Phương Pháp Thăm Dò Mỏ - Đông Văn Nhi

8/17/2019 Phương Pháp Thăm Dò Mỏ - Đông Văn Nhi

1/203

1

më ®ÇuTh¨m dß lµ mét thêi k× ®éc lËp trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu liªn tôc

nh÷ng n¬i tÝch tô kho¸ng s¶n, chØ nh÷ng n¬i tÝch tô kho¸ng s¶n cã gi¸ trÞ c«ngnghiÖp hoÆc cã triÓn väng c«ng nghiÖp.

Môc ®Ých : Ngµy cµng hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p th¨m dß ®Ó ph¸t hiÖn cã hiÖu

qu¶ vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng, tr÷ l−îng çc th©n quÆng.§Ó ®¹t môc ®Ých trªn c«ng t¸c th¨m dß ph¶i gi¶i quyÕt tèt çc nhiÖm vô sau :

Trong qu¸ tr×nh th¨m dß kho¸ng s¶n cÇn gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô sau:- Nghiªn cøu lµm s¸ng tá cÊu tróc ®Þa chÊt khu vùc, cÊu tróc ®Þa chÊt má vµ

nh÷ng quy luËt ph©n bè cña çc ®èi t−îng trong kh«ng gian ®Þa chÊt Êy.- Lµm s¸ng tá qui luËt thay ®æi trong kh«ng gian ®Þa chÊt çc th«ng sè ®Þa

chÊt c«ng nghiÖp cña ®èi t−îng th¨m dß.- Nghiªn cøu lµm s¸ng tá chÊt l−îng vµ tÝnh chÊt c«ng nghÖ kho¸ng s¶n- Dù b¸o tµi nguyªn vµ tÝnh tr÷ l−îng çc lo¹i kho¸ng s¶n.

- Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt thuû v¨n - ®Þa chÊt c«ng tr×nh vµ ®iÒu kiÖn küthuËt khai th¸c má.

Gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô trªn lµ nh»m gióp çc nhµ th¨m dß ®Þa chÊt hiÓu®óng b¶n chÊt ®Þa chÊt cña çc tÝch tô kho¸ng s¶n, b¶o ®¶m viÖc néi néi vµ ngo¹isuy tµi liÖu ®óng ®¾n; Dù ®o¸n cã c¬ së khoa häc vÒ triÓn väng qu¸ tr×nh t×m kiÕmth¨m dß, ®Æt c¬ së ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh lùa chän ph−¬ng ph¸p t×m kiÕm , th¨mdß phï hîp víi ®èi t−îng vµ giai ®o¹n t×m kiÕm, th¨m dß. §ång thêi ®Æt c¬ së choph−¬ng ph¸p luËn trong qu¸ tr×nh th¨m dß çc má kho¸ng s¶n. Cung cÊp cø liÖu ®Ò®¸nh gi¸ kinh tÕ ®Þa chÊt , cung cÊp c¬ së d÷ liÖu cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc thiÕt kÕ

khai th¸c má vµ tuyÓn kho¸ng.§Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô nªu trªn, c«ng t¸c th¨m dß cÇn tiÕn hµnh çc ph−¬ng

ph¸p chñ yÕu sau :- T¹o nªn hÖ thèng tuÇn tù çc vÕt lé nh©n t¹o b»ng çc mÆt c¾t cã lùa chän

cña çc c«ng tr×nh th¨m dß.- TiÕn hµnh kh¶o s¸t ®Þa chÊt thùc ®Þa, nghiÕn cøu ®Þa vËt lý, tr¾c ®Þa, ®Þa chÊt

thuû v¨n - ®Þa chÊt c«ng tr×nh, lÊy çc lo¹i mÉu.- TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ tr÷ l−îng kho¸ng s¶n.HiÖn nay ph−¬ng ph¸p sö dông cã hiÖu qu¶ lµ m« h×nh ho¸ ®èi t−îng th¨m

dß, bëi vËy m«n th¨m dß ®Æt trªn 2 c¬ së khoa häc lµ lý thuyÕt çc khoa häc vÒ tr¸i®Êt vµ ph−¬ng ph¸p luËn.

1. Lý thuyÕt : Trªn c¬ së lý thuyÕt ®Þa chÊt kho¸ng s¶n, x¸c dÞnh nguån gèc,®iÒu kiÖn thµnh t¹o, quy luËt ph©n bè trong kh«ng gian ®Þa chÊt cña th©n kho¸ng.

2. Ph−¬ng ph¸p luËn : Tæng kÕt, thu thËp tõ tµi liÖu thùc tiÔn vµ sö dông çc

m« h×nh cô thÓ vµm« h×nh trõu t−îng (to¸n häc ) ®Ó nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ ®èi t−îngth¨m dß.

[email protected]


2/203

2

Çc ph−¬ng ph¸p trªn thuéc hai ph−¬ng diÖn ®−îc xem lµ ®èi lËp nhau, ®ã lµ:- §Ó nhËn thøc ®èi t−îng tù nhiªn ( çc thÓ ®Þa chÊt, th©n quÆng...) cÇn ph¶i

tiÕn hµnh hµng lo¹t nhiÖm vô nghiªn cøu ®Þa chÊt, c«ng viÖc nµy ®−îc xem xÕp vµoph¹m trï phi s¶n xuÊt, ®−îc gäi lµ lÜnh vùc khoa häc vÒ tr¸i ®Êt, cßn gäi lµ khoa häcnghiªn cøu vÒ ®Þa chÊt kho¸ng vËt.

- Trong thùc tiÕn do ph¶i cung cÊp cho khai th¸c mét sè l−îng vÒ tr÷ l−îngkho¸ng s¶n ë møc ®é tin cËy nµo ®ã ( cÊp tr÷ l−îng nµo ®ã ), lÜnh vùc nµy ®−îc xÕpvµo ph¹m trï s¶n xuÊt . V× b¶n chÊt cña c«ng viÖc nµy lµ t¹o ra cña c¶i vËt cho xhéi. Do ®ã, tr÷ l−îng kho¸ng s¶n ®−îc xem lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt.

Víi nh÷ng dÉn chøng trªn ® kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m«n häc vÒph−¬ng ph¸p th¨m dß çc má kho¸ng s¶n, ®ã lµ m«n häc thËt sù ®éc lËp. Bëi lÏ cãmôc ®Ých nhiÖm vô nghiªn cøu râ rµng, cßn gäi lµ m«n häc ®Þa chÊt thùc dông s¶nxuÊt ra cña c¶i cho x héi.

Ngoµi nh÷ng kiÕn thøc c¬ së ®Þa chÊt vµ çc ph−¬ng ph¸p th¨m dß, t¸c gi¶ cè

g¾ng ®−a nh÷ng lý luËn hiÖn ®¹i vµ çc tµi liÖu cña ViÖt Nam vµo gi¸o tr×nh.Néi dung gåm 9 ch−¬ng, do GS. §ång V¨n Nh× lµm chñ biªn, chÞu tr¸chnhiÖm biªn tËp vµ hiÖu ®Ýnh toµn bé gi¸o tr×nh. TS nguyÔn Ph−¬ng biªn so¹n çcch−¬ng 1, 2, 3, 4 vµ 5. TS NguyÔn V¨n L©m biªn so¹n ch−¬ng 6 vµ 8, TS Tr−¬ngXu©n LuËn biªn so¹n ch−¬ng 9 vµ ThS Phan ViÕt Nh©n biªn so¹n ch−¬ng7.

TËp thÓ t¸c gi¶ ch©n thµnh c¶m ¬n KS NguyÔn Träng Toan, KS Phan ViÕtS¬n, KS Ph¹m ThÞ Mai ® gióp ®ì chuÈn bÞ b¶n th¶o vµ h×nh vÏ, c¶m ¬n çc nhµkhoa häc vµ çn bé gi¶ng d¹y bé m«n T×m kiÕm - Th¨m dß ® ®éng viªn vµ ®ãnggãp nh÷ng ý kiÕn quý b¸u.

§Ó biªn so¹n mét gi¸o tr×nh mang tÝnh tæng hîp cao c¶ vÒ lý luËn vµph−¬ng ph¸p kü thuËt, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái h¹n chÕ khiÕm khuyÕt vÒnéi dung cÇn s÷a ch÷a hoÆc bæ sung. Chóng t«i hoan nghªnh vµ xin ch©n thµnhc¶m ¬n ý kiÕn phª b×nh vµ nh÷ng ®ãng gãp quý b¸u cña çc nhµ ®Þa chÊt, çc nhµqu¶n lý vµ çc ®ång nghiÖp ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau gi¸o tr×nh ®−îc hoµn chØnh h¬n.

Çc t¸c gi¶

[email protected]


3/203

3

Ch−¬ng I

Nh÷ng c¬ së ®Þa chÊt vµ kinh tÕ kü thuËt cñac«ng t¸c th¨m dß Çc má kho¸ng s¶n R¾n

I. nh÷ng c¬ së ®Þa chÊt cña c«ng t¸c th¨m dß

§Ó gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô thùc dông trong viÖc ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸tr÷ l−îng nguyªn liÖu kho¸ng, ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n ®èi t−îng nghiªn cøu, ng−êi

lµm c«ng t¸c th¨m dß ®Þa chÊt ph¶i am hiÓu vÒ çc lÜnh vùc cña khoa häc ®ÞachÊt vµ ph¶i cã nh÷ng kinh nghiÖm thùc tÕ nhÊt ®Þnh. Nh÷ng c¬ së ®Þa chÊt gi÷vai trß quan träng trong c«ng t¸c th¨m dß çc má kho¸ng s¶n lµ:

- Mèi liªn hÖ cña kho¸ng s¶n víi çc yÕu tè cÊu tróc ®Þa chÊt vµ nh÷ng

quy luËt ph©n bè kh«ng gian cña chóng. Nghiªn cøu lµm râ mèi quan hÖ cña

çc thµnh t¹o kho¸ng s¶n víi çc yÕu tè cÊu tróc ®Þa chÊt vµ quy luËt ph©n bè

trong kh«ng gian cña quÆng ho¸ lµ nhiÖm vô hÕt søc quan träng, cã tÝnh quyÕt®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c th¨m dß. Toµn bé nh÷ng hiÓu biÕt nµy lµ c¬ sëkhoa häc ®Ó ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c th¨m dß, b¶o ®¶m cã x¸c xuÊt cùc ®¹itrong viÖc ph¸t hiÖn çc tÝch tô kho¸ng s¶n nãi chung, nh÷ng tÝch tô c«ngnghiÖp nãi riªng. Trong qu¸ tr×nh th¨m dß chóng ®−îc sö dông nh− tiªu chuÈn®Þa chÊt ®Ó liªn hÖ çc mÆt c¾t ®Þa chÊt theo tuyÕn th¨m dß vµ ®¸nh gi¸ møc ®é

®¸ng tin cËy cña çc khu vùc tÝch tô kho¸ng s¶n ®−îc ph¸t hiÖn. V× vËy, vÊn ®Ònghiªn cøu lµm s¸ng tá çc yÕu tè cÊu tróc ®Þa chÊt vµ mèi quan hÖ cña chóng

víi çc tÝch tô kho¸ng s¶n, còng nh− nh÷ng quy luËt ph©n bè cña chóng trongkh«ng gian ®Þa chÊt cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong suèt qu¸ tr×nh t×mkiÕm vµ th¨m dß kho¸ng s¶n.

- §Æc ®iÓm thµnh phÇn ho¸ häc vµ kho¸ng vËt cña tõng th©n kho¸ng:

Ng−êi lµm c«ng t¸c th¨m dß cÇn hiÓu râ vÒ ®Æc ®iÓm kho¸ng vËt t¹o quÆng,kho¸ng vËt phi quÆng vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña chóng th«ng qua kÕt qu¶ph©n tÝch mÉu çc lo¹i cña tõng th©n kho¸ng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ngt¸c th¨m dß ®Þa chÊt cÇn chó ý ®Æc tÝnh ph©n ®íi, ®Æc ®iÓm cÊu t¹o, kiÕn tróc

cña quÆng vµ ®¸ v©y quanh, ®Æc ®iÓm quy luËt ph©n bè kh«ng gian cña çc hîpt¹o kho¸ng vËt hoÆc nguyªn tè trong ph¹m vi th©n quÆng hoÆc ®íi kho¸ng ho¸.Toµn bé hiÓu biÕt nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¸nh gi¸ çc biÓu hiÖn kho¸ng ho¸ kh¸cnhau hoÆc çc vµnh ph©n bè cña çc nguyªn tè chØ thÞ cña quÆng ho¸. Çc biÓuhiÖn nµy chÝnh lµ nh÷ng dÊu hiÖu t×m kiÕm trùc tiÕp kh¼ng ®Þnh sù cã mÆt vµ

sù tËp trung cao cña tÝch tô kho¸ng s¶n.

- Kh¸i niÖm vÒ çc lo¹i h×nh kho¸ng s¶n cña tõng d¹ng nguyªn liÖu

[email protected]


4/203

4

kho¸ng : Kh¸c víi thêi kú t×m kiÕm, viÖc nghiªn cøu n¾m v÷ng çc kh¸i niÖmvÒ lo¹i h×nh kho¸ng s¶n cña tõng d¹ng nguyªn liÖu kho¸ng lµ rÊt cÇn thiÕt. BëilÏ toµn bé nh÷ng hiÓu biÕt nµy lµ c¬ së ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguyªn t¾ct−¬ng tù trong th¨m dß kho¸ng s¶n, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú

th¨m dß.

I.1. Mèi liªn hÖ cña kho¸ng s¶n víi çc yÕu tè cÊu tróc®Þa chÊt vµ nh÷ng quy luËt ph©n bè kh«ng gian cña chóng

Tõ kinh nghiÖm t×m kiÕm, th¨m dß vµ khai th¸c kho¸ng s¶n tr¶i qua

nhiÒu thÕ kû çc nhµ nghiªn cøu ® chØ ra r»ng: Sù ph©n bè cña kho¸ng s¶ntrong lßng ®Êt phô thuéc vµo thµnh phÇn vµ ®iÒu kiÖn thµnh t¹o cña çc lo¹i ®¸trÇm tÝch, magma vµ biÕn chÊt. Cßn çc yÕu tè thÕ n»m cña th©n kho¸ng bÞkhèng chÕ chñ yÕu bëi çc cÊu tróc uèn nÕp, ®øt gy, hÖ thèng khe nøt kiÕn

t¹o, çc ®íi ®Ëp vì, ®íi vß nhµu, çc ®íi ®¸ biÕn chÊt trao ®æi vµ çc yÕu tè

kh¸c cña cÊu tróc ®Þa chÊt cã liªn quan qu¸ tr×nh tÝch tô kho¸ng ho¸.Nh÷ng mèi liªn hÖ cã quy luËt cña çc thµnh t¹o kho¸ng s¶n víi yÕu tè

cÊu tróc ®Þa chÊt cña vá tr¸i ®Êt lµ nh÷ng tiÒn ®Ò hay dÊu hiÖu (tiªu chuÈn) cÊutróc ®Þa chÊt ®Ó t×m kiÕm, th¨m dß vµ ®¸nh gi¸ sù cã mÆt cña kho¸ng ho¸, lµ

c¬ së ®Ó dù b¸o triÓn väng c«ng nghiÖp cña chóng; §ång thêi ®ã lµ c¬ së khoahäc ®Ó ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c th¨m dß tiÕp theo. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸ttriÓn vµ ph©n bè çc s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh t¹o quÆng lu«n g¾n liÒn víi qu¸tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh cña çc thµnh t¹o ®Þa chÊt nhÊt ®Þnh.Bëi vËy, ®Ó x¸c lËp cã c¨n cø khoa häc cho viÖc dù b¸o tµi nguyªn kho¸ng s¶n

vµ ®Þnh h−íng c«ng t¸c t×m kiÕm çc má kho¸ng s¶n nhÊt lµ çc má néi sinh,th× vÊn ®Ò hÕt søc quan träng vµ gi÷ vai trß tiªn quyÕt lµ ph¶i nghiªn cøu nh»mph¸t hiÖn vµ lµm s¸ng tá b¶n chÊt, vai trß cña çc yÕu tè ®Þa chÊt ®èi víi qu¸tr×nh thµnh t¹o vµ tÝch tô quÆng trong vá tr¸i ®Êt.

