MỤCLỤCReviews

LỜINHÀXUẤTBẢN

LỜIGIỚITHIỆU

LỜITỰA

MỞĐẦU

CHƯƠNG1:SỰKHỞIĐẦU:NỖIÁMẢNHVỀDẦU

CHƯƠNG 2: “KẾ HOẠCH CỦA CHÚNG TA”: JOHN D.ROCKEFELLER VÀ SỰ CẤU KẾT TRONG NGÀNH CÔNG NGHIỆPDẦULỬAMỸ

CHƯƠNG3:THƯƠNGMẠICẠNHTRANH

CHƯƠNG4:THẾKỶMỚI

CHƯƠNG5:SÁTTHỦGIẾTRỒNG

CHƯƠNG6:NHỮNGCUỘCCHIẾNDẦUMỎ:SỰTRỖIDẬYCỦAROYALDUTCHVÀSỰSUYVONGCỦAĐẾCHẾNGA

CHƯƠNG7:“NHỮNGTRÒGIẢITRÍ”ỞBATƯ

CHƯƠNG8:CÚNHẢYĐỊNHMỆNH

PHẦN II: CUỘC VẬT LỘN TOÀN CẦU - CHƯƠNG 9: HUYẾTMẠCHCỦACHIẾNTHẮNG:CHIẾNTRANHTHẾGIỚITHỨI

CHƯƠNG10:MỞCÁNHCỬATRUNGĐÔNG:CÔNGTYDẦUMỎTHỔNHĨKỲ

CHƯƠNG 11: TỪ THIẾUHỤTĐẾNDƯ THỪA: THỜI ĐẠI XĂNGDẦU

CHƯƠNG 12: “ĐẤU TRANH CHO PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤTMỚI”

CHƯƠNG13:CƠNLŨ

CHƯƠNG14:“NHỮNGNGƯỜIBẠN”–VÀKẺTHÙ

CHƯƠNG 15: NHỮNG VỤ CHUYỂN NHƯỢNG CỦA ARẬP: THẾ

GIỚIMÀFRANKHOLMESTẠORA

PHẦNIII -CHIẾNTRANHVÀCHIẾNLƯỢC-CHƯƠNG16:CONĐƯỜNGTHAMCHIẾNCỦANHẬTBẢN

CHƯƠNG17:CÔNGTHỨCCHIẾNTRANHCỦANGƯỜIĐỨC

CHƯƠNG18:GÓTCHÂNASINCỦANHẬTBẢN

CHƯƠNG19:CUỘCCHIẾNCỦAQUÂNĐỒNGMINH

PHẦNIV:KỶNGUYÊNHYDROCARBON,DẦUMỎ,TIỀNBẠCVÀQUYỀNLỰC-CHƯƠNG20:TRỌNGTÂMMỚI

CHƯƠNG21:TRẬTTỰDẦULỬASAUCHIẾNTRANH

CHƯƠNG22:50-50:THỎATHUẬNMỚIVỀDẦULỬA

CHƯƠNG23:“MOSSYGIÀ”VÀCUỘCXUNGĐỘTỞIRAN

CHƯƠNG24:CUỘCKHỦNGHOẢNGSUEZ

CHƯƠNG25:NHỮNGCONVOI

CHƯƠNG26:OPECVÀGIẾNGDẦUSÔISỤC

CHƯƠNG27:CONNGƯỜIHYDROCARBON

PHẦN V: CUỘC CHIẾN GIÀNH QUYỀN BÁ CHỦ THẾ GIỚI -CHƯƠNG 28: NHỮNG NĂM THÁNG BẢN LỀ: CÁC QUỐC GIACHỐNGLẠICÁCCÔNGTY

CHƯƠNG29:VŨKHÍDẦULỬA

CHƯƠNG30:“TRẢGIÁCHOCUỘCSỐNG”

CHƯƠNG31:UYQUYỀNTUYỆTĐỐICỦAOPEC

CHƯƠNG32:SỰĐIỀUCHỈNH

CHƯƠNG33:CÚSỐCTHỨHAI:ĐẠIKHỦNGHOẢNG

CHƯƠNG34:CHÚNGTÔICÙNGĐƯỜNGRỒI

CHƯƠNG35:DẦUMỎ-MỘTLOẠIHÀNGHÓAĐẠITRÀ?

CHƯƠNG 36: TIẾP TỤC BƠM DẦU VÀO THỊ TRƯỜNG: GIÁ SẼTHẤPĐẾNMỨCNÀO?

PHẦNKẾT

TẬPĐOÀNDẦUKHÍVIỆTNAM-PetroVietnam

TỔNGCÔNGTYCỔPHẦNDỊCHVỤKỸTHUẬTDẦUKHÍPTSC

LỜINHÀXUẤTBẢNEbookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Dầumỏ làmộtnăng lượngquan trọng,không thể tái sinh.Từkhiđượcpháthiệnđếnnay,dầumỏđãđóngvai tròhết sứcquan trọngđốivớinềnkinhtế,tiềnbạcvàquyềnlựctrênthếgiới.TừcuốithếkỷXIX,hếtthếkỷXXchođếnhômnay,dầumỏđềuítnhiềulàtácnhângâynênnhữngcuộctranhgiànhquyềnlực,dẫnđếnnhữngcuộcđạikhủnghoảngkinhtếthếgiớivàcuốicùnglàhaicuộcchiếntranhthếgiớitrongthếkỷXX.

Vàođầunhữngnăm1970,dodầuđộtngộttănggiá,kinhtếthếgiới,nhấtlà ở nhữngnước côngnghiệp tiên tiến, đã rơi vàomột cuộc khủnghoảngnănglượngnghiêmtrọng.Từđótớinaynhữngbiếnđộngvềgiádầuđãtrởthànhmốiquantâmhàngngày,hànggiờ.Nhiềulúcngườitacócảmtưởngsựtồnvongvàpháttriểncủathếgiớihiệnnayphụthuộcphầnlớnvàocácnguồntàinguyên,chủyếulàdầumỏvàkhíđốt,nguồnnănglượngmàloàingườihiệnchỉcòn30đến35%dựtrữ, tức làvới tốcđộsửdụnghiệnnaydầumỏchỉcònđượcsửdụngtrongkhoảng30đến40nămnữa.

Nhằm giúp bạn đọc có thêm tài liệu nghiên cứu về dầumỏ,một nănglượngcóýnghĩathờisựnhấthiệnnay,NhàxuấtbảnChínhtrịquốcgiaphốihợp vớiCông ty sáchAlpha dịch và xuất bản cuốn:Dầumỏ, tiền bạc vàquyềnlực–ThiênsửthivĩđạinhấtthếkỷXXcủaDanielYergin–ChủtịchHiệphội nghiên cứunăng lượngCambridge, giảngviênĐại họcHarvard.Cuốn sách gồm 36 chương, được chia thành 5 phần.Nội dung cuốn sáchthuật lại chi tiết toàn cảnh lịch sử củangànhdầumỏ,mô tả các cuộcđấutranhgiành tiềnbạcvàquyền lựcxungquanhngànhcôngnghiệpdầumỏ,làmrungchuyểnkinhtếthếgiới,làmthayđổivậnmệnhcủanhiềuquốcgia,dântộc,gâyranhiềucuộcchiếntranhđẫmmáu.Đâylàcuốnsửthithếgiớithôngquanhânvậtchínhlàdầumỏ.

CuốnsáchgiànhgiảithưởngEccles.Mặcdùsáchrấtdàyvàđồsộ,nhưngbạnđọckhônghềthấynhàmchán,màngượclạiluônbịcuốnhútvàocáchđặtvấnđềvàlốihànhvănsúctích,cóhàmlượngthôngtinkiếnthứccaocủatácgiả.

Xintrântrọnggiớithiệucùngbạnđọc.

Tháng8năm2008

NhàxuấtbảnChínhtrịQuốcgia

http://sachvui.com/

LỜIGIỚITHIỆUTrongnềnkinhtếtoàncầungàycàngphụthuộcvàonănglượngnhưhiện

naythìdầumỏgiữvai tròquantrọnghàngđầu.Giádầuảnhhưởngtớisựpháttriểnnềnkinhtếtoàncầuvàhầunhưmọingànhcôngnghiệpđềuchịutácđộngrấtlớnbởinhữngbiếnđộngcủanguồntàinguyênquýgiánày.

Chỉtrongvàithángqua,giádầuđãtăngđộtngột,ảnhhưởngtớinềnkinhtếtoàncầu.Tháng7năm2008,giádầulầnđầutiênđạtkỷlụctronglịchsửvớimứcgiá150đô-la/thùng.CơquanNănglượngQuốctế(IEA)cũngvừacôngbốbáocáomớinhấtvềthịtrườngdầumỏthếgiới.Nhucầutăngmạnhởcácnướcđangpháttriểnvànhữngcăngthẳngvềnguồncunghiệnnaydựbáo“mộtbứctranhthịtrườngdầumỏuámtrongtrunghạn”.

Dầumỏngàycàngchứngtỏvaitròquantrọngtrongnềnkinhtếtoàncầu,đặcbiệt là trongbối cảnhchính trị thếgiớinói chungvàTrungĐôngnóiriêngcónhiềubiếnđộngkhiếngiádầukhôngngừngleothang.Thựctếđangchứngminhrằngthếgiớisẽdầndầnđượcvậnhànhbởiđộnglựclàdầumỏchođếnkhinhânloạitìmrađượcmộtloạinhiênliệukhácđủsứcthaythếhoàntoàn,màconđườngđódườngnhưcònxa...

Nằm trong sự ảnh hưởng chung đó, Việt Nam cũng không tránh khỏinhữngbiếnđộngvàchịuảnhhưởngsâusắctừnhữngbiếnđộngtrongngànhdầumỏ.Giáxăngvànhiên liệu tăngcaoảnhhưởngnghiêm trọng tớinềnkinhtếquốcgiavàđờisốngcủangườidân.

Nhận thấy tầmquan trọngcủadầumỏ trongđời sốngkinh tế, chính trịquốctế,PetroVietnamđãhợptácvớiAlphaBooks,TrungtâmHợptácTrítuệViệtNam(VICC)vàNXBChínhtrịQuốcgia-SựthậtxuấtbảncuốnsáchmangtênDầumỏ,tiềnbạcvàquyềnlực–ThiênsửthivĩđạinhấtthếkỷXX.Nhưcuốnsáchchothấy,đằngsaurấtnhiềucuộcchiếntranh,xungđột,vachạm,liênkết,liênminh,cómộtnguyênnhânluônthườngtrực,đólàdầumỏ.Dầumỏkhôngcòngiớihạnlàmộtthứnhiênliệulỏngđơnthuầnmàđãtrởthànhmộtthứvũkhímangmàusắcchínhtrị,kinhtế,dĩnhiênlàcảtôngiáo,vănhóa…

Đâylàmộtcuốnsáchtrên1.200trangkhắchọasâusắctoàncảnhlịchsửpháttriểnvàvaitròcủangànhdầuvàcácsảnphẩmlọchoádầu.Tácgiảcủacuốnsách,DanielYerginlàmộtchuyêngiavềcácvấnđềtoàncầuvàdầumỏ.Ông làChủ tịchHiệphộinghiên cứunăng lượngCambridge,một cơquantưvấnhàngđầuvềnănglượngquốctế.ÔngcũnglàđồngtácgiảcuốnEnergyFuture(Nănglượngtươnglai).Mộtcuốnsáchđượcgiảicủaônglà

ShatteredPeace(Nềnhòabìnhbịphábỏ)đãtrởthànhtácphẩmlịchsửkinhđiển về những nguồn gốc của Chiến tranh Lạnh. CuốnThe CommandingHeights(Nhữngđỉnhcaochỉhuy)củaôngđãđượcxuấtbảntạiViệtNamvàđượcđộcgiảđánhgiácao.

Chúngtôitinrằng,tácphẩmđầygiátrịnàycủaDanielYergin–Dầumỏ,tiềnbạc vàquyền lực sẽ giúp độc giảViệtNam, đặc biệt là nhữngngườihoạtđộngtronglĩnhvựcdầukhívànănglượnghiểubiếtsâusắchơnvềcáccuộc giao tranh quyền lực nóng bỏng, sự giàu có của các cường quốc,nguyênnhâncộirễcủacáccuộcxungđộtTrungĐông,vaitròcủacácquốcgiaVùngVịnhtrongnềnkinhtếtoàncầuvànhữngbiếnđộngchínhtrịtrongkhuvựcảnhhưởngđếntoànthếgiới...

Xintrântrọnggiớithiệutớiđộcgiả.

TS.TRẦNNGỌCCẢNHTổnggiámđốcTậpđoànDầukhíQuốcgiaViệtNam

LỜITỰABạnđangcầmtrongtaymộtcuốnsáchrấtđặcbiệt;cóthểcoiđâylàcuốn

biênniênsửhếtsứclýthúcủahànhtinhchúngtatronghơnmộtthếkỷnay,xoayquanhmộttàinguyêncótầmquantrọngsốngcònđốivớihầuhếtcácquốcgiamuốnđặtchânlênconđườngcôngnghiệphóavàđitớiphồnvinh,đólàDẦUMỎ.Tácgiảcuốnsách,DANIELYERGIN,ngườiđãđượctraogiải thưởngPulitzer, làmộtchuyêngiavềcácvấnđềtoàncầuvàdầumỏ.ÔnglàChủtịchHiệphộinghiêncứunănglượngCambridge,mộtcơquantưvấnhàngđầuvềnăng lượngquốc tế.Ôngcũng từng làgiảngviên trườngĐại học Harvard và trường John F. KennedyHarvard.Một tác phẩm lớnkháccủaôngđãđượcdịchvàxuấtbảntạiViệtNamlàcuốnNhữngđỉnhcaochỉhuy,đượcđộcgiảđánhgiárấtcao

Ngaytừđầubạnđọcchắcchắnsẽbịcuốnhútbởisựhấpdẫncủacuốnsách.Dùbạnlàngườiđãtừnghoặcđanglàmviệctronglĩnhvựcdầukhíđinữathìkhibắtđầuđọccuốnsáchnày,bạnvẫncóthểcảmthấyhiểubiếtcủamìnhvềtầmvócvàảnhhưởngcủacáchoạtđộngdầukhíđốivớixãhộiloàingườicònquákhiêmtốn;rằnghóaragầncảthếkỷnaydầumỏvàsaunàylàkhíthiênnhiên(còngọilàkhíđốt)đãđóngmộtvaiquantrọngđếnmứckhóhìnhdungnổiđốivới sựphát triểncủa lịch sử thếgiới; rằng sốphậncủakhôngítnhữngquốcgia,dântộc,tậpđoànkinhtế,nguyênthủquốcgiavàchính khách… lẽ ra đã khác đi nếu dầumỏkhông được dùng làmvũ khítrongcáccuộcđốiđầugiữacácquốcgiavàcácthếlựcchínhtrị,xãhộiđãtừngxảyratronglịchsửnhânloại.Nhưnglịchsửđãsangtrangvàthếgiớiđangnhưbạnthấychứkhôngphảinhưthếkhác.Nhưngđiềuhếtsứclýthúlàtácgiảcuốnsáchsẽđưabạntrởvềvớinhữngsựkiệnlịchsửcóthểbạnđãbiết,tuynhiênlạicungcấpchobạnnhữngthôngtin,phântích,đánhgiákháđộcđáovàđầysức thuyếtphụcđểminhchứngchovai tròquyếtđịnhcủadầumỏđếnchiềuhướngpháttriểncủanhữngsựkiệnđó.

