Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe Uygulamaları

İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI

Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe Uygulamaları


ANLATIM KONULARI

I. MUHASEBEYE GİRİŞII. MUHASEBE SİSTEMİIII. HESAP KAVRAMI VE HESAPLARIN İŞLEYİŞİIV. ENVANTER VE DEĞERLEMEV. KAYIT ARAÇLARIVI. RAPORLAMA


MUHASEBENİN TANIMI, KAPSAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİMUHSEBENİN BÖLÜMLERİMUHASEBE KURAMI VE ÖGELERİMUHASEBE TEMEL KAVRAMLARIGENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİMUHASEBE STANDARLARI

MUHASEBEYE GİRİŞ


MUHASEBENİN TANIMI, KAPSAMI, TARİHSEL

GELİŞİMİ VE BÖLÜMLERİ


Muhasebe, tamamen veya kısmen mali karakterde ve para ile ifade edilen işlemlere ait verilerin ilgili kaynaklardan toplanması, doğruluklarının saptanması, kaydedilmesi, tasnif edilmesi, raporlar halinde sunulması ile analiz ve yorumlanmasıdır.

MUHASEBENİN TANIMI


Muhasebe, bir örgütün kaynaklarının oluşumunu, bu kaynakların kullanılma biçimini, örgütün işlemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen artış veya azalışları ve örgütün finansal açıdan durumunu açıklayan bilgileri üreten ve bunları ilgili kişi ve kuruluşlara ileten bir bilgi sistemidir.


Bilgi sistemidir.Muhasebeye beklentiye göre görev yüklenir ve muhasebenin kapsamı bu şekilde beklentiye bağlı olarak ortaya çıkar. Muhasebe bazen sadece vergisel işlemlerin takip edilmesi amacıyla vergi

işlemlerini kapsayacak şekilde, Bazen tüm bilgi ihtiyacını (yönetim, ortaklar, çalışanlar vb.) üretecek bir kapsamda

tutulabilir.

MUHASEBENİN KAPSAMI


Günümüzde yönetimin karar alamsında çok önemli bir araç haline gelmiş olup, kapsam yönetime verileri sağlayacak bir alana doğru genişlemektedir.Kapsamın belirlenmesinde muhasebenin bilgi aracı olma, kontrol aracı olma ve öngörme aracı olarak kullanılması önem taşımaktadır.Ancak kapsamın belirlenmesinde de her uygulamada olduğu gibi fayda/maliyet analizi ve dengesi belirleyici olmaktadır.


Ekonomik ilişkinin ve işlemlerin takip edilmesi için işlemi kaydetme ihtiyacından kaynaklanmıştır.Tarihsel olarak bakıldığında Babil İmparatorluğunda ve Eski Mısırda hesaplaşma metinleri ve hesap icmalleri yapılmıştır.Günümüzdeki sistematiğin temelini oluşturan “Çift kayıt yöntemi” 13.yy dan itibaren İtalya’da kullanılmaya başlanmıştır.( Bu yöntemi yazılı hale getiren Luca Pacioli, 1494 yılında Venedikte “Summa Arithmetica” adlı eserinde yöntemden bahsetmiştir.)

MUHASEBENİN TARİHSEL GELİŞİMİ

İÇ DENETİM BAŞKANLIĞI Ayrıca Abdullah İbn Muhammed İbn Kiya Al Mazandarani tarafından 1363 tarihli el yazması “Kitab-us Siyagat” ta (anlamı: Muhasebe Kitabı) muhasebe yöntemlerinin temeline değinilmektedir.“Kitab-us Siyagat”da devlet muhasebesinde defterler, kayıt şekilleri ve belgelerden bahsedilmektedir. (Defterler: Ruznamçe (Yevmiye), Evarece (Defter_i Kebir), Tahvilat (Şahıs Tali Hesapları) gibi)Ülkemizde 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret ile muhasebe sistematiğe kavuşturulmuştur.


KAYDETMESINIFLANDIRMARAPORLAMAYORUMLAMA

MUHASEBENİN GÖREVLERİ


Muhasebe para ile ifade edilebilen mali nitelikteki işlemleri belirlemiş ilke ve kurallar çerçevesinde kaydeder.

-İşlemin para ile ifade edilmesi,-Parasal şekilde ifade edilmeyen

işlemler kaydedilmez.

KAYDETME


Derlenen ve zamana uygun olarak kaydedilen işlemlerde yer alan bilgiler niteliklerine göre sınıflandırılır.

Ör: Nakit, senet v.b

SINIFLANDIRMA


Muhasebe sistemi içinde kaydedilen bilgiler ilgili olan kişi yada grupların bilgisine sunulur.

-Toplum, yatırımcı, devlet, çalışan, borç verenler, yatırımcılar vb.

Bilginin sunulmasında kullanılacak yöntem raporlamadır. (Bilanço, kar/zarar tablosu vb.)

RAPOR ETME


Raporlarda yer alan bilgilerin anlamının ve olaylar ile sonuçlar arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır.

-Geleceğe yönelik kararlar alınmasında vb.

YORUMLAMA


Genel Muhasebe,Maliyet MuhasebesiYönetim MuhasebesiMuhasebenin uzmanlık alanları temel olarak “finansal muhasebe”, “maliyet muhasebesi” ve “yönetim muhasebesi” olmak üzere üç türdür.

MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ


Gerçekleşen işlemler, varlıklar ve işlem sonuçlarının kaydedildiği bir sistematiktir.Bilgiler hiç değişim ve analize tabi tutulmadan kaydedilir.Objektif belgelere ve kritelere dayanır.Mali yapıyı gösterir.Analiz edilmeye elverişli bilgileri içerir.

GENEL MUHASEBE


Gerçekleştirilen üretimin maliyetlerinin belirlenmesi için belirlenmiş muhasebe sistematiğidir.Maliyetlerin takip edilmesinde kontrol aracıdır.Maliyetlerin takip edilmesi üretim planlamasına neden olur. Kaynakların tespiti, çıktıların ve karlılığın ölçülmesine katkı sağlar.

MALİYET MUHASEBESİ


Genel muhasebe ve maliyet muhasebesinden elde edilen bilgileri kullanarak yönetimin karar almada, idari yapının belirlenmesinde ve kontrol ortamının kurulmasında karar almasına ve süreci takip etmesine katkı sağlar.İç bilgi aracıdır.

YÖNETİM MUHASEBESİ


• Yönetim muhasebesi kapsamında şu faaliyetler yer alır.

• Geleceğe yönelik tahminleri içeren bütçeleri hazırlamak,

• Alternatif yatırım alanları incelemek ve fırsat maliyetlerini belirlemek,

• İşletmeye gelecekte en yüksek etkinliği sağlayacak planların hazırlanması ve uygulanma sonuçlarını değerlendirmek,

• Tahmini değerlerle fiili sonuçlar kıyaslanarak mevcut sapmalar tespit edilip alınacak olan önlemleri tespit etmek.


MUHASEBE KURAMI VE ÖGELERİ


Muhasebe sistematiği önceden düşünülüp kararlaştırılarak uygulamaya konulmuş bir kurama dayanmaz.Muhasebe uygulamanın dayandığı düşünce biçimini araştırarak, uygulamanın nedenini ve neden değişmesi gerektiğini açıklamaya çalışırken, gelişmesi için gerekli bilgi ortamını da sağlar.Muhasebe çevresi ile etkileşir.Muhasebe kuramı, tüme varımcı yaklaşımla, finansal bilgilerin derlenip, işlenip ilgi gruplarına sunulmasını sağlar.

MUHASEBE KURAMI


Muhasebe kuramı; Mevcut muhasebe uygulamalarının değerlendirilmesinde ölçü, Uygulamaların geliştirilmesinde ise yol göstericidir.


Muhasebenin Temel KavramlarıGenel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleriStandartlarBilimsel Görüşler

MUHASEBE KURAMININ ÖGELERİ


TEMEL KAVRAMLAR

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı, 2. Kişilik Kavramı, 3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı, 4. Dönemsellik Kavramı, 5. Parayla Ölçülme Kavramı, 6. Maliyet Esası Kavramı, 7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı, 8. Tutarlılık Kavramı, 9. Tam Açıklama Kavramı, 10. İhtiyatlılık Kavramı, 11. Önemlilik Kavramı, 12. Özün Önceliği Kavramı.


Muhasebenin organizasyonunda muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun,tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI


İşletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.

KİŞİLİK


İşletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin ya da hissedarların yaşam süreleriyle bağlı değildir.İşletmenin sürekliliği kavramı maliyet esasının temelini oluşturur.

Bu kavramın, işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise, bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.

İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ


İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet,gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

DÖNEMSELLİK


Parayla ölçme kavramı,parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder.

Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

PARAYLA ÖLÇÜLME


Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğinin ifade eder.

MALİYET ESASI


Muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.

TARAFSIZLIK VE BELGELENDİRME


Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur.

TUTARLILIK


Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür.

TUTARLILIK


Mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder.

Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında,mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararı etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.

TAM AÇIKLAMA


Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder.Bu kavramın sonucu olarak,işletmeler muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar.

İHTİYATLILIK


Muhtemel gelir ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar.Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılıklar ayrılmasına gerekçe oluşturamaz.

İHTİYATLILIK


Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

Önemli hesap kalemleri,finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.

ÖNEMLİLİK


İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

-Genel:İşlemlerin özleri ile biçimleri paraleldir.-İstisna:Paralel olmayan işlemlerde:özün

biçime önceliği esastır.

ÖZÜN ÖNCELİĞİ


MUHASEBE KAYIT YÖNTEMLERİ TEK TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ

MUHASEBE İŞLEM SÜRECİMUHASEBE KAYIT SİSTEMATİĞİMİZAN VE BİLANÇOLARIN DÜZENLENMESİDÖNEM SONU İŞLEMLERİ

MUHASEBE SİSTEMİ


• Değer hareketlerinin muhasebe defterlerine işlenmesinde iki yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler şunlardır:

• a) Tek taraflı (yanlı) kayıt yöntemi,• b) Çift taraflı (yanlı) kayıt yöntemi.


• Bu kayıt yöntemi, "Basit Kayıt Yöntemi", "Basit İşleme Yöntemi" ve "Basit Metod" adları ile de anılmaktadır.

• İşletmede oluşan değer hareketleri bu yöntemde, tek taraflı olarak kaydedilirler.

• Örnek, Satıcı bir malı kredili (veresiye) sattığında, satılan malın tutarı, alıcının borç sayfasına kaydedilir. Ancak, satış karşılığında malda meydana gelen azalma, kaydedilmez. Bu yöntemde işlemler, sadece önemli görülen yanları ile Alıcının borçlandığı tutar ile ve tek taraflı olarak kaydedilirler.


• Bu yöntemin işleyişine en iyi örnek, bakkalların alıcılara yaptıkları kredili (veresiye) satışlar için tuttukları defterler gösterilebilir. Ay sonlarına kadar yapılan kredili satışların toplam tutarlarının tahsil edilmesinde, tahsil edilen tutar kadar, Alıcının hesabından düşülür, ancak aynı tutarın Kasa Hesabına giriş (borç) kaydı yapılmaz.

• Basit kayıt yönteminde, işletmenin mevcut değerleri ile kişilerin hesapları izlenmektedir. Bu yöntemde sermaye ve sonuç hesaplarına yer verilmemektedir.


ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİHer işlem en az iki hesaba yazılır.(Bilanço denklemi)Bir hesap borçlanırken karşılığı hesap alacaklandırılır.Borçlanan hesap/hesapların tutarı ile alacaklanan hesap/hesapların tutarı birbirine eşittir.Aynı zamanda muzaaf metod olarak adlandırılır.


• Çift yanlı işleme yöntemi kanunlarınızda "Bilanço Esası" olarak belirtilmektedir.

• Bilanço esasında çok sayıda defter vardır. Defterlerin çokluğu, çift yanlı işleme yönteminin niteliğinden kaynaklanmaktadır.

• Bu defterlerin en önemlileri; yevmiye defteri (günlük defter), defteri kebir (büyük defter), envanter ve bilanço defterin ve kambiyo senetleri defterleri olarak sayılabilir.


ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ GEREĞİ YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER

İşe başlama bilançosunun düzenlenmesi,Belge ve bilgilerin derlenmesiYevmiye defterine kayıt,Defter-i Kebire kayıt,Aylık Mizanın düzenlenmesi,Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması,


Kesin mizanın düzenlenmesi,Dönem sonu bilançosunun ve dönem gelir tablosunun düzenlenmesi,Dönem hesaplarının kapatılması,Yeni döneme geçiş:Hesapların yeniden açılması.

ÇİFT TARAFLI KAYIT YÖNTEMİ GEREĞİ YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLER


Öncelikle işe başlanıldığı anda sahip olunan varlıklar ile borçlardan hareketle başlangıç sermayesi hesaplanır. Bu bilgiler bilanço çizelgesine aktarıldığında ise işletmenin işe başlama bilançosu düzenlenmiş olur.

İŞE BAŞLAMA BİLANÇOSUNUN DÜZENLENMESİ


Faaliyeti öteden beri süregelen işletmelerde ise önceki dönemin sonunda çıkartılmış olan bilanço (dönem sonu bilançosu), aynı zamanda dönem başı bilançosu olarak da kabul edilir.