§a sè çc nhµ nghiªn cøu sinh kho¸ng næi tiÕng trªn thÕ giíi vµ ë ViÖtNam ®Òu thèng nhÊt ph©n chia çc yÕu tè ®Þa chÊt khèng chÕ vµ liªn quan

quÆng ho¸ thµnh 5 hãm yÕu tè c¬ b¶n sau:- YÕu tè magma

- YÕu tè kiÕn t¹o- YÕu tè th¹ch häc vµ t−íng trÇm tÝch ( th¹ch häc vµ tÇng ®¸ thuËn lîi ).- Çc yÕu tè biÕn chÊt- §Æc ®iÓm ®Þa h×nh - ®Þa m¹o vµ trÇm tÝch §Ö tø.Ngoµi 4 nhãm yÕu tè c¬ b¶n trªn, trong t×m kiÕm - th¨m dß çc má cã

nguån gèc ngo¹i sinh vµ mét sè má nguån gèc néi sinh còng cÇn chó ý yÕu tè®Þa h×nh ®Þa m¹o vµ trÇm tÝch ®Ö tø.

[email protected]


5/203

5

I-1.1. YÕu tè magma

YÕu tè magma ®ãng vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh t¹oquÆng néi sinh. V× vËy, nghiªn cøu lµm s¸ng tá mèi quan hÖ cña quÆng ho¸néi sinh víi çc thµnh t¹o magma cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc dù b¸otµi nguyªn kho¸ng s¶n vµ ®Þnh h−íng c«ng t¸c t×m kiÕm, th¨m dß çc má

kho¸ng s¶n néi sinh.Trong thùc tÕ cã nh÷ng khèi hay phøc hÖ magma cã chøa hoÆc liªn

quan víi kho¸ng s¶n hay mét lo¹i kho¸ng s¶n nhÊt ®Þnh, tr¸i l¹i còng cã khèi

hay phøc hÖ magma kh«ng cã liªn quan víi quÆng ho¸. Thùc tÕ nghiªn cøucho thÊy mçi lo¹i ®¸ magma chØ cã thÓ liªn quan víi 1 hay mét tËp hîp mánhÊt ®Þnh. Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a quÆng ho¸ víi çc thµnh t¹o magmalµ ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a nguån gèc cña quÆng víithµnh t¹o ®¸ magma, còng nh− sù liªn quan vÒ thµnh phÇn, tuæi (thêi gian

thµnh t¹o), cÊu tróc vµ çc tÝnh chÊt kh¸c cña chóng ho¸. Mèi quan hÖ ®ã ®−îcx¸c ®Þnh trªn çc c¬ së x¸c ®Þnh tÝnh ®ång nguån ®Þa ho¸ çc ®ai c¬, ®¸ m¹chcña çc giai ®o¹n ho¹t ®éng magma vµ çc thµnh t¹o sau magma. TÝnh ®ångnguån ®Þa ho¸ çc nguyªn tè ho¸ häc trong quÆng vµ ®¸, møc ®é chøa kim

lo¹i trong má vµ ®¸ magma so víi trÞ sè Clack còng nh− mèi quan hÖ thµnhphÇn ®ång vÞ trong ®¸ vµ quÆng. VÝ dô: Sù t¨ng cao hµm l−îng thiÕc, cr«m vµplatin trong çc khèi magma siªu mafic chøa cromit hay çc má platin, ®ångvµ niken trong çc khèi magma mafic vµ siªu mafic chøa quÆng ®−îc nhiÒunhµ nghiªn cøu dÉn ra lµ nh÷ng chøng minh cho hiÖn t−îng ®ã.

I-1.2. Çc yÕu tè kiÕn tróc

§èi víi quÆng ho¸ néi sinh, yÕu tè kiÕn tróc ®ãng vai trß hÕt søc quanträng. NÕu çc yÕu tè magma quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh cña quÆng ho¸ néisinh, th× yÕu tè kiÕn t¹o l¹i quyÕt ®Þnh sù tËp trung vµ ph©n t¸n cña chóngtrong vá tr¸i ®Êt. Ngoµi yÕu tè ®øt gy vµ khe nøt kiÕn t¹o, trong t×m kiÕm,

th¨m dß quÆng néi sinh còng cÇn chó ý ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cÊu trócPhotolineament. Çc cÊu tróc Photolineament cã thÓ lµ nh÷ng cÊu tróc Èn cñahÖ thèng më d−íi líp vá hoÆc vßm cÊu tróc magma d−íi s©u.

Khi tiÕn hµnh c«ng t¸c t×m kiÕm vµ th¨m dß, viÖc ph¸t hiÖn çc quy luËt®Þnh vÞ çc ®íi kho¸ng ho¸, çc th©n quÆng, chïm th©n quÆng v.v... ®−îckhèng chÕ bëi çc yÕu tè kiÕn tróc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. §Æc biÖt çcyÕu tè cÊu t¹o nhá (uèn nÕp, ®øt gy bËc cao vµ çc hÖ thèng khe nøt kiÕn t¹o

liªn quan ho¹t ®éng ®øt gy...). Chóng lµ c¬ së ®Ó sö dông ph−¬ng ph¸p t−¬ngtù ®Þa chÊt trong qu¸ tr×nh th¨m dß, ®Æc biÖt lµ ë giai ®o¹n ®Çu trªn c¬ së sos¸nh víi vïng má ® ®−îc nghiªn cøu chi tiÕt..

[email protected]


6/203

6

Çc yÕu tè kiÕn tróc khèng chÕ quÆng th−êng liªn quan víi nhau vµbiÓu hiÖn d−íi çc d¹ng sau:

- §íi o»n vâng kiÓu graben ®−îc lÊp ®Çy bëi çc thµnh t¹o nói löath−êng cã tuæi kh¸c nhau vµ ®−îc ®Æc tr−ng bëi sù ph©n ®íi çc t−íng häng

nói löa. §«i khi gÆp çc ®ai c¬ porphyr vµ porphyrit.

- Çc ®ai c¬ vµ çc thÓ magma kh¸c nhau ph©n bè theo mét h−íng nhÊt®Þnh còng lµ dÊu hiÖu chøng tá sù cã mÆt çc ®øt gy. Däc theo chóng th−êngcã çc biÓu hiÖn sõng ho¸, tuamalin ho¸, sericit ho¸.

- §íi khe nøt ph©n bè gÇn nhau vµ cã cïng ph−¬ng trïng çc ph−¬ng

cña ®íi xung yÕu, cã khi gÆp d−íi d¹ng mét ®íi hoÆc còng cã thÓ gÆp d−íid¹ng tËp hîp cña çc d¶i riªng lÎ.

- §íi dËp vì hay vß nhµu ®−îc biÓu hiÖn thµnh çc d¶i ®¸ bÞ dËp vì, vßnhµu t¹o thµnh ®íi milonit, kataclazit víi chiÒu dµy tõ vµi mÐt ®Õn vµi chôc

mÐt trong ®ã th−êng cã hiÖn t−îng th¹ch anh ho¸ vµ kho¸ng ho¸ ®i cïng.Trong nghiªn cøu cÇn chó ý xem xÐt vÒ mèi quan hÖ kh«ng gian vµ thêi

gian gi÷a çc yÕu tè kiÕn tróc ®Þa chÊt víi qu¸ tr×nh t¹o quÆng. Trong t×mkiÕm kho¸ng s¶n cÇn ph©n biÖt 3 lo¹i kiÕn tróc ®Þa chÊt cã liªn quan ®Õn qu¸tr×nh t¹o quÆng ®ã lµ: KiÕn tróc ®Þa chÊt tr−íc t¹o quÆng, kiÕn tróc ®Þa chÊt

trong t¹o quÆng, kiÕn tróc ®Þa chÊt sau t¹o quÆng.- KiÕn tróc ®Þa chÊt tr−íc t¹o quÆng: ViÖc nghiªn cøu kiÕn tróc tr−íc t¹o

quÆng cã ý nghÜa rÊt lín trong t×m kiÕm má. Trong ®ã mçi d¹ng kiÕn tróc cãvai trß nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh t¹o quÆng néi sinh.

VÝ dô: CÊu tróc nÕp uèn lµ n¬i thuËn lîi cho qu¸ tr×nh t¹o quÆng nhÊt lµt¹i vÞ trÝ b¶n lÒ cña nÕp låi th−êng thuËn lîi cho tÝch tô quÆng, çc nÕp o»ncòng t¹o ®iÒu kiÖn cho t¹o kho¸ng. Çc vÞ trÝ (kho¶nh) uèn l−în cña vßm çc

kiÕn tróc nÕp låi lµ kiÕn tróc thuËn lîi cho qu¸ tr×nh t¹o quÆng. Çc ®øt gytr−íc t¹o quÆng lµ lo¹i kiÕn tróc khèng chÕ t¹o quÆng rÊt quan träng. Trongmét sè vïng má, däc çc ®øt gy khu vùc, th−êng cã nh÷ng má néi sinh tËptrung thµnh nh÷ng d¶i quÆng.

Khe nøt kiÕn t¹o còng cã gi¸ trÞ lín trong viÖc ph©n bè çc th©n quÆng,

biÓu hiÖn quÆng, ®Æc biÖt lµ çc th©n quÆng d¹ng m¹ch.TÊt c¶ çc kiÕn tróc tr−íc t¹o quÆng nªu trªn lµ yÕu tè thuËn lîi cho viÖc

di chuyÓn vµ ph©n phèi çc dung dÞch mang quÆng cßn gäi lµ kiÕn tróc dÉnquÆng vµ ph©n phèi quÆng.

- Çc kiÓu kiÕn tróc trong qu¸ tr×nh t¹o quÆng: Chóng kh«ng cã ý nghÜalín nh− çc kiÓu kiÕn tróc tr−íc t¹o quÆng. Nh−ng çc kiÓu kiÕn tróc trong t¹o

quÆng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh h×nh cÊu tróc cña th©n kho¸ng.

[email protected]


7/203

7

Trong qu¸ tr×nh thµnh t¹o má néi sinh vai trß cña uèn nÕp kh«ng lín,ng−îc l¹i trong qu¸ tr×nh thµnh t¹o nªn trÇm tÝch vai trß ho¹t ®éng cña uènnÕp thÓ hiÖn kh¸ râ. VÝ dô: trong qu¸ tr×nh n©ng lªn t¹o nÕp låi dÉn ®Õn chiÒudµy vØa than gi¶m, tr¸i l¹i t¹i vÞ trÝ t¹o nÕp lâm chiÒu dµy vØa than ®−îc t¨ng

lªn ®¸ng kÓ, ®«i khi t¨ng lªn rÊt nhiÒu.

§èi víi ®øt gy lín trong thêi kú t¹o kho¸ng ®ãng vai trß lµ ®−êng dÉn,ph©n phèi vµ g©y ra dÞch chuyÓn trong khi t¹o quÆng. Sù thµnh t¹o vµ ph¸ttriÓn çc khe nøt ë má néi sinh trong thêi gian t¹o kho¸ng cã thÓ t¹o çc m¹chkho¸ng cã thµnh phÇn kh¸c nhau trong mét hÖ m¹ch, hoÆc lµm cho çc m¹ch

dµy vµ dµi thªm, cã khi t¹o nªn çc cét quÆng ë nh÷ng n¬i giao nhau cña hÖthèng khe nøt, ®øt gy...

- KiÕn tróc ®Þa chÊt sau t¹o kho¸ng: Çc kiÕn tróc sau t¹o kho¸ng còngcã ¶nh h−ëng lín ®Õn c«ng t¸c t×m kiÕm. §èi víi nÕp uèn nãi chung Ýt cã ¶nh

h−ëng ®èi víi má néi sinh nh−ng lµm thay ®æi h×nh th¸i çc th©n, vØa quÆngtrÇm tÝch. §Ó tr¸nh sai lÇm trong c«ng t¸c t×m kiÕm ph¶i nghiªn cøu kü mÆt

c¾t ®Þa chÊt, theo dâi tÇng, líp ®¸nh dÊu...§øt gy sau t¹o kho¸ng th−êng ph¸ huû, lµm dÞch chuyÓn vÞ trÝ th©n

quÆng, do ®ã th−êng g©y nhiÒu khã kh¨n trong t×m kiÕm vµ nhÊt lµ c«ng t¸c

®ång danh vØa, khoanh nèi th©n quÆng. Do ®ã trong nghiªn cøu ph¶i chó ýph¸t hiÖn çc hÖ thèng ®øt gy, cù ly vµ h−íng dÞch chuyÓn hai çnh cña ®øtgy, ph¶i chó ý ph©n biÖt hÖ thèng tr−íc, trong vµ sau t¹o kho¸ng.

Khe nøt sau t¹o kho¸ng th−êng c¾t hay t¸ch mét bé phËn th©n kho¸ng

mµ kh«ng lµm dÞch chuyÓn chóng. HiÖn t−îng ho¹t ®éng cña khe nøt sau t¹okho¸ng kh«ng ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn c«ng t¸c t×m kiÕm, th¨m dß kho¸ng s¶n,nh−ng chóng l¹i cã ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc thi c«ng çc c«ng tr×nh t×m kiÕm -

th¨m dß vµ khai th¸c sau nµy.I-1.3. Çc yÕu tè trÇm tÝch

* YÕu tè t−íng trÇm tÝch: Trong thùc tÕ, çc má trÇm tÝch th−êng ph¸ttriÓn ë mét sè ®Þa tÇng vµ thµnh phÇn t−íng ®¸ nhÊt ®Þnh. Nghiªn cøu mèiquan hÖ ®ã cã thÓ ph©n biÖt nh÷ng ®Þa tÇng vµ thµnh phÇn t−íng ®¸ nµo ®ã

thuËn lîi cho viÖc tÝch tô çc kho¸ng s¶n trÇm tÝch hoÆc ng¨n c¶n chóng. V×vËy nghiªn cøu çc yÕu tè t−íng trÇm tÝch cã ý nghÜa rÊt lín trong t×m kiÕm,th¨m dß çc má trÇm tÝch nh− s¾t, mangan, bauxit, vanadi, photphorit, than ®¸v.v...Trong nghiªn cøu dù b¸o kho¸ng s¶n, t×m kiÕm vµ th¨m dß çc mákho¸ng s¶n cÇn chó ý ph©n ra çc kiÓu sau:

- QuÆng ho¸ ph©n bè cã quy luËt phô thuéc vµo thµnh phÇn cña ®¸ trÇmtÝch hoÆc trÇm tÝch phun trµo.

[email protected]


8/203

8

- Sù ®Þnh vÞ cã quy luËt cña quÆng ho¸ x¸c ®Þnh trong trong ®¸ trÇm tÝchhay trÇm tÝch phun trµo, chóng chØ phô thuéc vµo tuæi cña çc thµnh t¹o ®ÞachÊt mµ kh«ng phô thuéc vµo thµnh phÇn cña ®¸.

