Đuro Basler - ULOMCI RIMSKE ARHITEKTURE U BRATUNCU.pdf

7/25/2019 uro Basler - ULOMCI RIMSKE ARHITEKTURE U BRATUNCU.pdf

1/7

U R O

BASLER

ULOMCI

RI MS

KE

RITEKTURE BR TUNCU

Na nekoliko mjesta u

p o d r u

u Bratunca, 1n zemljitu Josipa

Vidmara, kod dananjeg magazina ita, na napu tenom srednjovje

kovnom groblju pod Bjelovcem u Voljevici i na groblju pod Gracem),

na

lazi se v e a k o i i n a o b r a e

n

i h blokova kamena r imskog porijekla,

upotrebljen

og

kao nadgrobni spomenici tokom

srednjeg

vijeka.

e u

nj ima

n a r o i t o

upadaju u o epistilni komadi neke g r a e v i n e trnja

je imala za lokalne prilike reprezentativni ka rakter.

Nalaze u voljevici opisali su 1891. i 1892. Ciro Truhelka i Vac

lav Radimsky.

1

) Truhelka je onuda traio rimsku cestu prema Skela-

nima pa je svakako zabiljeio kao vaan topografski fakat i posto

janje nekropole sa

a n t i k i m

kamenovima. Radimsky je bio opirniji,

pa je na prostoru nekropole zab il jeio 36 rimskih nadgrobnika

i

58

s t e a k a

Pod r imskim nadgrobnicima on je vjerovatno podrazu

mijevao

a n t i k a

spolija koja su se nalaz il a na tom prostoru . Tih 36

spol ija predstavljali su tada v e okrnjeqo nalazite, jer su samo

ne-

koliko godina prije toga graditelji ce

te pored Drine

v e i

broj t ih

spolija upotrijebili za gradnju nekog mosta u blizini. Me u spome

nicima

a n t i k o g

po

r ijekla. ko.

ii

su osta

li

s a u v a n i

in

s itu, Radimsky

je naao 7 komada

sa

figura lnim ukrasima i I poklopac sarkofoga.

Truhelka je objavio dva rel jefa sa nekog cippusa , koji - koliko se

na

crteu moe vidjeti - predstavlja ju Atisa u k a r a k t e r s t i n o j poz

i.

Tu je bila i jedna stela sa prikazima pokojnika. Radimski je objavio

-


2/7

9

DURO B SLER

blie

Voljevi

ci,

ili

blizu puta ko

j i

vodi u Srebrenicu.

Vrlo

vel

iki

broj

kamenja oko Voljevice,

a

opadanje

tog

broj a prema Gracu), sva

kako

govori

u prilog ubiciranj u

prvobitn

og poloaja rimske g r a e -

vine bl i

e

Vo

ljevici

i , danas

v e uglavn

om zaj)oravljenom.

Han

-Bje

lovcu. Ovuda

je

vod

il

a cesta

prem

a

Domaviji pa

i

da lje

.

do

ml ni-

cip

ij

a

nep

oznatog im

ena

u Skelanima.

Ne elim

da

ulazim u deta

l j

e

oblik

a i premjere svakog

od rim

skih spomenika

na

spomenu

ta tri

lokaliteta . Ovom

prilikom

elim

prvenstveno

da obratim

panju na epistilne di ielove neke rimske

zgrade

koji

su a ovom

te

renu

bili

toliko

brojno

zastupljeni i u

mje

rama se poklapaju,

da

nema sumnje

da je

ovdje negdje u blizini

ona prvobi tno i stajala. O njenoj namjeni teko

je

to

r e i

To

je

mogao

biti hr

am

ili

mauzolej, no isto tako

i

neka druga javna gra-

devina:

v i j

e n i c a

trnica i

s

l i n

o

Dakako

da

na temelju samih frag

menata ne moemo

r e

kako

je

zgrada u cjelini izgledala. Svakako

e m o

na

jm

anje pog

reil

i ako njeno

p r o e l j e

zamislimo u obliku por

iika sa 4 stu p;i i zabatom lrno osnovnim elementima. Na takav za

k 8 u a k

navodi nas

v e l i i n a

friza

i

gezimsa koja uglavnom

nije

mo

gla dat i vie

od

tetra

st ilnog p r o e l j a

I z n

o s e

ovdje rezult ate i

straivanja

na

r e e n i m

fr

agmentima

naglaavam

da su me

u tom radu vie

vodili i s t o

arhitektonski mo-

en

l i: i zgled i

v e l i i n a g r a e v i n e

zapravo njenog

p r o e l j a

U ovom

a s u je

i gotovo jedino

o u e

izvriti

priblinu

rekon

s

lr

ukci

ju glavnih

arhitektonskih elemenata stoga to

je

arhitektura

a

ntike

bila podlona

modularnim

normama. Poznato je

da je

odre

iv

anj

em

stila (stupovnog reda) i

v e l i i n e

osnovne mjere (modula)

bi la od re

en

a i

glavnina

arhitektonskog rasporeda.

K ako .ie

r e e n o

u navodu,

epistilni

elementi neke

s v e a n e

rimske

grac1evine

i n e

g.lavn inu nalaza. Osta

li

komadi. U] lavnom osnove

i

jarboli

stupova.

r a z l i i t i h

su dimenzija.

pa

se tek

d j e l o m i n o

mogu


3/7

ULOMCI

RlMSKE RHETUKTURE

U

BR TUNCU

97

Ove grede n e n e su na sva tri naa nalazita. Na jvie ih je

bilo u Voljevici, neto manje u Bratuncu i tek 2

do

3 primjerka pod

Gracem.

2.

