Gimnazija

TEMA: DUNAV- referat iz geografije -

dana: 07.06.2011. radio:

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

1. Izvori

Dunav počinje od Donauešingena gde se spajaju dve manje reke Breg i Brigah, koje svoje izvore imaju na planinskim vrhovima Furtvangena (planina Švarcvald), pa odatle Dunav nosi naziv Donau (na nemačkom). Međutim na mermernoj ploči u Firstenberškom parku kod Donauešingena, koja je mnogo starija od monografskog zapisa mesta, na samom vrelu reke Brigah (slika), piše: CAPUT DANUBII, tj. Glava Dunava.

Sl. 1 Mesto na kome Breg i Brigah grade Dunav

Budući da je izvor Brega bogatiji vodom i da je duži, izvor ove reke koja je duga 45.9 kilometara sve češće se uzima kao pravi izvor Dunava. Izvor se nalazi na nadmorskoj visini od 1.048 metara. Brigah je dug 40.22 kilometara, a njen izvor je na visini od 940 metara. Obe reke se spajaju nešto malo istočnije od Donauešingena, a do samog ušća dve rečice ide se kroz lepo uređeni park i šumarak.

Brojni naučnici bavili su se izvorištem Dunava, među njima i poznati istraživač mora Žan Žak Kusto, koji je snimio svoj film o izvoru Dunava. Spor o izvorištu Dunava preneo se i u literaturu, pa je poznati pisac Klaudio Magris napisao svoje delo „Dunav - biografija jedne reke“. Regionalna vlada Baden Vitemberga morala je i sama da se umeša u spor između Furtvangena i Donauešingena o tome gde je izvor Dunava. Posle brojnih analiza i debata, tadašnji ministar za poljoprivredu i šumarstvo izdao je 1982. saopštenje da „takozvani izvor Dunava u Donauešingenu u geografskom i hidrološkom smislu sigurno nije jedini izvor

Dunava... Breg može da se označi kao glavni izvor reke Dunav“. Samo zbog turističkog komfora, izvor i potok u dvorištu dvorca Furstenberg u Donauešingenu u mnogim turističkim vodičima smatra se izvorom ove reke, a turisti gledaju u bistru vodu kao da je ona doista ono što bi oni želeli da vide. Čak i kada znaju da nisu videli izvor Dunava, vraćaju se opisujući uspomene kao da jesu.

2. Etimologija (poreklo) naziva reke Dunav

Njen latinski naziv je Danubius. Etimološki se radi ο kovanici (k), koja proističe od reči Διος-Ζευς (Dios-Zevs), čiji je bukalički oblik Δαν, Ζαν (Dan, Zan), sve izvedeno od korena δι, δίος (di,dios) – što znači sjajan, "sjajnebeski". U mitologiji, Zevs ili Dias je Kronov i Rejin sin, kralj bogova i ljudi, bog neba i začetnik svih prirodnih pojava. Genitiv od Δαν (Dan) je Δανου (Danou). Drugi član imena Danubius je bius koji je proizišao od reči βίος bios, latinski vivus, tj. život, posebno ljudski život. Dakle, u prevodu reč Dunav znači sjaj nebeskog života, što znači da je reka Dunav – reka sjajnog nebeskog života u bukvalnom prevodu.

1

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

3. Istorija Dunava

Drevni Tračani zvali su ga Istros, Skiti - Mataos, Rimljani - Danister i Danubius, Grci - Dunavius, Nemci i Austrijanci i sada ga zovu - Donau, Francuzi - Le Danibe, Mađari - Duna, Italijani - Danibo, Turci - Tuna, Rumuni - Dunarea, Česi, Slovaci i Rusi - Dunaj, a Srbi i Bugari - Dunav.

Indoevropski koren reči "Danu" znači reka. Nema reke na planeti sa toliko imena, što znači da je Dunav od uvek bio emancipovan, gostoprimljiv i rad svim narodima koji su živeli ili dolazili na njega.

Tako se smatra da su drevni Argonauti predvođeni slavnim Odisejem brodili Dunavom u potrazi za "zlatnim runom" i prvi prošli katarakte Đerdapa. Dunav je prava enciklopedija, o njemu su pisali Aristotel, Herodot, Strabon, Ovidije, Plinije Stariji, Tibul, Ciceron, Vergilije. 