- YÕu tè hçn hîp t−íng trÇm tÝch - ®Þa tÇng ®−îc x¸c lËp trong tr−êng

hîp quÆng ph©n bè cã quy luËt trong çc t−íng trÇm tÝch, trÇm tÝch phun trµo

cã thµnh phÇn vµ tuæi x¸c ®Þnh.VÝ dô vÒ mèi liªn quan gi÷a quÆng ho¸ víi çc tÇng ®¸ trÇm tÝch, trÇm

tÝch - phun trµo nh− sau:+ Nh÷ng kho¸ng s¶n d¹ng líp cã nguån gèc trÇm tÝch, trong ®è mçi

th©n kho¸ng s¶n chÝnh ( vØa quÆng) lµ mét yÕu tè ®éc lËp cña mÆt c¾t ®Þa tÇng.§iÓn h×nh cho lo¹i nµy lµ çc vØa than, vØa apatit

+ Kho¸ng s¶n d¹ng líp cã nguån gèc trÇm tÝch phun trµo, trong ®ã métphÇn cña th©n quÆng lµ nh÷ng thÓ ®ång sinh cßn phÇn kia ®−îc thµnh t¹o do

qu¸ tr×nh biÕn chÊt trao ®æi muén h¬n. Nh÷ng lo¹i h×nh kho¸ng s¶n d¹ng líp®ång sinh cã nguån gèc trÇm tÝch vµ trÇm tÝch phun trµo ®−îc nhiÒu nhµ

nghiªn cøu næi tiÕng trªn thÕ giíi quan t©m. Çc nhµ nghiªn cøu ®Òu chó ýx¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh kho¸ng s¶n, ® lµmrâ mèi liªn quan cã tÝnh quy luËt gi÷a qu¸ tr×nh t¹o quÆng víi çc thµnh hÖ

trÇm tÝch kh¸c nhau.+ Nh÷ng vØa quÆng d¹ng líp trong tÇng ®¸ thuËn lîi, chóng kh«ng cã vÞ

trÝ x¸c ®Þnh vÒ ®Þa tÇng trong mÆt c¾t ®Þa chÊt. §Æc biÖt çc th©n quÆng nhiÖtdÞch vµ thÊm ®äng biÓu sinh trong çc tÇng ph©n líp ®−îc nhiÒu nhµ nghiªn

cøu ®Ò cËp. Theo çc nhµ nghiªn cøu th× trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc th©nquÆng nµy thµnh phÇn vµ cÊu t¹o cña ®¸ v©y quanh cã ¶nh h−ëng rÊt lín. SùthÊm ®äng tèi −u cña nh÷ng líp hoÆc ph©n líp riªng lÎ ®−íc ph©n chia bëi çc

líp çch n−íc côc bé, còng nh− sù cã mÆt cña çc líp ®iÖn thÕ ®Þa ho¸ g©ynªn do sù thay ®æi m¹nh mÏ hoµn c¶nh thuû ®éng lùc hoÆc khö «xy ho¸ sÏthuËn lîi cho qu¸ tr×nh thµnh t¹o çc th©n kho¸ng nguån gèc thÊm ®äng.Thµnh phÇn th¹ch häc cña ®¸ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh tíi sù tÝch tô tËp trungcña kho¸ng s¶n nhiÖt dÞch. Çc ®¸ carbonat, tÇng çt, bét kÕt, çc ®¸ phun trµo

axit, ®¸ nói löa vµ tuf cña chóng lµ nh÷ng tÇng ®¸ thuËn lîi cho t¹o quÆngnhiÖt dÞch. çc ®¸ Ýt thuËn lîi th−êng lµ çc tÇng ®¸ sÐt kÕt, phiÕn sÐt mi ca,

philit, çc ®¸ cã thµnh phÇn baz¬ vµ siªu baz¬ còng lµ nh÷ng tÇng ®¸ Ýt thuËnlîi cho t¹o quÆng nhiÖt dÞch.

VÝ dô : Çc kho¸ng s¶n nguån gèc skart, çc kho¸ng s¶n ®a kim cãnguån gèc nhiÖt dÞch th−êng liªn quan víi çc lo¹i ®¸ carbonat, çc kho¸ng

s¶n fluorit, barit... còng th−êng liªn quan víi ®¸ carbonat, cßn çc kho¸ng s¶n

[email protected]


9/203

9

thuû ng©n, antimoan liªn quan víi çc ®¸ carbonat vµ çc m¹ch th¹ch anh.QuÆng thiÕc, wolfrram vµ ®ång trong çt kÕt liªn quan víi çc tÇng phiÕn sÐt.

+ Çc kho¸ng s¶n cã nguån gèc phong ho¸ còng thÓ hiÖn sù liªn quanchÆt chÏ vµ râ rµng víi ®¸ gèc cã thµnh phÇn x¸c ®Þnh. VÝ dô kho¸ng s¶n

silicat niken tµn tÝch ®−îc thµnh t¹o chØ ë vá phong ho¸ ph¸t triÓn trªn çc ®¸

siªu mafic. Çc má bauxit vµ kÓ c¶ çc má kaolin th× ph¸t triÓn trªn vá phongho¸ cña ®¸ kiÒm vµ ®¸ mafic.

+ Çc th©n quÆng cã nguån gèc biÓu sinh th−êng cã h×nh d¹ng phøct¹p, ph©n bè kh«ng trïng hîp víi yÕu tè ph©n líp, nh−ng l¹i cã khuynh h−íng

ph©n bè cã chän lùa trong ph¹m vi çc tÇng thuËn lîi.

* YÕu tè ¶nh h−ëng cña ®¸ v©y quanh: §¸ v©y quanh cã ¶nh h−ëng

nhÊt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ çc ®Æc ®iÓm cña má kho¸ng néisinh. Trong ®ã ®¸ng l−u ý lµ mét sè d¹ng ¶nh h−ëng sau:

- Thµnh phÇn th¹ch häc cña ®¸ v©y quanh quÆng cã ¶nh h−ëng lín ®Õnthµnh phÇn kho¸ng vËt vµ h×nh th¸i th©n quÆng, theo ho¹t tÝnh ng−êi ta chia raçc nhãm: ®¸ carbonat, ®¸ mafic vµ ®¸ alumosilicat. Trong ®ã ®¸ carbonat cãho¹t tÝnh ho¸ häc m¹nh, dÔ bÞ hoµ tan d−íi t¸c dông cña dung dÞch nhiÖt dÞch

®Ó cung cÊp thªm cho dung dÞch mang quÆng vµ lµm kÕt tña çc nguyªn tè t¹oquÆng.

- Çc ®Æc tÝnh chÊt c¬ lý cña ®¸ v©y quanh: §é dßn, ®é lç hæng vµ ®éthÊm cña ®¸ v©y quanh còng cã ¶nh h−ëng lín ®Õn ®Æc ®iÓm ph©n bè, h×nhth¸i vµ mét sè ®Æc ®iÓm cña th©n quÆng.

N¨m 1951,Korolev A.V. ® ph©n biÖt çc lo¹i h×nh th¸i th©n quÆng theo®Æc ®iÓm cña ®¸ v©y quanh nh− trong ®¸ v«i th−êng gÆp çc th©n quÆng tiÕp

xóc chØnh hîp, th©n d¹ng èng, ®èi víi ®¸ phiÕn sÐt th−êng gÆp çc thÊu kÝnhchØnh hîp, cßn ®¸ phiÕn kÕt tinh vµ ®¸ biÕn chÊt th−êng gÆp çc th©n m¹chxuyªn c¾t. §èi víi ®¸ çt kÕt vµ cuéi kÕt cã thÓ gÆp lµ th©n m¹ch xuyªn c¾t vµchØnh hîp.

I-1.4. Çc yÕu tè biÕn chÊt

Qu¸ tr×nh biÕn chÊt lµ sù thay ®æi thµnh phÇn kho¸ng vËt vµ kiÕn tróc ®¸

trong ®iÒu kiÖn ho¸ lý trong vá tr¸i ®Êt d−íi çc ®íi phong ho¸ bÒ mÆt vµ kh¸cvíi ®iÒu kiÖn khi thµnh t¹o ®¸ lóc ®Çu (P. Terner vµ G. Ferluiger). Çc th«ngsè quyÕt ®Þnh thµnh phÇn, cÊu t¹o vµ kiÕn tróc cña ®¸ biÕn chÊt lµ nhiÖt dÞch,¸p suÊt, thµnh phÇn ®¸ ban ®Çu vµ çc hîp phÇn mang vµo trong qu¸ tr×nh biÕn

chÊt.Trong thùc tÕ, dùa vµo hoµn c¶nh ®Þa chÊt cã thÓ chia 3 kiÓu biÕn chÊt:

BiÕn chÊt tiÕp xóc, biÕn chÊt nhiÖt dÞch vµ biÕn chÊt khu vùc.

[email protected]


10/203

10

Trong qu¸ tr×nh biÕn chÊt çc má kho¸ng cã thÓ ®−îc thµnh t¹o, t¸i t¹ocòng cã thÓ bÞ mÊt ®i.

- BiÕn chÊt tiÕp xóc ph¸t triÓn ë ®íi n»m tiÕp xóc víi çc thÓ x©m nhËp.Trong ®ã nhiÖt ®é (T 0 ) ®ãng vai trß chñ yÕu vµ cã thÓ thay ®æi tõ 300 - 6000C,

cã khi tíi 10000C hoÆc d−íi 3000C. ¸p suÊt 100 - 300 bar phï hîp ®é s©u

nguéi l¹nh cña magma tõ 300 - 10.000 m. HiÖn nay viÖc nghiªn cøu ¶nhh−ëng cña biÕn chÊt trao ®æi còng cã thÓ t¹o thµnh nh÷ng má kho¸ng s¶n míinh− má ®¸ hoa tõ ®¸ v«i , grafit vµ ®¸ phiÕn lîp tõ ®¸ çt kÕt vµ ®¸ phiÕn sÐt.

- BiÕn chÊt khu vùc ph¸t triÓn trªn diÖn réng kh«ng phô thuéc vµomagma x©m nhËp, theo møc ®é biÕn chÊt F. Terner vµ G. Feluiger ® chia ra

çc t−íng vµ phô t−íng biÕn chÊt khu vùc kh¸c nhau.Qu¸ tr×nh biÕn chÊt khu vùc ph¸t triÓn rÊt réng ri vµ x¶y ra trong ®iÒu

kiÖn nhiÖt ®é cao vµ ¸p suÊt lín. Hai yÕu tè nµy t¹o ra sù ph¸t triÓn hiÖn t−îng

t¸i t¹o cña má kho¸ng s¶n thµnh t¹o tr−íc (má bÞ biÕn chÊt) mÆt kh¸c t¹o raçc má kho¸ng s¶n míi (má biÕn chÊt).

VÝ dô: Má bÞ biÕn chÊt cã gi¸ trÞ lín nh− má s¾t, mangan, uran, vµng...Má biÕn chÊt cã gi¸ trÞ lín nh− má titan, corindon, najdac, vËt liÖu cao

nh«m (kianit vµ xilimanit) vµ grafit...- BiÕn chÊt nhiÖt ®éng biÓu hiÖn h¹n chÕ trong ®íi vß nhµu. Ngoµi nhiÖt

®é, ¸p suÊt cã ®Þnh h−íng ®ãng vai trß rÊt quan träng. BiÕn chÊt nhiÖt ®éng

nh×n chung cßn nghiªn cøu Ýt, nhÊt lµ vai trß ¶nh h−ëng vµ mèi liªn quan cñachóng víi qu¸ tr×nh t¹o kho¸ng ch−a ®−îc nghiªn cøu lµm s¸ng tá.

Ngoµi çc yÕu tè nªu trªn, yÕu tè biÕn ®æi ®¸ v©y quanh còng cã ýnghÜa rÊt lín trong dù b¸o vµ t×m kiÕm çc má kho¸ng s¶n. Sù biÕn ®æi ®¸ v©yquanh hay cßn gäi lµ sù biÕn ®æi c¹nh m¹ch lµ hiÖn t−îng ®Þa chÊt ph¸t triÓnhÕt søc réng ri trong tù nhiªn vµ th−êng cã quÆng ho¸ ®i kÌm. Do ®ã chóng

cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi viÖc dù b¸o vµ t×m kiÕm çc má kho¸ng s¶n nhÊt lµçc má Èn.

Sù biÕn ®æi ®¸ v©y quanh ®−îc g©y ra do qu¸ tr×nh biÕn chÊt trao ®æi

d−íi t¸c dông cña nguån dung dÞch thuû nhiÖt ë tr¹ng th¸i láng hoÆc khÝ vµ

liªn quan chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh t¹o quÆng néi sinh. BiÕn chÊt trao ®æi lµ qu¸tr×nh t¸i t¹o cña ®¸ vµ cña quÆng do sù thay ®æi mét sè kho¸ng vËt nµy ®èi víikho¸ng vËt kh¸c vµ dÉn ®Õn sù biÕn ®æi thµnh phÇn cña ®¸ vµ quÆng trong ®iÒukiÖn vÉn ë tr¹ng th¸i r¾n. BiÕn chÊt trao ®æi ®−îc chia thµnh: biÕn chÊt trao ®æithÈm thÊu vµ biÕn chÊt trao ®æi khuyÕch t¸n.

+BiÕn chÊt trao ®æi thÈm thÊu x¶y ra ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao vµ trung

b×nh. VÝ dô: qu¸ tr×nh greizen ho¸, profilit ho¸, thµnh t¹o qu¨czit thø sinh.

[email protected]


11/203

11

+B¶n chÊt trao ®æi khuyÕch t¸n th−êng x¶y ra ®ång thêi víi biÕn chÊttrao ®æi thÈm thÊu, nh−ng Ýt phæ biÕn h¬n vµ th−êng chØ ph¸t triÓn c¹nh çckhe nøt.

Qu¸ tr×nh biÕn chÊt trao ®æi rÊt phøc t¹p, th−êng thÓ hiÖn tÝnh ph©n ®íi.

Sù ph©n ®íi trong biÕn chÊt trao ®æi ®Òu bao gåm nh÷ng ®¸ víi thµnh phÇn

kho¸ng vËt kh¸c nhau vµ cã ranh giíi râ rµng.Sù biÕn ®æi ®¸ v©y quanh kh«ng chØ lµ tiªu chuÈn quan träng mµ cßn lµ

tiªu chuÈn ®¬n gi¶n dÔ nhËn biÕt khi tiÕn hµnh c«ng t¸c nghiªn cøu ë thùc ®Þa;§Æc biÖt trong tr−êng hîp kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc ®¸ magma trong vïng nghiªn cøu.

Çc ®¸ biÕn ®æi cña ®¸ v©y quanh quÆng cã ý nghÜa quan träng ®Ó t×mkiÕm, th¨m dß çc má néi sinh khi chóng cã chiÒu dµy lín h¬n chiÒu dµy th©nquÆng 10 -15 lÇn vµ ®é tin cËy t¨ng theo tû lÖ thuËn víi ®é lín cña ®íi ®¸ biÕn®æi nh−ng chØ trong mét giíi h¹n diÖn tÝch nhÊt ®Þnh.

§èi víi çc vïng ph¸t triÓn ®¸ phun trµo th× sù biÕn ®æi ®¸ v©y quanh lµtiªu chuÈn quan träng nhÊt ®èi víi dù b¸o vµ t×m kiÕm má kho¸ng. Bëi v×, çc

®¸ x©m nhËp trong çc vïng nh− vËy th−êng Ýt xuÊt hiÖn, cßn tiÒn ®Ò kiÕn trócth× biÓu hiÖn kh«ng râ rµng. Trong ®ã ®¸ng chó ý lµ hai kiÓu má cã gi¸ trÞquan träng nhÊt lµ çc má conchedan ®ång vµ conchedan ®a kim vµ kiÓu thø

hai lµ çc má vµng- b¹c.

I-1.5. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh- ®Þa m¹o vµ trÇm tÝch §Ö tø.

YÕu tè ®Þa h×nh - ®Þa m¹o vµ trÇm tÝch §Ö tø lµ c¬ së ®Þa chÊt ®Ó t×m

kiÕm ph¸t hiÖn vµ th¨m dß çc má ngo¹i sinh mµ chñ yÕu çc má liªn quanvíi sù h×nh thµnh ®Þa h×nh cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt. §ã lµ çc má sa kho¸ng, phongho¸ cã thÓ liªn quan nguån gèc víi çc qu¸ tr×nh thµnh t¹o ®Þa h×nh hiÖn ®¹ivµ c¶ nh÷ng ®Þa h×nh cæ .

