Äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì, ò¿¿íä ¿íýëýëò

ºãºõ

Äîòîîä õÿíàëòûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò:

Äîòîîä õÿíàëò ãýäýã íü àæ àõóé íýãæ

áàéãóóëëàãûí õºðºíãèéã ¿ðýãä¿¿ëæ

øàìøèãäóóëàõ, á¿ðòãýëä áóðóó òàøàà

òóñãàõ çýðãýýñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ çîðèëãîîð

óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ õýðýãæ¿¿ëäýã õÿíàëòûí

òîãòîëöîîòîé áàéíà.

Äîòîîä õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëëàõûí çîðèëãî íü:

Áèçíåñýý ýìõ öýãöòýé ¿ð àøèãòàé õºòëºõ

Õºðºíãèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ

Õóóëü áóñ ¿éëäýë, àëäààíààñ ñýðãèéëýõ

Á¿ðòãýë õºòëºëòèéí èæ á¿ðýí ¿íýí çºâ áàéäëûã

õàíãàõ

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã õóãàöààíä íü áýëòãýõ çýðýã

Äîòîîä õÿíàëò íü äàðààõ á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äòýé

Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èí

ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî

Äîòîîä õÿíàëòûí ãîðèì

Õÿíàëòûí îð÷èí ãýäýã íü êîìïàíèéí ¿éë

àæèëëàãàà äîòîîä õÿíàëòûí òàëààð

óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ áàðèìòàлæ áóé ìýäëýã

÷àäâàð áàéð ñóóðü þì.

Áàйãóóëëàãûí áîëîâñîí õ¿÷íèé, óäèðäëàãûí

¿çýë áîäîë, ìýäëýã ÷àäâàð, ¿éë àæèëëàãàà íü

äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëäýã.

Äîòîîä õÿíàëòûí îð÷èíä дараах õ¿÷èí ç¿éëñ

íºëººëäºã. ¯¿íä:

Óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàë, àæëûí àðãà áàðèë

Áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò

Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà

Àæèëëàãñàäûí ýðõ ¿¿ðãèéã õóâààðèëàõ

Äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðýã

Óäèðäëàãûí õÿíàëòûí àðãóóä

Áîëîâñîí õ¿÷èíòýé àæèëëàõ àæëûí àðãà áàðèë

Ãàäààä íºëººëºë

Óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàë, àæëûí àðãà áàðèë

¯¿íä: áèçíåñèéí ýðñäýë õ¿ëýýõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã

òàéëàãíàõ ¸ñ ç¿éг ìºðäºõ, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë

àæèëëàãààíû çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõ ãýõ ìýò àñóóäàëä

õàíäàæ áóé õàíäëàãà, багийн гишүүдийн тоо, тэдний

үзэл баримтлалаар èëýðõèéëýãäýíý.

Óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî

õÿíàëòûí ãîðèìûã ¿ð àøèãòàé àøèãëàæ ÷àäàõ

ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã ñàíààòàéãààð áóðóó ãàðãàõûã

óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ îðîëäîõ áàéäàë çýðýã íºëººëäºã.

Áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò:

Энэ нь тºëºâëºæ, õÿíàëò òàâüæ

øèéäâýðèéã õýðýãæ¿¿ëæ, òàéëàãíàæ,

¿íýëæ ä¿ãíýæ áîëîõóéö áàéõ ¸ñòîé áºãººä

òóõàéí áàéãóóëëàãûí õýìæýý ¿éë

àæèëëàãààíû òºðºëººñ õàìààðäàã.

Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà :

Çàõèðëûí áîëîí õÿíàëòûí çºâëºë ñàéí àæèëëàæ

áîäëîãî ãîðèì æóðàìûí áèåëýëòèéã õÿíàæ ÷àäàæ

áàéâàë íººö áîëîëöîîãîî áóðóó õóâèàðëàõ, õóóëü

áóñ ¿éë àæèëëàãàà ãàðãàõ , õºðºí㺺 ýðñäýëä

îðóóëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìýäýýëëèéã áóðóó ãàðãàõ

çýðýã ÿâäàë áàãà áàéäàã ó÷èð õÿíàëòûí îð÷èíû

õóâüä ìàø ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.