Reka koja je bila uvek saučesnik u istorijskoj sudbini naroda na njenim obalama. Reka na čijem ogledalu se vidi istorija naroda kojih više nema i naroda koji žive sada sa njom: Nemaca, Austrijanaca, Slovaka, Mađara, Hrvata ,Srba, Rumuna, Bugara, Ukrajinaca.

Sl. 2 Mapa Dunava

2

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

Dunav je večan kao Tibar, plodonosan kao Nil, veličanstven kao Misisipi, ljubljen kao Volga, živahan kao Rajna, to je jedinstvena reka na evropskom kontinentu.

Tako mnogotomna enciklopedija nazvana Dunav, je izvor nadahnuća, mudrosti i sudbina naroda koji žive pored njega za mnoga pokolenja. Možda je to dalo za pravo Napoleonu da kaže: "Dunav je car među rekama". 

Pored Dunava vekovima se stvarala istorija i legende. Od kada su počeli istorijski anali za vreme pohoda Aleksandra Velikog, na persijskog cara Darija, pa sve do legende o Nibelnuzima. Stari istoričar Herodot govori o Dunavu "najveći među rekama" a Hesiod kao "brat Nila", sin “Okeana i boginje mora Tetide".

Na Trajanovoj medalji Dunav je prikazan kao žena sa pokrivačem.Tu se vidi u urna-simbol tajne kod starih rimljana. Tajna je bila nerešiva, nije se znalo izvorište Dunava. Aristotel je smatrao da Dunav izvire negde na Pirinejima i da se deli na dva rukavca - jedan se ulivao u Crno more, a drugi u Jadransko more, i to od "Gvozdenih vrata" (Đerdapa) teče kao druga reka pod imenom Istros - dato od Tračana ili pod imenom Mataos - dato od Skita.

U najnepristupačnijem delu Dunava u Đerdapu rimski imperator Trajan ( I-II v.) napravio je jedan od najvažnijih puteva Rimske imperije. Nekoliko vekova kasnije krstaši predvođeni Gotfriđom Bulonjskim i Fridrihom Barbarosom krenuli su pored Dunava na istok u ratnom pohodu na Svetu zemlju Jerusalim, na Hristov grob. Iz Mađarske su prešli Dunav verovatno kod Golubca, jer su prvi vojnički logor napravili u Braničevu. Tu su ih sačekali glasnici Stefana Nemanjića vladara Srbije, sa porukom da krstaši mogu bezbedno da prođu.

Sl. 3 Trajanova tabla u Đerdapskoj klisuri

U prvom veku nove ere prirodna granica reka Dunav, omeđila je Rimsku državu. Rimljani su tek sedamdesetih godina I veka prvi put stigli do Dunava. Potrebno im je bilo još devedeset godina ratovanja, da bi do kraja Antike IV Flavijeva i VII Klaudijeva legija trajno obezbedile severnu granicu. Izgradnjom puteva desnom obalom Dunava prvenstveno radi transporta trupa prilikom osvajanja Dakaje, doprinela je i razvoju gradova i naselja, najpre oko utvrđenih vojničkih logora.

Gradsko naselje Mons Aureus, na levoj obali potoka Seona, pružalo se na većem prostoru pored Dunava. Izvorni podaci o ovom naselju potiču iz III i IV veka. U Eutropiji se spominje

3

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

gajenje vinove loze u okolini ovog naselja za vreme cara Proba (276-282), jednog od trojice rimskih careva, koje je Rimu podarila drevna Ilirija. Mons Aureus je označen kao civitas (naselje) udaljen 26 milja od Singidunuma (Beograda). Tabula Peutineriana, koja se datira u IV veku, potvrđuje ovaj podatak, dok ga Itinerarium Antonianum locira na dve milje manje.

Između ovog naselja i sledeće stanice Vinceje, nađeni su tragovi rimskog graničnog utvrđenja. Vincea (Ćirilovački potok) je bila naseobina između dva grada Mons Aureusa i Marguma (Dubravica).

Duboko kroz istoriju, Dunavom i uz njega prolazili su mnogi narodi, vojske, trgovci itd. Taj put kasnije je nazvan putem svile a i danas povezuje Aziju sa Evropom. Vekovima je istorija podunavskih naroda pisana i na obalama Dunava, a tako je sve do današnjih dana.