Çc má liªn quan víi ®Þa h×nh cæ lµ çc má trÇm tÝch biÓn cña s¾t,mangan, bauxit, photphorit, çc tÇng ®¸ carbonat vµ çc má sa kho¸ng cæ.

Khi t×m kiÕm, th¨m dß çc má phong ho¸ cÇn chó ý nghiªn cøu ®iÒu

kiÖn ho¸ lý, ®Æc ®iÓm ®Þa h×nh, ®Þa m¹o. YÕu tè ®Þa h×nh ®Þa m¹o vµ trÇm tÝch§Ö tø lµ tiÒn ®Ò (hay c¬ së ®Þa chÊt) rÊt quan träng trong c«ng t¸c ®iÒu tra ®ÞachÊt vµ t×m kiÕm çc má sa kho¸ng nh− vµng, platin, kim c−¬ng , caxiterit,

vonframit, ®Êt hiÕm...Theo Bilibin I.A. (1938) khi nghiªn cøu ®Þa h×nh, ®Þa m¹o ®Ó t×m kiÕm

vµ th¨m dß çc má sa kho¸ng, th× viÖc ph¸t hiÖn çc pha cña chu kú x©m thùctrong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thung lòng vµ m¹ng s«ng, suèi cã ý nghÜa ®Æc

biÖt quan träng. Trong nghiªn cøu ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c t×m kiÕm, th¨m

[email protected]


12/203

12

dß kho¸ng s¶n cÇn ®Æc biÖt chó ý çc kiÕn tróc bao quÆng.N¨m 1940, V. M. Cr©yche ® tiÕn hµnh nghiªn cøu ph©n lo¹i çc kiÕn

tróc ®Þa chÊt bao quÆng cña má néi sinh. Theo ®Æc tÝnh cña çc kiÕn tróc ®ã«ng ® chia ra 6 nhãm vµ 20 lo¹i kiÕn tróc bao quÆng.

N¨m 1965, V. I. Xmirnov ® nghiªn cøu bæ sung vµo b¶ng ph©n lo¹i

cña Cr©yche.V.M (1940) vµ çch ph©n lo¹i cña «ng n¨m 1957 vµ ph©n thµnh 6nhãm víi 25 kiÓu kiÕn tróc.

I-2. Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ thµnh phÇn kho¸ng vËt vµ ho¸

häc cña kho¸ng s¶nViÖc nghiªn cøu thµnh phÇn kho¸ng vËt vµ ho¸ häc, cÊu t¹o, kiÕn tróc

cña kho¸ng s¶n vµ nghiªn cøu lµm s¸ng tá nh÷ng quy luËt ph©n bè kh«ng giancña çc nguyªn tè t¹o quÆng vµ çc hîp t¹o kho¸ng vËt trong chóng lµ cÇn

thiÕt. ViÖc nghiªn cøu ®ã nh»m lµm s¸ng tá çc ®iÒu kiÖn ho¸ lý trong qu¸

tr×nh h×nh thµnh çc tÝch tô kho¸ng s¶n vµ ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng, ®Æc tÝnh küthuËt vµ c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu kho¸ng. Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häcvµ kho¸ng vËt cña kho¸ng s¶n lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®Þa chÊt kho¸ngs¶n; §ång thêi nh÷ng dÊu hiÖu nµy ®−îc sö dông trong thùc tÕ ®Ó lµm chç dùavµ ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c th¨m dß. §øng vÒ ph−¬ng diÖn th¨m dß má cÇn

nghiªn cøu gi¶i quyÕt çc nhiÖm vô c¬ b¶n d−íi ®©y.

I.2.1. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa ho¸ - kho¸ng vËt cña çc tÝch tô

kho¸ng s¶n trong tù nhiªn

Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa ho¸, kho¸ng vËt vµ nh÷ng quy luËt ph©n bèkh«ng gian cña çc nguyªn tè vµ çc tæ hîp kho¸ng vËt trong quÆng lµ rÊtquan träng vµ cÇn thiÕt trong suèt qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®Þa chÊt, t×m kiÕm vµth¨m dß kho¸ng s¶n. Trong thêi kú th¨m dß cÇn chó ý nghiªn cøu gi¶i quyÕt

çc néi dung chÝnh sau:- Nghiªn cøu lµm s¸ng tá ®Æc tÝnh liªn tôc cña qu¸ tr×nh t¹o quÆng liªn

quan víi sù ph¸t triÓn cña çc yÕu tè ®Þa chÊt bao quÆng. Lµm s¸ng tá mèiquan hÖ cña qu¸ tr×nh t¹o quÆng víi çc tÝch tô trÇm tÝch, çc thµnh t¹omagma, kiÕn t¹o, biÕn chÊt v.v.... Lùa chän tµi liÖu cho phÐp suy luËn vÒ ®iÒu

kiÖn ho¸ lý cña qu¸ tr×nh kho¸ng ho¸ vµ vÒ qu¸ tr×nh biÕn chÊt cña qu¸ tr×nhthµnh t¹o sau t¹o quÆng.

- Nghiªn cøu lµm s¸ng tá çc hîp t¹o kho¸ng vËt vµ çc nguyªn tè ®ångsinh, lµm s¸ng tá ®Æc tÝnh ph©n ®íi trong sù ph©n bè cña çc nguyªn tè ho¸häc, sù thµnh t¹o kho¸ng vËt, hoÆc nh÷ng biÕn ®æi nhiÖt dÞch çc ®¸ v©yquanh sau t¹o quÆng.

- §¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ çc tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu

[email protected]


13/203

13

kho¸ng, lùa chän ph−¬ng ph¸p hîp lý ®Ó lµm giµu quÆng vµ kh¶ n¨ng thu håitèi ®a tÊt c¶ çc thµnh phÇn cã Ých cã mÆt trong quÆng. ViÖc nghiªn cøu chitiÕt mÉu kho¸ng t−íng kÕt hîp ph©n tÝch mÉu l¸t máng vµ quan s¸t thÕ n»m tùnhiªn cña th©n quÆng cho phÐp x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a çc tæ hîp kho¸ng

vËt, cho phÐp dù ®o¸n hoÆc rót ra nh÷ng quy luËt vÒ mèi quan hÖ cña qu¸ tr×nh

t¹o quÆng víi qu¸ tr×nh ®Þa ho¸ cña sù tÝch tô quÆng ho¸ trong tù nhiªn.I-2.2. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ kiÕn tróc quÆng

VÊn ®Ò nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ kiÕn tróc quÆng lµ hÕt søc quan

träng, cho phÐp kh«i phôc l¹i qu¸ tr×nh tÝch ®äng quÆng trong tõng giai ®o¹nt¹o kho¸ng riªng biÖt, cho phÐp lµm s¸ng tá vÒ sù thay ®æi pha trong thµnhphÇn quÆng. CÊu t¹o cña quÆng ph¶n ¶nh nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¸ lý trong qu¸tr×nh t¹o quÆng, cßn ®Æc ®iÓm kiÕn tróc cña quÆng ®Æc tr−ng cho sù biÕn ho¸nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¸ lý trong suèt qu¸ tr×nh t¹o quÆng.. Nghiªn cøu çc tæ hîp

céng sinh kho¸ng vËt ®ång sinh vµ quan hÖ vÒ tuæi cña chóng cho phÐp kÕtluËn vÒ nh÷ng ph¶n øng hãa häc, nh÷ng kÕt luËn nµy dÉn ®Õn viÖc ph©n chiaçc kho¸ng vËt vµ dù ®o¸n sù thay ®æi thµnh phÇn kho¸ng vËt quÆng ë phÇnven r×a còng nh− phÇn d−íi s©u cña kho¸ng s¶n ch−a ®−îc nghiªn cøu. Dùa

vµo thµnh phÇn ho¸ häc vµ nh÷ng ph¸t hiÖn tÝch tô kho¸ng vËt míi trong ®íioxy ho¸ còng lµ c¬ së ®Ó dù ®o¸n thµnh phÇn kho¸ng vËt quÆng nguyªn sinh.Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Þa ho¸ - kho¸ng vËt ng−êi ta th−êng nghiªn cøuthµnh phÇn ho¸ häc quÆng vµ kho¸ng vËt t¹o quÆng riªng, nghiªn cøu sù thay®æi gÇn quÆng cña ®¸ v©y quanh, vµnh ph©n t¸n cña çc nguyªn tè t¹o quÆng

vµ nh÷ng nguyªn tè kÌm theo chóng.Khi nghiªn cøu thµnh phÇn kho¸ng vËt vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña

kho¸ng s¶n ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ çc tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖukho¸ng, cÇn lµm s¸ng tá kÝch th−íc, h×nh d¹ng cña chóng, çc tÝnh chÊt vËt lývµ thµnh phÇn nguyªn tè cña chóng, ph¶i chó ý nghiªn cøu hµm l−îng cña çcnguyªn tè t¹o quÆng vµ çc nguyªn tè ®i kÌm; Bëi v× chóng lµ th«ng sè c¬ b¶n

quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña kho¸ng s¶n. §èi víi çc lo¹i quÆng cãthµnh phÇn ho¸ häc phøc t¹p cÇn nghiªn cøu lµm s¸ng tá sù ph©n bè çc

nguyªn tè cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp theo çc kho¸ng vËt t¹o quÆng kh¸c nhau,x¸c ®Þnh thµnh phÇn ho¸ häc tæng hîp cña quÆng vµ thµnh phÇn çc hîp chÊtcã h¹i trong quÆng.

Nghiªn cøu cÊu t¹o vµ kiÕn tróc cña quÆng nh»m x¸c ®Þnh ¶nh h−ëngcña chóng ®Õn qu¸ tr×nh tuyÓn vµ lµm giµu quÆng. Nghiªn cøu lµm s¸ng tá vÒ

h×nh th¸i, kÝch th−íc kho¸ng vËt vµ çc tæ hîp céng sinh cña chóng, nh÷ng®Æc tÝnh riªng cña tõng kho¸ng vËt, còng nh− khi nghiªn cøu kÝch th−íc çc

[email protected]


14/203

14

bao thÓ trong quÆng cÇn lµm s¸ng tá kh¶ n¨ng ph©n chia chóng thµnh nh÷ngnhãm kh¸c nhau.

I-2-3. HiÖn t−îng ph©n ®íi cña kho¸ng ho¸ vµ th©n quÆng

HiÖn t−îng ph©n ®íi cña kho¸ng s¶n ph¶n ¶nh nh÷ng ®Æc ®iÓm chungvÒ nguån gèc cña chóng vµ nh÷ng ¶nh h−ëng cña nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt cô

thÓ. TÝnh ph©n ®íi kho¸ng ho¸ cña kho¸ng sµng vµ th©n quÆng th−êng liªnquan chÆt chÏ víi tÝnh ph©n ®íi ®¸ biÕn chÊt trao ®æi v©y quanh th©n quÆnghay th©n kho¸ng. §èi víi nhiÒu tr−êng quÆng vµ má kho¸ng th× sù thay ®æi

thµnh phÇn ®¸ biÕn chÊt trao ®æi gÇn quÆng vµ th©n kho¸ng sÏ dÉn ®Õn sù thay®æi cã quy luËt thµnh phÇn kho¸ng vËt cña th©n quÆng. Mèi liªn hÖ phô thuécnµy ®−îc biÓu hiÖn râ rµng vµ. trong nhiÒu tr−êng hîp cã kh¶ n¨ng ph©n lo¹inguån gèc quÆng hËu magma dùa trªn c¬ së ph©n chia çc giai ®o¹n biÕn chÊttrao ®æi.

Nh÷ng quy luËt biÕn ®æi vÒ sù tËp trung cña çc nguyªn tè t¹o quÆng vµçc nguyªn tè kÌm theo trong çc vµnh ph©n t¸n nguyªn sinh quanh çc th©nquÆng lµ nh÷ng dÊu hiÖu t×m kiÕm, th¨m dß b»ng ph−¬ng ph¸p ®Þa ho¸ quanträng nhÊt. Nh÷ng vµnh nµy cã kÝch th−íc kh¸ lín so víi çc th©n quÆng vµ lµ

nh÷ng chØ ®iÓm quÆng ho¸, chóng ®Þnh h−íng cho c«ng t¸c t×m kiÕm vµ th¨mdß kh¸ tèt.

Thùc tÕ c«ng t¸c t×m kiÕm, th¨m dß kho¸ng s¶n ® chØ ra r»ng: Çcvµnh ph©n t¸n ®Þa ho¸ nguyªn sinh ®i kÌm víi çc kho¸ng sµng cã kiÓu nguångèc vµ thµnh phÇn quÆng kh¸c nhau rÊt kh¸c nhau. HiÖn nay møc ®é nghiªn

cøu çc vµnh ph©n t¸n ®Þa ho¸ ®èi víi tõng lo¹i kho¸ng s¶n vµ tõng kiÓu lo¹ih×nh nguån gèc kho¸ng s¶n kh¸c nhau cßn rÊt kh¸c nhau. Çc vµnh ®Þa ho¸

cña kho¸ng s¶n hËu magma ®−îc nghiªn cøu nhiÒu nhÊt, cßn çc vµnh ®Þa ho¸cña kho¸ng s¶n nguån gèc magma vµ trÇm tÝch th× møc ®é nghiªn cøu cßnnhiÒu h¹n chÕ.

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Þa ho¸, cÇn chó ý nghiªn cøu çc thµnh

phÇn nguyªn tè cña vµnh, d¹ng vµ h×nh thøc tån t¹i çc nguyªn tè trong vµnh,kÝch th−íc vµ çc ®Æc ®iÓm h×nh d¹ng cña çc vµnh nguyªn sinh, còng nh− qui

luËt thay ®æi thµnh phÇn vµ sù tÝch tô çc nguyªn tè chØ thÞ theo møc ®é xadÇn th©n quÆng theo h−íng kh¸c nhau. Nh÷ng quy luËt nµy còng ph¶n ¸nhtÝnh ph©n ®íi n»m ngang vµ th¼ng ®øng trong cÊu tróc cña vµnh nguyªn sinh,vµnh nµy xuÊt hiÖn d−íi t¸c dông phèi hîp çc yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµicña sù di chuyÓn çc nguyªn tè t¹o quÆng. TÝnh ph©n ®íi lµ nÐt ®Æc tr−ng

trong cÊu t¹o cña vµnh ph©n t¸n nguyªn sinh. Chóng ph¶n ¸nh sù biÕn ®æi cãquy luËt çc nguyªn tè cña vµnh trong kh«ng gian. Theo mèi t−¬ng víi th©n

[email protected]


15/203

15

quÆng cã thÓ chia thµnh 3 kiÓu ph©n ®íi c¬ b¶n : Ph©n ®íi ®øng, ph©n ®íi däcvµ ph©n ®íi n»m ngang (H×nh H1).

Theo thµnh phÇn cña vµnh ®Þa ho¸, theo sù ph©n bè çc nguyªn tè chØthÞ trong chóng vµ theo çc trÞ sè dÞ th−êng ®Þa ho¸ cã thÓ dù ®o¸n thµnh phÇn

çc nguyªn tè trong çc th©n quÆng, ph©n chia çc khu vùc dù kiÕn trong çc

cÊu tróc ®Þa chÊt cã triÓn väng quÆng ho¸ vµ khu vùc cã kh¶ n¨ng tÝch tô tËptrung t¹o thµnh çc th©n quÆng c«ng nghiÖp.

H×nh H1: TÝnh ph©n ®íi vµ mÆt c¾t ®øng cña th©n quÆng gèc.

I-3. Kh¸i niÖm vÒ çc lo¹i h×nh kho¸ng s¶n cña tõng

d¹ng nguyªn liÖu kho¸ng vËtToµn bé nh÷ng hiÓu biÕt nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ nguyªn

t¾c t−¬ng tù trong th¨m dß kho¸ng s¶n, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹ ®Çu cña qu¸tr×nh th¨m dß.

