Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Koude Oorlog 1945-1991
1945
Einde Tweede Wereldoorlog
1955
Oprichting Warschaupact
1 Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de
spanning tussen deze blokken? 1945-1955
37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie 38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme 40 Het voeren van twee wereldoorlogen 43 Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering 45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog 47 De eenwording van Europa
Kenmerkende Aspecten
Communistische partij aan de macht Klasseloze samenleving Wereldrevolutie
Stalin (1928) Totalitaire staat Communistische
partijdictatuur Economische staatscontrole Geen individuele vrijheid
Revolutie Rusland 1917
Tegenovergesteld aan ideologie Sovjet Unie
Democratie
Politieke rechten van het individu
kapitalisme
Verenigde Staten
1941: samenwerking tussen VS en SU in strijd tegen as-mogendheden Tegen einde van de oorlog
liepen spanning tussen beide landen op • Conferentie Potdam (1945):
onenigheid over vredesregeling Duitsland en nieuwe machtsverhoudingen in Europa
• Streven naar invloedssfeer • Vijandbeeld van elkaar • Atoombom
Tweede Wereldoorlog
Mei 1945: capitulatie Duitsland
Japan gaf zich nog niet over
Truman besluit atoombom in te zetten
in geheim ontwikkeld
6 augustus 1945 Hiroshima – 78000 doden in 1 sec.
Na 2e bom (Nagasaki) gaf keizer zich over
Voorbeeld 1: Atoombom op Hiroshima 1945
Ook bekend als containmentpolitiek:
President Truman beloofde financiële en militaire steun aan alle landen die het communisme buiten de deur wensten te houden
Hij probeerde een dam op te werpen tegen communistische expansie
Truman doctrine (1947)
VS door oorlog ecnomische grootmacht geworden
VS steunt Europa economisch dmv Marshallplan
Wederopbouw
Communistische partijen zouden van armoedige situatie in Europa kunnen gaan profiteren
Afzetmarkt
Voorbeeld 2: Marshallplan 1947
1948-1952: 12 miljard Amerikaanse dollars naar Europa
Rusland + Oostbloklanden doen niet mee
Uit angst voor nieuwe oorlog gaan aantal Europese landen samenwerken op economisch gebied (Ned, Bel, Lux, Fra, Wdui, Ita) voorloper Europese Unie Economische groei
Voorbeeld 2: Marshallplan 1947
Satellietstaten
Volksdemocratieën naar het model van de Sovjet Unie
Oost-Europa
Stalin liet alle toegangswegen naar West-Berlijn afsluiten uit ongenoegen over de invoering van een eigen munt in de geallieerde zones
VS wist met veel inspanningen West-Berlijn te behouden.
Europa raakt verdeeld in twee ideologische machtsblokken
Blokkade van Berlijn 1948
Europa raakt verdeeld in twee ideologische machtsblokken
Grimmiger situatie door
Atoombom
Wapenwedloop
Militaire bondgenootschappen
Machtsblokken
Senator McCarthy geeft op 9 feb 1950 toespraak Lijst met communisten die voor
Amerikaanse overheid werken Commissie moet onderzoek doen naar
deze lijst Hoorzittingen Weinig bewijs Verlies baan of gevangenisstraf
Bekendste proces: Ethel en Julius Rosenberg
Spionage voor SU ivm atoomwapens (?) Doodstraf
Voorbeeld 3: Redevoering senator McCarthy over
communisten in de VS 1950
1955
Oprichting Warschaupact
1963
‘Ich bin ein Berliner’
2 Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide
grootmachten, 1955-1963?
