DR. JOSE RIZAL: The Continuing Relevance today

1

Sino nga ba si Dr. Jose Rizal pagkaraan ng isa’t kalahating siglo? Si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, Dr. Jose Rizal, ay ang pambansang bayani ng Pilipinas.

Matataguriang isang henyo ng kanyang henerasyon at maipagmamalaki ng lahing Malay. Siya ay isang taong sany-sanay, isang arkitekto, pintor, negosyante, karikaturista, guro, ekonomista, etnolohista, eksperto sa siyensiya ng pagsasaka, historyador, imbentor, mamamahayag, lingguwista, musikero, mitolohista, nasyonalista, naturalista, nobelista, teologo, siyentipiko, iskultor, sikologo, sosyolohista, propagandista, makata at doktor.

Si Rizal ay makikita rin natin sa piso

kung saan nakalagay ang malaking

numero “1” at ang katagang “Republika

ng Pilipinas”, talagang sinadya ito dahil

ang piso ang

simbolo ng ating

bansa, ito ang

nagdadala ng

ating ekonomiya

na tulad ni Rizal

ay na kumatawan

sa ating bansa

upang makamit

ang kalayaang

minimithi nito.

Volume 1, Issue 1

JOSE RIZAL: sa daloy ng

kanyang mga nasimulan

APRIL 1, 2012

DR

. JO

SE R

IZA

L

OP

IS

YA

L

NA

N

EW

SL

ET

TE

R

NG

S

14

KA

SP

IL

Ang Paghubog ng isang Bayani 2

Ang Pagkapantay-pantay 3

Ang Diskriminasyon 3

Ang Simula ng Lihim na Misyon 5

Ang Pagpapatuloy Laban Para sa Kalyaan 5

Ang Kasawian 7

Ang Pagtatapos 9

Mga Nilalaman ng Isyu:

Espesyal na mga puntos ng interes:

Ang Buhay ng Isang Bayani

Mga Nagawa at Sinulat ni Dr. Jose Rizal

Paniniwala, Pilosopiya at Pagpapahalaga ni Dr. Jose Rizal

Koneksiyon sa Kasalukuyan

Natutunan sa bawat yugto ng karanasan ni Dr. Jose Rizal

2

Si Pepe ay pang-pito sa labingisang anak nina Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Alonso Realonda de Quintos at nagmula sa isang pamilyang mayaman. Mula pagkabata ay nakitaan na si Pepe ng katalinuhan, natutunan niya ang alpabeto noong siya ay tatlong taong gulang palang, marunong na rin siyang magsulat sa edad na lima. Ang kanyang ina ang sumubaybay sa panimulang edukasyon ng

batang Rizal tinuruan niya itong

magbasa, magdasal at magrosayo, iminulat din kay Pepe ng kanyang mga tiyuhin ang kahalagahan ng edukasyon. Kalaunan at hinanapan na rin siya ng pribadong tagapagturo para turuan siya ng pagbabasa, pagsusulat, pati ng wikang Latin.

Unang pormal na nag-aral si Pepe sa Binan sa ilalm ni Justiniano Aquino Cruz bago siya nagtungo ng Maynila. Hindi naging maganda ang karanasan ni Pepe sa paaralang ito dahil parating napapalo ang kanyang mga palad, at ayon sa

kanya hindi maganda ang ganoong uri ng pagtuturo upang hikayatin ang mga estudyante na magisip.

Sa yugtong ito naisulat

ni Rizal ang “Sa Aking Mga

Kababayan”, dito niya rin

namulat sa kanya ang pagkawala

ng hustisya dahil sa

pagkakabilanggo ng kanyang ina

at pagpugot sa tatlong paring

GOMBURZA.

ANG PAGHUBOG NG ISANG BAYANI Mula kapanganakan hanggang pag-aaral sa Binan (1861-1872)

“Ang hindi

magmahal sa

kanyang salita

Mahigit sa hayop

at malansang

isda”,

- Sa Aking Mga

Kabata

Page 2 DR. JOSE R IZAL

Si Rizal sa edad ng 11

Katangian ng isang batang bayani:

Mausisa Mapagmatyag Mahilig mag-aral Independiente Mapagmahal sa pamilya Marunong gumalang sa na-

kakatanda Malikhain

Paano nga ba maging isang Batang Bayani? Naguumpisa ba ito sa kabataan at ito ay humuhubog

sa atin para maging isang bayani? Bawat bata ay mayroon isa’t isang layunin sa kanilang bansa at sariling

wika. Ito ay naguumpisa nang lumabas tayo sa tiyan ng ating mga nanay. Nakita natin ang ganda ng mundo

at layunin natin mahalin ang mundo ito. Sa murang edad napakita ni Rizal ang kahalagahan ng pagiging isang

bayani. Dapat natin tularan isang batang Rizal.Malaki rin ang impluwensya ang mga nasa kapaligiran lang

natin. Ang pamilya, kaibigan, edukasyon o mga iba pang karanasan ay humuhubog sa atin para maging isang

batang bayani. Ano nga ba ang katangian ng isang batang bayani? Ikaw isang bayani ka ba?