Gi÷a sù mu«n h×nh mu«n vÎ cña nh÷ng lo¹i h×nh tù nhiªn cña çckho¸ng sµng kh¸c nhhau, kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu coa vai trß ®¸ng chó ý trong

khai th¸c quÆng. TÊt c¶ çc kho¸ng sµng hÇu nh− tr÷ l−îng nguyªn liÖukho¸ng vËt chØ khai th¸c trong mét sè Ýt kiÓu ®Þa chÊt kho¸ng ho¸.

VÝ dô : S¾t hiÖn biÕt gÇn 40 kiÓu nguån gèc cßn ®ång kho¶ng 15 kiÓu.

Song vai trß cña nã trong b¶ng c©n ®èi tr÷ l−îng c«ng nghiÖp vµ trong khaith¸c ®èi víi s¾t chØ cã 5, cßn trong ®ång chØ cã 4. Liªn quan víi ®iÒu ®ã ®èi

víi tõng kho¸ng s¶n xuÊt hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i ph©n chia çc lo¹i h×nh c«ngnhiÖp kho¸ng sµng. §ã lµ c¬ së cung cÊp nguyªn liÖu kho¸ng vËt, x¸c ®Þnh tr÷l−îng c©n ®èi cña thÕ giíi vµ ®ãng vai trß quan träng trong khai th¸c. §Ó lµmc¬ së cho tõng lo¹i h×nh c«ng nghiÖp ng−êi ta sö dông tæng thÓ çc dÊu hiÖu

[email protected]


16/203

16

ph©n lo¹i sau :- KÝch th−íc cña kho¸ng s¶n chñ yÕu tr÷ l−îng.- Møc ®é vµ ®Æc tÝnh tËp trung tr÷ l−îng.- H×nh d¹ng cña tõng vØa riªng biÖt, sè l−îng vØa, vÞ trÝ kh«ng gian vµ

mèi quan hÖ gi÷a çc vØa kÝch th−íc, chiÒu dµy, cÊu tóc vµ ®iÒu kiÖn thÕ n»m.

- ChÊt l−îng kho¸ng s¶n, tÝnh chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ.- §iÒu kiÖn kü thuËt má ®Ó khai th¸c kho¸ng sµng cã nhiÒu çch ph©n

lo¹i kh¸c cña çc t¸c gi¶ kh¸c nhau.- Quy m« tr÷ l−îng :

Dùa theo qui m« vÒ tr÷ l−îng, ng−êi ta th−êng chia thµnh 5 nhãm sau:

+ Kho¸ng sµng rÊt lín : Th−êng trªn thÕ giíi chØ cã 1 ®Õn 2 kho¸ng s¶n

lo¹i nµy. VÝ dô kho¸ng sµng s¾t ë K. Ma (Liªn x«), vµng vµ uran ë Vitvarteran

(Nam Phi).

+ Kho¸ng sµng lín : Trªn thÕ giíi kh«ng cã qu¸ hµng cgôc kho¸ngsµng, cã ý nghÜa c«ng nghiÖp quèc gia.

+ Kho¸ng sµng trung b×nh : Trªn c¬ së cña nã x©y dùng çc xÝ nghiÖpmá cì trung b×nh, cã ý nghÜa cña vïng c«ng nghiÖp lín - VÝ dô : Khu gangthÐp Th¸i Nguyªn.

- Kho¸ng sµng nhá : Thªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam kh¸ phæ biÕn lo¹i máthuéc quy m« nhá vµ rÊt nhá.

- Kho¸ng sµng cùc nhá : RÊt phæ biÕn ë ViÖt Nam, chóng chØ cã ýnghÜa sö dông cho çc ®Þa ph−¬ng ( VÝ dô : Çc má vµng sa kho¸ng. Thantrong hÖ tÇng Yªn DuyÖt v...v).

B¶ng 1.Ph©n chia nhãm má theo qui m« tr÷ l−îng

Kho¸ng s¶n RÊt nhá Nhá Trung b×nh Lín RÊt lín

ThanS¾t

Bauxit§ång

Vµng

n.105

n.105 n.104 n.104

n.10-2

n.107 n.106 n.105 n.105


17/203

17

tÝch hoÆc thÓ tÝch cña th©n quÆng víi ®é dµy diÖn tÝch hoÆc thÓ tÝch cña tÊt c¶çcc s¶n phÈm kÒ c¶ çc th©n quÆng víi tªn gäi hÖ sè chøa quÆng ®−êng, diÖntÝch, thÓ tÝch.

Theo Cranhic«p (1946) : Ph©n chia dùa theo nguån gèc thµnh t¹o

kho¸ng s¶n lµ chÝnh, cßn V.M. Cr©yche (n¨m 1961) ®−a ra çch ph©n chia dùa

theo c¶ hai yÕu tè lµ h×nh th¸i vµ nguån gèc thµnh t¹o quÆng.V. I. Xmirnov (1954), ph©n chia dùa vµo 4 tiªu chuÈn chÝnh sau:+ Lo¹i h×nh nguån gèc.+ CÊu tróc ®Þa chÊt kho¸ng s¶n.

+ Thµnh phÇn ®¸ v©y quanh.+ Thµnh phÇn kho¸ng vËt quÆng.Thùc tÕ kh¸i niÖm vÒ lo¹i h×nh c«ng nghiÖp kho¸ng s¶n cã tÝnh lÞch

sö, lu«n thay ®æi theo møc hiÖn ®¹i ho¸ çc ph−¬ng tiÖn c«ng nghÖ vµ kü thuËt

tiÕn hµnh c«ng t¸c khai th¸c má. Trong thêigian qua lu«n cã sù xuÊt hiÖnnh÷ng lo¹i h×nh c«ng nghiÖp míi , sù xuÊt hiÖn ®ã chñ yÕu do ®−a vµo khai

th¸c nh÷ng kho¸ng s¶n rÊt lín vÒ tr÷ l−îng, nh−ng nghÌo vÒ hµm l−îng; §ångthêi kho¸ng s¶n nghÌo vÒ hµm l−îng vµ nhá vÒ qui m« tr÷ l−îng sÏ dÇn dÇnmÊt ®i ý nghÜa c«ng nghiÖp cña chóng.

II. C¬ së kinh tÕ kü thuËt cña th¨m dß kho¸ng s¶n

Nh÷ng vËt chÊt kho¸ng vËt tù nhiªn thµnh t¹o trong lßng ®Êt lµ 1 béphËn cña vá tr¸i ®Êt. Chóng cã lÞch sö ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh trong

bèi c¶nh lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt khu vùc vµ lµ mét trong çc ®èi t−îngnghiªn cøu cña çc nhµ khoa häc tù nhiªn, ®Æc biÖt lµ khoa häc ®Þa chÊtkho¸ng vËt. Song tõ ®iÓm khu vùc cã tÝch tô vËt chÊt kho¸ng vËt tù nhiªn nµytrë thµnh ®èi t−îng cña c«ng t¸c th¨m dß ®Þa chÊt , xuÊt hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶inghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ chóng kh«ng chØ theo gãc ®é thµnh t¹o ®Þa chÊt tùnhiªn mµ cÇn ph¶i xem chóng nh− nh÷ng lo¹i kho¸ng s¶n lµ nguån cung cÊpnguyªn liÖu kho¸ng ®Ó tho¶ mn cho nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Kh¸c víi nh÷ng tÝch tô kho¸ng vËt tù nhiªn, nh÷ng tr÷ l−îng kho¸ng

s¶n th¨m dß ®−îc trong lßng ®Êt kh«ng chØ lµ sù thµnh t¹o cña tù nhiªn, mµcßn lµ s¶n phÈm cña lao ®éng x héi . Bëi v× sù ph ţ hiÖn vµ ®¸nh gi¸ chóngph¶i cã nh÷ng chi phÝ lao ®éng t−¬ng xøng. Tr÷ l−îng kho¸ng s¶n th¨m dß®−îc ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña nã theo nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh ®Ó cãthÓ thiÕt kÕ vµ x©y dùng çc xÝ nghiÖp khai th¸c, lµm giµu tuyÓn luyÖn chÕbiÕn thamnhf s¶n phÈm c«ng nghÖ. Cã thÓ nãi tr÷ l−îng kho¸ng s¶n th¨m dß

®−îc lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt cña x héi. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ nµy ®−îc

[email protected]


18/203

18

®¸nh gi¸ b»ng tæng nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó ph¸t hiÖn vµ th¨m dß chóng céng víilîi nhuËn má.PhÇn thu nhÊp tÝch luü má cµng lín, nÕu chÊt l−îng vµ tÝnh chÊt c«ngnghÖ kho¸ng sµng cµng tèt, quy m« tr÷ l−îng cµng lín .§iÒu kiÖn kü thuËt khai th¸cmá vµ kho¸ng sµng ph©n bè trong vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - ®Þa lý thuËn lîi.

NhiÖm vô trung t©m cña c«ng t¸c ®¸nh gi¸ kinh tÕ ®Þa chÊt kho¸ng sµnglµ

chuyÓn ®−a nh÷ng tÝnh chÊt tù nhiªn cña tÝch tô kho¸ng vËt ph¸t hiÖn ®−îc trong qu¸tr×nh nghiªn cøu ®Þa chÊt kho¸ng vËt thµnh nh÷ng tÝnh chÊt cã lîi quyÕt ®Þnh ®Æc®iÓm cña c¬ së nguyªn liÖu kho¸ng cña xÝ nghiÖp má t−¬ng lai. Gi¶i quyÕt nhiÖm vônµy cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt vÒ khai th¸c vµ tuyÓn luyÖn kho¸ng vËt, cÇnxem chóng nh− lµ mét trong nh÷ng c¬ së cña ph−¬ng ph¸p th¨m dß .

II -1. Mét sè kh¸i niÖm vµ thuËt ng÷ c¬ b¶n

II -1.1.Má kho¸ng

Lµ tªn gäi tÝch tô vËt chÊt kho¸ng vËt tù nhiªn trong nh÷ng vÞ trÝ kh«ng

gian nhÊt ®Þnh cña vá qu¶ ®Êt. XÐt vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng chóng ®¸p øng®−îc nh÷ng yªu cÇu hiÖn t¹i cña c«ng nghiÖp, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi

®Ó khai thacsö dông trong c«ng nghiÖp. Nãi çch kh¸c, nh÷ng tÝch tô kho¸ngvËt trong vá tr¸i ®Êt ®−îc gäi lµ má kho¸ng chØ khi nh÷ng yªu cÇu vÒ tiªuchuÈn kinh tÕ - ®Þa chÊt ®Æc tr−ng cho gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña chóng®¸p øng®−îc çc yªu cÇu cña c«ng nghiÖp. trong ®ã nh÷ng tiªu chuÈn kinh tÕ- ®Þa chÊt

quan träng cÇn ®Æc biÖt chó ý lµ :- ChÊt l−îng vµ sè l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt trong lßng ®Êt.

- Çc tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu kho¸ng.- §iÒu kiÖn ®Þa chÊt má ®Ó khai th¸c.- VÞ trÝ ®Þa lý - kinh tÕ cña má kho¸ng- VÞ trÝ kinh tÕ - ®Þa chÊt cña má.

II - 1.2. Th©n kho¸ng s¶n

Th©n kho¸ng s¶n lµ nh÷ng tÝch tô nguyªn liÖu kho¸ng vËt tù nhiªn cãkh«ng gian h÷u h¹n trïng víi nh÷ng yÕu tè ®Þa chÊt - cÊu t¹o nhÊt ®Þnh hoÆc

trïng víi sù phèi hîp çc yÕu tè ®Þa chÊt - cÊu t¹o nhÊt ®Þnh. Theo ®Æc ®iÓmh×nh th¸i cã thÓ chia th©n kho¸ng d¹ng líp, d¹ng vØa, d¹ng thÊu kÝnh, d¹ngèng, d¹ng d¶i, d¹ng æ.v.v...

KÝch th−íc cã thÓ thay ®æi trong giíi h¹n kh¸ réng tõ 1 vµi mÐt ®Õnhµng km phô thuéc vµo kÝch thuøc, thÕ n»m vµ gi¸ trÞ cña nguyªn liÖu kho¸ngvËt nh÷ng th©n kho¸ng s¶n rÊt lín cã thÓ lµ c¬ së ®Ó xaay dùng mét xÝ nghiÖpmá. Cßn nh÷ng th©n kho¸ng s¶n lín vµ trung b×nh lµ ®èi t−îng ®Ó më nh÷ng

c«ng tr−êng khai th¸c ®éc lËp bªn trong mét xÝ nghiÖp má. Nh÷ng th©n

[email protected]


19/203

19

kho¸ng s¶n nhá vµ rÊt nhá th−êng kh«ng cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp ®éc lËp.

CÊu tróc cña th©n kho¸ng s¶n ®−îc x¸c ®Þnh bëi thµnh phÇn, bëi sù phèi

hîp vµ quy luËt ph©n bè kh«ng gian cña nh÷ng ®¬n vÞ cÊu t¹o nhá h¬n. CÇnl−u ý r»ng: Khi nghiªn cøu tÝch tô tù nhiªn cña kho¸ng s¶n trong lßng ®Êt

kh«ng nh÷ng chØ chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt h×nh thµnh chóng mµ cßn ph¶i®¸nh gi¸ ý nghÜa kinh tÕ c«ng nghiÖp cña chóng. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµykh«ng thÓ sö dông nh÷ng kh¸i niÖm vÒ tr−êng quÆng, má kho¸ng vµ th©nkho¸ng s¶n theo çc ®Þnh nghÜa ®Þa chÊt thuÇn tuý. Bëi v× chóng kh«ng chøa

®ùng nh÷ng quy ®Þnh vÒ quy m« cña çc biÓu hiÖn quÆng. MÆt kh¸c trong çcv¨n b¶n ®Þa chÊt cßn chøa nhiÒu quan niÖm ®èi lËp nhau, ®Æc biÖt lµ quanniÖm vÒ tr−êng quÆng. VÝ dô: A.C. Bechectro cho r»ng tr−êng quÆng lµ tængthÓ kho¸ng s¶n. M.M. Chechaep, D.I. Secpakop, A.B. Karonhep vµ P.A.Sect¬manm: Cho r»ng tr−êng quÆng lµ tæng thÓ çc th©n quÆng, çc biÓu hiÖn

quÆng vµ çc vµnh ph©n t¸n. Cßn P. Ph. Ivankri cho tæng thÓ çc thÓ magmavµ çc th©n quÆng theo çch x¸c ®Þnh vØa ®Þa chÊt th× kÝch th−íc çc th©n

quÆng cã thÓ thay ®æi tõ vµi mÐt ®Õn hµng ngµn mÐt. Do ®ã mét vµi th©nquÆng nhá mét vµi mÐt kh«ng cã ý nghÜa c«ng nghiÖp ®éc lËp.

RÊt râ rµng r»ng viÖc ph©n chia çc hÖ thèng tù nhiªn cña çc tÝch tô

kho¸ng s¶n theo tæng thÓ çc dÊu hiÖu ®Þa chÊt - nguån gèc nh− vËy kh«ngcho phÐp sö dông trùc tiÕp chóng trong c«ng nghiÖp. CÇn thiÕt ph¶i t¹o nªnçch ph©n lo¹i ®Þa chÊt - c«ng nghiÖp çc tÝch tô kho¸ng vËt cã tÝnh ®Õn nh÷ngyªu cÇu cña kinh tÕ - má.