İŞE BAŞLAMA BİLANÇOSUNUN DÜZENLENMESİ


İşletmenin yaptığı mali, ekonomik ve hukuki nitelikteki işlemlerin muhasebe kayıtlarına alınabilmesi için işlemlerin dayandığı fatura, makbuz, hesap ekstrası, bordo, alındı vb. belgelerin derlenmesi gerekir.

BELGE VE BİLGİLERİN DERLENMESİ


Yevmiye defteri, işlemlerin muhasebe terimleri ile tarih sırasına göre ve mevzuatta öngörülen kurallara uygun olarak kaydedildiği defterdir.

Yevmiye defterine ilk olarak açılış kaydı yapılır.

Bu kayıttan sonra günlük işlemler sırasıyla, belgelere dayanılarak ve yevmiye maddesi halinde yevmiye defterine kaydedilir(*).

Yevmiye defterine işlemler yevmiye maddesi halinde yazılır. Yevmiye defterinde iki tarih çizgisi arasında yer alan terimlerin tümü bir yevmiye maddesini oluşturur.

YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT


YEVMİYE DEFTERİ


Bir işlemin yevmiye defterine kaydedilmeden önce yazıldığı, yetkili imzaları taşıyan ve bir yevmiye maddesindeki bilgileri içeren fişe muhasebe fişi denir. Muhasebe fişinin standart bir biçimi bulunmayıp, her işletme kendi ihtiyacına göre şekillendirir.



Muhasebe fişlerinin kasa hesabını ilgilendiren işlemlere ilişkin olanlarına kasa fişi, kasa hesabı dışındaki hesapları ilgilendiren işlemlere ilişkin olanlarına ise mahsup fişi denir. Kasa fişi deyimi tahsil ve tediye fişlerini kapsar. Tahsil fişi bir paranın vezne tarafından alınması ve ilgili hesaba yazılması için; Tediye fişi ise bir paranın vezne tarafından ödenmesi ve ilgili hesaba işlenmesi için kesilip vezneye gönderilen fiştir. Tahsil fişinin borçlu hesabı, tediye fişinin ise alacaklı hesabı daima kasadır.



Muhasebe uygulamasında öncelikle muhasebe fişlerine kaydedilen işlem, daha sonra yevmiye defterine ve defterikebire kaydedilir.

Muhasebe işlemlerini bilgisayar ortamında yürüten işletmelerde ise yevmiye maddesinin öğeleri bilgisayara girilir.



Bilgisayar da önceden yüklenen programa uygun olarak verileri ilgili defterlere kaydeder ve muhasebe fişini sistemden verir. Bu uygulamada yazıcıdan alınan muhasebe fişleri ilgililerce imzalanır ve işleme esas olan belgeler muhasebe fişlerine eklenerek saklanır.



Yevmiye defterine kaydedilen işlemlerin toplamları, sayfa sonlarında ve aylık işlemlerin bitiminde alınarak, bir yandan yevmiye maddelerinin borç ve alacak tutarlarının birbirine eşit olup olmadığı denetlenirken öte yandan da o ana kadar yapılan işlemlerin parasal büyüklüğü belirlenir.

Borç ve alacak sütunları toplamı arasında fark olması halinde, hatalı yevmiye kaydı belirlenerek tamamlayıcı madde ile düzeltilir ve defterin borç ve alacak sütunları arasında bulunması gereken eşitlik sağlanmış olur.



Defterikebir, yevmiye defterine tarih sırasına göre kaydedilmiş olan işlemlerin niteliklerine göre sınıflandırılmış bir şekilde kaydedildiği hesapların bütünüdür.

DEFTER-İ KEBİR


Aynı türden bir çok hesaptan oluşan defterikebirde bir isim altında görülen hesaplara ana hesap denir. Bu hesaplar bir işlem türü hakkında genel bilgi verirler.

Örneğin satıcılara olan borcun tamamını ya da işletmenin banka hesaplarında bulunan toplam para mevcudunu satıcılar ya da bankalar hesabından görmek mümkündür. Satıcılara olan borcun dağılımını ya da banka hesaplarında bulunan paraların ayrıntısını görmek istediğimizde defterikebir kayıtları bu bilgileri veremeyecektir.

DEFTER-İ KEBİR


Defterikebir hesabında topluca gösterilen işlemlerin ayrıntılarına göre izlendiği hesaplara ise tali (yardımcı) hesap bu hesapların kaydedildiği defterlere ise yardımcı defter denir.

DEFTER-İ KEBİR


Defter-i kebir hesabı ile tali hesap arasındaki ilişki:

Bir hesabın tümü ile ilgili bilgiler ana hesaptan, bu hesabın ayrıntısı ise tali hesaptan elde edilir.Ana hesap bir bütündür, tali hesaplar ise bu bütünü oluşturan parçalardır.İşletmede her ana hesap için tali hesap açılmasına gerek olmayabilir.


Mizan, yevmiye defterine tarih sırasına göre kaydedilen işlemlerin defterikebire ve yardımcı defterlere, matematiksel açıdan doğru aktarılıp aktarılmadığını kontrol etmeye yarayan bir çizelgedir.

AYLIK MİZANIN DÜZENLENMESİ


Mizan bir yandan işlem büyüklüklerini, diğer yandan belirli tarihler itibariyle hesapların kalanlarını gösterdiği için finansal büyüklükler hakkında bilgi edinilmeyi sağlar.(*)(*) Bilgisayarlı uygulamada, muhasebe fişlerine kaydedilen işlemlerin yevmiye defterine, defterikebire ve yardımcı defterlere farklı geçmesi mümkün olmadığından mizanın kontrol görme fonksiyonu bulunmamaktadır.

AYLIK MİZANIN DÜZENLENMESİ


Mizanlar beli dönemler sonunda ve genellikle ay sonlarında düzenlenir.

Elle tutulan muhasebede mizan düzenlemek için sırasıyla aşağıdaki işlemler yapılır.

♦ Yevmiye defterinin toplamı alınır. ♦ Defterikebir hesaplarının borç ve alacak toplamları

alınır. ♦ Hesaplar hesap planındaki sıraya göre borç ve

alacak toplamları ile birlikte mizan cetveline geçirilir.


♦ Mizana geçirilen tutarların toplamı alınır ve bu toplamın yevmiye defterinin aynı tarih itibarıyla alınan toplamına eşit olması sağlanır.

♦ Her hesabın borç veya alacak bakiyesi bulunup “kalan” sütununa yazılır.

♦ Borç ve alacak kalanlarının toplamları alınır ve bunların birbiri ile eşitliği sağlanır.


MİZAN


Vergi Usul Kanununda, işlemlerin gerçekleştiği anda kayıtlara alınması ve bunların değişmezliğinin sağlanması için yevmiye defterinde yapılabilecek hataların, muhasebe kurallarına göre düzeltilebileceği; yevmiye defteri dışında kalan diğer defterlerdeki hataların ise hatalı kaydın üzeri çizilmek, üst ve yan tarafına ya da ilgili bulunduğu hesaba doğrusu yazılmak suretiyle giderilebileceği esası getirilmiştir.

KAYIT HATALARININ DÜZELTİLMESİ


Dönem sonunda düzenlenen genel geçici mizanda yer alan hesapların kalanları, işletmenin o dönem içindeki çalışmaları sonucunda öz sermayesinde meydana gelen artış veya eksilişi tam olarak göstermez.

ENVANTER İŞLEMLERİNİN YAPILMASI


Bunun sağlanabilmesi için hesap kalanları ile işletmenin o andaki bütün alacak ve borçlarının gerçek miktarlar arasında olabilecek farklılıkların giderilmesi bunun içinde envanter çıkartılması gerekir.

ENVANTER İŞLEMLERİNİN YAPILMASI


Tartmak, ölçmek, saymak ve değerlendirmek yoluyla işletmeye dahil ekonomik değerleri (mevcutlar, alacaklar ve borçlar) kesin ve ayrıntılı olarak tespit etmektir.

ENVANTER ÇIKARMAK


Bu işlemler muhasebe dışı envanteri oluşturur. Muhasebe dışı envanter sırasında saptanan varlıklar ve borçlar ile hesap kalanları arasındaki farklılıkların giderilmesi, sonuç hesaplarının kapatılarak dönem kar veya zararının tespiti gb. işlemler ise muhasebe içi envanter olarak adlandırılır.

ENVANTER ÇIKARMAK


Ticari mallar hesabının genel geçici mizanda yer alan 31.12.2013 tarihli durumu aşağıdaki gibidir.

ENVANTER ÇIKARMAK


Bu durumda işletmenin 90 milyar liralık mala sahip olması gerekir. Yapılan fiili sayımda 89 milyar liralık malın bulunması ve aradaki farklılığında işlemler sırasındaki kayıplardan kaynaklandığının anlaşılması halinde bu fark sonuç hesabına alınır.


İşletmenin dönem başındaki ve dönem sonundaki öz sermayeleri arasındaki fark (Dönem içinde öz sermayede yapılan artırma veya azaltmalar hariç) , dönem kar ve zararını gösterir.


Muhasebe içi envanter işlemleri yevmiye defteri ve defterikebire işlendikten ve sonuç hesapları Kar ve Zarar hesabına aktarılarak kapatıldıktan sonra Kesin Mizan denilen ve kalanlarından bilanço çizelgesi oluşturulan dönemin son mizanı düzenlenir. Kesin mizanın düzenlenmesi, aylık mizanlara göre bir farklılık göstermez.

Kesin mizanda 6 lı ve 7 li hesaplar “0” bakiye verirler.

KESİN MİZANIN DÜZENLENMESİ


Bilanço düzenlenmesi işlemi, kesin mizandaki kalanların bir düzen altında bilanço çizelgesine yerleştirilmesinden ibarettir. Mevcut ve alacak hesapları borç kalanı, sermaye ve borç hesapları da alacak kalanı vereceğinden; kesin mizanın borç kalanları bilançonun aktifini, alacak kalanları ise pasifini oluşturur.

DÖNEM SONU BİLANÇOSUNUN DÜZENLENMESİ


Sonuç hesaplarından yararlanılarak işletmenin o döneme ait “Gelir Tablosu” düzenlenir. Gelir tablosu, işletmenin bir hesap dönemi boyunca elde ettiği gelirleri, yüklendiği giderleri ve bu gelir ve giderlerin farkından oluşan dönem kar veya zararını gösterir.

Gelir tablosu “hesap tipi” ve “rapor tipi” olmak üzere iki temel biçimde düzenlenebilir.

GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ


Hesap tipi gelir tablosunda, çift taraflı bir tablonun sol tarafına giderler, sağ tarafına da gelirler yazılır. Gelirler giderlerden fazla ise farkı “kar” olarak tablonun sol tarafına yazılarak denklik sağlanır. Tersi durumda ise fark bu kez “zarar” olarak tablonun sağ tarafına yazılır.

GELİR TABLOSUNUN DÜZENLENMESİ


GELİR TABLOSU

İÇ DENETİM BAŞKANLIĞIRapor tipi gelir tablosunda ise satış gelirlerinden başlayarak gelirler toplanıp, giderler çıkarılmak suretiyle karın çeşitli aşamaları rapor edilir.


Dönemsellik kavramı gereğince her hesap dönemi diğerinden bağımsız olduğundan, envanter işlemleri tamamlanıp kesin mizan ve kesin mizan kalanlarına dayanarak bilanço düzenlendikten sonra; o döneme ait hesapların kapatılarak hesap döneminin sona erdirilmesi gerekir.

DÖNEM HESAPLARININ KAPATILMASI


Bu nedenle dönem sonunda borç kalanı veren hesaplar bu kalanlar kadar alacaklandırılır, alacak kalanı veren hesaplar da bu kalanlar kadar borçlandırılırsa tüm hesaplar kapanmış olur. Dönem sonunda bu amaçla yapılan ve kesin mizanda borç kalanı veren hesapların alacaklı, alacak kalanı veren hesapların da borçlu yazıldığı yevmiye maddesine kapanış maddesi denir.



Sürekli olan işletme ömrünün belirli aralıklara bölünmüş parçalarını oluşturan hesap dönemlerinden birinin bitiş anı, bir sonraki döneminde başlayış anıdır. Yeni dönemin işlemleri, işletmenin dönem başındaki durumunun kayıtlara alınmasıyla başlar.



Dönem başı durumunun kayıtlara alınması için önceki dönemin sonunda yapılan kaydın tersi yapılarak eski dönem defterinde kapatılan hesaplar, aynen ve yeniden yeni dönem defterinde açılmış olur.

Diğer bir deyişle önceki dönem sonu kesin mizanında borç kalanı veren hesaplar borçlandırılmak, alacak kalanı veren hesaplar da alacaklandırılmak suretiyle bir yevmiye maddesi düzenlenir. Bu maddeye açılış maddesi denir.



HESAP KAVRAMI VE HESAPLARIN İŞLEYİŞİ


HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİHESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI BİLANÇO TEMEL DENKLEMİ VE SİSTEMATİĞİHESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİHESAP PLANLARIHESAPLARIN ANLATILMASI

HESAP KAVRAMI VE HESAPLARIN İŞLEYİŞİ


HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİ

Hesap, bilanço içeriğini oluşturan herhangi bir unsurda (mevcutlar, alacaklar, sermaye ve borçlar) dönem içerisinde yapılan işlemler sebebiyle meydana gelen artış ve azalışların kaydedildiği çift yanlı bir çizelgedir.