3

ANG PAGKAPANTAY-PANTAY Pag-aaral sa Ateneo Municipal (1872-1877)

Ateneo, nawalan ng interes sa pag-aaral dahilan sa pagkabilan-ngo ng kaniyang ina. Sa ikala-wang taon na pananatili sa Ateneo, nagsimula ang pagka-hilig sa pagbabasa. Ang ilan sa mga aklat na binasa: Count of Monte Cristo na sinulat ni Alexander Dumas, Universal history na sinulat ni Cesar Cantu at Travel in the Philip-pines na isinulat ni Dr. Feodor Jagor. Sa ikatlong taon na pag-aaral sa Ateneo nakalaya ang kaniyang ina, natuwa si Rizal sa balita. Sa ikaapat na taon nahi-kayat si Rizal ng isang pare upang mag-aral ng mabuti at pagsulat ng tula. Nagkaroon ng mga medalya at higit na guma-ling sa pag-aaral. Maraming

natutunan si Rizal sa kanyang pag-aaral sa Ateneo, hindi nag-ing hadlang ang kanyang lahi at pamilyang pinagmulan.

Ang pilosopiya at pan-iniwala ni Rizal ay lahat ng tao ay dapat na pantay-pantay mag-ing ano man ang lahi at pinag-mulan nito. Ang katayuan at impluwensiya ng pamilyang kinabibilangan ay may malaking impakt sa buhay ng mga taong gumagamit at may koneksyon sa mga pamilyang ito. Ang mga kabataan dapat ngayon ay mag-ing kagaya ni Rizal at sana’y maging huwaran sila sa kanilang kapwa estudyante para maging kapuri-puri sila.

Nag-aral si Rizal sa Ateneo Municipal, Dito niya nagumpisa ang pagkahilig sa pag-babasa at pagsusu-lat ng tula. Ito ang unang pagkakataon na ginamit ang apelyidong Rizal imbes Mercado. Muntik na hindi makapasok si Rizal sa Ateneo dahil sa

huli na sa patalaan at sa kani-yang murang edad. Unang taon ng pag-aaral sa Ateneo nakamit ni Rizal ang unang gatimpala na larawang pangrelihiyon. Sa kaligitnaan ng taon hanngang ikatlong taon na pag-aaral sa

I wish to show

those who deny us

patriotism that we

know how to die for

our country and

convictions. -

(inscribed at Fort

Santiago Walls)

Page 3 VOLUME 1, ISSUE 1


Nang magtapos si

Rizal sa Ateneo Municipal at

nagkaroon ng Batsilyer sa

Sining, hindi siya tumigil sa

kanyang pag-aaral dahil sa isa

siyang mausisang tao at dahil

sa gusto pa niyang mag-aral.

Kaya’t noong 1882, siya’y

muling nag-aral sa Unibersi-

dad ng Santo Tomas ng

Medisina. Habang siya’ y nag-

aaral doon, siya at ang kan-

yang mga indiyong kapwa

mag-aaral ay nilalait ng mga

estudyanteng mga Espanyol

at Mailap din ang mga

Prayleng Dominikano sa

kanya. Sa sobrang pag-

mamaliit ng mga Espanyol

kay Rizal at sa ibang mga Pili-

pino, hindi niya na ito ma-

tanggap at nagsimulang luma-

ban sa kanila. Sapagkat ma-

samang lumaban sa mga Es-

panyol noong panahon iyon

dahil sa mga pwedeng kapa-

rusahan na maibigay sa mga

lumalaban sa kanila, nag-

pakatapang si Rizal at hinarap

niya ang mga Espanyol ka-

sama ang kanyang mga kapwa

mag-aaral. Namangha at na-

pagtuunan ng pansin si Rizal

ng mga Dominikanong Prayle

ANG DISKIMINASYON Pag-aaral sa UST (1877-1882)