Trongphầnmởđầucuốnsách,tácgiảviết:“Dầumỏlàngànhkinhdoanhlớnnhấtvàtoàndiệnnhấtthếgiới,làngànhcôngnghiệpvĩđạinhấttrongsốcácngànhcôngnghiệpvĩđạitừngxuấthiệntrongmấythậpkỷcuốithếkỷXIX…Ngành kinh doanh này, trong thế kỷXX, đãmở rộng tớimọi đốitượng, từcácnhàkhoandầumạohiểm,cácnhà thúcđẩykinhdoanhhoạtngôn, các ông chủ doanh nghiệp độc đoán, tới các bộmáy doanh nghiệpquanliêulớnvàcáccôngtynhànước.Sựbànhtrướngcủanólàhiệnthânchosựpháttriểncủathươngmại,thịtrường,chiếnlượckinhdoanh,nhữngthayđổivềcôngnghệ,vàcácnềnkinhtếquốcgiavàquốctếcủathếkỷXX.Lịchsửdầumỏđãchứngkiếnsựrađờicủanhiềuhợpđồngvànhiềuquyết

địnhquantrọng–docáccánhân,côngtyvàcácquốcgiathựchiện.Đôikhi,chúngrađờidựatrênnhữngsuytínhkỹcàng,vàđôikhi,chúnglạichỉđơngiảnlàkếtquảcủamộtsựtìnhcờ.Khôngngànhkinhdoanhnàocóthểđịnhnghĩarõràngvàchínhxácýnghĩacủarủirovàphầnthưởngcũngnhưtầmquantrọngcủacơhộivàsốphậnnhưngànhdầumỏ”.Cóthểcoiđólàsựmôtảkháchínhxácvócdángvàbảnchấtcủangànhcôngnghiệpdầukhí.

TừđịavịchưamấyđượcchúývàođầuthếkỷXX,dầumỏ,vớitưcáchmộtnhântốtạonênsứcmạnhquốcgia,đãkhẳngđịnhtầmquantrọngcủanóngaytrongChiếntranhthếgiớithứnhất,khinhữngchiếcmáybaychạybằngđộngcơđốttrongsoánngôicủacácphươngtiệndichuyểndùngngựavàthan.ĐếngiữathếkỷXX,rấtítngườicònhoàinghivềvaitròquantrọngkhôngthểthiếucủadầumỏtrongcáncânnănglượngtoàncầu.NửacuốicủathếkỷXX,thếgiớichứngkiếnsựbứtphávàchiếmlĩnhvịtríthốngsoáicủadầumỏ và khí thiên nhiên với nền công nghiệp và dịch vụ xã hội, bỏ xanhiênliệuhóathạchtruyềnthốnglàthanđá.NhữngnămđầucủathếkỷXXInàyđangđánhdấusựvươnlênngoạnmụccủadầumỏvàkhíđốtkhicácquốcgiagiàuhainguồntàinguyênnàydườngnhưđangcókhảnăngkhuynhđảoítnhất làmộtphầncủathếgiớivănminhbằngcáchđónghaymởcácgiếngdầuhoặccácđườngốngdẫnkhí.Mấynămnay,IranvẫnbướngbỉnhvớicácnghịquyếtcủaLiênhợpquốcvàcáccườngquốcÂu-Mỹvềvấnđềhạtnhânchắccũngdựavàothếcótrữlượngdầugần20tỷtấn,chỉđứngsauArậpXêút.Venezuela,một trong những nước có trữ lượng dầu khổng lồ,cũng tỏ ra hết sức ngang ngạnh trong quan hệ với Mỹ. Quan hệ Nga -Ukraine,Nga-Belaruslúcấm(thậmchíđãquyếtđịnhthànhlậpLiênbangvớinhau),lúclạnhcũngvìkhíđốt.RồiTrungQuốc,quốcgiacótốcđộpháttriểnkinh tế cùngvới tốcđộ tăng trưởngnhậpkhẩudầu lớnnhất thếgiới(trongkhinguồntàinguyêntrongnướccóhạn),đãcónhữnghoạtđộnghếtsứcmạnhmẽđể đẩymạnhquanhệ hợp tác kinh tế với hầu hết các nướcchâuPhicólẽcũngnhằmvàonguồntàinguyêndầukhítừlụcđịanày.

Cóthểnói,sựtồnvongvàpháttriểncủathếgiớihiệnnayphụthuộcphầnlớnvàocácnguồntàinguyên,chủyếulàdầumỏ,khíđốtvàthanđá.Ngaycảnguồnlươngthựccủachúngta,dùlàsảnphẩmcủangànhnôngnghiệp,cũngphụthuộckhôngítvàocácnguồntàinguyênnàyvớitưcáchlànguyênliệu(vídụđểsảnxuấtphânđạmtừdầu,khívàthanđá)hoặcnhiênliệuchomáymóc.Theothốngkêcủacáctổchứcnghiêncứunănglượngthếgiới,trữlượngdầuđượcxácminhcủa toàn thếgiới (số liệunăm2005)nằm trongkhoảngtừ2.050chođến2.390tỷthùng,tươngđươngtừ270đến323tỷtấn,vàđếnbâygiờchúngtađãsửdụngkhoảng45chođến70%trữlượngđó.Các nước ở vùng TrungĐông chiếm khoảngmột nửa trữ lượng dầu xác

minhcủathếgiới,trongđóriêngSaudiArabiachiếmmộtphầntư.NếutínhcảvùngBắcPhivàcácquốcgiathuộcLiênXôcũởTrungÁthìtỷlệnàycòncaohơnnữa.Trongkhiđó,trữlượngdầuởcácnướcG7khákhiêmtốn,nếukhôngmuốnnói làquá ít (trừCanađacó trữ lượngdầu trongcát lớn,nhưngcó lẽcòn lâumớicó thểkhai tháchiệuquảđượcdogiá thànhkhaitháccao).Chonên,điềudễhiểulàvùngTrungĐông,TrungÁ,BắcPhivàcảMỹLatinh,hiệncónhiềuđiểmnhạycảmnhất,tiềmẩnnhữngbấtổnvềanninhchínhtrịcủathếgiới.Khôngaicóthểdựđoánđượcnguycơmấtổnđịnhởnhữngvùngnàybaogiờmớicóhồikếtchừngnàodầumỏvẫncònlàđối tượng, cũng là côngcụhết sứcnhạy cảmvàhữuhiệu trongcác tranhchấpquốctếdùdướibấtkỳmàuáogì:sắctộc,tôngiáohayhệtưtưởng,chếđộchínhtrị.

Nhưng liệu thếgiớicònsửdụngdầuđượcbaonhiêunămnữa?Liệucóphải thời gianđể sửdụng lượngdầudự trữđãđượcxácminh có thể cònngắnhơn40năm?Vậycáckịchbảncóthểxảyravớibứctranhdầukhícũngnhưthếgiớitrongthếkỷnàysẽnhưthếnào?Liệunhânloạicòncókhảnăngtìm thấydầu(vàkhí)nữakhông?Giảiphápnàosẽđược tiếnhànhđểbảođảmnguồnnănglượngchotươnglainếudầucạnkiệt?Đólànhữngcâuhỏiluônluônlàmđauđầunhàlãnhđạocácquốcgiavàgánhnặngđólạiđượcđặtlênvaicácnhàkhoahọc,cácnhàquảnlý.

Câuhỏiđầutiêncầntrảlờilàdướilòngđấtcònbaonhiêudầunữa?Theođánhgiácủacácnhàkhoahọcthìtrongtươnglaicòncóthểtìmthêmđượckhoảngtừ275đến1.469tỷthùngdầunữa.Nếulấyconsốlạcquannhấtthìlượngdầusẽđượcpháthiệnvàxácminhsẽbằngvớitrữlượngxácminhmàchúngtađangcótrongtay.Nghĩalàkỷnguyêndầumỏcòncóthểkéodàithêm40–50nămhoặcdàihơn,ngắnhơn,tùymứcsửdụnghàngnămtănghaygiảm.Tuynhiên,triểnvọngnàylạcquanđếnmứcđộnàolàđiềukhôngdễdựbáo.Songcácnhàkhoahọcvàcácnhàhoạchđịnhchínhsáchtrênthếgiớivẫntỏratintưởng,bởihiệntạiđangcómộtsốkhảnăngchứngtỏviệctăngtrữlượngdầutoàncầulàđiềucóthểxảyra.

Thứnhất,đólàviệctănghệsốthuhồidầuởcácmỏđangvàsẽđưavàokhai thác.Điềunàyđạtđược lànhờcáccông tykhai thácdầuđưavàosửdụngnhữngcôngnghệvàkỹthuậthiệnđại,tiếtkiệmchiphíchoviệcthămdòvàkhaithácdầu,làmgiảmgiáthành.

Thứhai, trữ lượngdầuđượccôngbốcủacácquốcgia chưaphải là trữlượngthậtsựngườitacó.

Thứ ba, trữ lượng được xem xét hiện nay chưa bao gồm các dạng hóathạchcóchứadầunhưcátdầu(tarsands)vàbitum(bitumen).Mộttiềmnăng

chưađượctínhđếnnữalàtrữlượngcóthểcóởNamCựcđangbịcấmthămdò,khaithácvìmụcđíchbảovệmôitrường.Nóichung,cácnguồndầunày,nếukhaithácđược,sẽchosảnlượngkhôngnhỏtrongcáncânnănglượnghóathạch.

Thứtư,cácvùngnướcsâu,vùnggầnBắcCựcđanglàthửtháchcũnglàcơhộilớnđốivớicáccôngtydầukhíthếgiới.Trongnhữngnămgầnđây,nhiều mỏ dầu nước sâu ở vịnhMexico, ở Angola và ở Đông Thái BìnhDươngđãđượcpháthiệnvàđưavàokhaithác.ỞViệtNam,bêncạnhviệctiếptụctìmkiếmdầukhíởnhữngvùnggầnbờ,cáccôngviệcchuẩnbịchoviệcraxabờ,nhấtlàvùngthềmlụcđịaphíanam,đangđượcxúctiếntíchcực.Theođánhgiácủacáccơquannănglượngquốctế,ViệtNamđangởtronggiaiđoạntăngtrưởngsảnlượngdầu,trongkhiTrungQuốc,Indonesia,Malaysia,TháiLan...đãđiquagiaiđoạnđỉnhcaocủasảnlượng.

Triểnvọnglạcquancủangànhdầukhísẽcònđượcnângcaohơnnữanhờmộthướngđiđangđượcmởrađểgiatăngnguồnnhiênliệuchogiaothôngvậntải,côngnghiệpvàsinhhoạt.Đólànguồnnhiênliệusinhhọc,màchủyếulàcồnsinhhọc(gasohol)vàdieselsinhhọc(biodiesel).Cồnsinhhọc,màthựcchấtlàetanolđượcsảnxuấttừngũcốc,sắn,mía,củcải,kểcảxáccácloạithựcvật...,đangđượcnhiềunướcnhưMỹ,Brazil,TrungQuốc,TháiLan,Philippines...sảnxuấtvớiquymôkhôngnhỏđểthaythếhoặcphalẫnvớixăng.Trongkhiđó,biodieselsảnxuấttừcácloạidầuthựcvật,chủyếulà dầu hạt cải (rape oil) và dầu hướng dương (sunflower oil) thì lại đượcnhiều nước châu Âu chú trọng. Năm 2005, EU đã sản xuất và tiêu thụkhoảng10triệutấnbiodiesel.Vàđểđónđầuvàtiếpcậnsự“rađi”củakỷnguyêndầukhícókhảnăngxảyravàonửacuối thếkỷnày,cácnhàkhoahọctrênthếgiớicòncónhữngkịchbảnhấpdẫnvàlãngmạnhơnnữa.Đólànănglượngnhiệthạch(nănglượngphátrakhitổnghợphạtnhânchứkhôngphải năng lượng phân rã hạt nhân như trong các nhàmáy điện nguyên tửhiệnnay),nănglượngmặttrời,cácdạngnănglượngtáitạokhácvànhấtlànănglượnghydrolấytừnướcthôngquaphảnứngquang-xúctác.

Cóthểnói,dầumỏđãtrởthànhđộnglựcpháttriểncủathếgiớitrênconđườngtiếntớivănminh,đồngthờicũnglànguyênnhângâyrabiếtbaobiếnđộngxãhộiđể tànphánềnvănminhđó.Nhưngđó làđịnhmệnhchăng?Nănglượngnguyêntử,thậmchílúcmớiđượcpháthiện,chưamanglạilợiíchgìchonhânloạithìđãgâytaihọa,nhưngrồinócũngphảithuầnphụcđểphục vụ lợi ích con người.Và chúng ta hy vọng khi phải chia tay với kỷnguyêndầukhí,thìloàingườiđãcótrongtaynhữngnguồnnănglượngthaythếdồidàovàsạchhơn.