Àæèëëàãñàäûí ýðõ ¿¿ðãèéã õóâààðèëàõ :

Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèõ ¸ñîîð ÿâóóëàõ íºõöºë

õàíãàãäñàí áàéõûí òóëä áàéãóóëëàãûí àæèëòàí á¿ð

ººðèéí òîäîðõîé ýðõ ¿¿ðýãòýé áàéíà. Ýíý íü òýäíèé

àæëûí ÿâöûã áàéíãà õÿíàõ ìºí ¿íýëãýý ºãºõ ãîë õ¿÷èí

ç¿éë áîëäîã. Äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðýã :

Ýíý íü äîòîîäûí ¿éë àæèëëàãààã õÿíàí øàëãàõ äîòîîä

õÿíàëòûã ñàéí áàéëãàõûí ¿íäñýí íºõöºë áîëäîã.

Óäèðäëàãûí õÿíàëòûí àðãóóä :

Ýíý íü äîòîîä àóäèòîðûí ýðõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîé áîëãîõ

ìºí õÿíàëòûí á¿òöèéí áóñàä áîäëîãî ãîðèìûí ¿ð

àøèãòàé áàéäëûã ä¿ãíýí ò¿¿íèéã òàéëãàíàõàä

÷èãëýñýí áàéäàã. ̺í ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ¿éë

àæèëëàãààíû áîäèò ¿ð ä¿íã óðüä÷èëàí òîîöîæ

èæèë òºñòýé áàéãóóëëàãóóäòàé õàðüöóóëàí ä¿í

øèíæèëãýý õèéõ çàìààð õÿíàëò òàâüäàã.

Áîëîâñîí õ¿÷èíòýé àæèëëàõ àæëûí àðãà áàðèë:

Òóõàí áàéãóóëëàãà àæèëëàãñàäàà ºíäºð ìýäëýã

òóðøëàãàòàé áîëãîõ ¿¿äíýýñ áîëîâñîí õ¿÷íийã ñóäàлæ

àæèëä àâàõ ñóðãàõ óäèðäëàãààð õàíãàõ òýäíèé

àæëûã õýðõýí ä¿ãíýõ òàëààð òîäîðõîé áîäëîãî ãîðèì

áàðèìòëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã áºãººä àóäèòîð ýíý

áîäëîãî ãîðèì íü õàíãàëòòàé ãýæ ¿çâýë ¿éë÷ë¿¿ëýã÷

áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí àæèëòíóóäûã çîõèõ ìýäëýã

÷àäâàðòàé ãýæ ¿çýæ áîëíî.

Ãàäààä íºëººëºë :

¯éë÷ë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãûí õàðèëöàã÷ èòãýýä óäèðäëàãûí

õÿíàëòòàé õîëáîîã¿é ÷ áàéãóóëлàãûí ¿éë àæèëëàãààíä ÿìàð

íýãýí õýìæýýãýýð íºëººëäºã. Ýíýõ¿¿ ¿éë àæèëëàãààã õÿíàõ

òóñãàé áîäëîãî, ãîðèì áîëîâñðóóëàõ øèéäâýð ãàðãàæ áîëíî.

Äýýðõè õÿíàëòûí îð÷èíä íºëººëөõ õ¿÷èí ç¿éëèéã òîîöñîíîîð

á¿ðòãýëèéí ñèñòåì áîëîí õÿíàëòûí ãîðèìûã ¿ð àøèãòàé

áàéëãàõ, óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã

ñàíààòàéãààð áóðóó ãàðãàõ áîëîìæèéã õèð áóóðóóëæ áóé

òàëààð àóäèòîð ýöñèéí ä¿ãíýëò ãàðãàõ áîëîìæòîé áîëíî.

2. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òîãòîëöîî:

ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî ãýäýã íü òóõàéí

áàéãóóëëàãàä áàðèìòалæ áóé á¿ðòãýëèéí

òîãòîëöîî þì. Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë íü

ìýäýýëëèéí, õÿíàëòûí ãýñýí 2 ¿¿ðãèéã

ã¿éöýòãýäýã.

Àæ àõóé íýãæ áàéãóóëëàãàä ã¿éöýòãýæ áóé ÍÁÁ-

èéí òîãòîëöîî íü äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ

¸ñòîé. Õóóëü ç¿éí äàãóó áàéõ

Áàòàëæ çºâøººðñºí áàéõ

Èæ á¿ðýí áàéõ

Àíãèëàõ ä¿ãíýõ áîëîëöîîòîé áàéõ

Òîäîðõîé õóãàöààòàé áàéõ

Òàéëàí áýëòãýäýã áàéõ çýðýã áîëíî.

ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü àæ àõóé íýãæ

áàãéóóëëàãûí àæèë ã¿éëãýýã òîäðóóëàõ,

àíãèëàõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ áîëîí á¿ðòãýõýä

÷èãëýãäñýí ãîðèì áîëîí ýäãýýðèéí ¿ð ä¿íä

áîëîâñðóóëæ ãàðãàñàí áàðèìò ìýäýýëýëýýñ

á¿ðäýíý.