4. Nastanak Dunava

Smatra se da je alpski-gornji Dunava nastao u gornjomiocenskom periodu (pre 30 miliona godina), kada nastaje tektonsko spuštanje kopna u oblasti, doline fione, i more prodire na sever u kopno. Sredinom miocena (pre 20-25 mil. godina) velikim tektonskim pokretima unutar alpsko-karpatskog luka planina nastao je Panonski bazen, koji se kao more prostirao sve do Aralskog jezera na istok, sa ostrvima, koji su u stvari predstavljali vrhove nekadašnjih planina. 

Na kraju miocena (pre 15 mil. godina) prekinuta je veza Panonskog mora sa svetskim morem. Sliv gornjeg-alpskog Dunava postao je kopno. Preko nataloženih morskih sedimenata potekle su reke, formirajući prvi hidrografski sliv gornjeg Dunava, koji se tada ulivao u jezero Bečkog bazena. Dalja tektonska pomeranja-izdizanja kopna dovela su do raspada Panonskog mora, koje se podelilo na Panonsko (bačasto) i Pontsko more, koja su se spajala preko morskog tesnaca koji se nalazio na mestu današnje Đerdapske klisure. 

U pliocenu( pre 1-14 mil. godina) Panonsko more se postepeno povuklo i nestalo, a Pontsko more se održalo i postepeno pretvaralo u Crno more. Preostale vode Panonskog mora zadržavale su se u manjim jezerima (nazvana paludinska, po pužu iz roda Paludina), koja su uskoro bila zasuta rečnim i eolskim nanosom (pre 300.000 godina) na kraju pliocena do polovime pleistocena.

Tada se konačno formira hidrografski sistem basena Dunava, koji teče kroz Đerdapsku klisuru dalje kroz Ponsko more, odnosno jezera. Današnja savremena rečna mreža Dunava formirana je pred kraj pleistocena, odnosno pred očima ljudi iz kamenog doba. Ogranci Karpata su se dalje izdizali dok je Dunav dubio svoje korito stvarajući najveću i najlepsu klisuru u Evropi.

5. Sliv i fizičko – geografske odlike Dunava

Dunav je najznačajnija evropska reka. Sastavni je deo transevropskog plovidbenog sistema Rajna-Majna-Dunav, koji svojom dužinom od 3.505 km plovnog puta spaja Atlantik i Mediteran, povezuje zapad i istok Evrope..Dunav je i kroz istoriju uvek bio važan međunarodni plovni put. Dugo vremena bio je severoistočna granica rimske imperije. Danas teče kroz ili čini granicu deset zemalja:

4

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

Nemačka, Austrija, Slovačka, Mađarska, Hrvatska, Srbija, Bugarska, Rumunija, Moldavija i Ukrajina. Izvire na planini Švarcvald u Nemačkoj i uliva se u Crno more na prostoru Rumunije.

Dunav je 27 reka po veličini na svetu a 32 po slivu (porečju), dok je u Evropi druga reka (tokom dugim 2.888 km) iza Volge (duge 3.692 km).

Dunav nastaje od reke Brege i Brigaha, koje izviru u Švarcvaldu i spajaju se kod mesta Donaušingena (na 678 m nad morem) i odatle teku pod imenom Dunava. Izvor Brega je blizu Furtvangena, na 1.078 metara visine. Tako je ustvari Dunav reka bez "izvora". Takozvani izvor Dunava obzidan je mramorom sa natpisom "Caput Danubii", u parku Donaušingena, zapravo je prvi i neznatan pritok Dunava. Dunav iz Baden'Njuntenberga, gde prolazi kroz Sigmaringen i Ulm, ulazi preko Bavarske (Regensburg i Pasau) u severnu Austriju (prolazeći kroz Linz i Beč), pa kroz jug Slovačke gde prolazi kroz Bratislavu, prelazi preko Mađarske (kroz Budimpeštu) od severa prema jugu i ulazi u istočnu Hrvatsku (prolazeći kraj Vukovara) i severnu Srbiju.