Đúngnhưlờicủatácgiảcuốnsáchnày,dầumỏ(vàkhí thiênnhiên)đãtạonên“nhữngthayđổivĩđại”tronghơnmộtthếkỷnaycủalịchsửnhânloại.Quanhữngtrangsách,độcgiảsẽnhậnrõ,mộtmặt,những“cốnghiến”tolớncủadầumỏđốivớisựpháttriểnthầnkỳcủathếgiới,mặtkhác,những“tộilỗi”tàytrờitrongviệctiếptaychonhữngkẻthamtiềnbạcvànhữngthếlựcthamquyềnlựcgâyrachếtchóc,bấtcôngxãhộivànhữngcuộctànphákìmhãmnềnvănminhnhânloại.Đólàchưakể“tội”củadầumỏđangcùngvớicácnhiênliệuhóathạchkhácgâyônhiễmnặngnềchomôitrườngvàsựnónglêncủatoàncầu.Và,khigấpcuốnsáchlại,chắcchắnđộcgiảsẽđồngývớitácgiảDanielYerginrằng,biênniênsửmàtácgiảđãtrìnhbàyhếtsứcsắcsảovàhấpdẫntrongcuốnsáchnàythậtsựlà“thiênsửthivềcuộckiếmtìmdầumỏ,tiềnbạcvàquyềnlực”trongquákhứ,hiệntạivàcảtrongtươnglai.

GS.TSKH.HỒSĨTHOẢNGNguyênChủtịchHộiđồngquảntrị,TổnggiámđốcTổngcôngtyDầukhíViệtNam–PetroViệtNam

Thậtđángkinhngạc…mộtnghiêncứuđầythuyếtphụcvềcáchthứcdầumỏthốngtrịvàtạoracácsựkiệnthếgiớitrongthếkỷXX.

—JeremyCampbell,LondonEveningStandard

Cuốnsửthihaychưatừngthấyvềdầumỏ…nhữngmiêutảcủaYergin[vềChiếntranhthếgiớithứhai]hếtsứcthuyếtphục,vàthậtsựlôicuốn…Dầumỏ,tiềnbạcvàquyềnlựcđãgiúpchúngtahiểurõvềthếkỷXX–Thờiđạicủadầumỏ.

—BusinessWeek

Không thể bỏ qua... một tác phẩm khác thường… hấp dẫn và dễ tiếpnhận…Tácphẩmnàybuộccácchínhkháchvàquanchứchàngđầucũngnhưbấtcứaiquantâmđếnlịchsửđíchthựccủathếkỷnàyphảitìmđọc.

—PeterWalker,cựuBộtrưởngThươngmạivàCôngnghiệpMỹ

Đâylàmộtcuốnsáchviếtvềlòngtham,thamvọngvàkhátkhaoquyềnlực.Cuốnsáchviếtvềnhữngngườiđãkiếntạonêndiệnmạongànhdầumỏ–cựuBộtrưởngdầulửaArậpXêútYamanivàTổngthốngGeorgeBushđếnArmandvàSaddamHussein…Yerginlàmộtngườikểchuyệntuyệtvời.

—StephenButler,FinancialTimes

Dầumỏ,tiềnbạcvàquyềnlựclàcuốnsửthivềconđườngđểmột“hànghóađơnthuần”đãhìnhthànhnênhệthốngchínhtrịcủathếkỷXXvàlàmthayđổisâusắclốisốngcủachúngta…

—HoustonChronicle

Hấp dẫn và toàn diện… câu chuyện diễn ra như một bức tranh khôngngừngbiếnđổicủathờiđạichúngta.

—TheNewYorker

Dầumỏ,tiềnbạcvàquyềnlựcvừalàmộtcuốnlịchsửkinhtếxãhộivừalàmộtcuốntruyệngiảitrítuyệtvời.Yerginthậtsựtàinăngtrongviệclàmsống lạinhữngnhânvậtcủaông…Dầumỏ,với tưcách làmột lực lượnglịchsử,đãtrởnênquantrọnghơncảcácquốcgiahaycáccánhân.

—FarEasternEconomicReview

KhôngthểhiểutoàndiệnvềthếkỷXX,“thờiđạidầumỏ”,nếukhôngđọcDầumỏ, tiền bạc và quyền lực củaDanielYergin…Dầumỏ, tiền bạc vàquyềnlựcrấtđặcbiệt…đólàcâuchuyệnvềsựthamgiacủanhữngngười

sánglập,cácnhàcôngnghiệp,vàcácchínhtrịgia;cuốnsáchđầyắpnhữngchitiếtlịchsử,phongphúvàhấpdẫn…

—JeffSandefer,TheNationalReview

Khôngthểkhôngđọc…CuốnsáchmớicủaDanielYerginphảiđượctấtcảmọingười,từthủtướngđếnnhữngngườidânthường,tìmđọc.

—LondonDailyMail

Mộtcâuchuyệnsửthivĩđại…KỷnguyêncủadầumỏsẽtiếpdiễntrongthếkỷXXI.

—NihonKeizaiShimbun,TheJapanEconomicJournal

MỞĐẦUWinstonChurchillđộtnhiênthayđổiquanđiểmcủamình.Trướcmùahè

năm1911,ngàiBộtrưởngNộivụtrẻtrungChurchillvẫncònlàmộttrongnhữngngườiđứngđầuphe“cácnhàkinhtếhọc”,baogồmnhữngthànhviêncủaNội cácAnhphảnđốiviệc tăngchi phíquân sựnhằmđưanướcAnhvượtlêntrongcuộcchạyđuahảiquângiữaAnhvàĐức.Cuộcchạyđuanàylàtácnhângâynhiềuhiềmkhíchnhất,khiếntháiđộthùđịchgiữahaiquốcgiangàycàng trởnên sâu sắc.Tuynhiên,Churchill lúcđó lạikhẳngđịnhchắcchắn rằngkhảnăngxảy ra chiến tranhvớiĐứckhôngphải làkhôngtránh khỏi, và nước Đức không phải lúc nào cũng hiếu chiến. Ông nhấnmạnhnênđầutưngânsáchvàocácchươngtrìnhxãhộitrongnướchơnlàvàoviệctrangbịthêmtàuchiếnmới.

Nhưngngày1 tháng7năm1911,HoàngđếĐứcWilhelmIIbấtngờhạlệnhchoBáođen,mộttàuhảiquânchạybằnghơinướccủaĐức,tiếnvàovùng cảngAgadir nằm trên bờĐạiTâyDương củaMarốc.Mục đích củaWilhelmIIlàkiểmtrasứcảnhhưởngcủaPhápởchâuPhivàtìmmộtcăncứđóng quân choĐức.Mặc dù Báo đen chỉ làmột chiếc tàu được trang bịsúng,vàAgadirlàmộtthànhphốcảngkhôngmấyquantrọng,songsựxuấthiệncủacontàunàytạiđâyđãgâyramộtcuộckhủnghoảngquốctếnghiêmtrọng.ViệcĐứctừngbướccủngcốquânđộicủamìnhvốnđãlàmnảysinhnhiềumốiquanngạichocácnướclánggiềngchâuÂu;nhưngtới lúcnày,vớikhátkhaođi tìm“chỗđứngdướibầu trời” chomình,dườngnhưĐứcđangtrựctiếptháchthứcvịtrícủaPhápvàAnhtrêntrườngquốctế.NguycơchiếntranhđãbópnghẹtbầukhôngkhíchâuÂutrongnhiềutuần.Tuynhiên, đến cuối tháng 7, tình hình căng thẳng đã dịu bớt – theo lời củaChurchillthì“kẻbắtnạtđangxuốngthang”.NhưngsựkiệntrênđãlàmthayđổihoàntoàncáchnhìncủaChurchill.Kháchẳnvớiđánhgiátrướckia,giờđâyChurchilltinchắcrằngĐứcđangtìmcáchnắmbáquyềnvàsẽsửdụngsứcmạnhquânsựđểgiànhđượcđiềuđó.Ôngđiđếnkếtluậnchiếntranhlàbấtkhảkháng–vấnđềchỉcònlàthờigian.ChurchillđượcbổnhiệmlàmBộtrưởngHải quân ngay sau sự kiệnAgadir.Ông tuyên bố sẽ làm tất cả đểchuẩnbịvềmặtquânsựchonướcAnhnhằmđốiphóvớingàyđịnhmệnhđangđến,ngàymàchiếntranhtấtyếusẽxảyra.TráchnhiệmcủaônglàphảibảođảmchoHảiquânHoànggiaAnh,biểutượngđồngthờilàđạidiệnchosứcmạnhđếquốccủaAnh,sẵnsàngđốimặtvớingườiĐứctrêncácvùngbiểnquốctế.MộttrongnhữngvấnđềquantrọngvàgâytranhcãinhấtmàChurchill phải đốimặt lúc đó dường như chỉ thiên về kỹ thuật, song trênthựctếnólạicótácđộngsâurộngtrongthếkỷXX:HảiquânAnhcónên

chuyển từ nguồn năng lượng than truyền thống sang sử dụng dầu không?Nhiềungườichorằngviệcchuyểnđổinhưvậylàquámạohiểm,vìnhưthếcónghĩalàHảiquânsẽmấtđichỗdựalànguồnthanantoànvàổnđịnhcủaxứWales.Thayvàođó,họsẽphảitrôngchờvàonguồncungcấpdầuxaxôivàbấtổncủaBaTư(têncũcủaIran).

Churchill chobiết:Thật ra,việcchuyểnhẳnnguồnnăng lượngsửdụngtronghảiquânsangdầulà“mộthànhđộngchuốclấyvôsốrắcrối”.Nhưngnhững lợi íchchiến lượcmàdầumang lại– tốcđộnhanhhơnvàsửdụngnguồnnhânlựchiệuquảhơn–đãtrởnênquárõràngkhiếnChurchillkhôngthể chậm trễ.Ông quyết định nướcAnh sẽ phải xây dựng “sứcmạnh hảiquânthốngtrịcủamìnhdựatrêndầumỏ”vàlậptứcbắt tayvàoviệcthựchiệnmụctiêutrênvớitấtcảsứclựcvàlòngnhiệttìnhmạnhmẽ.

“Quyềnlựcchínhlàchiếnlợiphẩmcủacuộcphiêulưunày”−Churchillkhẳngđịnh.

Vớiquanđiểmđó,Churchill,trướcthềmChiếntranhthếgiớithứnhất,đãnắmđượcmộtchânlýcơbản,khôngchỉđúngtrongcuộcchiếnnảylửasắptớimàcònđúngtrongnhiềuthậpkỷsauđó.BởivìtrongsuốtchặngđườngcủathếkỷXX,dầumỏđồngnghĩavớiquyềnlực.Vàhànhtrìnhkiếmtìmquyềnlựcđócũnglàchủđềcủacuốnsáchnày.

Đầunhữngnăm1990–gần80nămsaukhiChurchillthựchiệnquyếttâmchuyểnsangsửdụngdầumỏ,sauhaicuộcchiếntranhthếgiớivàmộtcuộcchiến tranh lạnhkéodài,và trongmột thờiđiểmđượckỳvọng làmởđầuchomộtkỷnguyênmớihòabìnhhơn–một lầnnữadầu lại trở thành tâmđiểmcủamốimâu thuẫn toàncầu.Ngày2/8/1990,SaddamHussein,TổngthốngIraq,đưaquânxâmlượcCôoét.MụcđíchcủaSaddamHusseinkhôngchỉlàxâmchiếmmộtnhànướccóchủquyềnmàcònnhằmnắmgiữnguồntài sảnquýgiácủanó.Chiến lợiphẩm thuvề sẽ rất lớn.Nếu thànhcông,Iraqsẽtrởthànhcườngquốcdầulửalớnnhất thếgiớivàkiểmsoátcảthếgiớiArậpvàVịnhBaTư,nơitậptrungphầnlớnlượngdầudựtrữcủatráiđất.Sứcmạnh,tàisảnmớivàquyềnkiểmsoátdầumỏcủaIraqsẽkhiếncảthếgiớiphảibợđỡnhững thamvọngcủaSaddamHussein.Vớinguồn tàinguyêncủaCôoét,Iraqsẽcóthểtrởthànhquốcgiacóvũkhíhạtnhânđángsợvà thậmchícòncóthể tiếndầntớivị trímộtsiêucường.Kếtquảsẽ làmộtsựthayđổilớntrongcáncânquyềnlựcquốctế.Nóingắngọn,mộtlầnnữa,quyềnlựcchínhlàchiếnlợiphẩm.Tuynhiên,donhữnggìsẽmấtvàotayIraqquálớn,nêncuộcxâmlượcCôoétkhôngđượcthếgiớichấpnhậnnhưmộtviệcđãrồinhưSaddamHusseintừnghyvọng.KhôngcònlàtháiđộbịđộngnhưkhiHitlertiếnhànhhoạtđộngquânsựhóavùngRhinephía

tâynướcĐứchaykhiMussolinitấncôngEthiopia.Thayvàođó,LiênhợpquốcđãralệnhcấmvậnđốivớiIraq,vànhiềuquốcgiaphươngTâyvàArậpđãtậphợpquânđộivớiquymôlớnnhằmbảovệnướclánggiềngArậpXêúttrước cuộc tấn công của Iraq cũng như chống lại những tham vọng củaSaddamHussein.TronglịchsửthếgiớichưatừngcótiềnlệnàochosựhợptácgiữaMỹvàLiênXôvàcũngchưatừngcótiềnlệnàochoviệctriểnkhaiquânnhanhchóngvớiquymôlớnnhưvậyvàokhuvựcnày.Vàinămtrướcđó,quanđiểmchorằngdầumỏkhôngcòn“quantrọng”gầnnhưđãđượccoilà hợp thời.Mùa xuân năm 1990, chỉ vài tháng trước cuộc xâm lược củaIraq, các quan chức cấp cao thuộc BộChỉ huy Trung ươngMỹ, đầu nãotrongchiếndịchhuyđộngquânđộicủaMỹsaunày,vẫncònđược thuyếtgiáo đại ý rằngdầumỏđãmất đi tầmquan trọng chiến lược của nó.Thếnhưng,cuộcxâmlượcCôoétđãphátanquanđiểmhuyễnhoặcđó.Đầunăm1991,khicácbiệnpháphòabìnhđềuđãtỏravôhiệutrướcmộtIraqngoancố,khôngchịurútquânkhỏiCôoét,mộtliênminhgồm33nướcdoMỹdẫnđầuđã tiêudiệt sứcmạnh tấncôngcủa Iraqsaunăm tuầnkhôngchiếnvà100giờlụcchiến,đẩyIraqrakhỏilãnhthổCôoét.VàocuốithếkỷXX,dầumỏvẫn lànhân tốquan trọngnhất trongviệcquyếtđịnhanninh,sự thịnhvượngvàbảnchấtcủanềnvănminh.