Ipagpapatuloy sa pahinang 4

4

Page 4 DR. JOSE R IZAL

dahil sa kanyang walang takot na paggawa ng mga pamamaraan para makamit ang pagkaka-

pantay. Sa panahon ring ito ay nagsulat si Rizal ng mga akda kagaya ng “A La Juventud

Filipina” o Sa Kabataang Filipino, Aden, Along Suez Canal, Castle of st. Elmo at marami pang

iba. Karamihan sa kanyang mga libro ay tungkol sa Edukasyon, Religion, Paglaban sa mga

kastila at Pagmamahal sa Inang Bayan. Sa kanyang pag-aaral sa UST, nakita niyang ang

kanyang unang mahal. Si Leonor Rivera, ang pinsan ni Rizal, ay ang kanyang unang mahal.

Kahit labag ito sa batas, tinuloy nila ang kanilangpagmamahalan hanggang pumunta si Rizal

sa Europa upang ipagpatuloy ang pag-aaral ng medisina. Ngunit natapos ito nung mag-

pakasal si Leonor sa isang Ingles.

Sa yugtong ito, masasabi natin na nagbinata na si Rizal at natutunan niya ang

lumaban para sa kanyang sarili at sa ibang Pilipino. Kung hindi dahil sa yugtong ito, hindi

siya magkakaroon ng lakas ng loob para lumaban sa mga Kastila.

Ang Diskriminasyon mula pahinang 3

Nang malaman ko na mausisang bata si Rizal nais niyang matuto at mag-aral pa noong kanyang panahon,

ako’y nagtaka kung bakit kaunting mga Pilipino nalang ang mga gustong mag-aral pa lalo at makaalam ng

mga bagong karagdagang kaalaman. Pagkatapos mag-aral ni Rizal sa Ateneo Municipal at magkamit ng

Batsilyer sa Sining, agad siyang nag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas ng Medisina upang matulungan

ang kanyang nanay na may karamdaman. Sana, sa panahon natin ngayon ay maraming kabataang nagbibi-

gay halaga sa kanilang edukasyon kagaya ni Rizal dahil sa kailangan nila ito kapag sila’y tumanda at ha-

harapin ang totoong mundo. Isa pang makukuha natin sa yugtong ito ay ang paglalaban ni Rizal para sa

kanyang sarili. Noong siya’y nag-aaral sa UST, madalas na siya ay minamaliit ng mga Kastilang estud-

yante at mga prayleng Dominikano. Hindi niya ito nakayanan at pilit niyang pinaglaban ang mga Indi-

yong naminamaltrato rin ng mga estudyanteng Espanyol. Sa atin, kaunti nalang ang pilit na lumalaban

upang makamit ang ninanais. Sana’y maging huwaran natin ang ating pambansang ba-

yani upang maipagmalaki tayo ng ating bayan at matutupad ang sinabi ni Rizal

tungkol sa mga kabataan na ‘Ang Kabataan ang pag-asa ng bayan’.

"Ang hindi

marunong

lumingon sa

pinangalingan ay

hindi

makakarating sa

paroroonan."

- Jose Rizal

Katangian ng isang mabuting estudyante’t lider:

Aktibong nakikilahok “Achiever” Ipinagtatanngol ang karapatan Responsable Naghahanda sa kinabukasan

5

Hindi tumigil si Rizal

sa pag-aaral sapagkat

gusto niyang matulun-

gan ang kanyang ina na

malapit ng mabulag

kaya’t pagkatapos ni-

yang mag-aral sa

Unibersidad ng Santo

Tomas ng Medisina,

tumungo siyang Europa

upang ipagpatuloy pa

ang pag-aaral ng medisina. Siya

ang unang miyembro ng

kanilang pamilya na gumamit ng

apelyidong Rizal dahil sa baka’y

mapahamak siya kung gamitin

pa niya ang apelyidong

Mercado. Nang dumating siya

sa Europa, napansin niya ang

kaibahan nito sa Pilipinas.

Doon, makikita mo na Malaya

sila at mayroon silang tinatawag

na “Freedom of Speech”. Nang

malaman ito ni Rizal, hinahan-

gad niya rin na sana’y maging

malaya rin ang Pilipinas at ang

mga Pilipino sa mga Espanyol

kagaya ng Europa. Ngunit hindi

lang ang pag-aaral ng medisina

ang pakay ni Rizal, sinabi rin sa

kanya ng kanyang Kuya Paciano

na sabihin sa ibang mga taga-

Europa kung ano ang mga gina-

gawang kasamaan ng mga Kas-

tila sa mga Pilipino at sa Pilipi-

nas.