HESABIN TANIMI VE İŞLEYİŞİ

Hesaplar ilk kez hesabın borç yada alacak yanına işlem yazılmak suretiyle kullanılmaya başlanır.“Hesap Açma”Bir işlemin hesabın borcuna yazılması “hesabın borçlandırılması”,Bir işlemin hesabın alacağına yazılması “hesabın alacaklandırılması”,


HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI (KARAR AĞACI)


BİLANÇO TEMEL DENKLEMİ Bilanço: Bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur.Bilanço tanımı temelinde bilanço temel eşitliği (muhasebenin temel denklemi); Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar

yada Varlıklar- Borçlar= Sermaye


Gerçekleştirilen mali işlemler, bilanço temel denklemi üzerinde değişikliğe neden olur.Örneğin 10.000.-TL sermaye konularak işletme kurulduğunda temel denklik;

Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar10.000 + 0 = 10.000 + 0

Örneğin 5.000.-TL mal alınıp, 3.000.-TL borçlanıp kalanı nakden ödendiğinde temel denklik;

Mevcutlar+Alacaklar=Sermaye+Borçlar13.000 + 0 = 10.000 + 3.000


Eşitliğin sol yanı sahip olunan varlıkları, sağ yanı ise bunların sermaye koyma ya da borçlanma yolu ile karşılandığını ifade eder.

Bilanço bu eşitliğin bir çizelge haline getirilmiş şeklidir. Bu çizelgede eşitliğin sol yanında kalan bölüme aktif, sağ yanında kalan bölüme pasif denir. Bir diğer ifadeyle; mevcutlar ve alacaklar aktifi, sermaye ve borçlar ise pasifi oluşturur.

Varlıklar = Sermaye + Borçlar Aktif = Pasif

VARLIKLAR = KAYNAKLAR

BİLANÇO

AKTİF PASİF


İÇ DENETİM BAŞKANLIĞIBİLANÇOAKTİF PASİF

I.DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 11 MENKUL KIYMETLER 12 TİCARİ ALACAKLAR 13 DİĞER ALACAKLAR 15 STOKLAR 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

II. DURAN VARLIKLAR 22 TİCARI ALACAKLAR 23 DİĞER ALACAKLAR 24 MALİ DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 29 DİĞER DURAN VARLIKLAR

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30 MALİ BORÇLAR 32 TİCARİ BORÇLAR 33 DİĞER BORÇLAR 34 ALINAN AVANSLAR ..........4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 40 MALİ BORÇLAR 42 TİCARİ BORÇLAR 43 DİĞER BORÇLAR 44 ALINAN AVANSLAR .............5 ÖZKAYNAKLAR 50 ÖDENMİŞ SERMAYE 52 SERMAYE YEDEKLERİ 54 KÂR YEDEKLERİ 57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)


Varlıklar; işletmenin sahip olduğu para, mal, makine, bina, taşıt gibi “maddi”; haklar, şerefiyeler, kuruluş giderleri gibi “maddi olmayan” değerlerden ve işletmenin alıcılardan, personelden, diğer üçüncü şahıslardan olan alacaklarından meydana gelir.

Pasifin bölümlerinden olan “sermaye”, işletme sahibi ya da sahiplerinin işletmeye sermaye olarak verdiği değerlerden doğma haklarını, “borçlar” bölümü ise işletmenin satıcılara, bankalara, personele ve diğer üçüncü kişilere olan borçlarını gösterir.


Bilanço temel eşitliği, gerçekleşen mali işlemler sonucunda bir çok değişikliklere uğrar. Ancak, varlıklar kaynaklardan az veya çok olamayacağından, eşitlik sürekli olarak korunur.

Örneğin; Satıcılardan veresiye mal alınması, peşin parayla mal satılması, kasadaki paranın bankadaki vadeli hesaba yatırılması gibi işlemler bilanço denkleminin yapısını değiştirir, ancak eşitlik hiçbir zaman için değişmez.

MALİ İŞLEMLERİN BİLANÇOYA ETKİSİ


I.DÖNEN VARLIKLAR 10.000.-10 HAZIR DEĞERLER

100-KASA HESABI 5.000.-102-BANKA HESABI 4.000.-

11 MENKUL KIYMETLER 12 TİCARİ ALACAKLAR

120-ALICILAR HESABI 1.000.- 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

II. DURAN VARLIKLAR 25.000.-25 MADDİ DURAN VARLIKLAR

252-BİNALAR HESABI 25.000.-

26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

TOPLAM 35.000.-

3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30 MALİ BORÇLAR

300-BANKA KREDİLERİ 10.000.-32 TİCARİ BORÇLAR

320-SATICILAR 15.000.-

..........4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 40 MALİ BORÇLAR 42 TİCARİ BORÇLAR .............5 ÖZKAYNAKLAR 50 ÖDENMİŞ SERMAYE

500-SERMAYE HESABI 7.000.-57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

570-GEÇMİŞ YIL KAR... 3.000.-58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)

TOPLAM 35.000.-


İşletmenin kasasındaki nakit mevcudundan 4.500.-TL banka hesabına yatırılmıştır.

GERÇEKLEŞTİRİLEN KAYDA TABİ BİR İŞLEM VE BİLANÇOYA ETKİSİ



100-KASA HESABI 500.-102-BANKA HESABI 8.500.-






TOPLAM 35.000.-







TOPLAM 35.000.-


İşletmenin bankaya olan kredi borcunun 3.000.-TL lik kısmı banka hesabından aktarma suretiyle ödenmiştir.

GERÇEKLEŞTİRİLEN KAYDA TABİ BİR İŞLEM VE BİLANÇOYA ETKİSİ



100-KASA HESABI 500.-102-BANKA HESABI 5.500.-






TOPLAM 32.000.-







TOPLAM 32.000.-


HESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİ

Hesaplar, hesap planında belirli bir sıralama içinde bulunur. Sıralama, hesapların kodlanması ile sağlanır. Hesapların kodlanması, işlemlerin bilgisayara yüklenmesi bakımından zorunludur. İşlemlerini elle kaydeden işletmelerde de kodlama, bir yandan bunların sıralarının korunmasını sağlarken diğer yandan uzun hesap isimleri yerine sadece harf ve sayıların yazılması ve söylenmesi yoluyla emek ve zaman tasarrufu sağlar.


HESAP PLANI KODLAMA SİSTEMATİĞİ

Tekdüzen hesap planında ondalık (desimal) sistem esas alınmış ve üç haneli defteri kebir hesapları düzeyinde bir kodlama yapılmıştır. Bu sistemde 0’dan 9’a kadar her sayı bir hesap grubuna verilir. Her hesap grubu alt gruba, her alt grup da ikinci bir alt gruba bölünebilir.


I.DÖNEN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER

100 KASA 100.01.TL KASASI100.02.DÖVİZ KASASI

101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

11 MENKUL KIYMETLER ............................12 TİCARİ ALACAKLAR

120 ALICILAR 120.01........120.02.......

121 ALACAK SENETLERİ122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) .


HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI


Bu grupta yer alan hesaplar bilançodaki konumlarına göre; aktif hesaplar – pasif hesaplar olarak ikiye ayrılır. Aktif hesaplar, işletmenin sahip olduğu varlıkları izlediklerinden “varlık hesapları”,

BİLANÇO HESAPLARI


Pasif hesaplar ise bunların sağlandığı kaynakları izlediklerinden, “kaynak hesapları” olarak da, isimlendirilir.

BİLANÇO HESAPLARI


İşletmenin öz sermayesinde meydana gelen artış ve eksilişleri izlemek üzere açılan sonuç hesapları, kendi içerisinde gelir hesapları ve gider hesapları olmak üzere ikiye ayrılır.

GELİR TABLOSU HESAPLARI


Nazım Hesaplar olarak adlandırılır ve işletmenin ihtiyacına göre oluşturulur.

BİLGİ HESAPLARI


Varlık hesapları işletmenin sahip olduğu mevcutlar ile alacaklarının izlendiği hesaplardır. Bu hesaplarda kural olarak ilk kayıt hesabın borcuna yapılır.

Varlıklarda, yani mevcut ve alacaklarda bir artış olması halinde, söz konusu mevcut veya alacağın izlendiği hesap borçlanır. Örneğin peşin mal satışı işleminde kasaya para girişi olacağı için, Kasa Hesabı borçlandırılır.

VARLIK HESAPLARI


Varlıklarda, yani mevcut ve alacaklarda bir azalış olması halinde söz konusu mevcut veya alacağın izlendiği hesap alacaklanır.

Örneğin satıcılara olan borcun banka hesabındaki paradan ödenmesi işleminde bankadaki parada azalma olacağından Bankalar Hesabı alacaklandırılır.

Varlıklardaki artışlar; ilgili hesaba borç, azalışlar alacak yazılır.


AKTİF HESAPLAR

Borç ……………..HESABI Alacak

( + ) ( - )

ARTIŞ AZALIŞ

BORÇ KALANI (VARLIK)


Kaynak hesapları, işletmenin sahip olduğu varlıkların sağlandığı öz ve yabancı kaynaklardaki değişimlerin izlendiği hesaplardır. Kaynaklarla ilgili hesaplara ilk kayıt, kural olarak ilgili hesabın alacağına yazılır.

Kaynaklarda, yani, öz sermaye ve borçlarda bir artış olması halinde, söz konusu öz sermaye veya borcun izlendiği hesap alacaklanır. Örneğin; İşletmeye senetli bir mal alımı halinde Borç Senetleri Hesabı alacaklandırılır.

KAYNAK HESAPLARI


Öz sermaye veya borçlarda bir azalma olması halinde söz konusu öz sermaye veya borcun izlendiği hesap borçlanır. Örneğin, Borç Senetleri Hesabında kayıtlı olan bir senedin vadesinde ödenmesi halinde Borç Senetleri Hesabı borçlandırılır.

Kaynaklardaki artışlar; ilgili hesaba alacak, azalışlar borç yazılır.


PASİF HESAPLAR

Borç ……………..HESABI Alacak

( - ) ( + )

ARTIŞAZALIŞ

ALACAK KALANI (YABANCI KAYNAK)


İşletmenin yaptığı işlemlerden bazıları dışarıdan işletmeye bir kaynak akımına, bazıları da işletmeden dışarıya bir kaynak akımına neden olabilir. Öz kaynağı artıran akımlara “gelir”, azaltan akımlara da “gider” denir.

İşletme esas sermayesini izlemekle görevli olan sermaye hesabının kalanının, her gelir veya gider yaratan işlem ile azaltılıp çoğaltılması işlemlerinin doğurduğu sonuçların saptanıp analiz edilmesini imkansız kılar. Bunun yerine, öz sermayedeki artışları izlemek üzere gelir hesapları; azalışları izlemek üzere de gider hesapları kullanılır.

SONUÇ HESAPLARI


Sonuç hesapları, öz sermayedeki artış ve eksilişleri izlemekle kullandıklarından, sermaye hesabına paralel şekilde çalışır. Sermaye hesaplarının çalışmasına ilişkin temel kural sonuç hesapları içinde geçerlidir.

İşletmede bir gelir doğduğu zaman, öz sermaye arttığından, ilgili gelir hesabının alacağına yazılır. Bu gelirde bir azalma olursa o zaman da hesap borçlanır.

İşletmede bir gider doğduğu zaman, öz sermaye azaldığından, ilgili gider hesabı borçlanır. Bu giderlerde bir azalma olursa o zaman da hesap alacaklanır.


Bütün bu sonuç hesapları, dönem bitiminde, Kar ve Zarar hesabına devredilerek kapatılır. Giderler Kar ve Zarar Hesabının borcunu, gelirler ise alacağını oluşturur. Gelirler > giderler ise aradaki fark Gelir tablosunda ve Bilançoda “Kar” olarak, gelirler< giderler ise “Zarar” olarak yer alır.


Bir gider doğduğunda ilgili gider hesabı borçlanır, bir gelir doğduğunda ilgili gelir hesabı alacaklanır.

Sonuç hesapları dönem sonlarında Kar ve Zarar Hesabına aktarılarak kapatılır.


Nazım Hesaplar, bir işletmenin yükümlülüklerini, hak doğurabilecek işlemlerini, ve muhasebe disiplini altında izlemek istediği bilgileri kaydettiği hesaplardır.

Nazım hesaplara yapılan kayıtlar, yapıldıkları anda gerçek bir varlık ve kaynağı temsil etmedikleri için;

Nazım hesaplar varlık, kaynak ve sonuç hesapları ile karşılaştırılmaz.

NAZIM HESAPLARI


Nazım hesaplar gurubunda yer alan hesapların kalanları bilançoda varlık ve kaynaklar dışında ayrıca gösterilir. Bilançoya varlıklar ile kaynaklar yazıldıktan ve toplamları alındıktan sonra nazım hesaplar kaydedilir. Ya da, bilançonun doğru yorumlanabilmesi için bu hesaplardaki bilgilerden gerekli olanlar “bilanço dipnotları” nda gösterilir.

NAZIM HESAPLARI


Nazım hesaplarda izlenecek işlemler iki veya daha fazla nazım hesap arasında muhasebeleştirilir. Nazım hesaplar diğer hesaplarla karşılaştırılmaz.