Mặcdùlịchsửhiệnđạicủadầubắtđầutừnửacuối thếkỷXIX,nhưngchínhthếkỷXXmớilàthếkỷbịbiếnđổihoàntoànbởisựxuấthiệncủanó.Cóthểnóixungquanhcâuchuyệnvềdầucóbachủđềlớn.Thứnhấtlàsựtrỗidậyvàpháttriểncủachủnghĩatưbảnvànềnthươngmạihiệnđại.Dầumỏlàngànhkinhdoanhlớnnhấtvàtoàndiệnnhấtthếgiới,làngànhcôngnghiệp vĩ đại nhất trong số các ngành công nghiệp vĩ đại từng xuất hiệntrongmấythậpkỷcuốithếkỷXIX.StandardOil,côngtykiểmsoáttoànbộngành công nghiệp dầumỏ củaMỹ cuối thế kỷXIX, làmột trong nhữngcôngtyđaquốcgiađầutiênvàlớnnhấtcủathếgiới.Ngànhkinhdoanhnày,trongthếkỷXX,đãmởrộngtớimọiđốitượng,từcácnhàkhoandầumạohiểm,cácnhàthúcđẩykinhdoanhhoạtngôn,cácôngchủdoanhnghiệpđộcđoán,tớicácbộmáydoanhnghiệpquanliêulớnvàcáccôngtynhànước.Sựbành trướng của nó là hiện thân cho sự phát triển của thươngmại, thịtrường, chiến lược kinh doanh, những thay đổi về công nghệ, và các nềnkinhtếquốcgiavàquốctếcủathếkỷXX.Lịchsửdầumỏđãchứngkiếnsựrađờicủanhiềuhợpđồngvànhiềuquyếtđịnhquantrọng–docáccánhân,côngtyvàcácquốcgiathựchiện.Đôikhi,chúngrađờidựatrênnhữngsuytínhkỹcàng,vàđôikhi,chúnglạichỉđơngiảnlàkếtquảcủamộtsựtìnhcờ.Khôngngànhkinhdoanhnàocóthểđịnhnghĩarõràngvàchínhxácýnghĩacủarủirovàphầnthưởngcũngnhưtầmquantrọngcủacơhộivàsốphậnnhưngànhdầumỏ.

KhinghĩvềthếkỷXXI,chúngtathấyrõmộtđiềurằngquyềnlựccủamộtconchipmáytínhngangngửavớiquyềnlựccủamộtthùngdầu.Tuynhiên,ngànhcôngnghiệpdầumỏvẫnduytrìsứcảnhhưởngtolớncủanó.Trongsố20côngtyhàngđầutrongdanhsáchFortune500(danhsách500côngtycómứcdoanhthulớnnhấtcủaMỹ)cóđếnbảycôngtydầumỏ.Chừngnàoconngườicònchưatìmđượcmộtnguồnnănglượngthaythếkhácthìdầuvẫncòntácđộngsâurộngtớinềnkinhtếtoàncầu;nhữngthayđổilớnvềgiádầucóthểthúcđẩysựpháttriểnkinhtếhayngượclại,dẫnđếnlạmphátvàsuythoáikinhtế.Ngàynay,dầumỏlàloạihànghóaduynhấtmàthôngtinvề những sự kiện và tranh cãi xung quanh nó không chỉ được đăng tảithườngxuyên trêncácchuyên trangvềkinhdoanhmàcòn trên trangnhấtcácbáo.Và,cũngnhưtrướcđây,dầumỏvẫnlàmộtnguồnsinhlợilớnđốivớicáccánhân,cáccôngtyvàcácquốcgia.Theolờimộtnhàtàiphiệtthì,“Dầugầnnhưđồngnghĩavớitiền.”

Chủđềthứhailàdầuliênquanmậtthiếtvớicácchiếnlượcquốcgia,tìnhhìnhchínhtrịtoàncầuvàquyềnlực.Tầmquantrọngcủadầu,vớitưcáchlàmộtnhântốtạonênsứcmạnhquốcgiađãđượckhẳngđịnhtrêncácmặttrậncủacuộcChiếntranhthếgiớithứnhất,khinhữngchiếcmáychạybằngđộngcơđốttrongsoánngôicácphươngtiệndichuyểndùngngựavàthan.DầulàtâmđiểmcủacácdiễnbiếncũngnhưkếtquảcủacuộcChiếntranhthếgiớithứhaiởcảvùngViễnĐôngvàchâuÂu.NgườiNhậttấncôngTrânChâuCảngvớimụcđíchbảovệcánhquânbên sườncủamìnhkhihọđang tìmcáchchiếmlĩnhnguồndựtrữdầuởkhuvựccácnướcĐôngẤn.Mộttrongnhữngmục tiêu chiến lược quan trọng nhất củaHitler khi xâm lượcLiênbangXôViếtlànắmgiữcácmỏdầuvùngCaucasus(Cápcadơ).Nhưngcuốicùng,Mỹmớilànướcthốngtrịvềdầumỏ,vàkhikếtthúccuộcchiến,cácthùngchứanhiênliệucủaĐứcvàNhậtđềurỗngkhông.TrongthờikỳChiếntranhLạnh,cuộcchiếngiànhquyềnkiểmsoátdầugiữacáccôngtyđaquốcgiavàcácnướcđangpháttriểnđóngvaitròquantrọngtrongphongtràođòiquyềnđộclậpcủacácdântộcthuộcđịavàcủachủnghĩadântộcmớinổi.CuộckhủnghoảngSueznăm1956–sựkiệnđánhdấuconđườngcùngchocácđếquốcchâuÂugiànua–chủyếuxoayquanhvấnđềdầumỏ.“Quyềnlựccủadầu”đãtrởnênlớnmạnhhơnrấtnhiềutrongnhữngnăm1970,đưacácquốcgiatrướcđâyvốnchỉđứngngoàilềcácdiễnđànchínhtrịquốctếlênvịtrícủacácnướcgiàucóvàcóảnhhưởng,đồngthờitạonênmộtcuộckhủnghoảnglòngtinsâusắctrongkhốicácnướccôngnghiệpvốnvẫndựavào dầu để phát triển kinh tế. Và dầu cũng chính là trung tâm của cuộckhủnghoảngđầutiênthờikỳhậuChiếntranhLạnhnhữngnăm1990–cuộcxâmlượcCôoétcủaIraq.

Tuyvậy,đôikhidầulạilàkhovàngtrongtaykẻngốc.ƯớcmuốnmãnhliệtnhấtcủaquốcvươngIran–sựgiàucónhờdầumỏ–đãtrởthànhhiệnthực,nhưngcũngchínhđiềuđólạilàmôngkiệtquệ.DầuđãgâydựngnênnềnkinhtếcủaMexico,nhưngrồilạikhiếnnósuyyếudần.LiênbangXôViết−quốcgiaxuất khẩudầumỏ lớn thứhai thếgiới –đãphungphí sốdoanh thukhổng lồ từdầu trongnhữngnăm1970và1980chomột chiếndịchcủngcốquânsựvàmộtloạtcáccuộcphiêulưuquốctếvôdụng,thậmchínguyhại.CònMỹ,quốcgiatừnggiữvịtrínhàsảnxuấtdầulớnnhấtvàhiệnvẫnlàquốcgiatiêuthụdầunhiềunhấtthếgiới,phảinhậpkhẩutớimộtnửa nguồn dầu cung ứng cho nhu cầu trong nước. Thực trạng này gâyphươnghại tớivị thếchiến lược tổng thểcủaMỹvà làmgia tăngđángkểgánhnặngthâmhụtmậudịch–đâylàmộttìnhthếnguyhiểmđốivớimộtcườngquốclớn.

SauChiếntranhLạnh,mộttrậttựthếgiớimớiđangbắtđầuhìnhthành.Cạnhtranhkinhtế,nhữngcuộcchiếngiữacácquốcgiatrongtừngkhuvựcvànhữngcuộcđấutranhgiữacácdântộc,dướisựtrợgiúpvàkhuyếnkhíchcủaviệcphổbiếncácloạivũkhíhiệnđại,cóthểsẽthaythếhệtưtưởngvớivaitròlàtâmđiểmcủamâuthuẫnquốctếvàquốcgia.Nhưngdùtrậttựthếgiớimớinàycóphát triểntheohìnhtháinàođinữa, thìdầuvẫnsẽ làmộtnhântốchiếnlượcđóngvaitròthiếtyếutrongcácchiếnlượcquốcgiacũngnhưtrênchínhtrườngquốctế.

Chủđềthứbatronglịchsửdầumỏlýgiảivìsaoxãhộicủachúngtalạitrởthànhmột“Xãhộihydrocarbon”vàchúngta,theongônngữcủacácnhànhân loạihọc, lại trở thành“Conngườihydrocarbon”.Trongmấy thậpkỷđầupháttriển,việckinhdoanhdầuđãmangđếnchothếgiớiđangtrênđàcôngnghiệphóamộtsảnphẩmmangtên“dầu lửa”.Đâyđượccoi là“ánhsángmới”,giúpđẩylùibóngtốivàkéodàingàylàmviệc.CuốithếkỷXIX,chủyếunhờbuônbándầulửamàJohnD.Rockefellertrởthànhngườigiàunhất nướcMỹ.Thời đó, xănggầnnhư chỉ làmột sảnphẩmphụvôdụng.Khó khăn lắmmới tìm được một người mua xăng với giá cao nhất là 2xu/gallon(1);cònkhikhôngbánđược,buổi tốingười ta lại lén lútđổxăngxuốngsông.Vàolúcsựxuấthiệncủabóngđènđiệntưởngchừngnhưsắpđẩynềncôngnghiệpdầumỏđivàodĩvãngthìmộtkỷnguyênmớilạimởravớisựpháttriểncủađộngcơđốttrongdùngxăng.Ngànhcôngnghiệpdầumỏđãcómộtthịtrườngmới.Vàcùngvớiđó,mộtnềnvănminhmớirađời.

TrongthếkỷXX,dầu,cùngvớikhíđốttựnhiên,đãhạbệngôivịnguồnnănglượngcủathếgiớicôngnghiệpcủaôngvuathan.Dầucũngtrởthànhnềntảngcủaphongtràongoạiôhóarộnglớnthờikỳhậuchiến,làmbiếnđổicả phong cảnh đương thời và lối sống hiện đại của chúng ta. Ngày nay,

chúngtatrởnênquáphụthuộcvàodầu,vàdầucũnggắnbóquámậtthiếtvớisinhhoạthàngngàycủachúngta,đếnnỗihiếmkhichúngtadừnglạiđểcảmnhậnhếttầmquantrọngbaotrùmcủanó.Chínhdầuđãbiếnmọiviệcthànhcóthể–nơichúngtaở,cáchchúngtasinhsống,phươngthứcchúngtađilàmhàngngàyhayđidulịch,vàthậmchílànơichúngtacónhữngmốiquanhệlãngmạnvớingườikhácgiới.Dầulàmạchsốngcủacáccộngđồngkhuvựcngoạiô.Dầumỏvàkhíđốt tựnhiên làcác thànhphầnkhông thểthiếu trong thuốc trừ sâu − loại thuốc đang chi phối nền nông nghiệp thếgiới.Dầuđãkhiếnviệcvậnchuyểnlươngthựctớicácthànhphốlớntrênthếgiới,nơihoàntoànkhôngcókhảnăngtựcungtựcấp,trởnêndễdàng.Dầucònđượcdùngđểsảnxuấtranhựavàcácchấthóahọc–cơsởgâydựngnênnềnvănminhđươngđại,mộtnềnvănminhcónguycơsụpđổnếucácgiếngdầuthếgiớiđộtnhiêncạnkiệt.

Trongphầnlớnthếkỷnày,việcconngườingàycàngphụthuộcvàodầumỏđãđượcgầnnhưcảthếgiớingợicalàmộtđiềutốtlành,mộtbiểutượngchosựtiếnbộcủanhânloại.Nhưngthờikỳhoàngkimđócủadầumỏkhôngcònnữa.Cùngvớisựpháttriểncủaphongtràomôitrường,cácnguyêntắccơbản của xã hội côngnghiệp đangđứng trước những thách thức to lớn;trongđóngànhcôngnghiệpdầumỏ,trênmọikhíacạnh,bịsămsoi,chỉtríchvàphảnđốinhiềunhất.Cảthếgiớiđangtăngcườngnhữngnỗlựchạnchếhoạtđộngđốtcháycácnhiênliệuhóathạch(baogồmdầu,thanvàkhíđốttựnhiên)donhữnghậuquảmàviệclàmnàygâyra:ônhiễmkhôngkhí,mưaaxit,suythoáitầngozonevànguycơthayđổikhíhậu.Dầumỏ,mặcdùlàmột thành tố quan trọng của thế giới như chúng ta đều biết, hiện đang bịbuộctộilàtácnhânchínhkhiếntìnhtrạngsuythoáimôitrườngngàycàngtrầmtrọnghơn.Vàngànhcôngnghiệpdầumỏ,vốnvẫntựhàovềnhữngtiếnbộcôngnghệcũngnhưvềnhữngđónggópcủanóchoviệchìnhthànhthếgiớihiệnđại,bỗngngơngácnhậnthấymìnhđangởhàngghếbịđơnvớitộidanhlàmốiđedọacủacácthếhệhiệntạivàtươnglai.

Tuynhiên,Conngườihydrocarbonchưahềcóýđịnhsẽtừbỏchiếcôtô,hayngôinhàngoạiôcủamình,haynhữnggìhọcoikhôngchỉlàtiệnnghimàcòn là thiết yếuđốivới lối sốngcủahọ.Cácquốcgiađangphát triểncũngkhôngđưaradấuhiệunàochứngtỏhọsẵnsànghysinhcáclợiíchcủamột nền kinh tế phát triển nhờ dầu mỏ để đổi lại những lợi ích về môitrường.Hơnnữa,trướckhiđưarabấtkỳýtưởngnàovềviệcgiảmtảilượngtiêuthụdầucủathếgiới,người tacũngphải tínhđếnmứcgia tăngdânsốchóngmặt trong tương lai.Vàonhữngnăm1990,dânsố thếgiớiđượcdựđoánsẽtăngthêm1tỷngười–tứclàsovớiđầuthậpkỷ,cuốithậpkỷdânsốsẽtăngthêm20%–trongđó,đaphầnngườidântrênthếgiớisẽvẫntiếptục

đòihỏi“quyền”đượctiêuthụdầu.Cácchươngtrìnhnghịsựquốctếvềmôitrườngcủa thếgiới côngnghiệp sẽđượcđem ra so sánhvớiquymôpháttriểndânsố.Cùnglúc,trêndiễnđànquốctếhiệnđãnổilênmộttrongnhữngmâuthuẫnlớnvàkhógiảiquyếtcủathậpkỷ1990giữamộtbênlàsựủnghộviệc tăngcườngcáchoạtđộngbảovệmôi trường,mạnhmẽvàngàycàngcao, và một bên là quyết tâm phát triển kinh tế, các lợi ích của Xã hộihydrocarbonvànhữnglolắngvềvấnđềanninhnănglượng.