Sl. 4 Dunav u Bratislavi

Sl. 5 Dunav u Budimpešti

5

Gimnazija Dunav 07.06.2011.Prolazeći kroz Beograd, reka kasnije stvara granicu između Srbije i Rumunije, pa kasnije i između Rumunije i Bugarske, nakon čega se uliva u Crno more u Rumuniji, stvarajući veliku deltu na granici s Ukrajinom. Republika Moldavija je 1990. godine, dobila pristup na otprilike 300 metara leve obale reke kod Giurgiliestja (između gradova Galati i Reni).

Na ušću u Crno More Dunav stvara deltu (5.500 km2 ) sa tri veća rukavca.Delta Dunava je zaštićena prirodna regija u Rumuniji i Ukrajini gde se nalazi šuma Letea. Deltu je Unesko označio kao svetsku baštinu 1991. godine. Rumunija koja je 1984. godine, otvorila kanal od 64 kilometra od Crnevode do Crnog mora, čime je skratila put od 400 kilometara, izrazila je zabrinutost zbog ekoloških posledica izgradnje kanala Dunav-Crno more sa ukrajinske strane.

Sl. 6 Ušće Dunava u Crno more – Izmailski Čatal

Dunav od izvora pritoke Brege u Švarcvaldu do ušća u Crno More dugačak je 2.897,6 km (u vazdušnoj liniji 1.630 km ). Dunavski sliv - bazen obuhvata 816.947 km2, što predstavlja 8,5 % površine Evrope. Pored njegovih obala u 8 država žive pripadnici 10 naroda, a u njegovom slivu živi oko 80 miliona Evropljana. Najduže obale Dunava u okviru svojih granica ima Rumunija a Ukrajina najkraće, ali sa najboljim uslovima za plovidbu.

Prema fizičko-geografskim uslovima reka se deli na: - gornji (Alpski),- srednji (Panonski) i - donji (pontski) Dunav.

Dužina sliva iznosi 1.690 km a širina 820 km. 0blik mu je asimetričan, s tim da desna strana reke zahvata 44 % a leva 56 % površine sliva. Hidrografski sistem Dunava nastao je između slivova Sredozemnog mora na jugu, kanala La Manš i Severnog mora na zapadu i Baltičkog mora na severu. Ovi slivovi imaju malu širinu pa su pritoke tih mora uglavnom male dužine. Sve ove pritoke izviru na spoljnoj strani crnomorske vododelnice, u unutrašnjosti evroskog kontinenta i teku periferno do najbližeg mora, što im daje maritimna svojstva. 

Dunavski hidrografski sistem ima odlike centralnog odvodnjavanja, koje se vrši od vododelnica koje nisu daleko od pomenutih mora prema unutrašnjosti evropskog kontinenta u pravcu sa zapada prema istoku. Crno more, na čijoj zapadnoj obali se završava tok

Dunava, spada u mora koja su skoro po strani od važnijih pomorskih puteva i skoro potpuno odvojena od njih.

6

Gimnazija Dunav 07.06.2011.Crno more spojeno je sa Sredozemnim morem uskim morskim prolazima Bosforom (0,7 km) i Dardanelima (1,7 km) te po svom položaju ima izrazito kontinentalna obeležja. Centralno odvodnjavanje Dunava i kontinentalne osobine Crnog mora daju njegovom Slivu kontinentalne osobine. Zato se reka Dunav i njegov sliv bitno razlikuju od ostalih evropskih plovnih reka i njihovih slivova u centralnoj, zapadnoj i južnoj Evropi.

Sliv alpskog ili gornjeg Dunava proteže se od Devinskih vrata (1.880 km). Sliv panonskog ili srednjeg Dunava prostire se uzvodno od Turnu Severina (951 km), a sliv pontskog ili donjeg Dunava leži nizvodno od Tura Severina (Drobeta) do Crnog mora. 0vo je zbog toga sto veliki planinski lanci Alpa i Karpata dele sliv Dunava na tri dela, koji se medjusobno bitno razlikuju po svojim morfološkim i hidrološkim osobenostima.

Dužina Dunava kroz Srbiju iznosi 588 km.