NAZIM HESAPLARI


HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI- ÖZET

VARLIK HS:Varlıklardaki artışlar; ilgili hesaba borç, azalışlar alacak yazılır.KAYNAK HS: Kaynaklardaki artışlar; ilgili hesaba alacak, azalışlar borç yazılır.SONUÇ HS: Bir gider ortaya çıktığında ilgili gider hesabı borçlanır, bir gelir ortaya çıktığında ilgili gelir hesabı alacaklanır. Sonuç hesapları dönem sonunda K/Z hesabına aktarılarak dönem kar/zararı tespit edilir.


NAZIM HS: Nazım hesaplar varlık, kaynak ve sonuç hesapları ile

karşılaştırılmaz. Nazım hesaplarda izlenecek işlemler iki veya daha fazla nazım

hesap arasında muhasebeleştirilir.

HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI- ÖZET


İşlem Bilanço Hesapları

Gelir-Gider Hesapları

Kar veya Zarar Hesabı

Aktif Pasif Gider Hes.

Gelir Hes.

İlk açılış Borç Alacak Borç-Alacak

Borç kaydı Artırır Azaltır Artırır Azaltır Karı Azaltır, Zararı artırır.

Alacak kaydı

Azaltır Artırır Azaltır Artırır Karı artırır, zararı azaltır

Borç bakiyesi

Mevcut Varlıklar

- Gider > Gelir = Zarar

Alacak bakiyesi

- Mevcut Kaynaklar

Gider < Gelir =

Kar


HESAP İŞLEYİŞLERİNE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

VE ÖRNEK UYGULAMALAR


Dönen varlıklar ana hesap grubu; nakit olarak veznede veya bankada tutulan değerler ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi, tüketilmesi veya tahsil edilmesi öngörülen varlık ve alacak unsurlarını kapsar.

DÖNEN VARLIKLAR


Dönen varlıklar ana hesap grubu; 10-HAZIR DEĞERLER 11-MENKUL KIYMETLER 12-TİCARİ ALACAKLAR 13-DİĞER ALACAKLAR 15-STOKLAR 17-YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 18-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 19-DİĞER DÖNEN VARLIKLAR


Hazır değerler hesap grubu, nakit olarak veznede veya bankada bulunan değerler ile paraya çevrilme imkânı bulunan varlıkları kapsar.

Hazır değerler, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:


100 Kasa Hesabı101 Alınan Çekler Hesabı102 Bankalar Hesabı103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı (-)105 Döviz Hesabı106 Döviz Gönderme Emirleri Hesabı (-)108 Diğer Hazır Değerler Hesabı

10- HAZİR DEĞERLER HESAP GRUBU


100 KASA HESABI

Kasa hesabı, muhasebe birimi veznelerince, kanunî dolaşım niteliğine sahip ulusal paraların alınması, verilmesi ve saklanmasına ilişkin işlemlerin izlenmesi için kullanılır.

Muhasebe birimlerine döviz olarak intikal eden tutarlar bu hesapla ilişkilendirilmez.


Örnek: İstanbul Döner Sermaye İşletmesi tarafından KDV dahil 600,00 TL değerinde nakit olarak Avlanma pulu satışı yapılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 600,00391 HESAPLANAN KDV 91,53600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 508,47805 GELİR YANSITMA HESABI 508,47800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 508,47

Hesabın Adı


Avlanma pulu için işletme müdürlüğüne nakit olarak avans verilmesi,

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 600,00340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 600,00

Hesabın Adı

Not:Bütçe Gelirleri Hesabı, işletmelerin mevzuatı veya bütçeleri gereğince bütçe geliri olarak belirlenen ve bunlardan nakden veya mahsuben yapılan tahsilatın izlenmesi için kullanılır. Örnekte işletmeye ait olduğu kesinleşen bir tahsilat bulunmamaktadır.


Avlanma Pul bedelinin 300,00 TL sinin avanstan mahsup edilmesi ve geri kalan tutarın hak sahibine ödenmesi,

H. Kod Borç Alacak

340 ALINAN SIPARİŞ AVANSLARI 600,00100 KASA 300,00391 HESAPLANAN KDV 45,76600 YURTİÇİ SATIŞLAR H. 254,24805 GELİR YANSITMA HESABI 254,24800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 254,24

Hesabın Adı


Örnek; Yapılan kasa sayımı sonucu kayıtlara göre kasada 750,00 TL fazlalık olduğu tespit edilmiştir.

H. Kod Hesabın Adı Borç Alacak

100 KASA HESABI 750,00397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 750,00


Daha sonra yapılan araştırmada, fazlalığın 500.- TL’sinin tahsil edilen geçici teminatın kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı, 250.-TL’nin ise nedeni tespit edilememiştir.

H. Kod Borç Alacak

397 SAYIM FAZLALARI HESABI 750,00330 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 500,00

679/649 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 250,00805 GELİR YANSITMA HESABI 250,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 250,00

Hesabın Adı


H. Kod Borç Alacak

195 İŞ AVANSLARI HESABI 500,00100 KASA HESABI 500,00

Hesabın Adı

Örnek; İşletme adına mal almak üzere personele kasadan avans verilmesi,


H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 146,00191 İNDİRİLECEK KDV 54,00150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 300,00195 İŞ AVANSLARI HESABI 500,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 300,00835 GİDER YANSITMA HESABI 300,00

Hesabın Adı

Personel ilk madde ve malzeme alımına ilişkin 354.-TL (KDV dahil) tutarında mahsup evrakını ve artan parayı muhasebe birimine teslim etmiştir.


Örnek; Gün sonunda kasada biriken tutarın bankaya yatırılmak üzere teslimat müzekkeresi düzenlenmesi,

H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 2.000,00100 KASA HESABI 2.000,00

Hesabın Adı


Bankadan alınan hesap özet cetveline göre ilgili tutarın hesaplara intikal ettiğinin anlaşılması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKALAR HESABI 2.000,00108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 2.000,00

Hesabın Adı


101-ALINAN ÇEKLER HESABI

Alınan çekler hesabı, muhasebe birimlerinin yapacakları her türlü tahsilat karşılığında muhasebe birimine hitaben düzenlenmiş banka çekleri ve özel finans kurumlarının çekleri ile muhasebe yetkilisi mutemetleri tarafından muhasebe birimine teslim edilen aynı nitelikteki çeklerin izlenmesi için kullanılır.


Bu şekilde alınan çekler karşılığında alındı belgesi verilir ve alındı belgesinin üzerine “Çekle tahsil edilmiştir” kaşesi basılır.

Muhasebe birimlerine veya muhasebe yetkilisi mutemetlerine verilen çekler düzenlenecek dört nüsha teslimat müzekkeresi ile tahsil için bankaya gönderilir.

Tahsil için bankaya gönderilen çekler, bu hesabın yardımcı hesaplarına kaydedilerek izlenir.


Örnek; Avlanma Pulu bedelinin çekle tahsili,

H. Kod Borç Alacak

101.01 ALINAN ÇEKLER HESABI 826,00391 HESAPLANAN KDV 126,00600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 700,00805 GELİR YANSITMA HESABI 700,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 700,00

Hesabın Adı


Çeklerin tahsil için bankaya gönderilmesi

H. Kod Borç Alacak

101.02 ALINAN ÇEKLER HESABI (Tahsildeki Çekler) 826,00101.01 ALINAN ÇEKLER (M.Birimindeki Çekler) 826,00

Hesabın Adı

Çek karşılığının bankaca tahsil edildiğinin bildirilmesi

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HESABI 826,00101 ALINAN ÇEKLER (Tahsildeki Çekler) 826,00

Hesabın Adı


Örnek; Veznede yapılan alınan çeklerin sayımı sonucunda noksan çıkması

H. Kod Borç Alacak

197 SAYIM NOKSANLARI HESABI 150,00101 ALINAN ÇEKLER (M.Birimindeki çekler) 150,00

Hesabın Adı


Sayım noksanının alıcının işletmeye olan borcuna karşılık verdiği 150,00 TL çekin kayıtlara 300,00 TL olarak aktarılmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 150,00197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI 150,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 150,00805 GELİR YANSITMA HESABI 150,00

Hesabın Adı


102- BANKALAR HESABI

Bankalar hesabı, muhasebe birimleri adına bankaya yatırılan paralar ve bankaya tahsil için verilen çeklerden tahsil işlemi tamamlananlar ile muhasebe birimlerince düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden ödendiği veya gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarlarının izlenmesi için kullanılır.


Muhasebe birimlerince bir gün içinde tahsil edilen paralardan, ertesi gün kasadan yapılacak ödemeler için ayrılacak tutar alıkonularak, fazlası düzenlenecek teslimat müzekkeresi ile bankaya yatırılır.

Muhasebe birimlerince, hesaplarının bulunduğu bankalardan nakden yapılacak ödemeler için bu bankaların kendi çekleri; ödeme yapılacak kişilerin hesaplarına aktarılacak tutarlar ile bankalarda açtırılacak krediler için “Gönderme Emri” düzenlenir. Muhasebe birimlerince, bankalar nezdindeki döviz hesabından yapılacak ödemelerde ise “Döviz Gönderme Emri” kullanılır.


Gönderme emri ve döviz gönderme emrinin elektronik ortamda düzenlenmesi ve ilgili bankaya gönderilmesi hususunda düzenlemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.

Muhasebe birimlerinin hesabı bulunan bankalarca, bir gün içinde muhasebe birimi adına tahsil edilen tutarlar ile karşılığında onaylanan veya düzenlenen alındıların tarih ve numaralarını; muhasebe birimi adına ödenen veya gönderilen tutarlar ile bunlara ait çek ve gönderme emirlerinin tarih ve numaralarını gösteren iki nüsha banka hesap özet cetveli düzenlenerek ertesi gün muhasebe birimine gönderilir. Banka hesap özet cetvelinin bir nüshası muhasebe işlem fişine bağlanır,


diğer nüshası ise açılacak bir dosyada muhafaza edilir. Tahsilat ve ödemeleri ayrıntılı olarak gösteren cetvelin, bankaca, en geç ertesi gün düzenlenerek onaylandıktan sonra teslimat müzekkeresi ve gönderme emirlerinin ikinci nüshalarıyla birlikte muhasebe birimine gönderilmesi ve muhasebe birimlerinin de bu cetveli araması gerekir.


Örnek: Hatay Döner Sermaye İşletmesi tarafından KDV dahil 600,00 TL değerinde Avlanma pulu satışı yapılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

102 BANKALAR HESABI 600,00391 HESAPLANAN KDV 91,53600 YURTİÇİ SATIŞLAR H. 508,47805 GELİR YANSITMA HESABI 508,47800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 508

Hesabın Adı


Örnek; Tahsilat için bankaya gönderilen alınan çekin tutarının banka hesabına geçtiğinin anlaşılması.

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HESABI 200,00101 ALINAN ÇEKLER HS. (Tahsildeki çekler) 200,00

Hesabın Adı


Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden daha önce düzenlenen çek ve gönderme emirlerinin bankaca ödendiği veya gönderildiği anlaşılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ HS 1.150,00102 BANKA HESABI (M.Birimi banka) 1.150,00

Hesabın Adı


Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden banka tarafından hesaplanıp muhasebe biriminin hesabına faiz gelirinin aktarılması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HESABI 27.955,82193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 4.933,38642 FAİZ GELİRLERİ 32.889,20805 GELİR YANSITMA HESABI 32.889,20800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 32.889,20

Hesabın Adı


Örnek; Bankadan alınan hesap özet cetvelinden muhasebe biriminin hesabında mahiyeti tespit edilemeyen tutar bulunması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HESABI 1.500,00336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.500,00

Hesabın Adı


H. Kod Borç Alacak

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.500,00103 VERİLEN ÇEK. VE GÖN. EMİRLERİ 1.500,00

Hesabın Adı

Söz konusu tutarın Merkez Saymanlığınca gönderildiğinin anlaşılması,

H. Kod Borç Alacak

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.500,00393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 1.500,00

Hesabın Adı

Söz konusu tutarın Merkez Saymanlığınca sehven gönderildiğinin anlaşılması,


Örnek; Şartname ve teminat bedelinin muhasebe biriminin banka hesabına yatırıldığının anlaşılması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HESABI 1.100,00326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 1.000,00600 GELİRLER HESABI 100,00805 GELİR YANSITMA HESABI 100,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 100,00

Hesabın Adı


Örnek; Teminat bedelinin gelir olarak kayıtlara alınması,

H. Kod Borç Alacak

326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 1.000,00600 GELİRLER HESABI 1.000,00805 GELİR YANSITMA HESABI 1.400,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 1.400,00

Hesabın Adı


103- VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EMİRLERİ HESABI

Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabı, muhasebe birimlerinin hesaplarının bulunduğu bankalardan çekle veya gönderme emri düzenlemek suretiyle yaptıracakları ödeme ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.

Muhasebe birimlerinin hesaplarının bulunduğu bankalardan yaptırılacak ödemeler için bu bankaların kendi çekleri düzenlenir. Çek, muhasebe birimlerince doldurulduktan sonra dip koçanı, çeki alana imzalattırılarak ilgiliye verilir.


Çeklerin rakam ve yazı ile okunaklı bir şekilde doldurulması gerekir. Düzenlenen çekin numarası muhasebeleştirme belgelerinin ilgili sütununa yazılır.