Trênđâylàbachủđềmàcuốnsáchnàyđềcập.Bốicảnhlàsânkhấutoàncầu.Đâylàmộtbiênniênsửvềnhữngsựkiệnvĩđạiđãvàđangảnhhưởngtớicuộcsốngcủatấtcảchúngta.Cuốnsáchvừanóivềcácthếlựckinhtếvàcôngnghệhùngmạnhvàvôcảm,vừanóivềnhữngchiếnlượccũngnhưsựsắcsảocủacácdoanhnhânvàchínhkhách.Cácnhânvậtđượccuốnsáchnhắc tới là các nhà tài phiệt và doanhnhân của ngành côngnghiệp dầu –trongđóđươngnhiênphảikểđếnôngvuadầumỏRockefeller,ngoàiracòncóHenriDeterding,CalousteGulbenkian,J.PaulGetty,ArmandHammer,T.BoonePickens,vànhiềungườikhác.ĐóngvaitròkhôngkémphầnquantrọnglànhữngnhânvậtnhưChurchill,AdolfHitler,JosephStalin,IbnSaud,Mohammed Mossadegh, Dwight Eisenhower, Anthony Eden, HenryKissinger,GeorgeBushvàSaddamHussein.

ThếkỷXXthậtsựxứngđángvớidanhhiệu“thếkỷdầu”.Bêncạnhtấtcảnhữngmâu thuẫnvàsựphức tạpcủanó,vẫn luôncómột“sợichỉ”xuyênsuốtcâuchuyệnvềdầu,mộtcảmgiácnónghổihơithởthờiđạiđốivớicảnhữngsựkiệnđãxảyratừrấtlâu,đồngthời,cócảnhữngtiếngvọngmạnhmẽcủaquákhứtrongcácsựkiệnmớixuấthiện.Bêncạnhđó,đâycòn làmộtcâuchuyệnvềnhữngcánhânriênglẻ,cácthếlựckinhtếhùngmạnh,sựthayđổi trong côngnghệ, những cuộcđấu tranh chính trị,mốimâu thuẫnquốctếvà,thậtra,làvềnhữngthayđổivĩđại.Tácgiảcuốnsáchhyvọngthôngquaviệcnghiêncứucáchệquảcủasựphụthuộccủathếgiớivàodầutrênbìnhdiệnkinhtế,xãhội,chínhtrịvàchiếnlược,cuốnsáchsẽgópphầnlàmsángtỏquákhứ,giúpchúngtahiểurõhơnhiệntạivàdựđoántươnglai.

CHƯƠNG1:SỰKHỞIĐẦU:

NỖIÁMẢNHVỀDẦUSựbiếnmấtcủasố tiền526,08đô-la làcảmộtvấnđề.Vàonhữngnăm

1850,đồnglươngcủamộtgiáosưchẳnglấygìlàmsungtúc.Vìvậy,đểcóthêmthunhập,năm1854,BenjaminSillimanCon,contraimộtnhàhóahọcvĩđạingườiMỹ,đồngthờicũnglàmộtgiáosưhóahọcdanhtiếngtạiĐạihọcYale,đãthamgiacủamộtdựánnghiêncứucủamộtnhómcácnhàxúctiếnkinhdoanhvàdoanhnhânvớitổngmứcthùlaolà526,08đô-la.Nhưngmặcdùđãhoànthànhcôngviệc,ôngvẫnkhôngnhậnđượcsốtiềnthùlaođãcamkết.Tứcgiận,Sillimanmuốnbiếtxemsốtiềnđóđãbiếnđiđâu.Sựgiậndữcủaôngnhằmvàonhữngngườiđứngđầunhómnày,GeorgeBissell,mộtluật sư đến từNewYork, và JamesTownsend, chủ tịchmột ngân hàngởNewHaven.Tuynhiên,Townsendluônnétránhvìengạinhữngngườigửitiềntạingânhàngcủaôngsẽkhôngyêntâmkhibiếtôngđangthamgiamộthoạtđộngkinhdoanhđầytínhđầucơnhưthế.

Bissell,Townsendvànhữngthànhviênkháctrongnhómkinhdoanhnàydồnhếttâmtríchomộtđiềuvĩđại,mộttầmnhìnlớnvềtươnglaicủathứvậtchấtđượcbiếtđếnvớicáitên“dầumỏ”nhằmphânbiệtvớicácloạidầuthựcvậtvàmỡđộngvật.Họbiếtrằng,dầumỏsủibongbóngtrênmặtcácconsuốihoặc thẩmthấuvàocácgiếngnướcmặnởkhuvựcxungquanhvùngSôngDầu,mộtđịadanhnằmgiữavùngđồinúixaxôiởphíatâybắcbangPennsylvania. Tại nơi vùng đất hoang vu này, người ta tìm được một sốthùngdầubằngnhữngphươngtiệnhếtsứcthôsơ.Họchỉviệchớtloạivậtchấttốimàuvànặngmùinàytrênmặtcácconsuốivànhánhsônghoặcvắtnhữngmiếng giẻ hoặc chăn nhúng trong nước có chứa dầu. Người ta sửdụng phần lớn lượng dầu nhỏ bé thu lượm được này để sản xuất thuốc.Nhómcácnhàđầutưnàychorằngcóthểkhaithácdầumỏvớikhốilượnglớnhơnnhiềurồichếbiếnthànhmộtloạichấtlỏngcóthểdùngđểthắpsáng.Họchắcchắnloạidầumớinàysẽcókhảnăngcạnhtranhmạnhvớiloạinếnđangchiếmlĩnhthịtrườngvàonhữngnăm1850.Tómlại,họtintưởngrằngnếukhaithácđượcdầuvớikhốilượngđủlớn,họcóthểtungrathịtrườngmột loạidầu thắpsángchất lượngcao,giá thành thấpmàvàogiữa thếkỷXIX loàingườiđang rấtcần.Họbị thuyếtphụcbởiýnghĩ rằnghọcó thểchiếusángchocácthịtrấnvànôngtrạitạiBắcMỹvàchâuÂu.Quantrọnghơn,họ có thể sửdụngdầumỏđểbôi trơn cácbộphậnchuyểnđộngcủamáymóctrongbuổibìnhminhcủakỷnguyêncơkhí.Vàcũnggiốngnhưtất

cả những doanh nhân tin tưởng vào giấc mơ của riêng mình, họ còn tintưởngrằnghọsẽ trởnênvôcùnggiàucónếu làmđược tấtcảnhữngviệcnày.Khôngítngườinhạobánghọ.Tuynhiên,nhờkiêntrì,nhữngngườinàyđã thànhcông trongviệcđặtnềnmóngchomộtkỷnguyênhoàn toànmớitronglịchsửnhânloại–kỷnguyêndầulửa.Để“xoadịunhữngphiềnmuộncủachúngta”

Dự án này bắt nguồn từ những ý định tình cờ và lòng quyết tâm củaGeorgeBissell,ngườiđiđầutrongviệcsánglậpngànhcôngnghiệpdầulửa.Vớikhuônmặtdài,nhọnvàvầngtránrộng,Bisselltoátravẻđẹptrítuệđầyấntượng.Ônglàmộtngườisắcsảovànhạybénvớicáccơhộikinhdoanhvì đã có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Tự lập từ năm 12 tuổi,Bissell tự trang trải choviệchọc tập tại trườngCaođẳngDartmouthbằngcáchđidạyvàviếtbáo.Saukhi tốtnghiệp,ôngtừnglàmgiảngviên tiếngLatinhvàHyLạp,rồichuyểntớiWashingtonđểlàmbáo.Cuốicùng,BissellđịnhcưởNewOrleans,nơiôngtrởthànhhiệutrưởngcủamộttrườngtrunghọc rồi làm giám thị của các trường công. Trong thời gian rảnh, ông họcthêmđểlấybằngluậtsưvàtựhọcthêmnhiềungônngữnữavà,cuốicùng,ôngthànhthạocảtiếngPháp,tiếngTâyBanNha,tiếngBồĐàoNhavàcóthểđọc,viếtbằngtiếngDoTháicổ,tiếngPhạn,tiếngHyLạpcổvàhiệnđại,tiếngLatinhvàtiếngĐức.NhưngdosứckhỏekémBissellbuộcphảitrởlạiWashington.Trênđườngtrởvề,khiđiquaPennsylvaniaôngnhìnthấymộtsốhoạtđộngkhaithácdầuthôsơvớicácvợthớtvàgiẻthấmdầu.Khônglâusau,khitớithămmẹởHanover,bangNewHampshire,Bisselltớitrườngcũcủaông,trườngDartmouth.Tạiđây,ôngquansátthấymộtchaichứamẫudầumỏgiốngnhưởPennsylvaniachomộthọcsinhcũcủatrườngđanglàmbácsĩtạiphíatâyPennsylvaniamangđến.

Bissell biết rằng loạidầunàyđangđược sửdụngnhưnhững loại thuốcdân gian và cả biệt dược để chữa nhiều loại bệnh từ đau đầu, đau răng,điếc…tớirốiloạntiêuhóa,nhiễmgiunsán,thấpkhớpvàphù,cũngnhưlàmliền các vết thương trên lưng ngựa và la. Loại dầu này được gọi là “dầuSeneca”theotênngườidađỏđịaphươngđặtđểbàytỏlòngkínhtrọngvớithủlĩnhRedJacket,nhânvậtđượccholàđãtruyềnlạinhữngbíquyếtchữalànhvếtthươngcủaloạidầunàychongườidatrắng.MộtcôngtycungcấpdầuSenecađãquảngcáo“sứcmạnhchữabệnhkỳdiệu”của loạidầunàybằngmộtbàithơnhưsau:

Thứdầutuyệthảođếntừdòngsuốibímậtcủathiênnhiên,

Đemđếnchoconngườisựkhởisắctrongsứckhỏevàcuộcsống;

Từnhữngđáysâuvàdòngchảykỳdiệucủatựnhiên,

Đểlàmdịunhữngđớnđauvàphiềnmuộncủachúngta.

Bissellbiếtchấtlỏngsềnsệtmàuđennàycóthểđốtcháyđược.NhìnthấymẫudầumỏởDartmouth,ônglóelênmộtýtưởngloạidầunàykhôngchỉcó thểdùng làm thuốc chữabệnhmàcòncó thểdùng làmdầu thắp sáng.Ôngcóthểthoátkhỏinỗilolắngvềtiềnbạcvàtrởnêngiàucónhờviệcpháttriểnthứnhiênliệunày.Trựcgiácđótrởthànhkimchỉnamvàniềmtincủaông,nhữngđiềuđượcthửtháchrấtnhiềutrongcuộcsốngđầythấtvọngcủaôngsáunămsauđó.

Vịgiáosưbiếnmất

Nhưngliệucóthểdùngdầumỏlàmnhiênliệuđốt?Bissellđãkhuấyđộngmốiquantâmcủacácnhàđầutưkhácvàcuốinăm1854,nhómdoanhnhânđãthuêgiáosưSillimancủaĐạihọcYalephântíchvàđánhgiákhảnăngđốtcháyvàbôitrơncủadầu.Nhưngđiềuchủyếuhọmuốnlàcóđượcsựtánđồngcủavịgiáosưdanhtiếngnàydànhchodựánđểbánđượccổphiếuvàhuyđộngvốn.KhôngaicóthểđápứngtốtmụcđíchnàybằngSilliman.Vớivócngười to lớn, trángkiệnvà“khuônmặt tử tế,vuivẻ”,Silliman làmộttrong những tên tuổi vĩ đại và đáng kính nhất trong nền khoa học thế kỷXIX.ÔnglàcontraicủangườisánglậpngànhhóahọcMỹvàbảnthânôngcũnglàmộttrongnhữngnhàkhoahọctiêubiểunhấtthờiđó.Sillimancũnglàtácgiảcủanhữngcuốnsáchgiáokhoavậtlývàhóahọchàngđầu.Yalelàthủ đô khoa học của nướcMỹ giữa thế kỷXIX và cha con nhà Sillimanchínhlàtâmđiểmcủatrungtâmnày.

Tuynhiên,Sillimanquantâmđếnthựctiễnnhiềuhơnlàlýthuyếtvàthựctiễnđãhútôngvàolĩnhvựckinhdoanh.Hơnnữa,mặcdùcódanhtiếnglớnvàtrìnhđộkhoahọccao,ôngluôncầncóthêmthunhập.Lươnglàmkhoahọcrấtthấpmàgiađìnhcủaônglạiđangphìnhra.Dođó,ôngthườngnhậnlàmthêmcáccôngviệctưvấnởbênngoài,cungcấpcácđánhgiáđịachấtvà hóa học cho nhiều đối tượng khách hàng.Mối quan tâmđến thực tiễncũngthuhútôngthamgiatrựctiếpvàonhữngdựánkinhdoanhmạohiểmmà theo lờigiải thíchcủaông, thànhcôngcủachúngsẽđemđếnchoông“thậtnhiềucơhội…chokhoahọc”.Mộtngườiemrểcủaôngthìtỏrahoàinghihơnkhinhậnxét,BenjaminSilliman“đangtrênđàtụtdốcliêntục,vềmặtnàyhaymặtkhác.Thậtđángthươngthaychokhoahọc”.