6. Pritoke reke Dunav

U Dunav utiče oko 300 pritoka, od kojih su po hidrološkom značaju važne 180, a 120 su srednje reke, od kojih su plovne 34 reke za brodove. Opšta dužina plovnih pritoka Dunava iznosi oko 1920 km. H.S. "Dunav-Tisa -Dunav" ima plovnu dužinu 664 km. Kada se tome doda ukupna plovna dužina Dunava, koja iznosi 2.588 km, računajući od Ulma do Crnog mora, dobija se ukupna navigaciona dužina plovnih puteva u bazenu Dunava od 5.172 km.

Tako da Dunav po značaju u svetskom unutrašnjem vodnom saobraćaju zauzima 6. mesto posle: Misisipija, Rajne, Ohaja, Volge i Jangcekjanga. Međutim, po značaju u Evropi je na 3 mestu iza: Rajne i Volge.

Desne pritoke sliva daju 66 % količine vode u Dunavu, a leve 34 %.Pritoke koje se nalaze većinom u Alpama, većinom priteču s desne strane. Od izvora do ušća, najveće pritoke Dunava su:

- Iler sa 70 m³/s - Drava sa 577 m³/s - Leh sa 200 m³/s  - Tisa sa 794 m³/s - Nab sa 49 m³/s  - Sava sa 1 564 m³/s - Altmul sa m³/s - Tamiš sa 47 m³/s  - Izar sa 174 m³/s - Velika Morava s 232 m³/s  - Insa m³/s - Timok sa 31 m³/s  - Traun sa 150 m³/s - Žiu sa 86 m³/s  - Ens sa 195 m³/s - Iskar sa 54 m³/s  - Morava sa m³/s - Olt sa 174 m³/s - Raba sa 63 m³/s - Jantra sa 47 m³/s - Vag sa 161 m³/s - Ardžeš s 71 m³/s  - Hron sa55 m³/s - Jalomica s 45 m³/s  - Ipel sa 22 m³/s - Siret s 240 m³/s  - Šio, iz Balatona, m³/s - Prut s 110 m³/s.  

7

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

7. Dunav – Srbija

Kroz Srbiju Dunav teče u dužini od 588 kilometara, od Bezdana do Prahova. Od toga, 137.6 kilometara predstavlja zajednički sektor sa Hrvatskom, a 299.35 kilometara sa Rumunijom.

Plovan je celim svojim tokom od 1433. pl. km (Bezdan) do 845.pl. km (Prahovo).Ambijent Panonske, ravničarske reke smenjuje tokom kroz najveću i najlepšu rečnu klisuru Evrope:130 km dugu Đerdapsku klisuru, nastalu u pliocenu, razdvajanjem planinskog masivaKarpata. Kroz nju je isteklo Panonsko more.

Sl. 7 Plovan tok Dunava kroz Srbiju

I upravo na ovom delu svoga toka, u Dunav se ulivaju nekoliko većih reka Drava, Tisa, Sava, Tamiš, Velika Morava, Nera, Timok, on se tu širi i postaje velik i moćan.  

Reka Dunav predstavlja veoma važan transportni koridor (pan-evropski koridor VII). To je jedini unutrašnji plovni put među 10 pan-evropskih koridora.Karakteristika ravničarskog toka Dunava, kroz Vojvodinu, jesu zone  isprepletane barama, kanalima i rečnim rukavcima, sa brojnim staništima ptica i divljih životinja. Nekoliko prirodnih rezervata i dva nacionalna parka (Fruška Gora i Đerdap) predstavljaju prirodno blago dunavskog toka kroz Srbiju.

Na početku, Srbija deli Dunav s Hrvatskom, da bi kod Bačke Palanke reka u potpunosti skrenula u Srbiju (Vojvodinu). Dunav kroz Srbiju teče jugoistočno od hrvatske do rumunske granice.

Prvi važniji grad kroz kojeg reka prolazi u Vojvodini je Apatin, čija opština graniči sa Hrvatskom, a i koji se nalazi na udaljenosti od samo 25 km od mađarske granice. Nizvodno od ovog grada, reka prolazi kroz Novi Sad čiji su mostovi teško oštećeni za vrijeme NATO-ovog bombardovanja 1999. godine.

Kroz više od šest godina se promet kroz dva dela grada odvijao pomoću pomoćnog mosta, što je onemogućavalo i plovidbu rekom, a most je bio otvoren tri dana nedeljno.