II- 1.3 §íi s¶n phÈm (tÇng s¶n phÈm)

Lµ tÝch tô kho¸ng s¶n trong lßng ®Êt cã qui m« t−¬ng øng víi mét xÝ

nghiÖp ®éc lËp cña xÝ nghiÖp khai th¸c má. NÕu ranh giíi tù nhiªn cña kho¸ngsµng trïng víi ranh giíi phÇn cã gi¸ trÞ c«ng nghiÖp cña nã, cßn qui m«kho¸ng ho¸ ®¸p øng víi yªu cÇu nªu trªn th× kh¸i niÖm vÒ møc dé cña cÊutróc cña ®íi s¶n phÈm trïng víi møc ®é cÊu tróc c¶ ®íi s¶n phÈm. CÊu tróc

cña ®íi s¶n phÈm cã thÓ rÊt ®¬n gi¶n hoÆc cã thÓ rÊt phøc t¹p. Nh÷ng ®íi s¶nphÈm bao gåm chØ mét th©n kho¸ng lín lµ lo¹i ®íi s¶n phÈm cã cÊu tróc ®¬ngi¶n nhÊt. Nh÷ng ®íi s¶n phÈm bao gåm hÖ thèng th©n kho¸ng s¶n gÇn gòinhau, nh−ng t¸ch biÖt nhau trong kh«ng gian lµ nh÷ng ®íi s¶n phÈm cã cÊutróc phøc t¹p nhÊt.

II-1.4. Th©n s¶n phÈm (VØa s¶n phÈm)

Th©n s¶n phÈm lµ tÝch tô riªng lÎ kho¸ng s¶n trong kh«ng gian cã khèi

[email protected]


20/203

20

l−îng ®¸p øng víi yªu cÇu më vØa ®Ó khai th¸c b»ng mét hÖ thèng khai th¸c®éc lËp nÕu nh− ranh giíi ®Þa chÊt vµ çc th©n kho¸ng s¶n thÓ hiÖn mét çchrâ rµng, cßn qui m« kho¸ng ho¸ t−¬ng øng víi çc yªu cÇu nªu trªn th× kh¸iniÖm vÒ møc ®é cÊu t¹o cña vØa s¶n phÈm. nÕu th©n kho¸ng s¶n cã kÝch th−íc

nhá, kh«ng cã kh¶ n¨ng khai th¸c ®éc lËp th× cã thÓ t×m kÕt thªm hÖ thèng çc

tÝch tô kho¸ng s¶n gÇn gòi víi nhau trong kh«ng gian vµ xem chóng nh− métvØa cã cÊu tróc giai ®o¹n phøc t¹p.

Nh÷ng quan niÖm vÒ cÊu tróc çc th©n kho¸ng tù nhiªn vµ cÊu tróc cñaVØa s¶n phÈm chØ ph©n biÖt ®−îc khi vØa s¶n phÈm ®−îc khoanh theo çc hµm

l−îng cao bªn trong çc tÝch tô lín cã quÆng ho¸ nghÌo t¹o thµnh vµnh v©yquanh bªn ngoµi.

II-l.5. Khèi khai th¸c

Khèi khai th¸c lµ mét phÇn cña vØa s¶n phÈm cã khèi l−îng ®¶m b¶o

cho sù khai th¸c b»ng lß chî. Chu vi çc khèi khai th¸c n»m trong çc vØa s¶nphÈm vµ ®−îc v¹ch theo lo¹i thiÕt bÞ kü thuËt khai th¸c má. Nh÷ng ranh giíi tùnhiªn cña nh÷ng khu vùc cã sù t¸ch biÖt vÒ h×nh th¸i bªn trong çc th©n

kho¸ng s¶n th−êng kh«ng trïng víi ranh giíi cña çc khèi khai th¸c.

II-1.6.. G−¬ng tÇng khai th¸c

G−¬ng tÇng khai th¸c lµ phÇn mÆt nghiªng cña tÇng khai th¸c, lµ chç ®ÓtiÕn hµnh çc c«ng t¸c má. BÒ réng b×nh th−êng cña g−¬ng tÇng khai th¸c

chÝnh b»ng bÒ réng cña çc buång khai th¸c. Cßn tÇng khai th¸c lµ líp ®¸ hoÆclíp quÆng ®−îc chuÈn bÞ ®Ó khÊu quÆng, bèc quÆng vµ vËn chuyÓn b»ng çc

ph−¬ng tiÖn kü thuËt ®éc lËp. TÇng khai th¸c th−êng chia thµnh çc phô tÇngkhai th¸c ( th−êng lµ hai phô tÇng). Nh÷ng phô tÇng nµy cã chung 1 ph−¬ngtiÖn vËn chuyÓn, song l¹i cã nh÷ng ph−¬ng tiÖn khÊu quÆng vµ bèc quÆng

riªng.

II -3. çc th«ng sè ®Þa chÊt - c«ng nghiÖp quan trängMçi mét kho¸ng s¶n ®Òu ®−îc ®Æc tr−ng b»ng nh÷ng th«ng sè ®Þa chÊt -

c«ng nghiÖp: ®iÒu kiÖn thÕ n»m, bÒ dµy th©n quÆng, bÒ dµy çc líp ®¸ phñ, bÒdµy vµ vÞ trÝ çc líp ®¸ kÑp, thµnh phÇn kho¸ng vËt vµ hµm l−îng çc thµnh

phÇn cã lîi vµ cã h¹i, tÝh æn ®Þnh cña quÆng vµ ®¸ v©y quanh.v.v... çc chØ sènµy ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn çc chØ sè kinh tÕ khai th¸c, tuyÓn luyÖn vµ sö dông

nguyªn liÖu kho¸ng vËt. Do ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ c«ng nghiÖp - ®Þa chÊt çc kho¸ngsµng cÇn thiÕt ph¶i x¸c ®Þnh çc trÞ sè giíi h¹n cña çc th«ng sè ®Þa chÊt c«ngnghiÖp nµy.

II -3.1 - ChiÒu dµy: CÇn ph©n biÖt chiÒu dµy c«ng nghiÖp vµ chiÒu dµy

kh«ng ®¹t chØ tiªu c«ng nghiÖp. CÇn ph¶i x¸c ®Þnh chu vi c«ng nghiÖp cña vØa

[email protected]


21/203

21

tøc khoanh diÖn tÝch cã chiÒu dµy c«ng nghiÖp. Bªn trong chu vi c«ng nghiÖpcã thÓ cã nh÷ng « cöa sæ chiÒu dµy kh«ng ®¹t gi¸ trÞ c«ng nghiÖp. NÕu kh«ngcã « cöa sæ kh«ng ®¹t chØ tiªu c«ng nghiÖp cã thÓ xem nh− quÆng ho¸ liªn tôc,nÕu cã « cöa sæ kh«ng ®¹t chØ tiªu c«ng nghiÖp gäi lµ quÆng ho¸ gi¸n ®o¹n.

Trong thùc tÕ th¨m dß vµ khai th¸c th−êng dïng kh¸i niÖm tÝnh æn ®Þnh cña

vØa. Theo chØ tiªu nµy cã thÓ chia thµnh 4 kiÓu vØa sau:- VØa æn ®Þnh: KÐo dµi liªn tôc víi chiÒu dµy c«ng nghiÖp bao trïm tÊt

c¶ diÖn tÝch cña kho¸ng sµng hoÆc c¶ diÖn tÝch cña tr−êng quÆng. §Æc biÖt ®èivíi kho¸ng sµng trÇm tÝch diÖn tÝch chu vi c«ng nghiÖp cã thÓ ®¹t hµng chôc

thËm chÝ hµng tr¨m km2.

- VØa t−¬ng ®èi æn ®Þnh: VØa bªn trong chu vi c«ng nghiÖp cã nh÷ng

®iÓm c¸ biÖt hoÆc nh÷ng khèi nhá cã chiÒu dµy kh«ng ®¹t chØ tiªu c«ng nghiÖp

song diÖn tÝch tæng cña nh÷ng khèi nµy kh«ng v−ît qu¸ 25% diÖn tÝch cña chu

vi c«ng nghiÖp chung.- VØa kh«ng æn ®Þnh: lµ nh÷ng vØa cã quÆng ho¸ gi¸n ®o¹n. Bªn trong

chu vi c«ng nghiÖp chung gÆp nh÷ng « cöa sæ cã chiÒu dµy kh«ng ®¹t chØ tiªuc«ng nghiÖp hoÆc nh÷ng khèi ®¸ v©y quanh diÖn tÝch tæng cña chóng ®¹t ®Õn50% diÖn tÝch chung.

- VØa ®Æc biÖt kh«ng æn ®Þnh: VØa cã chiÒu dµy kh«ng ®¹t chØ tiªu c«ng

nghiÖp lµ c¬ b¶n. Song trong vØa cã nh÷ng khèi nhá cã chiÒu dµy ®¹t chØ tiªuc«ng nghiÖp. DiÖn tÝch tæng khèi nµy kh«ng qu¸ 50% diÖn tÝch chung cña vØa.

Trong thùc tÕ th−êng gÆp trong c¸c tÇng hoÆc ®íi s¶n phÈm chøa ®ùngrÊt nhiÒu vØa kho¸ng s¶n ®Æc biÖt kh«ng liªn tôc vÒ chiÒu dµy, kh«ng thÓ tiÕn

hµnh khai th¸c ®éc lËp ®−îc. ®Ó ®¸nh gi¸ ®Þa chÊt - c«ng nghiÖp trong tr−ênghîp nµy cÇn thiÕt ph¶i sö dông chØ tiªu c«ng nghiÖp cho c¶ ®íi s¶n phÈm theohÖ sè chøa s¶n phÈm. TÝnh æn ®Þnh cña vØa trong tr−êng hîp nµy cÇn x¸c ®Þnhtheo c¶ ®íi hoÆc tÇng s¶n phÈm, kh«ng x¸c ®Þnh theo tõng vØa riªng.Khi nghiªncøu cÇn lµm s¸ng tá b¶n chÊt ®Þa chÊt cña sù biÕn ho¸ vÒ chiÒu dµy cña vØakho¸ng s¶n. ®ã lµ chç dùa ®Ó ph¸t hiÖn nh÷ng quy luËt biÕn ho¸ vÒ chiÒu dµy.

§èi víi khai th¸c nh÷ng ®Æc tÝnh vµ biªn ®é dao ®éng, chiÒu dµy vØa

bªn trong chu vi c«ng nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín. §Æc biÖt quan träng lµkhoanh ®−îc nh÷ng khèi cã biªn ®é thay ®æi vÒ chiÒu dµy trong giíi h¹n chophÐp vÒ kü thuËt ®Ó tiÕn hµn c«ng tr×nh chuÈn bÞ má (më vØa) vµ cho phÐp ¸pdông hÖ thèng khai th¸c hîp lý. Trong c«ng t¸c khai th¸c chia 5 lo¹i cã chiÒu

dµy kh¸c nhau vÒ c«ng nghÖ khai th¸c.- VØa máng: Cã chiÒu dµy ≤ 1 - 1,5m trung b×nh (0,8 - 1,3m )- VØa trung b×nh: ChiÒu dµy tõ 1 - 1,5m ®Õn 3 - 4m (0,8 - 1,3m ®Õn 3,5m )

[email protected]


22/203

22

- VØa dµy: Tõ 3 - 4m ®Õn 8 - 15m (3,5 - 15m )- VØa rÊt dµy: Tõ 10 - 50m (15 - 50m )- VØa ®Æc biÖt dµy: Cã chiÒu dµy trªn 50mKhi vØa cã ®é dèc lín, th−êng vØa dèc ®øng, cã thÓ gi¶m chiÒu dµy øng

víi giíi h¹n quy ®Þnh vÒ chiÒu dµy cho tõng lo¹i.

II -3.2. ChÊt l−îng: Thµnh phÇn ho¸ häc, kho¸ng vËt cña kho¸ng s¶n,çc tÝnh chÊt kü thuËt vµ c«ng nghÖ quyÕt ®Þnh ph−¬ng ph¸p kü thuËt, ph−¬ngtiÖn kü thuËt vµ gi¸ thµnh tuyÓn luyÖn chóng còng nh− hiÖu qu¶ sö dông

nguyªn liÖu kho¸ng vËt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do ®ã tæng thÓ nh÷ng yÕutè nµy ®Æc tr−ng cho gi¸ trÞ hay chÊt l−îng kho¸ng s¶n. Th−êng ng−êi ta ph©nra thµnh 2 thµnh phÇn: Thµnh phÇn cã lîi vµ thµnh phÇn cã h¹i. Thµnh phÇn cãlîi lµ nguyªn tè hay hîp chÊt ho¸ häc. Thµnh phÇn cã h¹i lµ hîp phÇn ho¸ hächoÆc g©y khã kh¨n cho tuyÓn luyÖn hoÆc lµm gi¶m chÊt l−îng kho¸ng s¶n hay

gi¶m chÊt l−îng çc s¶n phÈm thu nhËn ®−îc tõ kho¸ng s¶n.VÝ dj ; Víi hµm l−îng kh«g lín cña l−u huúnh (S > 0,3%), hoÆc P > 0,15%trong than ®¸ vµ quÆng s¾t sÏ lµm cho gang vµ thÐp gißn dÔ nøt. Song nÕu ¸pdông biÖn ph¸p khö bá chóng trong tuyÓn luyÖn th× sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt nÊu

ch¶y thµnh hîp kim 9th−êng gi¶m 5% n¨ng suÊt nÕu gi¶m 0,1% l−u huúnhhoÆc 0,1% P.

Song còng cÇn thÊy r»ng b¶n th©n S vµ P lµ nguyªn tè cã lîi nÕu nh− cãthÓ thu håi chóng tõ quÆng s¾t vµ than ®¸. Ngay c¶ khi P > 5% trong quÆng s¾tth× b»ng ph−¬ng ph¸p luyÖn kim b»ng lß Tomac (hay qu¸ tr×nh Tomac) sÏ

nhËn ®−îc lo¹i thÐp chÊt l−îng cao hay sÏ nhËn ®−îc lo¹i xØ lß Tomac lµ métlo¹i ph©n phèt ph¸t quý.

Trong thùc tÕ ngoµi thµnh phÇn chÝnh cßn cã thµnh phÇn ®i kÌm. Chóngcã hµm l−îng rÊt bÐ khai th¸c riªng lÎ kh«ng kinh tÕ, nªn khai th¸c kÌm (thuhåi kÌm theo) trë thµnh nguån nguyªn liÖu rÊt cã gi¸ trÞ. VD: ®iÓn h×nh lµ thuhåi Pt trong quÆng Cu - Ni, thu håi Co trong manhetit, Ag, Cd, Tl trong quÆng

Cu - Pb - Zn, Ge, U trong than ®¸.TÝnh to¸n kinh tÕ ®Þa chÊt cho thÊy sÏ lµm t¨ng gi¸ trÞ thµnh phÇn chÝnh

hay gi¸ trÞ cña kho¸ng sµng lªn 2 lÇn vµ tr÷ l−îng còng t¨ng cao h¬n tr−íc. Do®ã cÇn ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng sö dông tæng hîp çc nguyªn liÖu kho¸ng vËt tõtrong quÆng.

§èi víi 1 sè kho¸ng s¶n ®Æc biÖt phi kim, chÊt l−îng phô thuéc chñ yÕuvµo tÝnh chÊt vËt lý cña chóng. VÝ dô: Atbit, mica, kim c−¬ng, th¹ch anh ¸p

®iÖn, caolin, sÐt, graphit.v.v... chÊt l−îng ®−îc ph©n chia tõng h¹ng nguyªnliÖu t−¬ng øng víi yªu cÇu cña tiªu chuÈn nhµ n−íc vµ theo ®é thu håi cña

[email protected]


23/203

23

tõng h¹ng nguyªn liÖu trong thÓ tÝch cÇn ®¸nh gi¸. ChÊt l−îng cßn x¸c ®Þnhtheo tiªu chuÈn c«ng nghÖ cña chóng.