37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologiën communisme en fascisme/nationaalsocialisme
45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
Kenmerkende aspecten
Stabilisering conflict oost-west
BRD (West-Duitsland) lid van NAVO en DDR (Oost-Duitsland) lid van Warschaupact
1956 Hongaarse Opstand neergeslagen door Warschaupact-troepen; Westen grijpt niet in
Na dood Stalin (1953): vreedzame co-existentie
Nieuwe spanningen
Sovjet-Unie: Chroesjtsjov
Verenigde Staten: Kennedy
1961 (tweede) crisis rond West-Berlijn
Berlijn belangrijke symboolfunctie voor Westen
Veel DDR-burgers vluchten via Berlijn naar West
Berlijnse Muur wordt gebouwd
Nieuwe spanning (2)
1962 Cubacrisis
Sovjet-Unie wil raketten plaatsen op Cuba als tegenwicht van VS-raketten in Europa/Eurazië
Wereld op rand van de afgrond
3-4 november 1956 Felix Meritis, Keizersgracht Amsterdam Hoofdkantoor Communistische
Partij Nederland Dagblad ‘De Waarheid’
Bestorming van Felix Meritis nav neerslaan Hongaarse Opstand (Boedepast) door Sovjettroepen
Voorbeeld 1 Bestorming van Felix Meritis Amsterdam 1956
26 juni 1963: speecht JFK aan bevolking West-Berlijn
Door bouw muur (1961) was Berlijn ‘eiland in de communistische zee’
Steun VS aan West-Berlijn
Duidelijk gericht tégen Sovjet-Unie
Voorbeeld 2 ‘Ich bin ein Berliner’ Kennedy 1963
1963
‘Ich bin ein Berliner’
1991
Einde communistisch bewind in Sovjet-Unie
3 Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af, 1963-1991
37 De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie 38 Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme 45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog 47 De eenwording van Europa 48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Kenmerkende Aspecten
Gevolgen Cuba-crisis
Besef bij beide partijen dat de Koude Oorlog dreigde uit te lopen op een onbeheersbaar nucliair conlict
Verbeterde betrekking SU en VS (Détente): Communicatie Wapenonderhandelingen Crisisbeheersing
Echter: beide partijen blijven vasthouden aan controle over hun invloedssferen
Dubcek, nieuwe leider in Tsjecho-Slowakij: ‘socialisme met een menselijker
gezicht’ Voorstander democratisering
Tsjecho-Slowaken gaan de straat op Jeugd: meedoen met opkomende
(Westerse) jeugdcultuur Arbeiders: hoopten op verbetering
werksituatie
Voorbeeld 1 Praagse Lente 1968
Sovjetleider Brezjnev roept Dubcek tot de orde. Is bang voor ‘olievlekwerking’. Dubcek laat zich niet intimideren. Gevolg = Praagse Lente: • Manifest met openlijke kritiek op
misstanden • Voorstel voor meer hervormingen
20-21 augustus: Sovjettroepen vallen Praag binnen. Dubcek wordt vervangen. Hervormingen teruggedraaid.
Voorbeeld 1 Praagse Lente 1968
De spotprent hieronder laat Tsjecho-Slowakije zien (de trein) die de afslag naar democratie wil nemen. De SU en het Warschaupact halen in alle paniek de wissel om, zodat Tsjecho-Slowakije weer de kant op gaat die zij willen. Onder het gezicht op de trein staat 'Dubček.'
Belangrijkste periode in ‘détante’ tussen 1969-1972, afgesloten met Salt I-akkoorden:
Voorkomen van MAD
Onderhandelingen over vermindering kernwapens
Voorbeeld 2 Salt I ondertekend 1972
Jaren ‘80 SDI-project
(raketschild in de ruimte) van VS
Onrust bij SU: Russische economie kan deze stap in wapenwedloop niet aan
Westerse bevolking toont steeds meer verzet tegen kernbewapening
1979 neemt NAVO dubbelbesluit:
572 Amerikaanse kruisraketten in Europa
Onderhandeling met SU over beperking
Voor- en tegenstanders in Nederland: Voor: vredesbeweging onderschat Warschaupact
Tegen: voorstanders worden gezien als wegbereiders van kernoorlog
Voorbeeld 3 Demonstratie tegen kernwapens in
Amsterdam 1981
12 december 1981:
datum definitieve beslissing Nederlandse regering
21 november 1981:
400 000 demonstratie in Amsterdam bijeen
Effect klein
Helft bevolking bleef voor plaatsing
Regering tekent plaatsingsverdrag
Door verandering Koude Oorlog geen raketten geplaatst (!)
Voorbeeld 3 Demonstratie tegen kernwapens in
Amsterdam 1981
Gorbatsjov Laatst fase van Koude Oorlog Beleid Gorbatsjov: Glasnost (openheid) Perestrojka (staatkundige en
economische hervorming)
Eind Koude Oorlog
Loslaten Breznjev-doctrine (SU-tegenhanger van Truman-doctrin): Oostbloklanden kunnen eigen koers gaan volgen
Hongarije opent grens naar Westen (1989)
Val van de Berlijnse Muur (1989)
Uiteenvallen Oostblok
Gorbatsjov afgezet (1991): einde
communistische bewind in de SU
Eind Koude Oorlog, kansen voor Europese samenwerking