Dito din sa yugtong ito

ni Rizal ay nagsulat siya ng mga

akdang Kundiman, Alinmang

Lahi, Sobre Et Teatro Tagalog,

Tagalische Verkunst, Arte Metrica

del Tagalog at marami pa. Ang

pinaka-tanyag na sinulat ni Rizal

noong pagpunta niyang Europa

ay ang “Noli Me Tangere”. Sa

kanyang mga sinulat ito’y tu-

mutukoy sa pagmamahal sa

Pilipinas, paglaban sa mga Kas-

tilang nanakop at ang pagpa-

pakita ng pagmamahal sa kapwa

Pilipino. Dahil sa yugtong ito

ng buhay ni Rizal, nagsimula

siyang lumaban para sa kalayaan

ng Pilipinas at ng mga Pilipino

at nabuo ang La Liga Filipina,

isang grupo ng mga Pilipino na

naninirahan sa Europa na hu-

mahangad ng Kalayaan para sa

Inang Bayan.

Ang simula ng LIHIM NA MISYON Unang pangingibang-bansa(1882-1887)

“There can be no tyrants where there are no

slaves”

- Jose Rizal

“The tyranny of

some is possible

only through the

cowardice of

others.”-(Letter to

the Young Women

of Malolos -

translated by

Gregorio Zaide)


Karamihan sa mga sinabi ng ating pambansang bayani ay nagsilbing inspirasyon upang magkaroon tayo ng pagkakaisa at tiwala sa sarili. Kung noon ay ang mga salitang ito ay nagsil-bing bato na ipinukpok sa ating mga ulo, ngayon ba kaya ang mga kasabihang ito ay nagsisil-bing inspirasyon para sa atin? Partikular sa ating mga ka-bataan?

“Ang mga Kabataan ang pag-asa ng bayan.” Anya nga ni Dr. Ri-zal.

Ako ay naniniwala na ang ka-bataan ay pag-asa ng bayan. Sapagkat mas mappraktis ang kanilang galing sa maagang

edad. At dahil doon, mas maraming oras upang malaman nila ang kanilang expertise sa kung anong field sila pwede. Natatandaan ko pa noong ako’y musmos pa lamang. Lagi kong batid na nais kong maging dok-tor paglaki ko. Bata pa lang ako ninais ko na ang propesyong ito. Kung kaya’t habang ako’y nagkakaisip, mas marami akong nalalaman na maaaring maka-tulong sa aking nais gawin at maging.

Isa rin sa aking napapansin ang diskriminisasyon sa ibang bansa. Talamak particular sa Estados Unidos ang Diskriminosasyon. Ang aking tister noong hayskul

ay nakapag-abroad at nakaras na rin ng diskriminisasyon sa Ala-bama. Magaling ang aking Tistser. Siya ay isa ngang PhD holder. Ngunit, nang dahil sa kanyang kulay ng balat at tindig ay hindi naiiwasan na siya’y asarin.

Indio man, may ibubuga rin. Atin nang napatunayan iyan.

Kahit saang lupalop man ng mundo ay nasubukan na rin ng tagdahana ang ating aking ga-ling.

ANG PAGPAPATULOY LABAN PARA SA

KALAYAAN Pangalawang pangingibang-bansa (1888-1891)



6

“To foretell the

destiny of a nation,

it is necessary to

open the book that

tells of her past”

- Jose Rizal, quote

inscribed in Fort

Santiago

Page 6 NEWSLETTER T ITLE

Nararapat laman na ating ipagmalaki ang ating lahi. Sapagkat ang pagmamalaki ng iyong pinanggalingan ay isa na ring paraan nang iyong pagsaludo sa mga nagawa at respeto na rin sa mga nagtanggol sa atin noong unang panahon.

Kaya ating ipagsigawan na tayo’y Pilipino. Ating lasapin ang sarap ng pagiging malaya na mistulang malaking regalo

galing sa ating mga bayani.