Muhasebe birimlerinin banka hesabından, ilgililerin hesaplarına gönderilecek olan tutarlar ile bankalarda açtırılan krediler için gönderme emri düzenlenir.


Gönderme emri, muhasebe yetkilisince görevlendirilecek bir memur tarafından günlük olarak, banka yetkililerine zimmetle teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda görevlendirilecek memurun adı, soyadı ve imza örneği daha önce bankaya yazılı olarak bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe birimince iki nüsha olarak “Döviz Gönderme Emri” ifadesinin üzeri çizilerek düzenlenen “Gönderme Emri/Döviz Gönderme Emri Teslim Tutanağı”nın banka yetkilisine imzalatılması suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada alıkonulur, ikinci nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu nüsha muhasebe biriminde açılacak ayrı bir dosyada tarih sırasına göre saklanır. Bankaca, gönderme emrinin bir nüshası alıkonulup, bir nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak muhasebeleştirme belgesine bağlanmak üzere banka hesap özet cetveli ile birlikte muhasebe birimine iade edilir.


Örnek; İşletme Müdürlüğünce demirbaş alımı yapılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

255 DEMİRBAŞLAR 1.000,00193 İNDİRİLECEK KDV 180,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 1.180,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABİ 1.180,00835 GİDER YANSITMA HESABI 1.180,00

Hesabın Adı

Örnek; Merkez Saymanlık tarafından nakit ihtiyacı olarak Mersin İşletmeye nakit aktarması.


H. Kod Borç Alacak

393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 14.000,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 14.000,00

Hesabın Adı

b) Mersin Muhasebe Biriminin kaydı

H. Kod Borç Alacak

102 BANKARA HESABI 14.000,00393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 14.000,00

Hesabın Adı

a) Merkez Muhasebe Biriminin kaydı,


Örnek; Kasa ihtiyacı için bankadan çekilmek üzere veznedar adına çek düzenlenmesi,

H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 1.250,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 1.250,00

Hesabın Adı

Bankadan gelen hesap özet cetvelinden, çek ve gönderme emirlerinin ödendiği görülmüştür.

H. Kod Borç Alacak

103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 1.250,00102 BANKALAR HESABI 1.250,00

Hesabın Adı


Örnek; Yolluk Avansı ödenmesi,

H. Kod Borç Alacak

196 PERSONEL AVANSLARI HESABI 500,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 3,80360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 496,20

Hesabın Adı


Avansın mahsup edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 750,00360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 1,90193 PERSONEL AVANSLARI 500,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EMİRLERİ 248,10830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 750,00835 GİDER YANSITMA HESABI 750,00

Hesabın Adı


105- DÖVİZ HESABI

Döviz hesabı, muhasebe birimi veznelerince tahsil edilen veya her ne şekilde olursa olsun muhasebe birimlerinin banka hesaplarına intikal eden konvertibl döviz tutarları ile bunlardan yapılan ödeme, iade ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.

Muhasebe birimlerine teslim edilen konvertibl yabancı paralarla, mevzuatı gereği döviz cinsinden tahsili gereken yabancı paralardan konvertibl olanlar bu hesaba kaydedilir.


Konvertibl olmayan yabancı paralar döviz hesabı yerine, dönen varlıklar ana hesap grubunda yer alan, menkul kıymetler hesap grubundaki ilgili hesaplara kaydedilir.

Muhasebe birimlerince, mevzuatı gereği ihale teminatı olarak kabul edilen konvertibl yabancı paralar, alındığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden, bu hesaba kaydedilerek ilgili emanet nitelikli hesaba alınır. Teminat olarak teslim edilen kişi malı dövizlerden herhangi bir nedenle gelir kaydedilmesi gerekenler, kayıtlı değerleri üzerinden hesaplardan çıkarılır ve işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden bu hesaba alınarak ilgili hesaba kaydedilir.


Tahsil edilen dövizler muhasebe birimi hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılır.Muhasebe birimlerince bir gün içinde tahsil edilen dövizlerden bankaya yatırılması gerekenler düzenlenecek teslimat müzekkeresi ile bankaya gönderilir. Dövizler teslimat müzekkeresi ile vezneden çıkarıldığı ve söz konusu tutarın bankaya yatırıldığı anlaşıldığı zaman ilgili kayıtlar yapılır.


Muhasebe yetkilisi mutemetlerince;

I. İlgili mevzuatına ve Bakanlıkça yapılan düzenlemelere göre, döviz cinsinden tahsil edilen tutarlar için ayrı muhasebe yetkilisi mutemetleri kasa defteri tutulur.

II. Tahsil edilen tutarlar, tahsil edildikleri tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınmak suretiyle ve gelir türleri itibarıyla muhasebe yetkilisi mutemetleri kasa defterine ayrı ayrı kaydedilir ayrıca, “Kimden Tahsil Edildiği” sütununda isimden hemen sonra parantez içerisinde döviz cinsinden tutarı belirtilir.


III. Döviz cinsinden yapılan tahsilata ilişkin belge ve kayıtlar ulusal para birimi cinsinden düzenlenmekle birlikte, tahsilat tutarı ulusal para birimine çevrilmeksizin döviz olarak muhasebe biriminin banka hesabına aktarılır. Bu husus muhasebe yetkilileri tarafından özellikle kontrol edilir.

IV. Muhasebe biriminin bulunduğu yer dışında, muhasebe birimine bağlı olarak görev yapan muhasebe yetkilisi mutemetlerince tahsil edilen dövizler, bulunulan yerdeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası veya Türkiye Cumhuriyet Ziraat Bankası şubeleri aracılığıyla, muhasebe biriminin döviz tevdiat hesabına aktarılır. Mutemet hesabının muhasebe yetkilisine verilmesinde, aktarılan döviz karşılığında alınan banka dekontunda gösterilen kur ve döviz tutarı esas alınır.


Örnek; Avlanma Pulu bedeli olarak 2.000 dolar muhasebe birimi veznesine yatırılmıştır (T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru 1$ = 1.-TL).

H. Kod Borç Alacak

105 DÖVİZ HESABI 2.000,00340 ALINAN SIPARİŞ AVANSLARI 2.000,00

Hesabın Adı


H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 2.000,00105 DÖVİZ HESABI 2.000,00

Hesabın Adı

Bankaya gönderilen dövizler hesaba geçirilmiştir.

H. Kod Borç Alacak

105 DÖVİZ HESABI 2.000,00108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 2.000,00

Hesabın Adı

Örnek; Muhasebe birimi veznesince tahsil edilen dövizler için bankaya yatırılmak üzere teslimat müzekkeresi düzenlenmiştir.


Örnek; Dönem sonunda döviz kurunun 1,2 TL olması,

H. Kod Borç Alacak

105 DÖVİZ HESABI 200,00646 KAMBİYO KARLARI 200,00

Hesabın Adı

Örnek; Dönem sonunda döviz kurunun 0,8 TL olması,

H. Kod Borç Alacak

656 KAMBİYO ZARARLARI 200,00105 DÖVİZ HESABI 200,00

Hesabın Adı


106- DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ HESABI

Döviz gönderme emirleri hesabı, muhasebe birimlerinin, nezdinde döviz hesabı bulunan bankalardaki döviz hesaplarından, döviz cinsinden yapacakları ödeme ve göndermeler için düzenledikleri döviz gönderme emirleri ile bunlardan bankaca ödendiği veya gönderildiği bildirilenlerin izlenmesi için kullanılır.

Muhasebe biriminin, nezdinde döviz hesabı bulunan bankalardaki döviz hesaplarından, ilgililere ödenecek veya hesaben gönderilecek olan döviz tutarları için döviz gönderme emri düzenlenir.


Döviz gönderme emri, muhasebe yetkilisi tarafından görevlendirilecek bir memur tarafından banka yetkililerine zimmetle teslim edilir. Muhasebe yetkilisi tarafından bu konuda görevlendirilecek memurun adı, soyadı ve imza örneği daha önce bankaya yazılı olarak bildirilir. Teslim işlemi, muhasebe birimince iki nüsha olarak “Gönderme Emri” ifadesinin üzeri çizilerek düzenlenen “Gönderme Emri/Döviz Gönderme Emri Teslim Tutanağı”nın banka yetkilisine imzalatılması suretiyle gerçekleştirilir. Tutanağın ilk nüshası bankada alıkonulur, ikinci nüshası ise görevli memura geri verilir ve bu nüsha muhasebe biriminde açılacak ayrı bir dosyada tarih sırasına göre saklanır. Bankaca, döviz gönderme emrinin bir nüshası alıkonulup, bir nüshası paranın gönderilmesi veya istenilen hesaba aktarılmasından sonra onaylanarak döviz hesabına ilişkin banka hesap özet cetveli ile birlikte muhasebe birimine iade edilir.


Örnek; Muhasebe Birimlerince Döviz Cinsinden Gider Ödemesi

H. Kod Borç Alacak

253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI 20.000,00191 İNDİRİLECEK KDV 3.600,00106 DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ 23.600,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 23.600,00835 GİDER YANSITMA HESABI 23.600,00

Hesabın Adı


Düzenlenen Gönderme Emirleri Karşılığının Aktarılması

H. Kod Borç Alacak

106 DÖVİZ GÖNDERME EMİRLERİ HESABI 20.000,00105 DÖVİZ HESABI 20.000,00

Hesabın Adı


108- DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI

Diğer hazır değerler hesabı, hazır değerler hesap grubunda sayılan hesaplar içerisinde tanımlanmayan ve niteliği itibarıyla bu grupta izlenmesi gereken diğer hazır değerlerin izlenmesi için kullanılır.

Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri, yoldaki paralar, posta çekleri gibi değerler bu hesapta izlenir.


Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çekler ile bunlardan tahsil edilip kasa varlığına dâhil edilenler bu hesaba kaydedilir.

Kasa fazlası paraların bankaya gönderilmesi ve bu tutarların bankaca tahsil edildiğinin anlaşılması üzerine bu hesap kullanılır.

Tahsil edilen dövizler, muhasebe biriminin hesabının bulunduğu banka şubesi nezdinde açtırılacak döviz tevdiat hesabına gün sonlarında yatırılır.


Örnek; Kasa ihtiyacı için veznedar adına çek düzenlenmesi

H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 750,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖNDERME EM. HS. 750,00

Hesabın Adı

Veznedar adına düzenlenen çek karşılığı tutarın kasaya konulması ve banka çıkışının yapılması

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 750,00108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 750,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖN. EM. HESABI 750,00102 BANKALAR HESABI 750,00

Hesabın Adı


Kasa fazlası tutarın veznedarla bankaya gönderilmesi

H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 1.750,00100 KASA HESABI 1.750,00

Hesabın Adı

Kasa fazlası tutarın banka hesabına yattığının anlaşılması

H. Kod Borç Alacak

102 BANKA HS. 1.750,00108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 1.750,00

Hesabın Adı


Kasada biriken dövizlerin veznedarla bankaya gönderilmesi

H. Kod Borç Alacak

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 750,00105 DÖVİZ HESABI 750,00

Hesabın Adı

Kasa fazlası dövizin banka hesabına yattığının anlaşılması

H. Kod Borç Alacak

105 DÖVİZ HESABI (Bankadaki dövizler) 750,00108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 750,00

Hesabın Adı


11-MENKUL KİYMETLER

Menkul kıymetler hesap grubu, işletmelerin ellerinde bulunan ve yakın zamanda harcama yeri bulunmayan paraların değer düşüklüğünü önlemek, faiz geliri veya kâr payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere edindikleri kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıkları izlenmesi için kullanılır.


Menkul kıymetler, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

112 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Hesabı118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabı119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)


Hesap grubuna ilişkin işlemler

1. Menkul kıymetler; işletmelerce geçici bir süre elde tutulmak üzere edinilen kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları, altın, gümüş, her türlü değerli maden ve taşlardan yapılmış bilezik, yüzük, kolye, küpe, iğne ve benzeri takı eşyaları, çeşitli maden ve taşlardan yapılmış, antik değeri olan ve menkul kıymet sayılan tabak, bardak, kupa, şamdan, fincan, tablo ve benzeri eşyalardan oluşur.


2. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları ve diğer menkul kıymetler edinildiğinde alındı düzenlenir ve muhasebeleştirme belgesine eklenir. Alındıda menkul kıymetin cinsi, adedi, numarası, varsa ayarı, kupon adedi ve tutarı gibi tüm nitelikleri ayrıntılı olarak gösterilir.

3. Menkul kıymetler, veznedarlarca torba veya zarflar içerisinde vezne odasının uygun bir bölümünde saklanır.


4. Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına borç, elden çıkarıldığında ise kayıtlı değeri üzerinden alacak kaydedilir.

5. Ancak tahvillerle birlikte tahsil edilebilir duruma gelmiş kuponlarında alınması durumunda kuponlar, bu kuponlar karşılığında tahsil edilecek faiz tutarı üzerinden 108 Diğer Hazır Değerler Hesabına kaydedilir. Vadesi gelmiş kupon bedelleri satın alma tutarından indirildikten sonra kalan tutar, tahvillerin alış değerini oluşturur.


6. Satılan menkul kıymetlerin satış bedeli ile alış bedeli arasındaki fark olumlu ise “645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabına”, olumsuz ise “655 Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabına” kaydedilir.


7. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları satıldığında veya herhangi bir nedenle işletmenin mülkiyetinden çıktığında alış değeri üzerinden ilgili menkul kıymet hesabına alacak kaydedilir. Bunların alış değeri ile satış değeri arasındaki farkın, varsa işlemiş faiz gelirlerine karşılık gelen kısmı “642 Faiz Gelirleri Hesabı”na, kalanı da “645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabı”na kaydedilir. Satış bedeli farkı işlemiş faizi karşılamadığı durumlarda; işlemiş faiz “642 Faiz Gelirleri Hesabı”na alınmakla beraber alış değeri ile satış değeri arasındaki olumsuz fark da “655 Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabı”na kaydedilir.


8. Ana paranın geri ödemesi sırasında alınan menkul kıymetlerin faizi tahsil edildiğinde daha önce tahakkuk ettirilmiş gelir yoksa tamamı; tahakkuk yolu ile gelirlere alınmış kısım varsa aşan tutar “642 Faiz Gelirleri Hesabı”na kaydedilir.

9. Dönem sonu faiz ödemeli olan menkul kıymetlerde faiz tutarı menkul kıymetin kuponu karşılığında tahsil edildiğinde faizin varsa tahakkuku aşan kısmı, yoksa tamamı “642 Faiz Gelirleri Hesabı”na kaydedilir.


10. Alış işlemi nedeniyle ödenen giderler menkul kıymet alış bedeline eklenmez. Menkul kıymet satın alma giderleri “65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubundaki ilgili gider hesabına kaydedilir.

11. Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları teminat olarak verildiğinde, bu değerlerin teminat olarak verildiğini gösteren bir alt hesaba aktarılır ve nazım hesaplarda izlenir.


112-KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI

Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları hesabı, diğer kamu idarelerince çıkarılan ve muhasebe birimine intikal eden tahvil, senet ve bonoların izlenmesi için kullanılır.


Örnek; A Şahsının borcuna karşılık 150.000.-TL değerindeki kamu kesimi tahvili Muhasebe birimine intikal etmiştir.

H. Kod Borç Alacak

112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 150.000,00120 ALICILAR 150.000,00805 GELİR YANSITMA HESABI 150.000,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 150.000,00

Hesabın Adı

Hesaplarda kayıtlı kamu kesimi tahvili Merkez Muhasebe birimine gönderilmiştir.


Merkez Muhasebe biriminin yapacağı kayıt,

Tahvili Gönderen Muhasebe biriminin yapacağı kayıt,

H. Kod Borç Alacak

393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 150.000,00112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 150.000,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 150.000,00393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 150.000,00

Hesabın Adı


118-DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI

Diğer menkul kıymetler hesabı, her ne şekilde olursa olsun muhasebe birimlerine intikal eden kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları dışında altın, gümüş, her türlü değerli maden ve taşlar ile menkul kıymet sayılan diğer değerlerin izlenmesi için kullanılır.


119-MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI

Menkul kıymetler değer düşüklüğü karşılığı hesabı, menkul kıymetlerin değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlenmesi için kullanılır.


Karşılıklar menkul kıymet değer azalışını karşılayacak ölçüde ayrılır. Menkul kıymet değer düşüklüğü için ayrılan karşılıklar, dönem sonunda hesaplanarak vergi matrahına dâhil edilmek üzere nazım hesaplar grubunda yer alan “92 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler” hesaplarında izlenir.


12- TİCARİ ALACAKLAR

Ticari alacaklar hesap grubu, işletmelerin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ve bir yıl içinde tahsili öngörülen senetli ve senetsiz alacakları ile bunlardan şüpheli hâle gelenler ve bunlar için ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.


Bu gruba kayıtlı ticari alacaklar, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarının gerçekleşmesi veya üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi karşılığında verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerleri kapsar.

Mal ve hizmet satışlarının karşılığında alınan senetler bir dosyada saklanır. Bu gruptaki senetlerin süresi en fazla bir yıldır. Süresi bir yıldan fazla uzun vadeli senetler ve senetsiz alacaklar “Duran Varlıklar” içerisinde ilgili hesaplarda takip edilir.


120 Alıcılar Hesabı121 Alacak Senetleri Hesabı122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı (-)123 Banka Kredi Kartlarından Alacaklar Hesabı126 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabı127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)


120- ALICILAR HESABI

Alıcılar hesabı, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmamış alacaklarının izlenmesi için kullanılır.


Örnek; Veresiyeli mal satışı,

H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 1.500,00600 YURTİÇİ SATIŞLAR 1.230,00391 HESAPLANAN KDV 270,00

Hesabın Adı

Malın alıcıya teslimi için gider yapılması,

H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 118,00391 HESAPLANAN KDV 18,00100 KASA HESABI 100,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 100,00835 GİDER YANSITMA HESABI 100,00

Hesabın Adı


Alıcının borcunu zamanında ödememesinden dolayı alacağa faiz tahakkuk ettirilmesi,

H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 250,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 250,00

Hesabın Adı

Alıcının borcunu ödemesi,

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 1.868,00120 ALICILAR HESABI 1.868,00805 GELİR YANSITMA HESABI 1.868,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 1.868,00

Hesabın Adı


Örnek; 1000 Dolara veresiyeli olarak Bilgisayar satışı, (1USD=1,8 TL)

H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 2.124,00255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.800,00391 HESAPLANAN KDV 324,00

Hesabın Adı

Dönem sonunda döviz kuru 1 USD= 2,1 TL


H. Kod Borç Alacak

120 ALICILAR HESABI 300,00646 KAMBİYO KARLARI 300,00

Hesabın Adı

Alıcının borcunu döviz olarak KDV yi ise TL olarak ödemesi, (1 USD= 2,2TL)

H. Kod Borç Alacak

105 DÖVİZ HESABI 2.200,00100 KASA HESABI 324,00120 ALICILAR HESABI 2.424,00679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 100,00805 GELİR YANSITMA HESABI 2.524,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 2.524,00

Hesabın Adı


121- ALACAK SENETLERİ HESABI

Alacak senetleri hesabı, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından doğan senede bağlanmış alacakların izlenmesi için kullanılır.


Örnek; Senet karşılığı mal satışı,

H. Kod Borç Alacak

121 ALICILAR HESABI 1.500,00600 YURTİÇİ SATIŞLAR 1.271,19391 HESAPLANAN KDV 228,81

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 1.500,00121 ALACAK SENETLERİ 1.500,00805 GELİR YANSITMA HESABI 1.500,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 1.500,00

Hesabın Adı

Alıcının borcunu ödemesi,


Senedin şüpheli hale gelmesi,

H. Kod Borç Alacak

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 1.500,00121 ALACAK SENETLERİ 1.500,00

Hesabın Adı

Senedin kaybolması,

H. Kod Borç Alacak

659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 1.500,00121 ALACAK SENETLERİ 1.500,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR 1.500,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 1.500,00

Hesabın Adı


122- ALACAK SENETLERİ REESKONTO HESABI (-)

Alacak senetleri reeskontu hesabı, bilanço gününde senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarının izlenmesi için kullanılır.

Dönem sonunda hesaplanan alacak senetleri reeskont faiz giderleri tutarı bu hesaba alacak, 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabına borç kaydedilir.

Hesap dönemi başında hesabın alacak kalanı bu hesaba borç, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.


Örnek; İsletmenin 1.000 TL.lık alacak senetlerinin dönem sonundaki tasarruf degeri 800 TL.dır.

H. Kod Borç Alacak

657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 200,00122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 200,00

Hesabın Adı

Dönem sonunda;

Dönem başında;

H. Kod Borç Alacak

122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 200,00647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 200,00

Hesabın Adı


123- BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR HESABI

Banka kredi kartlarından alacaklar hesabı, banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat ve bunlara ilişkin olarak yapılan mahsup ve iade işlemlerinin izlenmesi için kullanılır.


Mal ve hizmet satış bedellerinin veya avansların tahsilinde kredi kartı kullanacak olan işletmelerin; kredi kartı kullanımıyla ilgili olarak bankayla yapacakları sözleşmede, bankaya komisyon ödenmeyeceği ve P.O.S cihazları ile yapılan tahsilatın banka hesabına aktarılmasında Bakanlıkça belirlenen ve sözleşmede yer alan valörün uygulanacağı hususları belirtilir.


İşletmelerce mal ve hizmet satış bedelleri ile avansların banka kredi kartı ile tahsili işleminden önce kartın gerekli bilgileri taşıdığı ve geçerlilik süresi içinde kullanılmakta olduğu tespit edildikten sonra, nüfus cüzdanı, sürücü belgesi gibi resimli bir kimlik belgesi ile kimlik kontrolü yapılarak kartı kullanan kişinin gerçek kart hamili olduğu saptanır. Banka kredi kartının kullanılması hâlinde satış belgesinin ilgili bölümü onaylandıktan sonra ikinci nüshası kart hamiline verilir.


Banka kredi kartlarıyla yapılan tahsilat karşılığında alındı düzenlenir. Kart hamili ile hizmetten yararlananların ayrı kişiler olması durumunda alındıya, kart hamili ile birlikte hizmetten yararlananların da adı ve soyadı yazılır.

Avans olarak banka kredi kartıyla tahsilat yapılması ve bunun sonucunda avans artığı ortaya çıkması durumunda kesinlikle nakden iade işlemi yapılmaz. Aynı banka kredi kartı ile P.O.S. cihazının fonksiyonları kullanılarak, artan avans tutarı iade edilir.


Örnek: Kredi kartı ile Avlanma pulu satışı yapılmıştır.

H. Kod Borç Alacak

123 BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR 600,00391 HESAPLANAN KDV 91,53600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 508,47

Hesabın Adı


Örnek: Avlanma pulu bedeli için kredi kartı ile avans verilmesi,

H. Kod Borç Alacak

123 BANKA KREDİ KARTLARINDAN ALACAKLAR 750,00340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 750,00

Hesabın Adı

Örnek: Banka hesap özet cetvelinden kredi kartlarından olan alacağın hesaplara intikalinin anlaşılması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKALAR HESABI 18.500,00123 BANKA KR.KART. ALACAKLAR H. 18.500,00805 GELİR YANSITMA HESABI 18.500,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 18.500,00

Hesabın Adı


126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI

Verilen depozito ve teminatlar hesabı, işletmelerce bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak diğer kamu idareleri veya kişilere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlenmesi için kullanılır.

Bu hesaba sadece nakit olarak verilen depozito ve teminatlar kaydedilir.


Örnek, Sözleşme hükümleri gereği elektrik aboneliği için güvence bedeli ödenmesi,

H. Kod Borç Alacak

126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 12.000,00102 BANKALAR 12.000,00

Hesabın Adı

Örnek, Sözleşme hükümlerinin sona ermesi ve güvence bedelinin geri alınması,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKALAR 12.000,00126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 12.000,00

Hesabın Adı


Sözleşme hükümleri sona ermesine rağmen güvence bedelinin geri alınmayarak zamanaşımına uğratılması,

H. Kod Borç Alacak

659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 12.000,00126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 12.000,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR 12.000,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 12.000,00

Hesabın Adı


127- DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI

Diğer ticari alacaklar hesabı, işletmelerin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar, henüz şüpheli alacak niteliği kazanmayanlar ve diğer çeşitli ticari alacaklarının izlenmesi için kullanılır.


128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI

Şüpheli ticari alacaklar hesabı, işletmelerin mal ve hizmet satış faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış alacakların izlenmesi için kullanılır.


129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı, şüpheli ticari alacaklar için ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.

Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu muhasebeleştirme belgesinde belirtilir.


Örnek; Bütün yazışmalara rağmen vadesi dolan senetli ve veresiye alacağın tahsil edilemediği, dava aşamasında olduğu belirlenmiştir.

H. Kod Borç Alacak

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 5.500,00120 ALICILR 4.200,00121 ALACAK SENETLERİ 1.300,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

654 KARŞILIK GİDERLERİ 5.500,00129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 5.500,00

Hesabın Adı

31.12… tarihi itibariyle işletmenin şüpheli alacaklarının tamamına karşılık ayrılmıştır.


Örnek; Şüpheli alacaklar 4.200 TL olarak tahsil edilmiştir.

H. Kod Borç Alacak

100 KASA 4.200,00129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 5.500,00128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 5.500,00644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 4.200,00805 GELİR YANSITMA HESABI 4.200,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 4.200,00

Hesabın Adı


13- DİĞER ALACAKLAR

Diğer alacaklar hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş alacaklar ile bunlardan şüpheli hâle gelenler ve şüpheli alacak karşılıkları ile işletmeler arasında verilen borçların ve faaliyet dönemi içinde tahsili öngörülen alacakların izlenmesi için kullanılır.

Diğer alacakların takip, tahsil ve benzeri işlemlerinde, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin ilgili hükümleri uygulanır.


13- DİĞER ALACAKLAR HESAP GRUBU

134 İşletmeler Arası Malî Borçlardan Alacaklar Hesabı135 Personelden Alacaklar Hesabı136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı (-)


134- İŞLETMELER ARASI MALİ BORÇLARDAN ALACAKLAR HESABI

İşletmeler arası malî borçlardan alacaklar hesabı, ilgili mevzuatına dayanılarak vadesi faaliyet dönemiyle sınırlı olmak üzere nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan alacakların ve bu alacaklara karşılık nakden yapılan tahsilatlar ile işletme aleyhine silinen tutarların izlenmesi için kullanılır.


135- PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI

Personelden alacaklar hesabı, işletme personelinin işletmeye olan çeşitli borçlarının izlenmesi için kullanılır.

Örnek; Fazla ve yersiz ödeme yapılması,

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 120,00770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 120,00

Hesabın Adı


Örnek; Verilen yolluk avansının süresinde mahsup edilmemesi,

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 750,00196 PERSONEL AVANSLARI HESABI 750,00

Hesabın Adı

Örnek; Avansa faiz tahakkuk ettirilmesi,

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 20,00679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 20,00

Hesabın Adı


Örnek; Avansın faizi ile birlikte ödenmesi,H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 770,00135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 770,00805 GELİR YANSITMA HESABI 770,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 770,00

Hesabın Adı

Örnek; Kaybolan demirbaşın sorumlusu adına hesaba alınması (Kayıtlı değ: 1.500,00 B.Amortis: 500,00 Takdir edilen değ: 1.250,00)

H. Kod Borç Alacak

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 1.000,00257 B.AMORTİSMANLAR HESABI 500,00255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.500,00135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 1.250,00679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 1.250,00

Hesabın Adı


136- DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI

Diğer çeşitli alacaklar hesabı, ticari olmayan ve başka bir hesaba da dâhil edilemeyen alacakların izlenmesi için kullanılır.

Örnek; Dönem sonunda 393 nolu hesabın büyük defter görünümü aşağıdaki gibidir,

15.00014.00027.000

22.00018.000

393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI


Dönem sonunda yapılacak muhasebe kaydı,

Dönem başında yapılacak muhasebe kaydı,

H. Kod Borç Alacak

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 16.000,00393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 16.000,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 16.000,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 16.000,00

Hesabın Adı


Örnek; Alınan demirbaş için fazla ödeme yapılması,

H. Kod Borç Alacak

255 DEMİRBAŞLAR HESABI 10.000,00191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 1.800,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 1.000,00100 KASA HESABI 12.800,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 12.800,00835 GİDER YANSITMA HESABI 12.800,00

Hesabın Adı

Örnek; Fazla ödemenin tahsil edilmesi,H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 770,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 770,00805 GELİR YANSITMA HESABI 770,00805 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 770,00

Hesabın Adı


Örnek; Yapılan denetim neticesinde avlanma pul bedelinin eksik tahsil edildiğinin anlaşılması,

H. Kod Borç Alacak

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 1.400,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 1.400,00

Hesabın Adı

Örnek; Aldığı avansı süresinde mahsup etmemesi nedeniyle kişi borcuna alınan personelin işletmeden ayrılması,

H. Kod Borç Alacak

136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 750,00135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 750,00

Hesabın Adı


138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI

Şüpheli diğer alacaklar hesabı, ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış diğer alacakların izlenmesi için kullanılır

H. Kod Borç Alacak

138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 750,00135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 750,00

Hesabın Adı

Örnek; Aldığı avansı süresinde mahsup etmemesi nedeniyle personelin dava edilmesi,


Örnek; Alınan kırtasiye malzemesi için fazla ödeme yapılması,

H. Kod Borç Alacak

150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 2.000,00191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 360,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 500,00100 KASA HESABI 2.860,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 2.860,00835 GİDER YANSITMA HESABI 2.860,00

Hesabın Adı


Örnek; Satıcının borcunu ödememesi sonucu alacağın dava konusu edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 500,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 500,00

Hesabın Adı


138- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI

Şüpheli diğer alacaklar hesabı, ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış diğer alacakların izlenmesi için kullanılır.


Örnek; Mahkemeye gerekli belgelerin sunulmaması nedeniyle davanın aleyhte sonuçlanması,

H. Kod Borç Alacak

659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI 500,00138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 500,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 500,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 500,00

Hesabın Adı


139- ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Şüpheli diğer alacaklar karşılığı hesabı, şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması hâlinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.

Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır. Ayrılan karşılığın hangi alacaklara ait olduğu muhasebeleştirme belgesinde belirtilir.


Örnek; Alınan kırtasiye malzemesi için kayıtlara alınan fazla ödemenin tahsilinin şüpheli hale gelmesi ve karşılık ayrılması,

H. Kod Borç Alacak

138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 500,00136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 500,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 500,00139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI 500,00

Hesabın Adı


Örnek; Şüpheli hale gelen ve karşılık ayrılan alacağın bir kısmının tahsil edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

100 KASA HESABI 300,00649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 300,00805 GELİR YANSITMA HESABI 300,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 300,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI 200,00644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR H. 200,00

Hesabın Adı


15- STOKLAR

Stoklar hesap grubu, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurdalar gibi varlıklar ile bunlara ait karşılıkların izlenmesi için kullanılır.

Stoklarla ilgili olarak, Taşınır Mal Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine ve aşağıdaki hükümlere göre işlem yapılır:


Stoklar, maliyet bedeliyle hesaplara alınır. Maliyet bedeline, stokların elde edilmesi ve depolanacağı yere kadar getirilmesi için yapılan faiz hariç her türlü giderler ilave edilir.

Bağış veya hibe olarak edinilen stoklar varsa bilinen değeri, yoksa ilgili mevzuatına göre değerlemesi yapıldıktan sonra tespit edilen değeri ile hesaplara alınır. Stoklar, kullanıldıklarında veya tüketildiklerinde ilgili hesaplardan çıkarılır.


İlk madde ve malzeme hesabında kayıtlı stoklardan yok olma, kırılma, bozulma veya eskime gibi nedenlerle kullanılamayacak veya tüketilemeyecek hâle gelenler, diğer stoklar hesabına aktarılır. Stokların miktar ve değerlerinde, kaybolma, çalınma, yanma, kırılma, bozulma gibi nedenlerle ortaya çıkan eksilmeler ilgili harcama biriminin taşınır kayıt ve kontrol yetkilisi ve harcama yetkilisince muhasebe birimine bildirilir. Bunun üzerine muhasebe birimlerince kayıtlar güncellenir.


Muhasebe birimleri, hizmet sunduğu birimlere ait stokları işletmeler itibarıyla kaydeder. Kullanılan veya tüketilen stoklara ilişkin bilgiler muhasebe birimlerine iletildiğinde kayıtlardan çıkarılır. Stokların miktar ve değerlerinde, kaybolma, çalınma, yanma, kırılma, bozulma gibi nedenlerle ortaya çıkan eksilmeler ilgili tahakkuk dairesinin mal sorumlusu ve harcama yetkilisince muhasebe birimine bildirilir. Bunun üzerine muhasebe birimlerince kayıtlar güncellenir.


Stokların elde edilmesinde iskonto ve başka indirimler yapılmışsa, stok maliyetine iskontodan sonraki net tutar alınır. Sonradan yapılan iskonto ve başka indirimler de fiyat indirimi niteliği taşıdığından ilgili stok hesabına alacak yazılarak maliyetten indirilir.

Stokların elde edinilme işlemleri tamamlandıktan sonra stokun şeklini veya bulunduğu yeri değiştirme işlemleri dışında, stoku elde bulundurmanın gerektirdiği giderler stokun maliyetine eklenmez.


Derhal harcanabilecek veya tüketilebilecek ilk madde ve malzemeler ile kullanıldığında tüketilen yiyecek maddeleri ve akaryakıt gibi değerini tamamen kaybeden eşya ve malzemeler ambar konusunu oluşturmaz. Ancak, satışı yapılana veya üretimde kullanılana kadar muhafaza edilmesi gereken ilk madde ve malzeme, mamul ve ticari mallar, muhasebe birimi işlemlerinde kullanılan bütün defter ve belgeler gibi varlıklar ambar konusunu oluşturur.


Satın alınan ya da işletmede elde edilen her çeşit madde, malzeme ve ürün “Taşınır İşlem Fişi” ile ambara alınır. Taşınır işlem fişlerinin bir nüshası ödeme emri belgesi ekinde muhasebe birimine gönderilir. Maddi duran varlıklar ambara sokulmadan doğrudan doğruya ilgili memur tarafından teslim alınır veya kullanılacağı birime teslim edilir ve ilgili maddi duran varlıklar hesabına kaydedilir.

Ambardan yapılacak bütün çıkışlar ilgili servislerce düzenlenecek “İhtiyaç Pusulası”na dayanılarak taşınır işlem fişi ile yapılır. Ambardan satış mağazasına veya kantine satılmak üzere mamul veya ticari mal göndermek de aynı usulle yapılır.


İşletmelerce üretilen mamullerin kendi tüketimlerinde kullanılması hâlinde, rayiç bedelleri üzerinden gelir, maliyet bedeli üzerinden gider kaydedilir.

Ambar konusu stok giriş ve çıkış kayıtları “Stok Hareketleri Defteri”nde izlenir. Bu Yönetmeliğin “15 Stoklar” bölümünde çeşitleri sayılan hesaplara göre bölümlere ayrılmak suretiyle tutulur.


15- STOKLAR HESAP GRUBU

150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabı152 Mamuller Hesabı153 Ticari Mallar Hesabı157 Diğer Stoklar Hesabı158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-)159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı


150- İLK MADDE VE MALZEME HESABI

İlk madde ve malzeme hesabı, işletmelerce üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak ya da tüketilmek üzere edinilen tüketim malzemeleri ile hammadde, yardımcı madde, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlenmesi için kullanılır


Örnek; Sülünler için ilaç ve sarf malzemesi alımı,

H. Kod Borç Alacak

150 İLK MADDE VE MALZEME H. 2.119,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 216,70361 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 20,09103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 2.315,61830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 2.315,61835 GİDER YANSITMA HESABI 2.315,61

Hesabın Adı

İlaç ve sarf malzemesinin tüketime sevkedilmesi,

H. Kod Borç Alacak

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ H. 2.119,00150 İLK MADDE VE MALZEME H. 2.119,00

Hesabın Adı


151- YARI MAMÜLLER ÜRETİM HESABI

Yarı mamuller-üretim hesabı, henüz tam mamul haline gelmemiş ancak ilk madde ve malzeme ile işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlenmesi için kullanılır.

Henüz işlem hâlinde olduklarından ambara alınma söz konusu olamayacağı için, bu hesapta sadece üretimdeki “yarı mamul stokları” izlenir.

Hesabın kalanı yarı mamullerin değerini göstereceğinden maliyet dönemi sonlarında bu hesap üzerinde başka bir işlem yapılmaz.


152- MAMÜLLER HESABI

Mamuller hesabı, üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hâle gelmiş bulunan mamullerin izlenmesi için kullanılır.


153- TİCARİ MALLAR HESABI

Ticari mallar hesabı, işletmece herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satılmak amacıyla alınan ticari mallar ve benzeri kalemlerin izlenmesi için kullanılır.


157- DİĞER STOKLAR HESABI

Diğer stoklar hesabı, stok kalemlerinden hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin izlenmesi için kullanılır.


158- STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-)

Stok değer düşüklüğü karşılığı hesabı, yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulma, çürüme, kırılma, çatlama, paslanma gibi nedenlerle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla oluşan kayıpların karşılanması için ayrılan karşılıkların izlenmesi için kullanılır.


Örnek; Kırtasiye malzemesi alımı,

H. Kod Borç Alacak

150 İLK MADDE VE MALZEME H. 8.000,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 1.440,00361 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 75,84367 KDV TEVKİFATI 720,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 8.644,16830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 8.644,16835 GİDER YANSITMA HESABI 8.644,16

Hesabın Adı

Kırtasiye malzemesinin tüketime sevkedilmesi,

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 8.000,00150 İLK MADDE VE MALZEME H. 8.000,00

Hesabın Adı


Kırtasiye malzemesinin tüketime sevkedilmeden önce sayımında noksanlık çıkması,

H. Kod Borç Alacak

197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI 1.200,00150 İLK MADDE VE MALZEME H. 1.200,00

Hesabın Adı

Noksanlığın nedeninin tespit edilememesi,

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 1.200,00197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI H. 1.200,00

Hesabın Adı


Noksanlığın nedeninin personelin hatasından kaynaklandığının tespit edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR H 1.200,00197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI H. 1.200,00

Hesabın Adı

Su basması nedeniyle kırtasiye malzemelerinin bir kısmının kullanılamaz hale gelmesi,

H. Kod Borç Alacak

157 DİĞER STOKLAR HESABI 3.000,00150 İLK MADDE VE MALZEME H. 3.000,00

Hesabın Adı


Kullanılamaz hale gelen stoklar için karşılık ayrılması,

H. Kod Borç Alacak

654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 3.000,00159 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI H. 3.000,00

Hesabın Adı


159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

Verilen sipariş avansları hesabı, yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemeleri ve açılan akreditiflerin izlenmesi için kullanılır.

Yapılan avans ödemeleri için teminat alınması durumunda teminat, niteliğine göre ilgili hesaplara kaydedilir.


