırlıkları fazladır.

Salgın başlatırlar.

Kuluçka devreleri genellikle kısadır.

Teşhis ve tedavileri zordur ve çok zaman almaktadır.

Öldürücü olabilir.

Biyolojik savaş maddelerinin vücuda giriş yolları Solunum sistemi

Deri

Sindirim sistemi

Üreme sistemi

Göz konjonktivaları

Nükleer Savaş

Nükleer savaş, nükleer silahların kullanıldığı savaşlara denir. Tarihte nükleer silahlar sadece 2 kere ve tek taraflı olarak Amerika Birleşik Devletleri tarafından Japonya'ya karşı kullanılmıştır. Günümüzde ise bu terim nükleer silaha sahip ve karşıt devletlerin birbirleriyle tehditleşmesi durumunda kullanılır.

Nükleer savaş türleri Nükleer silahların savaşlarda kullanılma olasılığı her

biri değişik etkilere sahip olan ve değişik silahların kullanıldığı iki alt gruba ayrılır.

Birincisi; sınırlı nükleer Savaş'tır. Bu savaş türünde az miktarda nükleer silah kullanılır ve sadece düşman askeri hedef alınır. Yine de bu saldırı sivilleri etkiler ama asıl zarar gören grup askerlerdir. Böyle bir savaşta kullanılmak üzere Soğuk Savaş sırasında birçok ülke tarafından küçük çaplı nükleer silah üretilmiştir.

İkinci olarak; büyük-ölçekli nükleer Savaş'tır. Bu savaş türünde büyük miktarlarda nükleer madde kullanılır ve asker de sivil de dahil olmak üzere bütün ülke hedef alınır. Böyle bir saldırıda bir ülkenin ekonomik, sosyal ve askeri yapısı tamamen yok edilmeye çalışılır.

Bu iki tür arasında nasıl bir bağlantı olduğu bir tartışma konusudur. İki silahlanmış ülke arasında sınırlı bir nükleer savaşın olabileceğini kabul eden savaş stratejisi uzmanları bile böyle bir savaşın kısa zamanda büyük ölçekli bir nükleer savaşa dönüşebileceğini tahmin etmektedir. Hatta nükleer saldırı tamamen askeri bir bölgeye bile yapılsa, ortaya çıkacak radyoaktif maddeler, rüzgar gibi doğal etmenlerle başka bölgelere taşınarak sivil nüfusta uzun süreli ve yok edici etkilerde bulunacaktır.

En iyimser tahminler bile gelecekteki büyük bir nükleer savaşta kısa sürede milyonlarca insanın öleceğini, daha kötümser olanlar ise insanlığın yok olacağını, ekosistemin çökeceğini ve küresel iklimin tamamen yok olacağını söylemektedir.