Ang Pagpapatuloy Laban sa Kalayaan mula pahinang 5

Katangian ng isang Reformista

bukas ang isipan liberal makatotohanan makatwiran mahilig makipagkapwa matatag ang paninindigan

Sa panahon natin ngayon, hindi sapat nga naman para sa karamihan ng mga Pilipino ang manatili sa trabaho rito kumpara sa pakikipagsapalaran sa ibang bansa. ang unang

pagdating ni Rizal sa Pilipinas ay inilarawan niya bilang kapanapanalabik. Kaya ring idinagdag na hindi siya gaya ng ibang mga Pilipino na ayaw nang bumalik at namumuhay naparang banyaga sa ibang bansa. Masakit mang alalahanin ngunit, ang taliwas sa pusong nais ng ating pambansang bayani ay kasalukuyang nangyayari. Sa ating mga kabataan, mas lalo na ang mga mayroong mga kasintahan sa ibang bansa, sino nga ba ang hndi gus-tong makapiling ang kanilang iniirog? Gaya ni Rizal, may ilang mga tao ang mga bumabalik upang makasama ang kanilang mga kasintahan. Hindi lamang ang pag-ibig sa kaniyang minamahal ang nagmistulang puwersa upang siya'y makapagdesisyong bumalik ng bansa, sa katunayan, ang kanyang pagkakanais na makita ang kanyang mga kapamilya ay isa ring salik sa kanyang pag-uwi. Gaya sa ating kasalukuyangpanahon, kahit na tayo'y nalulumbay na sa ating mga kamag-anak, kinakailangan pa rin nating magtrabaho. Sa naging kapalaran ni Rizal, siya'y umuwi pa rin galing Kanluran upang gamutin rin ang kanyang halos bulag ng ina. Makukunsidera rin nating kayang dahilan ng pag-uwi. Sa panahon ngayon, gayong nallumbay tayo dahl malao tayo sa ating mga mahal sa buhay, kinakailangan nating magtiis upang makalikom ng sapat na pantustos sa kanilang pangangailangan. Ngunit sa krisis ngaon ay maram-ing napipilitang mangibang bansa gayong may mga mararangal naman silang trabaho rito sa ating bansa.

Ating napapansin na kapag may mga banyaga o mga balik bayan na dumating sa ating bansa ay sa hotel o di kaya ay kakikitira sila sa bahay ng kanilang mga kakilala. Nag-

simula ang pangalawang pag-uwi ni Rizal sa Pilipinas na ang kanyang kasama ay si Lucia. Sa kabila ng lahat, sabi nga ng mga matatanda, na kung ika'y may pinapanindigan, ika'y lapitin sa mga tukso. Sa ating mga pulitiko, gayong mga prestiryoso at mga kilala sila, ay hindi pa rin maiiwasan na mapulitika o makurakot. Gaya ng gi-nawa kay Rizal noon, ginawa lahat ng mga kalaban niya ang kanilang kaya para lang maipakulong siya. Sa panahon natin, talamak nang sobra ang pamumulitika. Nagiging mas una sa listahan ng mga gagawin ng mga baong halal, ang makakuha ng pera. Hindi na nila binibigyang priyoridad ang pagtulong. Sana ay magkaroon ng hustisya ang lahat ng mga katiwalian dito sa ating bansa. sana ay hindi tayo matulad muli sa mga pagkakamali natin noon

“Bakit nga ba natin ikagagalit na tayo’y

tawaging Indio ng mga Espanyol? Tignan

ninyo ang mga Indio mula sa Hilagang

Amerika hindi nila ikinahihiya ang kanilang

ngalan. Tularan natin sila. Ipagmalaki natin

ang ngalang Indio nang baguhin ng mga

kaaway nating Espanyol ang kanilang konsepto

sa terminolohiyang ito. Maging Indios Bravos

tayo!”

7

"I die just when I see the dawn break, Through the gloom of night, to herald the day; And if color is lacking my blood thou shalt take, Pour'd out at need for thy dear sake, To dye with its crimson the waking ray". -My Last Farewell-

1896


ANG KASAWIAN Pagkakatatag ng La Liga Filipina, Pagpapatapon sa Dapitan (1892-1896) at pagtungo sa Cuba bilang isang boluntaryong doktor

sa pagtatanim, paggagamot, pagpipinta, at pagtuturo. Nag-tayo din siya ng isang eskwela-han doon para sa mga batang lalaki.

Nung siya ay nasa Dapitan, narinig niya na isang malaking himagsikan ang man-gyayari. Para sa kanya, hindi malulutas ang problema sa da-has at kailangan nakahanda ang mga tao bago pumasok sa gyera. Dahil ayaw niya madawit ang kanyang pangalan sa rebo-lusyon, pumunta siya sa Cuba

upang gamutin ang may sakit na yellow fever.