Khinhậnviệcphântíchdầumỏ,Sillimanluôntạochokháchhàngniềmtinmìnhđangcóđượcbảnbáocáomongđợi.Sillimantuyênbố:“Tôidámcamđoanvớicácngàirằngkếtquảnàysẽđápứngđượcnhữngmongđợi

củacácngàivềgiá trịcủathứvậtchấtnày”.Bathángsauđó,khigầnkếtthúcnghiêncứu,thậmchíôngcòncótháiđộnhiệttìnhhơn.Ôngcôngbốđãcó“thànhcôngngoàidựkiến trongviệc sửdụngsảnphẩmchưngcấtcủadầumỏlàmchấtđốt”.Cácnhàđầutưtrôngđợirấtnhiềuvàobảnbáocáocuốicùng.Nhưngsauđóxảyramộtsựcố.HọnợSillimansố tiền526,08đô-la(tươngđươngkhoảng5.000đô-langàynay)nênôngđãnhấtquyếtđòihọphảichuyểntrước100đô-latiềnmặtvàotàikhoảncủaôngởNewYork.Sựchậmtrễtrongviệcđặtcọcđãkhiếnvịgiáosưnổigiận.Xétchocùng,ôngkhông thựchiệndựánnàychỉvì lòngham thíchkhámphákhoahọcđơnthuần.Vìthế,ôngtuyênbốsẽgiữlạinhữngkếtquảnghiêncứuchotớikhinàođượcthanhtoánhết tiền.Trênthựctế,Sillimanđãbímậtđưabảnbáocáochomộtngườibạncấtgiữ,cònôngđixuốngmiềnNam,nơingườitarấtkhógặpđượcông.

Cácnhàđầutưcảmthấythấtvọng.Báocáocuốicùngcóýnghĩavôcùngquantrọngđốivớiviệcthuhútthêmvốn.Cuốicùng,mộttrongnhữngđốitáccủaBissellđãchịubỏrasốtiềnnàyvớisựbảođảmcủachínhBissell.Bảnbáocáođềngày14tháng4năm1855đãđượcgiaochocácnhàđầutưvànhanhchóngđượcchuyểntớinhàin.Mặcdùvẫnphátkhiếpvìkhoảnthùlao phải trả cho Silliman, nhưng trên thực tế, các nhà đầu tư này vẫn thuđượcnhiềuhơnsốtiềnhọbỏra.Theonhậnđịnhcủamộtnhàsửhọc,nghiêncứucủaSillimanchính là“mộtbướcngoặt trongsựhình thànhngànhdầulửa”.Sillimanđãxuatannhữngnghingờvềkhảnăngsửdụngdầumỏtheonhữngphươngthứcmới.

Ôngchỉrachocáckháchhàngcủamìnhlàcóthểđunsôidầumỏởcácnhiệtđộkhácnhauvànhờvậycóthểchưngcấtdầuthànhnhiềusảnphẩmcóthànhphầnchínhlàcarbonvàhydro.Mộtsảnphẩmquantrọngtrongsốđólà loạidầu thắpsángchất lượngrấtcao.Sillimanviết:“Thưacácngài, tôihoàntoàncócơsởđểtincôngtycủacácngàisởhữumộtloạivậtliệuthômàtừđó,cóthểchếtạoranhữngsảnphẩmrấtcógiátrịbằngcácquytrìnhgiảnđơnvàkhônghềtốnkém.Thưacácngài,saunhữngnỗlựcnghiêncứukhôngmệtmỏi, tôicóthểbảođảmrằngcôngtycủacácngàiđangsởhữumộtloạitàinguyênquýgiá.Vớicácquytrìnhcôngnghệđơngiảnvàkinhtế,nócóthểtạoracácsảnphẩmcógiátrịcao”.Donhữngvướngmắcvềtàichínhđãđượcgiảiquyết,Sillimanlạisẵnsàngthamgiacácdựántiếptheo.

Có bản báo cáo củaSilliman trong tay, bản báo cáo giống nhưmột lờiquảngcáocósứcthuyếtphụcnhấtdànhchovụkinhdoanhnày,nhómcácnhàđầutưtrênkhônggặptrởngạinàotrongviệchuyđộngcácnguồnvốncầnthiếttừcácnhàđầutưkhác.BảnthânSillimancũngmua200cổphiếu,khiến doanh nghiệp đã được biết tới với cái tên Công ty dầu mỏ

Pennsylvanianàycàngkínhnểônghơn.Tuynhiên, thờikỳkhókhăncònkéodàithêmmộtnămrưỡinữatrướckhicácnhàđầutưsẵnsàngthamgiavàobướctiếnmạohiểmtiếptheo.

NhờnghiêncứucủaSilliman,giờđây,họbiếtrằngcóthểchiếtxuấtmộtchấtlỏngdùngđểđốtcháytừdầumỏ.Nhưnglượngdầumỏcósẵnliệucóđủkhông?Mộtvàingườichorằng,dầuchỉlànhững“giọtnhỏ”chảyratừcác vỉa than ngầm.Một điều chắc chắn là không thể xây dựng hoạt độngkinh doanh bằng cách vớt váng dầu trênmặt sông hoặc vắt dầu từ nhữngmảnhgiẻráchthấmnướcchứadầu.Trướckhiquyếtđịnhđầutưlớn,vấnđềsốngcònmàcảcôngtynàycùnghướngvàolàphảichứngtỏdầumỏtồntạivớikhốilượngđủđểkhaithácđược.

Giácảvàsựcảitiến

Niềmhyvọngvàonhữngđặctínhvẫncònbíhiểmcủadầuhoàntoànxuấtpháttừnhucầuthuầntúy.Dânsốtăngvàsựpháttriểnkinhtếlanrộngnhờcuộc cáchmạng côngnghiệp khiến nhu cầu ánh sáng nhân tạo ngày càngtăng.Trongsuốtnhiềuthếkỷtrước,ngườitahầunhưchỉdùngnhữngchiếcbấcđènđơngiảnnhúngvàomỡđộngvậthaydầuthựcvật.Cònvớinhữngngườicótiền,mỡcánhàtángđãđượccoilàchuẩnmựccủadầuthắpsángchấtlượngcao.Tuynhiên,nhữngđàncávoiởĐạiTâyDươngdầnbiếnmấtvàcáccontàusăncángàycàngphảiđixahơn,tớikhuvựcxungquanhmũiHảoVọngvàcảnhữngvùngbiểnxaxôitrênTháiBìnhDương.Đốivớidânsăncávoi,đâylàkỷnguyênvàngvìgiácảđangtănglên.Nhưngvớingườitiêudùngthìngượclại,họkhôngmuốnphảitrảtới2,50đô-lađểmuamộtgallonmỡcá,vàhiểnnhiên,đóchưaphảilàmứcgiácuốicùng.Nhữngloạidầu thắp sánggiá rẻđãđượcphát triểnnhưng tất cảđềukémchất lượng.Loạiphổbiếnnhấtlàcamphene,mộtchấtdẫnxuấttừnhựathôngcháysángnhưngnhượcđiểmlàrấtdễcháyvàtệhơnnữalàcóthểgâynổ.Một loạikháclàkhíđốtchưngcấttừthanđượcvậnchuyểnbằngđườngốngtớicácngọnđènđườngvàtớicácgiađìnhtrunglưuvàthượnglưungàycàngđôngđảotạicáckhuvựcđôthị,songnólạiquáđắtđỏ.Nhucầuvềmộtloạidầuthắpsángvớigiáthànhtươngđốirẻ,antoànvẫnngàycàngcấpbách.Bêncạnhđó,do tiếnbộ trongngànhcơkhíđãchorađờinhiều loạimáymóc,thiếtbịvàmáyinvậnhànhbằnghơinướcnênnhucầuvềdầubôitrơnthaythếchomỡđộngvậtđangđượcsửdụnghồiđócũngtănglênđángkể.

Cuốithậpniên1840,đầuthậpniên1850,giớidoanhnhânđãđưaranhiềusángkiếnđápứngcácnhucầunàyvớidầuthắpsángvàdầubôitrơnchiếtxuấttừthanvàcácloạihydrocarbonkhác.MộtsốnhânvậttạiAnhvàBắcMỹđãxúctiếncuộctìmkiếmdầumỏ,xácđịnhvàphânloạithịtrườngvà

từngbướchoànthiệncôngnghệlọcdầu,tạonênnhữngnềntảngcơbảnchocông nghiệp dầu lửa sau này phát triển công nghệ lọc dầu mà sau này.ThomasCochrane,mộtđôđốcngườiAnhtừngbịxửởtòaánbinhvàđượccoilàhìnhmẫuchonhânvậtDonJuancủaByron,bịámảnhvìtiềmnăngcủanhựađườngvà trongquá trìnhphát triển loại vật liệunày, ôngđã trởthànhchủsởhữumộtmỏnhựađườnglớnởTrinidad.

Cóthờigian,CochranehợptácvớimộtngườiCanadalàTiếnsĩAbrahamGesner.Khicòntrẻ,GesnerđãthửbắtđầuviệckinhdoanhxuấtkhẩungựasangTâyẤnnhưngsauhai lần tàuchởngựabịđắm,ông từbỏcôngviệcnàyvà tớinghiêncứuyhọc tạiBệnhviệnGuy’sLondon.Trở lạiCanada,GesnerlạichuyểnsangnghiêncứuđịachấtởNewBrunswich.Ôngđãpháttriểnquytrìnhchiếtxuấtdầutừnhựađườnghoặccácchấttươngtựvàtinhchếdầunàythànhdầuthắpsángchấtlượngcao.Ônggọinhiênliệunàylà“kerosene”–dầulửa–ghéptừKerosvàelaion,haitừtrongtiếngHyLạpcổcónghĩalà“sápong”và“dầu”.Ôngđãthayđổitừelaionthànheneđểsảnphẩmcótêngọinghetươngtựnhưcamphene.Năm1854,GesnernộpđơnxincấpbằngsángchếcủaMỹchoviệcsảnxuất“mộtchấtlỏnghydrocarbonmớimàtôiđặttênlàdầulửavàcóthểdùngthắpsángvàchocácmụcđíchkhác”.Năm1894,Gesnernộpđơnxincấpbằngsángchế“Phươngthứcmớisảnxuấtchấtlỏnghydrocarbon(gọitắtlàdầulửa)vàsửdụngchoquátrìnhthắpsángvàcácmụcđíchkhác”.

GesnerthamgiathànhlậpmộtnhàmáysảnxuấtdầulửaởthànhphốNewYorkvà,đếnnăm1859,nhàmáynàyđãsảnxuấtđược5.000gallondầumỗingày.Mộtnhàmáy tương tựcũngđượcxâydựngởBoston.Nhàhóahọcngười Scotland, JamesYoung đi tiên phong trong việc xây dựngmột nhàmáylọcdầusửdụngnguyênliệulàthannénởAnh.MộtnhàmáysửdụngnguyênliệuđáphiếncũngđượcxâydựngởPháp.Đếnnăm1859,ướctínhcókhoảng34côngtyởMỹsảnxuấtđượcdầulửavàparafinvớidoanhthu5triệuđô-lagiátrịsảnphẩm.Khiđó,báochícangợisựtăngtrưởngtronglĩnhvựcdầumỏ làbằngchứng“vềmột thứnăng lượng tuyệtdiệumàvớinó,nướcMỹsẽthamgiabấtkỳlĩnhvựcnàocủangànhcôngnghiệphứahẹnlợinhuậncao”.Dầulửakhôngxalạgìvớiloàingười.TạinhiềuvùngởTrungĐông,mộtchấtdạngbùnnhãogọilàbitumthấmrangoàitừcácvếtnứtvỡvà đã được khai thác từ xa xưa.ỞĐịaTrungHải vàTrungĐông, bitumđượckhai thác từnăm3.000trướcCôngnguyên.Nguồndầu lửanổi tiếngnhấtlàởHit,trênconsôngEuphrates,cáchBabylonkhôngxa(ngàynaylàthànhphốBaghdad).VàothếkỷItrướcCôngnguyên,sửgiaHyLạpDiodorđãviếtvềngànhkhaithácbitumcổđại:“MặcdùcónhữngđiềuthầnkỳxảyraởđấtnướcBabylonnhưngkhônggìcóthểsosánhđượcvớikhốilượng

nhựađườngkhổnglồđượctìmthấyởđây”.Ởmộtsốnơi,lượngbitumthấmrangoàicùngvớihơidầuliêntụcbốccháyđãkhiếnngườidânTrungĐôngtônsùnglửa.

Bitumlàmộtmặthàngđượcđemra traođổiởTrungĐôngthờicổđại.Nóđượcdùnglàmvữatrongxâydựng,gắnkếtcácbứctườngcủahaithànhphốJerichovàBabylon.Theophongtụcthờibấygiờ,cóthểcảconthuyềnNoah và chiếc giỏ củaMoses(1) đã được trét bằng bitum để chống thấmnước.Bitum cũng được sử dụng để làmđường và chiếu sáng.Tuy nhiên,nhìnchung,côngdụngchiếusángcủachấtnàyrấthạnchếvàkhôngmấyhiệuquả.Ngoàira,bitumcũngđượcdùnglàmthuốcchữabệnh.Vềgiátrịdượclý,nhữnggìnhàtựnhiênhọcLaMãPlinymiêutảvàothếkỷIcũngtươngtựnhưnhữnggìđangdiễnraởnướcMỹvàonhữngnăm1850.Plinyviết,bitumgiúpchốngchảymáu,làmliềncácvếtthương,điềutrịbệnhđụcthủytinhthể,làmdầuxoabópchobệnhnhânmắcbệnhgút,chữađaurăng,làm dịu những cơn ho kinh niên, làm giảm những cơn thở gấp, chữa tiêuchảy,nốilạinhữngđoạncơbịcắtlìa,làmgiảmđaukhớpvàhạsốt.Chấtnàycũng“cócôngdụng làm thẳngnhữngsợi lôngmiquặmgâykhóchịuchomắt”.

Dầulửacòncómộtcôngdụngnữa.Dầucặnbịđốtcháyhóaralạiđóngmột vai trò lớn, đôi khi là quyết định, trong chiến tranh.Trong trường caIliad,Homerviết:“QuânTơroađốtmộtđốnglửacháyliêntụctrêncontàucótốcđộcaovàtừcontàuphóngramộtngọnlửarấtkhódậptắt”.KhivuaCyruscủaBaTưchuẩnbịđánhchiếmBabylon,ôngđượccảnhbáovềmốinguyhiểmcủacáccuộcchiếnđấu trênđườngphố.Ôngđáp lạibằngcáchtuyênbố:“Chúngtôicũngcókhốidầuhắcínvàdâythừngđểlàmcholửalanrakhắpnơi,buộcnhữngaiđangởtrêncácmáinhàphảinhanhchóngbỏchạynếukhôngmuốnbịtiêudiệt”.KểtừthếkỷVII,nhữngngườithuộcđếchếByzantineđãsửdụngoleumincendiarum–thứhỏalựcHyLạp.Đólàmộthỗnhợpgiữadầuvàvôi,khitiếpxúcvớiđộẩmsẽbốccháy.Côngthứcnàylàmộtbímậtquốcgiađượcbảovệchặtchẽ.QuânByzantinechấthỗnhợpnàylêncáccontàuchiến,tẩmvàođầucácmũitênvàphếtlênnhữngquảlựuđạnthôsơ.Trongnhiềuthếkỷ,hỗnhợpnàyđượccoilàmộtthứvũkhíđángsợhơncảthuốcsúng.