§ã lµ th«ng sè ®¸nh gi¸ quan träng ®èi víi kho¸ng s¶n kim lo¹i vµkh«ng kim lo¹i. Trong thùc tÕ cã nhiÒu quÆng nghÌo hoÆc rÊt nghÌo nh−ng do

lµm giµu cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n quÆng trung b×nh khã tuyÓn hoÆc dÔ thu

håi kim lo¹i trong tuyÓn h¬n.Gi÷a chÊt l−îng vµ chiÒu dµy cã mèi quan hÖ víi nhau khi ®¸nh gi¸

chiÒu dµy vØa cã thÕ n»m liªn tôc hoÆc gi¸n ®o¹n cÇn ®ång thêi tÝnh ®Õn chÊtl−îng kho¸ng s¶n. VÝ dô: Mét vØa apatit cã quÆng ho¸ ph¸t triÓn liªn tôc, chiÒu

dµy c«ng nghiÖp tr¶i réng trªn diÖn tÝch lín. Song bªn trong cã thÓ cã nh÷ngkhèi quÆng kh«ng ®¹t chØ tiªu vÒ chÊt l−îng cÇn lo¹i bá khèi nµy ra khái chuvi c«ng nghiÖp. Nh− vËy kh¸i niÖm vØa kho¸ng s¶n liªn tôc hay kh«ng ph¶iliªn tôc ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së tæng hîp c¶ hai yÕu tè vÒ bÒ dµy vØa c«ng

nghiÖp vµ chÊt l−îng kho¸ng s¶n.II -3.3. §iÒu kiÖn thÕ n»m

Cã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn ph−¬ng ph¸p khai th¸c vµ gi¸ thµnh khaith¸c. Dùa vµo gãc dèc chia ra 5 lo¹i:

+ Th©n quÆng n»m ngang hoÆc rÊt tho¶i (α = 0 - 50).+ Th©n quÆng n»m dèc tho¶i (5 - 250).+ Th©n quÆng t−¬ng ®èi dèc (25 - 450).+ Th©n quÆng kho¸ng dèc nghiªng (45 - 600).+ Th©n quÆng kho¸ng dèc ®øng (60 - 900).

CÇn ph©n biÖt th©n kho¸ng cã thÕ n»m ®¬n gi¶n trong giíi h¹n cña khèikh«ng cã thay ®æi ®ét ngét, th©n kho¸ng cã thÕ n»m phøc t¹p, khi gãc dèc

thay ®æi ®ét ngét. Nãi chung gãc dèc thay ®æi m¹nh mÏ, ph−¬ng vÞ ®−êngph−¬ng vµ h−íng dèc kh«ng æn ®Þnh th× th¨m dß vµ khai th¸c cµng phøc t¹p.

Trong mét nÕp uèn cã thÓ ph©n thµn nhiÒu khu vùc cã møc ®é phøc t¹pvÒ ®Þa chÊt thÕ n»m kh¸c nhau. nh÷ng biÓu hiÖn kiÕn t¹o kÌm theo ho¹t ®éng

®øt gy ®íi dËp vì, vß nhµu ®¸ v©y quanh vµ kho¸ng s¶n lµ nguyªn nh©n quanträng lµm phøc t¹p ho¸ ®iÒu kiÖn thÕ n»m cña çc th©n kho¸ng. trong thùc tÕ

th¨m dß vµ khai th¸c çc má kho¸ng ®¸ng chó ý nhÊt lµ tr−êng hîp khu má cãnhiÒu ®øt gy nhá voøi biªn ®é vµi chôc hoÆc vµi tr¨m mÐt. §øt gy nµy hÇu nh−kh«ng vÏ ®−îc trªn b¶n ®å ®Þa chÊt vµ th¨m dß b»ng çc lç khoan rÊt khã x¸c ®Þnhchóng,chÝnh chóng g©y bÊt tr¾c cho c«ng t¸c më vØa vµ khai th¸c çc má kho¸ng.

Ho¹t ®éng magma sau t¹o quÆng còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng

lµm phøc t¹p ho¸ ®iÒu kiÖn thÕ n»m cña th©n kho¸ng s¶n. VÝ dô: m¹ch ®ai c¬lauprofia trong çc kho¸ng s¶n apatit Lµo Cai lµm thay ®æi ®iÒu kiÖn thÕ n»m

[email protected]


24/203

24

cña vØa apatit vµ th−êng t¹o khèi apatit kh«ng ®¹t gi¸ trÞ c«ng nghiÖp . Ngoµira cÇn chó ý ®Õn ®é s©u thÕ n»m cña chóng bëi v× ®é s©u thÕ n»m cã ¶nhh−ëng ®Õn ph−¬ng ph¸p khai th¸c lé thiªn hay hÇm lß. th«ng th−êng khaith¸c lé thiªn cã hiÖu qu¶ h¬n khai th¸c hÇm lß n¨ng suÊt lao ®éng gi¸ thµnh

khai th¸c thÊp, b¶o hiÓm an toµn lao ®éng dÔ h¬n. §é s©u khai th¸c lé thiªn

cho phÐp tr−íc hÕt phô thuéc hÖ sè ®Êt bèc tÝnh b»ng tÊn hay m3, ®Êt ®¸ th¶iph¶i lÊy vµ mang ®Õn bi th¶i ®Ó lÊy 1 tÊn hay 1 m3 kho¸ng s¶n. HÖ sè ®Êt bèctèi ®a ®−îc tÝnh to¸n theo çc chØ sè kinh tÕ kü thuËt phô thuéc gi¸ trÞ cñakho¸ng s¶n cÇn khai th¸c. VÝ dô: VËt liÖu x©y dùng 1m3 /3 m3, than ®¸ 1T/6 m3,

kim lo¹i ®en 1T/10 m3, kim lo¹i mµu 1T/40 m3. HiÖn nay trªn thÕ giíi khaith¸c lé thiªn ®¹t ®Õn ®é s©u 500m; hÇm lß lµ 3500m çch mÆt ®Êt ( VÝ dô :khai

th¸c vµng vµ kim c−¬ng ë Nam Phi vµ Ê n §é). HiÖn nay khai th¸c hÇm lß ë®é s©u çch mÆt ®Êt th−êng dao ®éng 1000 - 2000m. ë n−íc ta khai th¸c lé

thiªn ë má Cäc S¸u thuéc bÓ than Qu¶ng Ninh ®¹t ®Õn ®é s©u c«t-100m, khaith¸c hÇm lß ®Õn ®é s©u c«t-100 ( má M«ng D−¬ng). Trong t−¬ng lai kh«ng xa

t¹i má M¹o Khª sÏ khai th¸c hÇm lß ®¹t ®Õn ®é s©u c«t -100m.

II -3.4. Quy m« má kho¸ng vµ møc ®é tËp trung tr÷ l−îng

Lµ th«ng sè rÊt quan träng quyÕt ®Þnh ý nghÜa c«ng nghiÖp cña kho¸ngsµng. Nh÷ng kho¸ng sµng cã quy m« cµng lín th× n¨ng suÊt hµng n¨m cµngcao vµ gi¸ thµnh khai th¸c cµng rÎ.

§Çu tiªn ph¶i nãi ®Õn tr÷ l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt cã chÊt l−îng®¸p øng nh÷ng yªu cÇu hiÖn t¹i cña c«ng nghiÖp, viÖc sö dông c«ng nghiÖp ®èivíi nguyªn liÖu kho¸ng vËt cã trong kho¸ng sµng chØ hîp lý khi trong kho¸ng

sµng cã sè l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt v−ît qua giíi h¹n tèi thiÓu cho phÐp.Dùa vµo quy m« vµ ý nghÜa c«ng nghiÖp chia lµm 4 nhãm:

- Má ®Æc biÖt lín: VÝ dô: Má s¾t ëKMa, má Mn ë Nikopov vµ Triatyri.Vµng ë Nam Phi, má molip®en ë Klamac cã ý nghÜa thÕ giíi.

- Má lín: VÝ dô: Má s¾t ë Kriv« - pog¬, ®ång ë Kourat da.. cã ý nghÜa

c«ng nghiÖp c¶ n−íc.- Má trung b×nh: Cã ý nghÜa trong mét vïng kinh tÕ

- Má nhá: cã ý nghÜa c«ng nghiÖp ®Þa ph−¬ngPh©n nhãm má theo quy m« tr÷ l−îng tæng hîp ë b¶ng I - 1.

Quy m« tr÷ l−îng cã ¶nh h−ëng ®Õn ph−¬ng ph¸p vµ hiÖu qu¶ kinh tÕkhai th¸c. Trong khai th¸c ngoµiquy m« tr÷ l−îng mét yÕu tè hÕt søc quanträng cÇn ph¶i chó ý, ®ã lµ sù ph©n bè tr÷ l−îng trong ph¹m vi má. VÝ dô: Má

cã tr÷ l−îng lín tr¶i trªn diÖn tÝch lín, ®Ó khai th¸c ph¶i më nhiÒu c«ngtr−êng, ®Çu t− vèn lín, chi phÝ nhiÒu cho vËn t¶i, n¨ng xuÊt thÊp vµ gi¸ thµnh

[email protected]


25/203

25

cao. Khai th¸c lé thiªn ph¶i ph¸ bá mét diÖn tÝch kh¸ lín çc khu ®Êt trªn bÒmÆt.

NÕu ®é tËp trung cao lµm gi¶m chi phÝ vèn kiÕn thiÕt c¬ b¶n, n©ng caon¨ng suÊt s¶n xuÊt hµng n¨m vµ gi¶m gi¸ thµnh khai th¸c.

Phô thuéc vµo chiÒu dµy, cÊu tróc vµ hµm l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt,

phô thuéc sè l−îng kÝch th−íc, h×nh d¹ng, thÕ n»m vµ mèi quan hÖ ph©n bèkh«ng gian cña chóng trong chu vi má kho¸ng.

II -3.5. TÝnh chÊt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu kho¸ng:

Çc tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu kho¸ng lµ chç dùa ®Ó chän l−utr×nh tuyÓn luyÖn nguyªn liÖu kho¸ng vËt b¶o ®¶m thu håi s¶n phÈm cao nhÊtvµ hiÖu qu¶ lín nhÊt phô thuéc chÆt chÏ yÕu tè sau:

- Hµm l−îng çc thµnh phÇn cã Ých vµ çc chÊt cã h¹i trong kho¸ng s¶n.- Thµnh phÇn kho¸ng vËt cña nguyªn liÖu kho¸ng, sù ph©n bè çc thµnh

phÇn cã Ých vµ cã h¹i trong tõng kho¸ng vËt riªng. H×nh d¹ng, kÝch th−íc çckho¸ng vËt cã lîi. §Æc tÝnh bÒ mÆt kÕt tinh cña kho¸ng vËt cã lîi víi nhau,gi÷a kho¸ng vËt cã lîi víi kho¸ng vËt t¹o ®¸.v.v...

- TÝnh chÊt vËt lý cña nguyªn liÖu kho¸ng vËt vµ cña çc kho¸ng vËt cã

lîi trong kho¸ng s¶n, ®é cøng, dßn, tû träng.v.v...- Thµnh phÇn kho¸ng vËt,ho¸ häc cña ®¸ v©y quanh vµ cña ®¸ m¹ch cã ý

nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän s¬ ®å c«ng nghÖ vµ chØ sè kinh tÕ - küthuËt ®Ó tuyÓn luyÖn chóng.

VÝ dô: Kho¸ng vËt molip®enit vµ antimonit rÊt dÔ tuyÓn næi, cßn çc

kho¸ng vËt oxit cña Molip®en vµ antimoan rÊt khã thu håi b»ng ph−¬ng ph¸pvËt lý hoÆc hoµn toµn bÞ mÊt trong qu¸ tr×nh lµm giµu çc quÆng oxit.

ThiÕc trong kho¸ng vËt stanin kh¸c víi caxiterit lµ kh«ng thÓ thu håi®−îc trong tuyÓn luyÖn quÆng thiÕc v.v...

H×nh d¹ng, kÝch th−íc çc côc quÆng, cÊu t¹o vµ kiÕn tróc cña quÆng cãý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ®Ëp nhá quÆng nh»m b¶o ®¶m kh¶ n¨ng t¸ch lÊy

kho¸ng vËt cã Ých vµ n©ng cao hÖ sè thu håi trong tuyÓn quÆng.VÝ dô : QuÆng x©m nhiÔm h¹t mÞn khã thu håi h¬n quÆng x©m nhiÔm

h¹t lín.Trong th¨m dß vµ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ c«ng nghiÖp má kho¸ng çc tÝnh chÊt

c«ng nghÖ cña nguyªn liÖu kho¸ng vËt th−êng ®−îc quy ®Þnh d−íi d¹ng çcchØ tiªu c«ng nghiÖp vµ çcth«ng sè kinh tÕ - kü thuËt má.

II -3.6. §iÒu kiÖn khai th¸c má

Çc th«ng sè ®Þa chÊt c«ng nghiÖp ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh khai th¸c

[email protected]


26/203

26

má bao gåm chiÒu dµy , h×nh d¹ng th©n quÆng, ®iÒu kiÖn thÕ n»m vµ ®é s©uch«n vïiçc th©n quÆng, ®Æc tÝnh kho¸ng hãa v.v...Ngoµi ra møc ®é æn ®Þnhcña ®¸ v©y quanh, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n, ®Þa chÊt c«ng tr×nh lµ nh÷ngyÕu tè cã ¶nh h−ëng lín ®Õn qu¸ tr×nh khai th¸c má.

Dùa vµo ®Æc ®iªmr ®Þa chÊt thuû v¨n vµ møc ®é ¶nh h−ëng cñachóng

®Õn khai th¸c má, ng−êi ta chi ra4 nhãm sau :- Nhãm I Bao gåm çc má kho¸ng ®¬n gi¶n, l−îng n−ícch¶y vµo mágÇn nh−

kh«ng cã hoÆc cã víi l−ul−îng nhá tõ 100 - 200m3 /giê. §èi víi çc má thuécnhãm nµy khi khai th¸c kh«ng cÇn ph¶i sö dông biÖn ph¸pchuyªn m«n ®Ó th¸okh« má.

- Nhãm II Gåmçc má phøc t¹p, l−îngn−íc ch¶y vµo má cã l−ul−îng 200 -

500m3

/ giê.Trong qu¸ tr×nh khai th¸c çc má thuéc nhãm II ph¶i cã nh÷ngbiÖn ph¸p chuyªn m«n®Ó th¸o kh« hoÆc lµm gi¶m l−îng n−íc ngÇm ch¶yvµomá. Nh−ng çc biÖn ph¸p th¸o kh« kh«ng qu¸ phøc t¹p .

- Nhãm III Gåm çc má kho¸ng s¶n rÊt phøc t¹p, cã l−îng n−íc ch¶y vµo má kh¸

lín tõ 600 ®Õn 1000m3 /giê. §Ó khai th¸c çc má thuéc nhãm nµy ®ßi hái ph¶i¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p th¸o kh« hoÆc lµm gi¶m l−îng n−íc ngÇm ch¶y vµomá b»ng nh÷ng hÖ thèng thiÕt bÞ ®Æc biÖt.

- Nhãm IV

Bao gåm çc má ®Æc biÖt phøc t¹p, l−îng n−íc ch¶yvµo má 1.000-2.000 m3 / giê hoÆc h¬n. Khi khai th¸c çc má thuéc nhãm nµy th−êng rÊt khãkh¨n, ph¶i ¸p dông çc biÖn ph¸p chuyªn m«n ®Æc biÖt.

Ngoµi yÕu tè ®Þa chÊt thuû v¨n trong qu¸ tr×nh khai th¸c kho¸ng s¶n cÇnchó ý ®Õn ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt c«ng tr×nh, tÝnh chÊt c¬ lý, møc ®é æn ®Þnh cña

quÆng vµ ®¸ v©y quanh. trong ®ã cÇn chó ý çc yÕu tè sau:- Sù cã mÆt cña çc lo¹i ®¸ kh«ng æn ®Þnh trong ®¸ v©y quanh th©n quÆng.- Sù cã mÆt cña n−íc ¸p lùc ë v¸ch vµ trô çc th©n quÆng.

- Sù cã mÆt çc hiÖn t−îng kart.- Mèi liªn quan gi÷a n−íc mÆt vµ n−íc d−íi ®Êt trong ph¹m vi khu má.