Ilan sa mga ginawa niya sa yugtong ito ng buhay niya: “Ang mga Karapatan ng Tao”, “A la Nacion Espanola”, “Una Revisita a la Victoria Gaol”, Sa Mga Kababayan”, “The Hongkong Telegraph” and “Saligang Batas ng La liga

Filipina”.

Sa parting ito sa buhay ni Jose Rizal ay nagtatag siya ng isang organisasyon na ang pan-galan ay La Liga Filipina. Ito ay isang organisasyon na nagtutu-lak ng sosyal na reporma sa pamamagitan ng legal na ga-wain. Ang La Liga Filipina ay nagbigay buhay din sa Katipunan. Dahil si Rizal ay nadawit sa nagsisimulang rebe-lyon, ipinatapon siya sa Dapitan nung July 1892. Dito sa Dapi-tan ay itinuro niya sa naninira-han ang mga alam niya tungkol

Katangian ng isang Rebolusyon noon

Pagkakaisa ng lahat ng tao sa bansa

Pagkakaroon ng isang layunin

Ang layunin ng bawat isa ay pam-bansa at hindi pansarili

Ang layunin ay hindi dapat panghi-higanti

Ang pagkakaroon ng tamang lider

Ang pagkakaroon ng alam tungkol sa stratiheya at digmaan

Katangian ng isang Rebolusyon ngayon

Pagkakaisa ng lahat ng tao sa bansa

Pagkakaroon ng isang layunin

Ang layunin ng bawat isa ay pam-bansa at hindi pansarili

Ang layunin ay hindi dapat panghihi-ganti

Ang pagkakaroon ng tamang lider

Sabi ng ilan ay nagiging imoral na ang mga tao ngayon nang dahil lamang sa hindi pagsunod sa kagustuhan ng simbahan. Noong panahon ni Rizal, nang si-

ya'y ikinulong ay nais niyang sirain ang Simbahang Katoliko na dulot ng kanyang galit. Sa panahon ngayon, may ilan bang sumasalungat sa nais ng Simbahang Katoliko gayong halos 90% ng mga Pilipino ay mga Katoliko. Nang naipasa ang Reproductive Health Bill, nagkaron na ng mainit na tensyon sa pagitan ng at-ing mga mambabatas at ng simbahang Katoliko. Ating tatandaan na mayroon tayong separation of powers: Ang simbahan ay hindi dapat nangingi-alam sa estado at gayun din ang estado sa Sim-bahan. Ngunit, kung ang moralidad ay nakasalalay na, nararapat na bang makisama ang simbahan sa usaping ito?

8

Without education and

liberty, which are the

soil and the sun of

man, no reform is

possible , no measure

can give the result

desired. -(Indolence of

the Filipinos-La

Solidaridad)


COUNTRYMEN:

On my return from Spain I learned that my name had been in use,

among some who were in arms, as a war-cry. The news came as a painful

surprise, but, believing it already closed, I kept silent over an

incident which I considered irremediable. Now I notice indications of

the disturbances continuing and if any still, in good or bad faith,

are

availing themselves of my name, to stop this abuse and undeceive the

unwary I hasten to address you these lines that the truth may be

known.

From the very beginning, when I first had notice of what was being

planned, I opposed it, fought it, and demonstrated its absolute

impossibility. This is the fact, and witnesses to my words are now

living. I was convinced that the scheme was utterly absurd, and,

what was worse, would bring great suffering.

I did even more. When later, against my advice, the movement

materialized, of my own accord I offered not alone my good offices,

but my very life, and even my name, to be used in whatever way

might seem best, toward stifling the rebellion; for, convinced of

the ills which it would bring, I considered myself fortunate if, at

any sacrifice, I could prevent such useless misfortunes. This equally

is of record. My countrymen, I have given proofs that I am one most

anxious for liberties for our country, and I am still desirous of

them. But I place as a prior condition the education of the people,

that by means of instruction and industry our country may have an

individuality of its own and make itself worthy of these liberties. I

have recommended in my writings the study of the civic virtues,

without which there is no redemption. I have written likewise (and I

repeat my words) that reforms, to be beneficial, must come from

above,

that those which come from below are irregularly gained and uncer-

tain.

Holding these ideas, I cannot do less than condemn, and I do condemn

this uprising--as absurd, savage, and plotted behind my back--which

dishonors us Filipinos and discredits those who could plead our

cause. I abhor its criminal methods and disclaim all part in it,

pitying from the bottom of my heart the unwary who have been de-

ceived.