8

Gimnazija Dunav 07.06.2011.Nakon što je 11.10. 2005., ponovno pušten u promet obnovljeni „Most slobode”, plovidba Dunavom bez prepreka je ponovno postala moguća.

Sl. 8 Dunav u Novom Sadu

Nakon putovanja od 70 kilometara, Dunav dolazi do Beograda, koji je treći po veličini grad na reci sa 1,6 miliona stanovnika. Ovaj grad koji je naseljen već 7 000 godina je jedno od najstarijih stalno naseljenih mesta na obalama Dunava. Grad je sagrađen na ušću Save u Dunav, kojim dominira tvrđava Kalemegdan. Na srpskoj strani reke nalazi seNacionalni park Đerdap unutar kojeg se nalaze ostaci Trajanovog mosta i Trajanova tabla.

Svojim daljim tokom kroz Srbiju, reka prolazi kroz industrijske gradove Pančevo (gdje se u Dunav uliva Tamiš) i Smederevo (gdje se u Dunav uliva Morava). Reka dalje prolazi kraj tvrđave Golubac na ulasku u Đerdapsku klisuru.

Sl. 9 Tvrđava Golubac

Dunav dalje čini granicu Srbije sa Rumunijom, a tu se nalaze i dve hidroelektrane na reci Đerdap I i Đerdap II.

Sl. 10 Hidrocentrala Đerdap

8. Kanal Dunav – Tisa – Dunav

9

Gimnazija Dunav 07.06.2011.Kanal Dunav-Tisa-Dunav je jedinstveni sistem kanala protiv poplava kao i za navodnjavanje zemljišta; kao i za plovni put, za otpadne vode, za turizam, lov i ribolov. Sistem kanala koji se protežu na oko 12.700 km², između reka Dunav i Tisa, u Bačkoj i Banatu, na teritorije Vojvodine.

Ukupna dužina kanala je 929 km, uključujući nove i stare kanale i pritoke koje su bile cele ili delom obnovljene i integrisane u sistem kanala. U mreži kanala postoje 51 objekta - 24 kapije, 16 predvodnica, 5 sigurnosnih kapija, 6 pumpi, kao i 180 mostova. Ova mreža omogućava sušenje oko 700.000 ha zemljišta i navodnjavanje 50.000 ha. Moguća plovidba kanalom je 664 km. U sistemu kanala nalazi se 14 luka za utovar-istovar tereta.

Sl. 11 Kanal Dunav-Tisa-Dunav (reka Nera)

Od 1958 -1976 rađena je rekonstrukcija, kao i novi kanali u postojećem sistemu kanala koji su pravljeni još za vreme Austro-Ugarske. U tom periodu sagrađeno je 84 mosta - 62 za vozila, 19 za železnicu i 3 pešačka mosta. Jedna od najznačajnih građevina na kanalu je brana kod Novog Bečeja na Tisi, koja reguliše vodostaj i navodnjava oko 300.000 ha zemljišta u glavnom kanalu u Banatu.

9. Turizam na Dunavu

Dunav je najznačajnija evropska reka. Sastavni je deo transevropskog plovidbenog sistema Rajna-Majna-Dunav, koji svojom dužinom od 3.505 km plovnog puta spaja Atlantik i Mediteran, povezuje zapad i istok Evrope.

Dunav kroz Srbiju treba doživeti. Jedinstveno nautičko i avanturističko iskustvo, nova saznanja, istraživačka iskušenja i različiti oblici zabave u ekološki očuvanom okruženju, neodoljiv su izazov za sve ljude radoznalog duha i otvorenog srca.

U Srbiji Dunav dostiže svoju punu snagu. Tu snagu on nosi smireno i dostojanstveno. Samo u krivinama ubrza kretanje, da bi, nakon što savlada prepreku, ponovo usporio, nastavljajući put otmenom suzdržanošću.

Autoritetom iskonske snage, Dunav obavezuje i sve svoje saputnike na odmereno ponašanje. Možda se zato, samo na mestima koja im Dunav odabere, oni tako rado prepuštaju neobaveznoj i opuštenoj zabavi, druženju i igri, na nekoj od zaštićenih plaža, uz kafane ili izletišta. Jer, već narednog dana, Dunav ih neumoljivo vodi dalje, na svom putu do mora.