Nhưvậy,việcsửdụngdầulửaởTrungĐôngcócảmộtlịchsửdàivàđadạng.Tuynhiên,mộtđiềurấtkhóhiểulànhữngkiếnthứcvềlĩnhvựcnàykhông được phương Tây biết đến trong nhiều thế kỷ, có thể là vì nhữngnguồnbitumlớnvàcáccáchsửdụngchấtnàynằmbênngoàibiêngiớiĐếquốc LaMã và những kiến thức này không được truyền bá trực tiếp tớiphươngTây.Tuyvậy,ởmộtvàinơitạichâuÂunhưBavaria,Sicily,thung

lũngPo,Alsace,HannovervàGalicia,ngườitađãtheodõivàbìnhluậnvềhiệntượngròrỉdầungaytừthờiTrungCổ.VàcôngnghệlọcdầuđãđượcnhữngngườiArậpđưatớichâuÂu.Nhưngnhìnchung,dầuvẫnchỉđượcsửdụngnhưmộtphươngthuốcchữabệnhđatácdụngvàđiềunàycàngđượcnhữngnghiêncứuchuyênsâucủacácgiáosĩvà thầythuốccủngcốthêm.DầucũngđượckhaithácvớiquymônhỏởĐôngÂu,banđầulàởGalicia(địadanhtừnglàmộtphầncủaBaLan,ÁovàNga)rồiởRumani.Nhữngngườinôngdânđãđàohầmmỏbằngtayđểlấydầuthô,nhiênliệudùngđểlọc thành dầu lửa.Một dược sĩ từLvov, với sự giúp đỡ củamột thợ ốngnước,đãphátminhramộtloạiđènđốtdầugiárẻ.Tớinăm1854,dầulàmặthàngthươngmạichínhởViênvàđếnnăm1859,ngànhdầulửađãpháttriểnmạnhmẽởGaliciavớihơn150ngôilàngthamgiahoạtđộngkhaithácdầu.Gộp chung lại, sản lượng dầu thô của châu Âu năm 1859 ước tính vàokhoảng36.000thùng,chủyếuđượckhaithácởGaliciavàRumani.ĐiềumàngànhcôngnghiệpcủaĐôngÂunàycònthiếuchínhlàcôngnghệkhoan.

Vàonhữngnăm1850,việcpháttriểndầulửatạiMỹvấpphảihairàocảnlớn.Đólàchưacómộtnguồncungdầuđángkểnàovàchưacóloạiđèngiárẻphùhợpđểđốtloạidầuđó.Nhữngloạiđènthờiđókhiđốttạorarấtnhiềukhói,vàgâycaymũi.Sauđó,mộtđạilýbándầutạiNewYorkđãpháthiệnramột loại đèn cóốngkhóibằng thủy tinhđểđốtdầu lửađangđược sảnxuấttạiViên.DựatrênthiếtkếcủangườidượcsĩvàngườithợđườngốngởLvov,chiếcđènđãkhắcphụcđượccácvấnđềkhóivàmùi.ĐạilýdầuNewYorknhậpkhẩuloạiđènnàyvànhanhchóngchiếmlĩnhthịtrường.Doliêntụcđượccảitiến,loạiđènxuấtxứtừViênnàyđãtrởthànhcơsởchohoạtđộngsảnxuất,kinhdoanhđèndầutạinướcMỹvàsauđóđượcxuấtkhẩutrênkhắpthếgiới.

Nhưvậy,đếnthờiđiểmBissellkhởiđầudựán,dầulửaloạidầuthắpsángtốtvàrẻhơnđãđượcnhiềugiađìnhsửdụng.Nhữngkỹthuậtcầnthiếtđểlọcdầuthôthànhdầulửađãđượcthươngmạihóavớicácloạiparafin.Vàmộtloạiđèngiárẻcũngđãđượcpháttriểnđểđốtdầuvàđãđemlạinhữnghiệuquảnhấtđịnh.Thậtra,nhữnggìBissellvàcácnhàđầutưtạiCôngtydầumỏPennsylvaniađangnỗ lực tìmkiếm làkhámphámộtnguồnnhiênliệuthômới.Tựuchung,giácảchínhlàvấnđề.Nếuhọcóthểtìmthấydầumỏđủđểđápứngnhucầu, dầu sẽđượcbánvớigiá rẻvàgiànhđược thịphầncủanhữngsảnphẩmdầuthắpsánggiáđắthơnnhiều,hoặckhônglàmkháchhànghàilòng.

Việcđàolấydầukhônggiảiquyếtđượcvấnđề.Nhưngcólẽcònmộtgiảiphápthaythếkhác.Việckhoantìmmuốiđãpháttriểntrướcđóhơn15nămởTrungQuốc,vớicácgiếngmuốikhoansâutới360mét,chínhlàmộtgợi

ý.Vàokhoảngnăm1830,phươngphápcổtruyềncủangườiTrungQuốcdunhậpsangchâuÂuvàđượcngườichâuÂuhọctậpvàrồisauđónhữngkinhnghiệmnàyđãthúcđẩyviệckhoangiếngmuốiởMỹ.

Khiđangtrăntrởvớidựáncủamình,vàomộtngàynóngbứcnăm1856ởNewYork,GeorgeBisselltránhnắngdướimáihiêncủamộttiệmthuốctrênđạilộBroadwayvàbấtchợtnhìnthấytờquảngcáomộtloạithuốcsảnxuấttừdầumỏ,trênđócóhìnhảnhnhiềugiànkhoancácmỏmuối.Loạidầumỏdùng để chế tạo loại biệt dược đó là phụ phẩm thu được trong quá trìnhkhoankhaithácmuối.Vớisựtìnhcờnày,tiếptheonhữnghoạtđộngôngđãthấy ở tây Pennsylvania và trườngDartmouth trước đây, Bissell nảy ra ýtưởngápdụngcôngnghệkhoankhaithácmuốiđểkhoandầu.

Bissell,rồiđếncácnhàđầutưkháctrongCôngtydầumỏPennsylvania,đềunhận thức sâu sắc làphảiápdụngkỹ thuậtkhoanmuốivàoviệckhaithácdầu.Họsẽkhoanthayvìđàođểlấydầumỏ.NhiềunhàđầutưkhácởMỹ và Ontario, Canada cũng đang thử nghiệm kỹ thuật trên. Tuy nhiên,Bissellvàcộngsựđãsẵnsànghiệnthựchóaýtưởngnày.HọđãcóbáocáocủaSillimanvànhờnóđãhuyđộngđượcvốn.Tuynhiên,ý tưởngcủahọkhôngđượcđánhgiánghiêm túc.KhiôngchủnhàbăngJamesTownsendbàn về ý tưởng khoan dầu, nhiều người ởNewHaven đã nhạo báng: “Ồ,Townsend!Dầuđiratừlòngđất,bơmdầulênmặtđấtnhưôngbơmnướcư?Thậtvớvẩn!Ôngđiênmấtrồi!”Mặcdùvậy,cácnhàđầutưvẫnquyếttâmtiếnhành.Họtinvàocơhộivànhucầungàycàngtăng.Nhưngliệuhọcóthểgiaophódựánđiênrồnàychoai?

“NgàiĐạitá”

Ứngcửviên củahọ làEdwinL.Drake,một nhânvật tình cờđược lựachọn.Làngườibiếtmỗi thứmộtchútnhưngkhônggiỏi thứgì,chắcchắnDrakekhôngcóphẩmchấtnổibậthayrõràngnàođểđảmnhiệmcôngviệcnày.ÔngtừnglàmnhânviênđườngsắtnhưngnghỉốmvìsứckhỏekémvàkhiđóđangsốngvớicongáitạiTontine,mộtkháchsạncũkỹởNewHaven.Tìnhcờ,JamesTownsend,chủngânhàngNewHavencũngởtrongkháchsạnđó.Đâylàloạikháchsạnmàđànôngthíchtụtậptraođổitintứcvàchơibài,nhữnghoạtđộngrấthợpvớiDrake,ngườiđànông38tuổi,thânmật,vuitính,haynóivàđangrỗirãi.Vìthế,Drakecóthểbỏracảbuổitốiđểgiảitrívới đám bạn hữu bằng những câu chuyệnmuônmàumuôn vẻ củamình.Drake có trí tưởng tượngphongphúvànhững câu chuyệnôngkể thườngđầykịchtính,đượccườngđiệuhóamàtrongđó,chínhônglànhânvậttrungtâm,nhânvậtanhhùng.DrakevàTownsendthườngtròchuyệnvềdựándầumỏ này. Thậm chí, Townsend còn thuyết phụcDrakemua cổ phần trong

côngty.Sauđó,TownsendđãthuêDrakethamgiadựán.Drakeđangthấtnghiệp vàmuốn có việc làm.Mặt khác, làmột nhân viên đường sắt đangnghỉốmnênDrakecóvéthángđitàulửamiễnphí,yếutốcólợinhấtđốivớimộtdựánđầutưmạohiểmđanggặpkhókhăntàichính.Drakecòncómộtlợithếkhác:Ônglàngườirấtbềnchí.

PháiDraketớiPennsylvania,Townsendđãtraochoôngmộtthứxemrarấtcógiátrị.Longạivềtìnhhìnhởvùngbiêngiớivàsựcầnthiếtphảigâyấntượngvới“bọnrừngrú”,ôngchủnhàbăngnàyđãgửiđinhiềubứcthưđề tên“Đại tá”E.L.Drake.Nhưvậy,một“Đại tá”Drakeđãđược tạora.Mưukếnàyđãcótácdụng.Tháng12năm1857,sauchặnghànhtrìnhmệtmỏi vượt qua vùngbùn lầy rộng lớn trên chiếc xe ngựa chở thư chạy haichuyếnmỗi tuần,“Đại tá”E.L.Drakeđãđặtchân tới làngTitusville.Tạingôi làngnhỏ,nghèonànvớidânsố125người,nằmlọtgiữanhữngngọnđồiởphíaTâyBắcPennsylvania,“NgàiĐạitá”đãđượcđóntiếpnồnghậu.Titusvillelàmộtlàngnghềxẻgỗ,nơingườidânđangngậptrongnợnầnvớicửahàngcủacông tygỗđịaphương.Nhìnchung,người tachorằng,ngôilàngnàysẽchếtkhicâycốitrênnhữngngọnđồixungquanhbịđốntrụivàthiênnhiênhoangdãsẽlạiphủkíncảkhuvựcnày.

CôngviệcđầutiêncủaDrakeđơnthuầnchỉlàhoànthiệntưcáchcủaôngđốivớivùngkhaithácdầutrongtươnglai,hiệnđangnằmtrênkhuvựcmộtnôngtrang.ÔngnhanhchónghoàntấtcôngviệcnàyvàtrởvềNewHavenđểtínhtoánbướctiếnđầykhókhăntiếptheolàkhoanđểlấydầu.Saunày,ôngnói:“Tôiđãhìnhdunglàcóthểkhaithácdầuvớikhốilượnglớnbằngcáchkhoannhưkhai thácmuối.Tôicũng tinmìnhsẽ làmđượcnhưng rấtnhiềungườikhôngđồngývớitôi,họchorằngdầuchỉchảyrathànhnhữnggiọtnhỏtừmộtvỉathanlớn”.

Tuy nhiên, Drake không hề thoái chí hay lệch hướng. Mùa xuân năm1858,ôngtrởlạiTitusvilleđểbắtđầucôngviệc.NhómcácnhàđầutưđãlậpmộtcôngtymớilàCôngtydầuSenecavớiDrakelàmtrưởngđạilý.DrakeđặtđịađiểmkhaitháccáchTitusvillekhoảnghaidặm(2),trênmộtnôngtrạicódòngsuốidầuchảyqua.Hàngngày,ngườitavẫnthuthậpđượctừbađếnsáugallondầutừdòngsuốinàybằngcácphươngpháptruyềnthống.Nhiềuthángsaukhi trở lạiTitusville,Drakeviết thưchoTownsend,nói:“Tôisẽkhôngcốgắngđàođểlấydầubằngtaynữavìtôitinchắckhoanlàcáchkhaithácrẻnhất”.Tuynhiên,ôngđềnghịôngchủngânhàngHavenphảilậptứcgửi thêmvốn. “Muốn làm bất cứ điều gì, chúng tôi phải có tiền. Làmơnthôngbáocho tôibiếtngay.Ởđâyđangrất thiếu tiền”.Saumột thờigianchậm trễ, Townsend cũng cố gửi choDrake 1.000 đô-la.Với số tiền này,Drakethuênhững“thợkhoanmuối”màôngcầnđểtiếptụcdựán.Docác

thợkhoanmuốicótiếnglàthíchrượuvàthườngtrongtìnhtrạngsayxỉnnênDrakehết sức thận trọngvớinhữngngườiông thuê.Drake rađiềukiện lànhữngngườithợnàyhoànthànhcôngviệcđếnđâuthìđượcthanhtoánđếnđóvớimứcgiálà3đô-lachomộtmétsâukhoanđược.HaingườithợkhoanđầutiênDrakethuêđãchuồnmất.Thậtra,mặcdùkhôngdámnóithẳngvớiDrake,nhưnghọnghĩôngthậtngâythơ.DrakechỉbiếtrằngôngchưalàmđượcgìtrongnămđầutiêntớiTitusvillevàmùađônggiálạnhđangtớigần.Vìthế,ôngdồnsứclắprápchiếcđộngcơhơinướcđểcungcấpnănglượngchomũikhoanhoạtđộng.Trongkhiđó,cácnhàđầutưởNewHavenchờđợitronglolắng.