H. Kod Borç Alacak

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H. 4.977,06360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 39,98103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 4.937,08

Hesabın Adı

Örnek; Demirbaş malzeme içim DMO ya avans verilmesi,

Demirbaş malzemesinin teslim alınması,

H. Kod Borç Alacak

255 DEMİRBAŞLAR H. 4.217,85191 İNDİRİLECEK KDV H. 759,21159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H. 4.977,06830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 4.937,08835 GİDER YANSITMA HESABI 4.937,08

Hesabın Adı


170-178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HESABI

Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesap grubu; işletmelerin kendi özel mevzuatları gereği üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri dolayısıyla yaptıkları harcamaların izlenmesi için kullanılır.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri hesabı, işletmelerin üstlendikleri yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin proje bazında izlenmesi için kullanılır.


170-178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HESABI

İnşaat ve onarım işlerinin proje bazındaki sayısı, her bir inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar üzerinde büyük defter düzeyinde izlenmesine imkân vermeyecek kadar fazla ise her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda, her bir proje için tutulacak yardımcı defterler, büyük defter hükmündedir.

170-178 hesap grubuna projeler bazında sıralanan yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri ile bu işlerden tamamlanan kısımlar için düzenlenen hakediş bedellerinin izlendiği 350-358 hesap grubu birbirine paralel olarak düzenlenir.


179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR HESABI

Taşeronlara verilen avanslar hesabı, yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve onarımın bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda, taşeronlara projeler bazında verilen avansların izlenmesi için kullanılır.


18- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları hesap grubu; içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin izlenmesi amacıyla kullanılır

Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı 181 Gelir Tahakkukları Hesabı


180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI

Gelecek aylara ait giderler hesabı, peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek dönemlere ait giderlerin, ilgili oldukları aya kadar geçici olarak izlenmesi için kullanılır.

Dönem sonunda, duran varlıklar ana hesap grubu içindeki gelecek yıllara ait giderler hesabında yer alıp, tahakkuk zamanına bir yıldan az süre kalan peşin ödenmiş giderler bu hesaba aktarılır.

Peşin ödenen giderler, ilgili oldukları faaliyet döneminde giderler hesabına kaydedilerek gider tahakkuku gerçekleştirilir.


Örnek: 01.10.2013 tarihinde bir bina 7 aylığına kiralanmış ve 7 aylık kira bedeli olan 4.200 YTL peşin olarak ödenmiştir. (KDV ve diğer vergiler dikkate alınmamıştır)

Örneğe dikkat edilecek olursa Ekim- Kasım- Aralık ayları 2013 yılı içinde;

Ocak-Şubat-Mart-Nisan ayları 2014 yılı içindedir. (4 ay)

Bu durumda içinde bulunulan döneme ait 3 aylık gider 180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına, 4 aylık gider 280- Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabına kaydedilecektir.


Kasım ve Aralık ayı sonunda bu aylara ait giderler dönem gideri haline dönüştürülecektir. Kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır:

180- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 600,00180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H. 1.200,00280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER H. 2.400,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 4.200,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 4.200,00835 GİDER YANSITMA HESABI 4.200,00

Hesabın Adı

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 600,00180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H. 600,00

Hesabın Adı


Ayrıca dönem sonunda yeni hesap dönemine sarkan kısım dönemsellik kavramı gereği 280- Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabından 2014 yılına ait kısım 180- Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına aktarılacaktır. 2014 yılı içinde her ay sonunda gider dönem giderine dönüştürülmeye devam edilecektir.

H. Kod Borç Alacak

180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H. 2.400,00280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER H. 2.400,00

Hesabın Adı


Örnek; Döner sermaye personeline 15 Aralık-15 Ocak maaşının ödenmesi,

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 12.409,73180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H. 10.858,50360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 753,07361 ÖDENECEK SOS. GÜV.KES.H. 5.236,21103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 17.278,95830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 17.278,95835 GİDER YANSITMA HESABI 17.278,95

Hesabın Adı

Ocak ayı içinde;

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 10.858,50180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER H. 10.858,50

Hesabın Adı


181- GELİR TAHAKKUKLARI HESABIGelir tahakkukları hesabı, üçüncü kişilerden tahsili ya

da bunlar adına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunulan döneme ait olan kısımların izlenmesi için kullanılır.

Dönem sonunda, duran varlıklar ana hesap grubu içindeki gelir tahakkukları hesabında yer alıp, tahsil zamanına bir yıldan az süre kalan alacaklar, düzenlenecek muhasebe işlem fişi ile bu hesaba aktarılır.

Tahakkuk ettirilmiş gelirlerden kaynaklanan ancak içinde bulunulan faaliyet dönemini takip eden dönemde istenebilir duruma gelecek olan alacaklar, ilgili oldukları dönemde tahsil edilmek üzere bu hesapta izlenir.


Dönen ve duran varlıklar ana hesap grubu içindeki kayıtlı alacaklara ilişkin olarak, dönem sonlarında hesaplanan ve içinde bulunulan faaliyet dönemini takip eden dönemde tahsil edilecek olan işlemiş faiz gelirleri alacakları bu hesaba kaydedilir.

Bu hesapta takip edilen döviz cinsinden faiz geliri tahakkukları, yıl sonlarında ve tahsil tarihinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru ile değerlenir.


Örnek; İçinde bulunulan yılı takip eden yıllarda tahsil edilecek olan işlemiş faizlerin hesaplanması

H. Kod Borç Alacak

281 GELECEK YILLARA AİT GELİR TAAH. H. 4.800,00642 FAİZ GELİRLERİ H. 4.800,00

Hesabın Adı

Dönem sonunda 181 Gelir Tahakkukları Hesabına aktarma

H. Kod Borç Alacak

181 GELECEK AYLARA AİT GELİR TAAH. H. 4.800,00281 GELECEK YILLARA AİT GELİR TAAH. H. 4.800,00

Hesabın Adı


Faizin tahsil edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

102 BANKALAR HESABI 4.320,00193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR H. 480,00181 GELECEK AYLARA AİT GELİR TAAH. H. 4.800,00805 GELİR YANSITMA HESABI 4.320,00800 BÜTÇE GELİRLERİ HESABI 4.320,00

Hesabın Adı


19- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

Diğer dönen varlıklar, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabı191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabı193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı195 İş Avansları Hesabı196 Personel Avansları Hesabı197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabı199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı Hesabı (-)


190- DEVREDEN KDV HESABI

Devreden KDV Hesabını incelemeden önce kullanılan diğer KDV Hesaplarını inceleyelim.

Bilindiği gibi mal ve hizmet alışında ödenen KDV 191- İndirilecek KDV Hesabının borcunda izlenir. Mal ve hizmet satışında alınan KDV 391- Hesaplanan KDV Hesabında izlenir.

KDV işlemlerinde dönem aylıktır. Dolaysıyla her ay sonunda İndirilecek KDV Hesabı ve Hesaplanan KDV hesaplarının karşılaştırılarak kapatılması gerekir. Ay sonunda KDV ile ilgili üç durum oluşabilir:


1- KDV Hesapları Denk Olabilir:

Ekim ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:

Hesap tutarları eşit olduğundan hesaplar karşılıklı kapanır. Bu durum KDV Beyannamesi ile vergi dairesine bildirilecektir

H. Kod Borç Alacak

391 HESAPLANAN KDV H. 4.600,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 4.600,00

Hesabın Adı


2- Hesaplanan KDV, İndirilecek KDV'den büyük olabilir.

Ekim ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:

Mal satışı sırasında alınan KDV; mal alışı sırasında ödenen KDV'den fazla olduğu için aradaki fark KDV Beyannamesi ile vergi dairesine beyan edilecek ve ödenecektir.

H. Kod Borç Alacak

391 HESAPLANAN KDV H. 6.800,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 4.600,00360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 2.200,00

Hesabın Adı


3- Hesaplanan KDV, İndirilecek KDV'den küçük olabilir.

Temmuz ayı sonunda yapılacak kayıt şöyledir:

Mal satışı sırasında alınan KDV; mal alışı sırasında ödenen KDV'den az olduğu için aradaki fark Devreden KDV Hesabına kaydedilecek ve bu durum KDV Beyannamesi ile vergi dairesine beyan edilecektir. Sonraki ayda ödenecek KDV çıkması halinde bu tutar mahsup edilerek hesap kapatılacaktır.

H. Kod Borç Alacak

391 HESAPLANAN KDV H. 3.800,00190 DEVREDEN KDV H. 900,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 4.700,00

Hesabın Adı


191- İNDİRİLECEK KDV HESABI

İndirilecek katma değer vergisi hesabı, her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisi ile satılan mal ve hizmetlerin iade ve iskontolarına ilişkin katma değer vergilerinin izlenmesi için kullanılır.


Örnek; İşletme tarafından 3.200,00 TL + KDV tutarında kırtasiye malzemesi satın alınmıştır.

H. Kod Borç Alacak

150 İLK MADDE VE MALZEME H. 3.200,00191 İNDİRİLECEK KDV H. 576,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 3.776,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 3.776,00835 GİDER YANSITMA HESABI 3.776,00

Hesabın Adı


193- PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI

Peşin ödenen vergiler ve fonlar hesabı, mevzuat gereğince peşin ödenen kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonların izlenmesi için kullanılır. 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabına borç yazılan tutar, 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabının alacak tutarından fazla olamaz. Fazla olması hâlinde kalan tutar 295 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabında izlenir.


Örnek: 01.09.2013 tarihinde işletme deposunu dört aylığına kiraya vermiş ve 4 aylık kira bedeli olan 1.200 YTL peşin olarak almıştır. Kira bedeli üzerinden %20 GV Kesintisi yapılmış varsayılacaktır.

H. Kod Borç Alacak

100 KASA H. 1.200,00193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR H. 240,00380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 1.200,00

Hesabın Adı


195- İŞ AVANSLARI HESABI

İş avansları hesabı, işletme adına mal ve hizmet satın almak üzere gider ve ödemeleri yapacak personele verilen avansların izlenmesi için kullanılır.

H. Kod Borç Alacak

195 İŞ AVANSLARI H. 1.400,00100 KASA H. 1.400,00

Hesabın Adı

Örnek: HGS alımı için avans verilmesi,

Avansın mahsup edilmesi,

H. Kod Borç Alacak

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 1.186,44191 İNDİRİLECEK KDV H. 213,56103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 1.400,00830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 1.400,00835 GİDER YANSITMA HESABI 1.400,00

Hesabın Adı


196- PERSONEL AVANSLARI HESABI

Personel avansları hesabı, personele maaş, ücret ve yolluk karşılığı verilen avansların izlenmesi için kullanılır.

Örnek: İşletme personeli X'e 10.000 liralık mal alımı için sözleşme yapmak, mal avansı ödemek üzere 2.000 YTL ve yolluk olarak 1.200 YTL ödenmiştir.

H. Kod Borç Alacak

195 İŞ AVANSLARI H. 2.000,00196 PERSONEL AVANSLARI H. 1.200,00103 VERİLEN ÇEKLER VE GÖDERME EM.H. 3.200,00

Hesabın Adı


Örnek; Personel sözleşmeyi yaparak iş gezisinden dönmüştür. Mal siparişi için 2.000 lira avans ödemiş, kişisel harcamaları içinse 700 YTL fatura göstermiştir. Personel kalan tutarı işletmeye nakit olarak ödemiştir.

H. Kod Borç Alacak

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H. 2.000,00770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ H. 700,00100 KASA H. 509,10195 İŞ AVANSLARI H. 2.000,00196 PERSONEL AVANSLARI H. 1.200,00360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR H. 9,10830 BÜTÇE GİDERLERİ HESABI 700,00835 GİDER YANSITMA HESABI 700,00

Hesabın Adı


197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI

Sayım ve tesellüm noksanları hesabı, yapılan sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, döviz, alınan çek, menkul kıymet ve benzeri noksanlıkların, nedenleri belirleninceye kadar geçici olarak kaydedilip izlenmesi için kullanılır.

Örnek; Yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun kayıtlara göre olması gerekenden 1.500 TL eksik olduğu tespit edilmiştir.

H. Kod Borç Alacak

197 SAYIM NOKSANLARI H. 1.500,00100 KASA H. 1.500,00

Hesabın Adı


197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI

H. Kod Borç Alacak

196 PERSONEL AVANSLARI H. 1.500,00197 SAYIM NOKSANLARI H. 1.500,00

Hesabın Adı

Yapılan araştırma sonucunda noksanlığın daha önceden kasadan ödenen personel avansının kayıtlara alınmamasından kaynaklandığı anlaşılmıştır..

Yapılan araştırma sonucunda noksanlığın nedeninin veznedarın parayı kendi hesabına aktarmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır..

H. Kod Borç Alacak

135 PERSONELDEN ALACAKLAR H. 1.500,00197 SAYIM NOKSANLARI H. 1.500,00

Hesabın Adı


198- DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HESABI

Diğer çeşitli dönen varlıklar hesabı, yukarıda sayılan hesaplarda izlenemeyen diğer çeşitli dönen varlıkların kaydedilip izlenmesi için kullanılır

199- DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-)

Diğer dönen varlıklar karşılığı hesabı, yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkânı bulunmayan, kasa, menkul kıymet, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması hâlinde fark kadar ayrılacak karşılıkların izlenmesi için kullanılır.


GÖSTERDİĞİNİZ İLGİ İÇİN TEŞEKKÜRLER….

Ramazan ORMANİç Denetçi

Documents

Döner Sermayeli İşletmeler Muhasebe Uygulamaları