Od Panonske ravnice na severu do Đerdapa, najveće rečne klisure u Evropi, predeli i vidici se neprestano i iznenađujuće menjaju. Svaka okuka je novo putovanje. Pored vas promiču izuzetni ribolovni tereni, nacionalni parkovi, zalivi, bujnom vegetacijom obrasla ostrva, peščani sprudovi, limani, tršćaci i kristalno čista protočna jezera. Guste šume, veličanstvene

10

Gimnazija Dunav 07.06.2011.klisure i kotline prave su oaze retke flore i faune. One vas vode u netaknuto carstvo prirode, kakvih je u Evropi sve manje.

U savršenom skladu sa prirodom, duž dunavskih obala nižu se mnoga preistorijska naselja, rimska i srednjovekovna granična utvrđenja, manastiri i crkve, ali i dinamični moderni gradovi.

Na dunavskim obalama žive različite životinje - planinski divojarci, srne, jeleni, medvedi, divlje svinje, vukovi, lisice, risovi, zečevi i druge životinje. U ritovima, barama ili na adama Dunava gnezde se divlje ptice: patke, divlje guske, pelikani, galebi, čaplje, rode, kormo-rani, lopatari, nilski flamingo itd.

Obale Dunava bogate su listopadima a manje sa četinarima. Naročito su bogate plodnim oranicama, voćnjacima i vinogradima ( još iz doba Rimljana, koji su prvi doneli lozu na sunčane obale Dunava u našoj zemlji ).

Vode Dunava su bogate rečnom ribom i rakovima. Najbogatiji ribarski tereni su na našem delu toka Dunava između Apatina i ušća Drave kao i u Đerdapu.Posebno treba pomenuti Kopačevski rit "kao poslednju oazu", nedirnute prirode, koji se nalazi u tzv. "Dravskom trouglu" ( između: Apatina - Osijeka - Ušća Drave u Dunav). 0vo je sada jedino preostalo prirodno mesto sa jedinstvenim primercima divljih životinja, ptica i riba u Evropi.

Na Donjem Dunavu od aprila do maja lovi se moruna i jesetra. Od ikre morune spravlja se čuveni "crni kavijar", koji je po kvalitetu jedan od najboljih na svetu. Registrovani su ulovi kapitalnih egzemplara morune do 300 kg. Izgradnjom HE "ĐerdapI i II " ove ribe iz Crnog mora su iskorenjene ( zbog nemogućnosti prolaza kroz brane ) iz našeg dela toka Dunava sve do Prahova. 

Danas narodi svih podunavskih zemalja koriste vode, odnosno plovni put Dunava i prirodne lepote u nautičko-turističke i rekreativne aktivnosti, to ima za posledicu "brisanje svih granica i barijera među ljubiteljima Dunava i najviše doprinosi razumevanju među podunavskim narodima.Među brodarima, kao i među pomorcima, od pamtiveka postoji velika međusobna solidarnost u borbi sa stihijom ili zlom sudbinom na talasima Dunava. Nebrojeni su primeri da su posade brodova spašavale kako brodove tako i ljudske živote na Dunavu. 

Ovaj "običaj" postao je najvažniji deo Zakona o pomorskoj i unutrašnjoj plovidbi SRJ, prenoseći tako vekovima tradiciju da se uvek i u svakoj prilici pruža pomoć brodu i posadi u nesreći, pod uslovom da se time ne dovodi u opasnost sopstvena bezbednost broda i posade. 

Najpoznatija, najatraktivnija i najstarija međunarodna priredba podunavskih zemalja je: "Dunavska regata" kajakaša i kanuista, koja svake godine od Ulma do Suline, u julu i avgustu, okuplja sportiste-veslače iz svih podunavskih zemalja, Evrope i SAD, koji snagom svojih mišića veslaju skoro 2.600 km.

11

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

Sl. 12 Dunavska regata - Srbija

Potez Dunava od Beograda do Kladova pored prirodnih i istoriskih atrakcija nudi veoma razvijene turističke kapacitete u društvenom i privatnom sektoru "Đerdap -Turist" iz Kladova, ima najveću ponudu u hotelskim objektima, koji su podi¬gnuti na obalama Dunava, u Smederevu, Velikom Gradištu, Golupcu, Donjem Milanovcu, Tekiji, Karatašu i Kladovu. Pored atraktivne kuhinje hoteli nude gostima sportske terene, bazene za kupanje, izlete i šetnje brodovima po jezeru u Đerdapu na istorijska nalazišta i znamenitosti kao što su "Lepenski Vir" i "Trajanova tabla" ( koja za sada može samo da se vidi sa vode).