Нягтлан бодох бүртгэлийн тогтолцоонд холбоотой дотоод

хяналт дор дурдсан зорилтыг хангахад чиглэгдэнэ:

Ажил гүйлгээг удирдлагын ерөнхий буюу

тусгай зөвшөөрлийн дагуу хийж байх.

Санхүүгийн тайлагналын тогтсон

баримтлалын дагуу санхүүгийн тайланг

бэлтгэх боломж бүрдүүлэх үүднээс бүх ажил

гүйлгээ, бусад үйл явдлыг зөв дүнгээр, зохих

дансанд, зохих тайлант хугацаанд нь шуурхай

бүртгэж байх.

Зөвхөн удирдлагын зөвшөөрлөөр

хөрөнгө ба бүртгэлд нэвтэрч байх.

Бүртгэлд тусгагдсан хөрөнгийг бодитой

байгаа хөрөнгөтэй тодорхой цаг

хугацаанд харьцуулж, аливаа зөрүү

гарвал зохих арга хэмжээ авч байх.

Õÿíàëòûí ãîðèì ãýäýã íü ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõ,

õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ, õºðºíãèéã õàìãààëàõ

çýðýã çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ äîòîîä õÿíàëòûã

çîõèîí áàéãóóëàõ áîäëîãî ãîðèì þì.

Õÿíàëòûí îð÷èí ÍÁÁ-èéí òîãòîëöîî íü

áàéãóóëëàãын á¿õ àæèë ã¿éëãýýòýé õîëáîîòîé

áàéäàã áîë õÿíàëòûí ãîðèìûã èõ ä¿íòýé áîëîí ýðñäýë

èõòýé àæèë ã¿éëãýýíä çîðèóëæ áîëîâñðóóëäàã.

Õÿíàëòûí ãîðèìûã äàðààõ õýñã¿¿äýä õóâààäàã.

Àæèë ã¿éëãýý áà ¿éë àæèëëàãààã çîõèõ ¸ñîîð

çºâøººðñºí áàéõ

¯éë ÿâäàëûí á¿ðòãýëèéã çîõèõ ¸ñîîð õèéæ ã¿éöýòãýõийí

òóëä ò¿¿íä òîõèðñîí áàðèìò, ìàÿãò áîëîí á¿ðòãýëèéí õýâ

çàãâàðûã áîëîâñðóóëæ õýðýãëýõ.

Æíü: óðüä÷èëàí äóãààðëàñàí òàëîí õóóäàñ

Àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðûã çààãëàæ ñàëãàæ ºãºõ

Æíü: ìºíãºí õºðºí㺠áóñàä õºðºíãèéí

Б¿ðòãýëèéã õàðèóöñàí íÿãòëàí, òýýâýð áåíçèí ò¿ëøèéã

õàðèóöñàí íÿãòëàí ãýõ ìýò

Á¿ðòãýëèéí ¿íý öýíийã õÿíàæ øàëãàõ, õºðºíãèéã

á¿ðòãýëòýé íü òóëãàõ, øàëãàõ, êîìïüþòåðýýð

ã¿йöýòãýæ áóé õÿíàëòûí ãîðèì, äàíñíû ¿ëäýãäëèéã

íýãòãýæ ãàðãàñàí òàéëàíã óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ ¿çýæ

òàíèëöàõ ( æíü: ÷åê ) ãýõ ìýò ¿éë àæèëëààãààã õÿíàæ

øàëãàõ

Хяналтын тусгай горимууд дараах зүйлийг агуулна: (АОУС 400)

Тулган тохируулгыг тайлагнах, шалгах, батлах.

Бүртгэлийн арифметик алдаагүй байдлыг шалгах.

Компьютерийн мэдээллийн тогтолцооны хэрэглээ,

орчныг хянах, жишээлбэл, дараахь зүйлд хяналт тогтоох

замаар:

компьютерийн программын өөрчлөлт.

мэдээний файлд нэвтрэх эрх.

Хяналтын данс, шалгах баланс хөтлөх ба давтан шалгах.

Баримт бичгийг батлах ба хянах.

Дотоод мэдээг мэдээллийн хөндлөнгийн эх сурвалжтай

харьцуулах.

Бэлэн мөнгө, үнэт цаас, бараа материалын тооллогын үр

дүнг данс бүртгэлтэй харьцуулах.

Хөрөнгө ба бүртгэлд шууд биечлэн нэвтрэхийг хязгаарлах.

Санхүүгийн үр дүнг төсөвлөсөн дүн хэмжээтэй харьцуулах

ба шинжлэх.