Return, then, to your homes, and may God pardon those who have worked

in bad faith!

José Rizal.

Fort Santiago,

December 15, 1896.

9

Pagkabalik sa Maynila noong Nobyembre 3, 1896, inilipat si Rizal sa isang maliit na kulungan sa Fort Santiago. Ang kan-yang kapatid na si Paciano ay labis na pinahirapan ng mga Espanyol upang pirmahan ang pahayag na si Rizal ay may kaug-nayan sa Katipunan. Ngunit hindi ito pinir-

mahan ni Paciano kahit lubusan na ang pagpapahirap sa kanya. Pagkaraan ng ilang araw ng pag-mamaltrato kay Paciano, pinauwi na lamang siya ng mga Espanyol dahil sa tinamong pin-sala. Subalit ang lahat ng ito ay hindi alam ni Rizal.

Hinding-hindi inaprubahan ni

Rizal ang rebelyon kung kaya’t

nagbigay siya ng pahayag sa mga

Pilipinong pinaniwala na siya

ang pinuno ng mga Katipunero.

Nagsimula ang kan-yang paglilitis noong Disyembre 3, 1896 sa Cuartel de Espana. Si Luis Taviel de Andrade ang kanyang naging tagapagtanggol.

Ang pangunahing sakdal kay Rizal ay “the principal organizer and the living soul of the Fili-pino insurrection, the founder of societies, periodicals and books dedicated to fermenting and propagating ideas of rebel-lion, as proven by the following declarations.” Labinglimang dokumento ang ipinakita laban kay Rizal, at sampung tao ang tumestigo laban sa kanya ngunit ang mga ito ay hindi sapat o malakas para ipanglaban sa kanya. Dahil hindi malakas ang ebidensya laban sa kanya, mataas ang pag-asa niyang ma-nalo sa kaso. Ngunit noong Disyembre 13, 1896, inalis sa posisyon si Gobernador-Heneral Ramon Blaco, na nag-ing kaibigan ni Rizal, at ipinalit si Gobernador-Heneral Camilo Polavieja. Nagpunyagi ang mga

kalaban ni Rizal sapagkat alam nilang wala nang lusot si Rizal. Inakusahan ni Polavieja si Rizal ng “Dr. Rizal, with the publication of his works Noli Me Tangere, Anno-tations to the History of the Philippines by Morga, El Fili-busterismo, and endless pam-phlets, proclamations and printings of all kinds, against

religion, the friars and the Spanish authorities, has been inculcating in the Philippines the ostensible idea of expelling the religious orders, as the more or less secret method of obtaining the independence of this territory.” Natapos ang paglilitis ng parusahan si Rizal ng kamatayan para sa “crime of having founded illicit associa-tions and for having incited and promoted rebellion.” Inatas niyang barilin si Rizal sa Bagum-bayan sa Disyembre 30. Nagpaalam kay Rizal ang kan-yang mga mahal sa buhay gabi bago siya bitayin. Ibinigay niya kay Trinidad ang kanyang lam-para kung saan nakalagay ang “Mi Ultimo Adios”.

Ang Pagtatapos Paglilitis at pagbaril sa Luneta

Ignorance is servitude,

because as a man thinks,

so he is; a man who does

not think for himself and

allowed himself to be

guided by the thought of

another is like the beast

led by a halter.-(Letter to

the Young Women of

Malolos)



10

A government that

rules a country from a

great distance is the

one that has the most

need for a free press

more so even than the

government of the

home country. (The

Philippines: A

Century Hence)


Ilang minuto bago mag-alas siete ng umaga ng Disyembre 30, lumakad sila Rizal mula Fort Santiago patungo sa Bagumbayan. Humarap si Rizal sa karagatan habang hinihintay ang walang Pilipinong sundalong babaril sa kanya. Hindi nagtagal, binaril na si Rizal. Sinabi ni Dr. Saura na “by a supreme effort of the will, he stretched his muscles enough to achieve his desire of falling dead, not with his face to the ground, but looking toward the sky.” Tatlong minuto nakalipas ang alas siete. December 30, 1896. Tatlumpung limang taon, anim na buwan at labing-isang araw na gulang.