Chó ý kh¶ n¨ng cã thÓ t¹o nªn nh÷ng dßng ch¶y cã l−u l−îng lín khi tiÕnhµnhc«ng t¸c khai th¸c má.

- Sù cã mÆt çc thµnh t¹o bë rêi chøa nhiÒu n−íc víi chiÒu dµy lín n»mtrùc tiÕp trªn th©n quÆngv.v...

[email protected]


27/203

27

II -4. Sù biÕn ®æi kh¸i niÖm vÒ ®èi t−îng ®Þa chÊt thµnh

®èi t−îng ®Þa chÊt c«ng nghiÖp

§Ó ®¸nh gi¸ kinh tÕ - ®Þa chÊt çc ®èi t−îng th¨m dß tr−íc hÕt ng−êi kü s−th¨m dß ph¶i biÕt çc ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt tù nhiªn cña ®èi t−îng cÇn th¨m dß nh− :ThÕ n»m, h×nh th¸i, cÊu tróc, thµnh phÇn vËt chÊt vµ sù biÕn ho¸ cña çc th«ng sè®Þa chÊt th©n quÆng cÇn nghiªn cøu. Song nh÷ng ranh giíi ®Þa chÊt tù nhiªn cñakho¸ng s¶n th−êng kh«ng bao giê trïng víi çc ranh giíi çc phÇn cã gi¸ trÞ c«ngnghiÖp cña chóng. Bëi v× çc vØa s¶n phÈm c«ng nghiÖp vµ çc khu vùc cña chóng®−îc khoanh nèi theo nh÷ng chØ sè vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cho tr−íc. KÝch th−íc,h×nh th¸i vµ cÊu tróc vØa kho¸ng c«ng nghiÖp x¸c ®Þnh trong tr−êng hîp nµy bëi çcyÕu tè kinh tÕ má kh«ng trïng víi ranh giíi tù nhiªn. Do ®ã kh¸i niÖm vÒ cÊu tróccña çc tÝch tô kho¸ng vËt cña kho¸ng vËt theo møc ®é giai ®o¹n kho¸ng ho¸ bÞ thay®æi hoµn toµn vµ phô thuéc hoµn toµn vµo qui m« nghiªn cøu. Trong khi ®ã qui m«nµy l¹i thay ®æi theo yªu cÇu cña s¶n xuÊt má.

T−¬ng tù nh− vËy hµm l−îng trung b×nh cña thµnh phÇn cã Ých tong khèi,trong lß khai th¸c, hoÆc trong quÆng khia th¸c ®−îc phô thuèc vµo kÝch tth−íc cñakhèi, kÝch th−íc cña khèi quÆng khai th¸c, kÝch th−íc lß khai th¸c. Sù thay ®æi kÝchth−íc nµy dÉn ®Õn sù thay ®æi hµm l−îng trung b×nh trong chóng. Nh− vËy çc ®iÒukiÖn vÒ khai th¸c vµ tuyÓn luyÖn kho¸ng s¶n cã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn kh¸i niÖmvÒ ®èi t−îng nghiªn cøu cña ng−êi kü s− th¨m dß. Khi nghiªn cøu ®Þa chÊt mákho¸ng ng−êi kü s− th¨m dß lu«n luèn thùc hiÖn nh÷ng biÕn ®æi vÒ ®iÒu kiÖn thÕn»m, h×nh th¸i cÊu tróc cña çc tÝch tô kho¸ng vËt ®Ó ®¹t ®−îc kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ -

®Þa chÊt cña ®èi t−îng cÇn th¨m dß.§¸nh gi¸ møc ®é t−¬ng øng gi÷a nhøng tÝnh chÊt tù nhiªn cña kho¸ng s¶n víi

çc yªu cÇu hiÖn t¹i cña c«ng nghiÖp vµ kinh tÕ má rÊt khã kh¨n.- Chu vi ®Þa chÊt vµ chu vi kinh tÕ - ®Þa chÊt cña çc tÝch tô kho¸ng s¶n trong

lßng ®Êt kh«ng hoµn toµn trïng nhau.- Kh¸i niÖm vÒ cÊu tróc theo quan ®iÓm ®Þa chÊt vµ quan ®iÓm kinh tÕ má

kh«ng trïng nhau.- KÝch th−íc cña thÓ ®Þa chÊt tù nhiªn vµ kÝch th−íc ®íi s¶n phÈm vµ çc s¶n

phÈm v.v. kh«ng t−¬ng øng víi nhau.

Sù trïng nhau vÒ kh¸i niÖm ®Þa chÊt tù nhiªn vµ ®Þa chÊt c«ng nghiÖp trong®¸nh gi¸ má vµ qui m« t÷ l−îng, theo chÊt l−îng trung b×nh cña nguyªn liÖu kho¸nglµ rÊt hiÕm vµ chØ cã trong ®iÒu kiÖn sau :

Kho¸ng s¶n ph©n biÖt râ rµng víi ®¸ v©y quanh víi çc ranh giíi ®Þa chÊt®iÒu hoµ.

Kho¸ng s¶n riªng cã kÝch th−íc lín hoÆc b»ng kÝch th−íc tèi thiÓu cña métthÓ ®Þa chÊt - c«ng nghiÖp qui ®Þnh ®èi víi lo¹i kho¸ng s¶n ®ã.

[email protected]


28/203

28

CÊu tróc th©n kho¸ng s¶n ®ång nhÊt.Thµnh phÇn kho¸ng vËt cña th©n kho¸ng s¶n æn ®Þnh, ®é tËp trung phÇn cã

Ých vµ thÕ n»m ®«ng nhÊt trong toµn bé thÓ tÝch th©n kho¸ng.ChØ khi nµo cã 4 ®iÒu kiÖn nªu trªn míi hy väng cã sù trïng hîp gi÷a gi¸ trÞ

tr÷ l−îng vµ chÊt l−îng trung b×nh cña nguyªn liÖu kho¸ng vËt trong lßng ®Êt nhËn

®−îc theo tµi liÖu ®Þa chÊt - kho¸ng vËt víi sù tÝnh to¸n çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ÞachÊt má. Tøc lµ cã sù t−¬ng øng hoµn toµn çc tÝnh chÊt tù nhiªn cña kho¸ng s¶nvíi çc yªu cÇu hiÖn t¹i khai th¸c vµ c«ng nghÖ má.

Trong thùc tÕ th¨m dß lu«n x¶y ra tr−êng hîp kh«ng cã sù trïng hîp nhaugi÷a çc thÓ ®Þa chÊt vµ thÓ ®Þa chÊt - c«ng nghiÖp , cÇn ph¶i ph©n tÝch kinh tÕ - má®èi víi çc tµi liÖu ®Þa chÊt nhËn ®−îc. KÕt qu¶ sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu ph−¬ng ¸n ®¸nhgi¸ kh¸c nhau tuú thuéc yªu cÇu kinh tÕ - kü thuËt má khi khoan th©n quÆng kh«ngcã ranh giíi râ rµng víi ®¸ v©y quanh xuÊt hiÖn ®a ph−¬ng ¸n do sù lùa chän hµml−îng kh¸c nhau mçi ph−¬ng ¸n cho h×nh d¹ng kÝch th−íc kh¸c nhau. Ph−¬ng ¸n

tèi −u lµ ph−¬ng ¸n khoanh vØa quÆng c«ng nghiÖp cã tr÷ l−îng lín nhÊt, ®ång thêicho h×nh d¹ng vØa b¶o ®¶m khai th¸c ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt víi ®é chøa s¶n phÈmcao nhÊt khi khoan lu«n tÝnh ®Õn quy m« vµ kü nghÖ khai th¸c ,tøc ph¶i tÝnh ®ÕnkÝch th−íc g−¬ng lß khai th¸c , kÝch th−íc khèi khai th¸c v.v...

RÊt râ rµng lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña s¶n xuÊt,viÖc ®¸nh gi¸ ®Þnh l−îngçc tÝnh chÊt quan träng cña kho¸ng s¶n cÇn ph¶i thùc hiÖn trong nh÷ng thÓ tÝch cãquan hÖ ®Þa chÊt vµ kü thuËt má ®ång nhÊt.

P.H .Secman ( 1951, 1963) ® ®Ò xuÊt kh¸i niÖm vÒ “ khèi ®ång nhÊt c«ngnghÖ” ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ th¨m dß trªn c¬ së çc khèi “ ®ång nhÊt c«ng nghÖ má”

cÇn thiÕt tr−íc hÕt ph¶i biÕn ®æi kh¸i niÖm vÒ tÝnh chÊt tù nhiªn cña çcc thµnh t¹okho¸ng s¶n thµnh çc ®èi t−îng kinh tÕ - ®Þa chÊt . C¬ së viÖc biÕn ®æi nµy lµ chØtiªu c«ng nghiÖp ch¸t l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt vµ chØ tiªu c«ng nghiÖp ®Ó tÝnhtr÷ l−îng. Yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ®Õn chÊt l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vËt ®−îcx¸c ®Þnh xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái cña c«ng nghiÖp khai th¸c tuyÓn, luyÖn ®èi víi tõngd¹ng nguyªn liÖu kho¸ng cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng x©y dùng çc c¬ ssë nguyªn liªôkho¸ng cña ®Êt n−íc ®Õn tr¹ng th¸i hiÖn t¹i vµ t−¬g lai ph¸t triÓn kü thuËt khai th¸ccña ®Êt nuøc, ®Õn kh¶ n¨ng tuyÓn nguyªn liÖu kho¸ng vËt. ChØ tiªu tÝnh tr÷ l−înng®−îc tÝnh to¸n kh«ng chØ theo tr¹ng th¸i kinh tÕ cña çcc ngµnh c«ng nghiÖp , cßntÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm nµy ® quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« tr÷ l−îng vµ chÊt l−îng kho¸ngs¶n , çc tÝnh chÊt c«ng nghÖ cña kho¸ng s¶n, çc ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt má vµ vÞ trÝ ®Þalý cña kho¸ng sµng.

[email protected]


29/203

29

ch−¬ng 2Çc chØ tiªu c«ng nghiÖp c¬ b¶n vµ ph−¬ng ph¸p

x¸c ®Þnh chóng

Trong c«ng t¸c th¨m dß vµ tÝnh tr÷ l−îng, ®Ó khoanh nèi çc khèi quÆng

c«ng nghiÖp (th©n quÆng c«ng nghiÖp) cña th©n quÆng cÇn ph¶i dùa vµo yªucÇu vÒ chØ tiªu ®èi víi chÊt l−îng nguyªn liÖu kho¸ng vµ yªu cÇu vÒ kü thuËt

khai th¸c má, tøc lµ ph¶i dùa vµo çc chØ tiªu c«ng nghiÖp. Th©n quÆng c«ng

nghiÖp hay má c«ng nghiÖp lµ mét kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ - ®Þa chÊt. Trong ®ã cã

hµng lo¹t vÊn ®Ò ng−êi kü s− ®Þa chÊt kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®−îc mµ ph¶i cã

sù tham gia cña çc nhµ khai th¸c má, nhµ c«ng nghÖ vµ nhµ kinh tÕ.

VÝ dô : VÒ mÆt kü thuËt cã thÓ khai th¸c ®−îc c¶ çc th©n quÆng dµy

0,05 - 0,1m, song vÊn ®Ò quan träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó khai th¸c çc th©n

quÆng ®ã cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ. Do ®ã, ®Ó khoanh nèi çc th©n quÆng c«ngnghiÖp vµ ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña chóng cÇn ph¶i dùa vµo hµng lo¹t chØ tiªu ®−îc

lËp trªn c¬ së tÝnh to¸n kinh tÕ- kü thuËt. Çc chØ tiªu c«ng nghiÖp lµ nh÷ng

th«ng sè ®éng, chóng lu«n thay ®æi phô thuéc ®iÒu kiÖn kü thuËt, c«ng nghÖ

khai th¸cvµ nhu cÇu cña thÞ tr−êng vµ do çc nguyªn nh©n kh¸c.Gi÷a çc chØ

tiªu c«ng nghiÖp cã mèi qua hÖ vµ sù phô thuéc lÉn nhau. ThÝ dô sù phô thuéc

cña gi¸ thµnh khai th¸c víi quy m« khai th¸c, møc thu håi thµnh phÇn cã Ých

phô thuéc vµo hµm l−îng cña chóng trong quÆng, sù nghÌo ho¸ phô thuéc ®é

dµy vµ møc ®é phøc t¹p cÊu tróc néi bé cña th©n quÆng. ChØ tiªu c«ng nghiÖpsö dông trong giai ®o¹n th¨m dß s¬ bé lµ chØ tiªu t¹m thêi vµ khi th¨m dß chi

tiÕt th× lËp chØ tiªu chÝnh thøc ®Ó tÝnh tr÷ l−îng. HiÖn nay ë n−íc ta çc chØ tiªu

c«ng nghiÖp do chñ ®Çu t− x©y dùng hoÆc ®Ò xuÊt vµ ph¶i ®−îc héi ®ång ®¸nh

gi¸ tr÷ l−îng kho¸ng s¶n phª chuÈn.

ViÖc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c çc chØ tiªu ë tÊt c¶ çc giai ®o¹n th¨m dß vµ

nghiªn cøu má cã ý nghÜa to lín. Do ®ã ng−êi ta th−êng ph©n thµnh 3 lo¹i chØ

tiªu cã liªn quan víi çc giai ®o¹n th¨m dß má.

- ChØ tiªu t¹m thêi: ë giai ®o¹n th¨m dß s¬ bé, chñ ®Çu t− (Çc c«ng tyhoÆc çc ®¬n vÞ, ç nh©n tiÕn hµnh c«ng t¸c th¨m dß má kho¸ng s¶n) sÏ ®Ò

nghÞ hoÆc x©y dùng çc chØ tiªu t¹m thêi ( th«ng qua nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi)

vµ Héi ®ång ®¸nh gi¸ tr÷ l−îng kho¸ng s¶n thuéc Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ

M«i tr−êng xem xÐt vµ phª duyÖt çc chØ tiªu ®ã. Sö dông chØ tiªu t¹m thêi cho

phÐp khoanh nèi th©n quÆng c«ng nghiÖp, tÝnh to¸n tµi nguyªn vµ tr÷ l−îng

[email protected]


30/203

30

kho¸ng s¶n trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng t¸c th¨m dß b¶o ®¶m nhanh vµ cho

phÐp ®¸nh gi¸ s¬ bé má ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt tæ chøc c«ng t¸c

th¨m dß chi tiÕt hay kh«ng

- ChØ tiªu c«ng nghiÖp chÝnh thøc: §−îc thµnh lËp ë giai ®o¹n kÕt thócth¨m dß chi tiÕt vµ chñ yÕu do çc c¬ quan thiÕt kÕ lËp (nghiªn cøu kh¶ thi) vµ

Héi ®ång ®¸nh gi¸ tr÷ l−îng kho¸ng s¶n (Héi ®ång §GTLKS ) thuéc Bé Khoahäc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng phª chuÈn. ChØ tiªu nµy ®−îc sö dông ®Ó ®¸nhgi¸ c«ng nghiÖp má, ®Ó tÝnh tr÷ l−îng, ®Ó thiÕt kÕ khai th¸c má míi vµ thiÕt kÕl¹i çc xÝ nghiÖp má ®ang khai th¸c.

- ChØ tiªu khai th¸c ( chØ tiªu t¸c nghiÖp) : Do çc Tæng c«ng ty, c«ng tyhay çc xÝ nghiÖp khai th¸c má ®ang ho¹t ®éng x©y dùng trong giai ®o¹n th¨mdß khai th¸c vµ khi cÇn thiÕt cã thÓ do çc bé chñ qu¶n phª chuÈn. Çc chØtiªu t¸

Documents

Phương Pháp Thăm Dò Mỏ - Đông Văn Nhi