Sl. 13 Dunav – Beograd

Sl. 14 Ostrvo čaplja na Dunavu - Beograd

Uz Dunav se protežu čak i dva nacionalna parka Srbije. Prirodna bogatsva ovog poteza

12

Gimnazija Dunav 07.06.2011.Dunava pored ostalog nude izobilje poljoprivrednih i stočarskih proizvoda koji su nadaleko čuveni po svom kvalitetu. Naročito je čuven homoljski ovčiji sir sa bačija u Đerdapu. Bogatsvo šuma i livada u Đerdapu je garancija kvalitetnog meda za koji se od davnina, zna da ima lekovita svojstva. Zato mnogi nautičari-amateri i turisti kreću svake godine put Đerdapa. Za ljubitelje Dunava naročito je važno da u Đerdapu ima skoro isto sunčanih dana kao na Hvaru u Jadranskom moru.

Vekovima poznata napast "Golubačka mušica" iz pećina pored drevnog Golubačkog grada iskorenjena je posle izgradnje HE "Đerdap I" i sada je motiv "lađarskih" priča o ovoj napasti, koja je uništavala stoku u podunavlju.

Sl. 15 Đerdapska klisura - Srbija

Nikada do danas neka reka nije inspirisala toliko umetnika i graditelja da stvaraju remek-dela. Svako ko je jednom plovio Dunavom biće njegov zaljubljenik, jer nijedna druga reka nema takvu raznolikost predela, istorijskih lokaliteta, prelepe arhitekture i kulturnog blaga. Dunav je najtajanstvenija reka Evrope. Za neke on je njen kralj, za druge njegova kraljica. On krije i svoje pravo mesto rođenja u teško pristupačnim pećinama Švarcvalda i pravo mesto svog susreta sa Crnim morem.

Otkada je izgubio svoje Panonsko more, koje se protezalo od Alpa do Balkanskih i Karpatskih planina, on se mukotrpno bori i krivuda, probijajući se kroz stene i okuke, niz divlje i romantične kanjone, kako bi tekao pored veličanstvenih zamkova, tvrđava i manastira, okružen očaravajućim predelima i baroknim sjajem svojih obala.

Dunav nije samo reka. To je autentičan svet uzbudljivih prirodnih lepota, čuvar tragova najstarijih civilizacija, svedok zastrašujućih sukoba mnogih carstava za prevlast nad Evropom, ali pre svega, Dunav spaja više od 80 miliona ljudi, koji žive u devet zemalja, govore desetak i više jezika, pripadaju različitim religijama, neguju svoje istorijsko pamćenje, svoju umetnost, običaje, mitove i legende.

13

Gimnazija Dunav 07.06.2011. Od davnina ljudi su maštali da povežu Dunav sa Rajnom. Kada se 25. septembra 1992. taj san i ostvario, velika evropska porodica mogla je početi da se stvara. Da bi ona dugo i srećno živela, kao u ostvarenoj bajci, svi evropski narodi ulažu napor da se ta mlada veza učvrsti, razvije i da postane osnova za stvaranje trajne harmonije i blagostanja. Dakle, jednom rečju turistički potencijal reke Dunav je ogroman.

Vode Dunava i danas teku pored naših obala i mi smo svedoci lepote reke. Nalazimo se pred istorijskom raskrsnicom, da li ćemo zaštiti vode Dunava i budućnost generacija, ili ćemo nastaviti svesno da ga uništavamo "prljavim" tehnologijama. 

Sl. 16 Gvozdena vrata Dunava, Đerdapska klisura - Srbija

14

Gimnazija Dunav 07.06.2011.

Sadržaj:

1. Izvori

2. Etimologija (poreklo) naziva reke Dunav

3. Istorija Dunava

4. Nastanak Dunava

5. Sliv i fizičko – geografske odlike Dunava

6. Pritoke reke Dunav

7. Dunav – Srbija

8. Kanal Dunav – Tisa - Dunav

9. Turizam na Dunavu

15