Ang Pagtatapos mula pahinang 9

Kung pag-uusapan ang paksa na ito, hindi ba’t maiisip natin kung ano ba ang matututunan natin sa huling yugto ng buhay ni Jose Rizal? Ang pwede natin

matutunan dito ay ang pagpapahalaga para sa bayan hanggang sa kamatayan. Binigay ni Rizal ang buhay niya para sa bayan na ito. Nakita niya ang utang niya sa Pilipinas na tumanggap sa kanya mula sa kan-yang pagkasilang. Kahit na si Rizal ay namatay ng maaga dahil sa mga gawa ng Espanyol, ang kanyang pinaglalaban ang naging simula para sa paghahanap ng kalayaan. Lahat tayo ay binigyan ng Diyos ng pagkakataon na tumulong at magsagawa ng pagbabago sa ating bansa. Huwag tayong maging kuntento sa sitwasyon ng ating bansa ngayon. May malaking potensyal ang Pilipinas. Ito lang ay nasa kamay ng mga kabataan, na magiging mga maimpluwensyal na tao sa hinaharap. Ang pagbabago ay hindi kusang dadating; kailangan may magsimula nito. At tayo, ang mga kabataan, ang inaasahan ng lahat. Gayahin natin si Jose Rizal, na kayang magbuwis ng kanyang buhay alang alang sa minamahal niyang bansa. Hanggang kamatayan, ang kaunlaran ng Pilipinas ang kanyang hinahangad.

Sa atingpanahon ngayon, kung moralidad na rin lang ang pag-uusapan, ang mga sumusuporta nga ba ng RH Bill ay nakagagawa na rin ng kasalanan? Ganoon ba ang salita ng diyos? O ito lamang ay isang "pagdadrama" ng simbahan dahil gusto nilang mapanatili ang nakagawian nang tradisyon ng mga Pilip-nong Katoliko?

11

MGA SINULAT AT NAGAWA NI DR. JOSE RIZAL

Plays

El Consejo de los Dioses

Junto Al Pasig

Saint Eustache, Martyr

Poetry

Mi Ultimo Adiós

Sa Aking mga Kabata

A Fragment

Un Recuerdo A Mi Pueblo

Felictación

Flower Among Flowers

Goodbye to Leonor

Dalit sa Paggawa

Hymn to Talisay

Kundiman (Tagalog)

MI PRIMERA INSPIRACIÓN

Mi Retiro

Canto Del Viajero

Awit Ng Manlalakbay

Canto de María Clara

Me Piden Versos

Pinatutula Ako

To Miss C. O. y R.

To My --Al Niño Jesús

A las flores de Heidelberg

A La Juventud Filipina

To the Philippines

Sa Mahal na Birhen Maria

Water and Fire

Por La Educación (Recibe Lustre La Patria)

Alianza Intima Entre La Re-ligión Y La Educatio

Diary Logs

01 Calamba to Barcelona

02 Madrid

03 Heidelberg to Leipzig

04 Marseille to Saigon

05 Saigon to Manila

06 Manila to Calamba

07 Binan to Manila

08 Hong Kong to Macao to Japan

09 America

10 New York City, USA to Liver-pool, England

11 Paris to Dieppel

12 Marseille to Hong Kong

13 Hong Kong to North Borneo

14 Manila to Dapitan

15 Dapitan to Barcelona

16 Barcelona to Manila

The Social Cancer (Noli Me Tangere)

The Reign of Greed (El Fili-busterismo)

Annotations to Morga's 1609 Philippine History

The Indolence of the Filipino

To the Young Women of Malolos

The Philippines A Century Hence

Cóme se gobiernan las Filipi-nas

Constitution of the Liga Filipina

The Friars and the Filipinos (Unfinished novel)

The Vision of Fr. Rodriguez

By Telephone by Dimas Alang (alias of José Rizal)

Manifesto to Certain Filipinos

To Barrantes on the Tagalog Theater

To Barrantes on the Noli

Estado de religiosidad de los pueblos en Filipinas

Political and Historical Writ-ings by José Rizal

While a people

preserves its

language: it

preserves the

marks of

liberty.


12

S14KASPIL ay na-print ng ika-28 ng Marso 2012 ng mga estudyante ng Kaspil1 S14. DIANA CHIU

CARMINA CHU

SHANICE ESPIRITU

MURI GREGORI

PAULA HIZON

CHRISTINE INFANTE

NATE LEE

S14KASPIL

Phone: 555-555-5555

Fax: 555-555-5555

E-mail: [email protected]

SI JOSE RIZAL ANG AKING

HERO

IKAW SINO IYONG HERO?

Documents

DR. JOSE RIZAL: The Continuing Relevance today