Cuốicùng,vàomùaxuânnăm1859,Drakeđãtìmđượcthợkhoan.ĐólàmộtthợrèncótênWilliamA.Smith–“BácBilly”Smith–đếncùngvớihaicon trai.Smithbiếtđôichútvềnhữnggìcần làmvìông từngrèncôngcụchocáccôngnhânkhoannướcmặn.Giờđây,nhómbắtđầuxâydựnggiànkhoanvà lắpđặtcác thiếtbịcần thiết.Họchorằngsẽphảikhoansâuvàolòngđấthàngtrămmét.TiếnđộcôngviệcrấtchậmkhiếncácnhàđầutưởNewHavenngàycàngcảmthấykhôngyêntâm.Tuynhiên,Drakevẫnkiênquyết giữ nguyên kế hoạch. Rốt cục, Townsend là người duy nhất trongnhóm các nhà đầu tư còn tin tưởng vào dự án. Và khi dự án hết vốn,Townsendbắtđầudùngtiềnriêngđểchitrả.Trongnỗithấtvọng,ôngđãgửichoDrakekhoảntiềncuốicùngvàyêucầuDrakethanhtoáncáchóađơn,đóngcửadựánvàtrởvềNewHaven.Đólàvàocuốitháng8năm1859.

Vàobuổichiềuthứbảyngày27tháng8năm1859,khiDrakevẫnchưanhận được thư của Townsend, trong khi khoan tới độ sâu tám mét, mũikhoan rơi vàomột khe nứt và trượt tiếp 20 cm nữa. Công việc phải tạmdừng.Ngàyhômsau,khi rangoàiđểxemcáigiếng,Billynhìnchămchúvàođườngốngvàthấymộtlớpchấtlỏngtốimàunổilêntrênmặtnước.Ôngliềndùngốngthiếcđểhútlấymẫucủachấtlỏngđó.Khixemxétmẫuchấtlỏngkhánặngthuđược,ôngvuisướngđếnngộpthở.VàongàythứHai,khitớinơi,DrakethấyBácBillyvàmấycậucontraiđangđứngtrôngnhiềuxô,thùng,chậugiặtvàtấtcảđềuchứađầydầu.Drakevớlấymộtchiếcbơmtayvàbắtđầulàmcôngviệcmànhữngngườinhạobángôngtừngđemralàmtròcười–bơmlấydầu.Cùngngàyhômđó,ôngnhậnđượcthưchuyểntiềnvàlệnhđóngcửagiànkhoandoTownsendgửi.Nếumộttuầntrước,cóthểôngđãlàmđiềuđónhưnggiờthìkhông.LòngkiêntrìcủaDrakeđãđượcđềnđápđúng lúc.Ôngđã chạm tới dầu.Nhữngngười nôngdândọc theovùngSôngdầuđổ xô tớiTitusville và hô vang: “TayYankee đã tìm thấydầu”.Tintứcnàylanđinhanhchóngvàngườitaồạtlaotớiđâyđểkhoantìmdầu.Chẳngmấy chốc, dân số của làngTitusville bé nhỏ tăng lên gấp

nhiềulầnvàgiáđấtcũngngaylậptứctăngvọt.

Tuynhiên,thànhcôngtrongkhoanlấydầukhôngbảođảmthànhcôngvềtàichính.DrakevàBácBillysẽlàmgìvớidòngdầuchảyra?Họgiữchặtmọi thùng đựng whiskeymà họ nẫng được trong vùng này và khi tất cảnhữngthùngđóđãđựngđầydầu,họđóngthêmnhiềuthùngvàđổdầuvàođó.Khôngmay,mộtđêm, lửa từmột chiếcđènđã làmhơidầubốccháy,khiến cả khuvực chứadầu nổ tung và biến thànhmột biển lửa khổng lồ.Tronglúcđó,nhữnggiếngkhoankhácởkhuvựcxungquanhngàycànglấyđượcnhiềudầuhơn.Nguồncungvượtxanhucầuvàgiádầusụtmạnh.Vớiviệcápdụngkỹthuậtkhoan,dầumỏkhôngcònthiếu.Thứduynhất thiếulúcnàylàcácthùngđựngwhiskeyvàchẳngmấychốc,nhữngchiếcthùngnàycógiáđắtgấpđôisovớilượngdầuchứabêntrong.

“Ánhsángcủathờiđại”

KhôngmấtnhiềuthờigianđểdầumỏcủaPennsylvaniatìmđườngđếnthịtrườngvớichất lượngcủa loạidầu lửađãđược lọc.Nhữngphẩmchấtcủanhiên liệu này ngay lập tức được công nhận. Chưa đầymột năm sau khiDrakekhoanđượcdầu,mộttácgiảMỹviết:“Làmộtnhiênliệuthắpsáng,khôngthểđịnhgiádầulửa.Đólàánhsángcủathờiđại.Nhữngaichưatừngnhìnthấydầucháycóthểtinchắcrằngánhsángcủanókhôngphảilàánhsángcủamặttrăng,màlàmộtthứánhsánggầnhơnvớiánhsángtrongtrẻo,mạnhmẽvàlấplánhcủabanngày,thứánhsángmàthờiTrungCổkhôngthểcó…Dầumỏtạoramộtthứánhsángđẹpđẽ,thứánhsángsángnhấtvàcũngrẻtiềnnhấttrênthếgiới;mộtánhsángthíchhợpchocáchoàngđếvàhoànggia,vàkhôngphảilàkhôngphùhợpvớinhữngngườithuộcpheDânchủvàCộnghoà”.

George Bissell, người tiên phong trong hoạt động tìm kiếm dầu, nằmtrongsốnhữngngườiđầutiênđếnTitusville.Khônghềtoantính,ôngbỏrahàng trăm ngàn đô-la để thuê vàmua lại các trang trại xung quanh vùngSôngdầu.Trongthưgửivợ,ôngviết:“Bọnanhtìmthấyởđâysựnáonhiệtkhôngởđâucó.Dânchúngởđâygầnnhưlàđiênrồ…Anhchưabaogiờchứng kiến cảnh tượng nhộn nhịp nào như vậy. Toàn bộ vùng nông thônphíaTâynàyđangxúmđenxúmđỏtạiđâyvànhữngmứcgiáđượcđưarachođấtđaiởkhuvựcphụcận,nơicókhảnăngtìmthấydầuquảlàhoangđường”. Phảimất tới sáu nămBissellmới đưa ra được nhận định này vànhữngthăngtrầmtronghànhtrìnhtìmkiếmdầukhiếnôngcólýdođểviếtranhữngdòngsau:“Anhkháổnnhưngrấtmệt.Bọnanhđãtrảiquamộtthờikỳquákhókhăn.Triểnvọngcủabọnanhchắcchắnsẽrấtsángsủa…Bọnanhcóthểsẽtrởnênvôcùnggiàucó”.

Quảthực,Bissellđãtrởthànhmộtngườicựcgiàu.MộttrongcáckhoảnđónggóptừthiệncủaônglàtàitrợtiềnxâyphòngtậpthểthaochotrườngDartmouth, nơi ông đã nhìn thấy chai dầu đem lại cho ông ý tưởng kinhdoanhmới.Ôngnhấtđịnhyêucầuphòng tậpnàyphải có sáuđườngchơibowling“đểnhớvềnhữngrắcrốikỷluậtmàôngmắcphảikhicònchưatốtnghiệpchỉvìniềmđammêdànhchomônthể thaonày”.Vềsau,người tanói“têntuổivàdanhtiếngcủaônglàmột“từcửamiệng”củanhữngngườilàmtrongngànhcôngnghiệpdầulửatrênkhắplụcđịanày”.Tuynhiên,ôngchủnhàbăngJamesTownsend,ngườiđãchấpnhậnrủirotàichínhlớnnhất,lạikhôngcóđượcvinhdựmàôngcholàmìnhxứngđángđượcnhận.Saunày,ôngtừngviếtnhữnglờicayđắng:“Toànbộkếhoạchlàdotôiđềxuất,vànhữngđềxuấtcủatôiđãđượcthựchiện.Việchuyđộngtiềnvàgửitiềnđicũngdotôilàm.Tôikhôngphảilàmộtkẻíchkỷnhưngsựthậtlànếutôikhônglàmnhữngcôngviệcđóthìdầuđãkhôngthểđượckhai thác”.Ôngcònnóithêm:“Tôisẽkhôngnhắclạinhữnglolắngvàchịuđựngmàtôiphảitrảiquađểcầuvậnmay”.

VềphầnDrake,mọichuyệndiễnravớiôngcũngkhônghềtốtđẹp.Ôngtrởthànhmộtngườimuadầu,sauđólàmộtđốitáctrongmộtcôngtyởPhốWallchuyênvềcổphiếudầulửa.Ônglàngườitiêuxàihoangphí,vàkhôngphảilàmộtdoanhnhângiỏimàlàmộtconbạc.Tớinăm1866,Drakeđãmấtsạchtiềnvàtrởthànhmộtngườinửatànphế,bịnhữngcơnđauhànhhạvàsốngtrongnghèokhổ.Trongbứcthưgửimộtngườibạn,ôngviết:“Nếuanhcònchúttìnhnhânáiđồngloạinàodànhchotôivàgiađìnhtôi,làmơnhãygửicho tôimột ít tiền.Tôiđangốmvà rấtcần tiền”.Cuốicùng,vàonăm1873,bangPennsylvaniađãcấpchoDrakemộtkhoản lươnghưunhỏ trọnđờivìnhữngcốnghiếncủaông,giúpôngsốngnhữngnămcuốiđờibớtkhókhăn.

Vềcuốiđời,Drakemuốnkhẳngđịnhvị trícủamìnhtronglịchsử:“Tôituyênbốrằngtôiđãphátminhraốngdẫnđộngvàđiềukhiểnnó.Nếukhôngcóchiếcốngđó,họkhôngthểkhoanxuốnglòngđấttrongkhiđấtchứađầynhữngnướclànước.TôicũngkhẳngđịnhrằngtôiđãkhoangiếngdầuđầutiêntạinướcMỹvàcóthểchỉragiếngdầuđó”.Ôngnhấnmạnh:“Nếutôikhônglàm,tớingàyhômnayviệcđósẽkhôngthểđượcthựchiện”.

Đợtbùngnổđầutiên

Thật ra, tất cả những yếu tố khác bao gồm công nghệ lọc dầu, kinhnghiệmvềdầulửavàloạiđènphùhợpdùngđểđốtdầuđãtồntạitrướckhiDrake chứng minh được sự sẵn có của nguồn cung thông qua kỹ thuậtkhoan,yếutốcuốicùngphảicóchomộtngànhcôngnghiệpmới.Vàvớikỹ

thuậtnày, loàingườibỗngnhiênđượctraokhảnăngđẩylùibóngtối.Tuynhiên,đócũngmớichỉlàsựkhởiđầu.Nóivậylàvì,saunày,khámphácủaDrakesẽtruyềnđộnglựcvàsứcmạnhcholoàingườitrênthếgiới,đóngvaitròtrungtâmtrongsựthăngtrầmcủacácquốcgiavàđếchế,vàtrởthànhyếutốchủđạotrongsựbiếnđổicủaxãhộinhânloại.Vàlẽdĩnhiên,nhữngđiềuđósẽxảytới.

Điềudiễnrangaysauđógiốngnhưmộtcuộcđổxôđitìmvàng.NgườitanhanhchóngthuênhữngkhuvựcđấtthấptrongthunglũngdòngsôngDầunhỏ hẹp, và tới tháng 11 năm1860, tức là 15 tháng sau khiDrake khoanđượcdầu,đãcókhoảng75giếngdầuhoạtđộng.Cùngvớichúnglàvôsốgiếngkhônằmkhắpnơi trênmặtđất.Năm1860,nhưmột tácgiảđãnhậnđịnh,Titusville “giờđây lànơihội tụ củanhữngkẻ lạmặthămhở tới đểmạohiểm.Họtraođổigiácảbằngquyềnkhaithácdầuvàcổphiếu;muavàbáncácmỏdầu,thôngbáovềđộsâuvàcơhộihoặclợinhuậncủacácgiếng,v.v…Những ai rời đi ngày hôm nay thường cho những người khác biếtgiếng dầu mà họ nhìn thấy sản xuất 50 thùng dầu tinh mỗi ngày… Câuchuyệnnàylạikhiếnngàymaicónhiềungườitớiđâyhơn.Chưabaogiờcómộtbầyongtụtậpnáonhiệtvàồnàođếnnhưvậy”.

Xuôixuốnghạ lưusôngDầu,nơinóđổvàosôngAllegheny,một thànhphốcótênCornplanter,theotênmộtthủlĩnhdađỏSeneca,đãđượcđổitênthànhThànhphốDầu.CùngvớiTutisville, thành phố này trở thành trungtâmchínhchokhuvựcgiờđãđượcbiếttớivớicáitênVùngđấtdầu.Khôngmấtnhiềutiềnđểxâynhữngnhàmáylọcdầubiếndầuthôthànhdầulửavà,tớinăm1860,đãcóítnhất15nhàmáynhưvậyhoạtđộngởVùngđấtdầu.ỞPittsburghcòncóthêmnămnhàmáynữa.Năm1860,chủmộtnhàmáylọcdầuđãtớithămcácmỏdầuđểtậnmắtchứngkiếncuộccạnhtranh.Ôngnói: “Nếu công việc kinh doanh này thành công, ngành của tôi sẽ bị phásản”. Người đàn ông này đã đúng. Tới cuối năm 1860, các nhà máy lọcparafinkhôngcònhoạtđộngvànhanhchóngtựchuyểnđổithànhnhữngnhàmáy lọcdầu.Tuynhiên, tới lúcđó, tấtcảcácgiếngdầuđềucósản lượngkhiêm tốnvàngười taphải bơm lấydầu.Tháng4năm1861,điềunàyđãthay đổi khi các thợ khoan tìm thấy giếng dầu đầu tiên phun thành dòng,đemlạimộtsảnlượngđángngạcnhiên,lêntới3.000thùngmỗingày.Khidầutừgiếngnàyphuntràolêncao,cóthứgìđólàmhơidầubốcrabắtlửa.Mộttiếngnổcựclớnphátravàmộtbứctườnglửakhổnglồxuấthiện,thiêuchếtchínngườivàcháysuốtbangàysau.Mặcdùbịlấnátbởithôngtingâychấnđộngmột tuần trướcđóvềviệcphecácbangmiềnNamđãkhaihỏavàopháođàiSumter,nhữngphátsúngmởđầuchocuộcNộichiếnMỹ,vụnổtrênđãcôngbốchocảthếgiớibiếtrằngngànhcôngnghiệpdầulửanon

t