G e z

im

s Posebni blokovi

i n e

gezims koji se sastoji od

jednostavnih konzola s kazetama u koj

im

a se nalaze

p l s t i n i

pri

kazi

e t v o r o l i s t i h

cvjetova i dosta sumarno prikazana ljudska lica.

Povie konzola potee se manja

kim

a, a nad njom velika zavrna

kima. Konzole su oko 15 00 cm duine, 9,50 do I 0,50 cm irine, a

razmak

i z m e u

njih iznosi 1650 sa

17

00

cm.

Preko konzola s k e

jednostavni profil irine 1 20

cm

tako da su kazete i z m e u njih

e t v r t s t o g

oblika. Visina konzola iznosi priblino 5,50 cm. Sirina

grede u razini n j v e e g ispada kime iznosi 94,50 cm.


4/7

9

DURO B SLER

40.00 cm.

Modul

g

a e v i n e

ko

jo

j j e pripadao stup

sa

ovom

os

nov

om

irn

osio je

priblino

17,

286

cm.

4.

O

snov

s

lu pa

Prv

ob

i tno nalazite ovog stupa mi

je nepoznato.

t

n

je

ispred Bijele damij e u Srebrenici, a sada

je smjeten na trgu Urcclno izvede

ni

po sao dat j e LI p o s j e n i m ob l i -

cinrn. Pl inl j e d u g a a k 59.00 cm, a a

v

a osnova v iso

ka je

25 ,

60

cm.

Donj i disk j arbola stupa, koj i j e

p

o

v a o

na

ovoj osnov i, iznosio

je

47.00

cm promjera, a po v e l n p l in ta modul g a e v i n e mogao j e

irnosili

oko 21,

00

cm.

5.

J a r

bo

l s

tu

p a I Na grobl ju p

od

Gradcem nalazi

se

fragment donjeg dijela stupa s a u v a n u du

ini

od 78,

00

cm.

Di

sk

kojim

slup ti t i osnovu ima promjer od 38,

00

cm, a vis ina mu izn

os

i

1

50

cm. Na suenom di jel u stupa mogao

se

izm jerit i i njegov modul:

16 50 cm. Na s a u v a n o v isini entazis j e dost igao

pr

omjer od 37,00

cm. ;1 bi otpr

ilike

trebalo da bud e i maksimum za ovaj stup.

S obzirom na p i n o bliske mjere modula ovog stupa i

os

nove

~lu

pa

br. I (kod c

rkv

e),

vrlo je

v,ierova tno da

se

tu

s u s r e e

o sa

dva

elemen

t;

, j edne

te

iste

g a

e v i n e

6. Ja r b o I s t

LI

p a II Na izvoru nie dami

je

u

Br

atuncu

n~ .azi se t a k o e

fr

agmen

at

j arbola st upa p

rib

lino iste

v

e i n e kao

i on J sa grob lja pod

Gr

acem.

Ostaje

jo

da

se

poz

aba vim

o epis

tiln

im f

rag

me

ntima

ko

j i su

u

ovom

p o d r u j u

naj h

rojn ije

zastupljeni .

z a n a v a n j

e modula

g r a e


5/7

ULOMCI RIMSKE ARHETUKTURE

U

BRATUNCU

99

vine kojoj su oni pripadali oteano je t

im e to odnos arhitrava prema

frizu nije izveden u p r o s j e n i m okvirima normativa koji p r e d v i a

podjednaku visinu jednog i drugog ele

men

ta.

U

takvom s l u a j u vi

sina gezimsa

v e a

je otprilike za

1

parta od visine

fr

i

za ili

arh itrava ,

odnosno za

114

njihove mjere,

u z i m a j u i

kao osnovnu mjeru 42 parta.

Preostaje prema tome da zbog dobivanja modula zahvatimo sva tri

elementa, jer se time otklanja

m o g u n o s t

v e e pogreke. Zbir visina

arhitrava, friza i gezimsa zajedno u naem s l u j u iznosi

94

,25 cm.

U p o r e u j u i ovu mjeru sa nekim

k l a s i n i m

spomenicima u samom

Rimu, to je direktno l indirektno sluilo u kranjoj liniji kao uzrok

za

blie provincije, dobivamo s l i j e d e e mjere:

u odnosu na Panteon modul nae zgrade iznosio

bi

20,943

cm

;

u odnosu na hram Minerve na Forumu 18,123 cm, na forum Nerve

19 635

cryi

hram Antonina Faustine 20790 cm i na

Dioklecijanove terme

20,~52

cm.

Prema tome modul _nae zgrade mogao je da iznosi okruglo

20

00

cm. Variranja prema toj mjeri donekle su slobodna. Ostaje,

dakle, da je promjer stupa -na donjem d

ij

e lu iznosio priblino 40 centi

metara, a prema tome cjelokupni stup da je bio visok oko

4

metra.

U z i m a

u i u obzir da je visina stilobata ovakve provincijske g r a e -

vine mogla iznositi oko

6

modula, a visina epistilnog dijela p r o e l j

(arl}itrav, friz, gezims, zabat i zavrna kima) oko

1

modula, to je

L

frori t g r a e v i n e

od

razjne zemljita

do

vrha zabata bio visok oko

7

metara. Ovakva zgrada morata je p o i v t i na solidnim temeljima,

koji nesumnj ivo i danas le.e-w negdje u okolini , i stvar je vrerne~na

i naih snaga kada e se ova pojaviti na licu zeml je.


6/7

100

DURO

BASLER

s

I

I

i

0:

9

:S

.L

I

f_r

S c

is

J

3 3

r,

32,.

T

0

~'3 :i

1

o

en

- -

E, o

t

~o

o

13;


7/7

Documents

Đuro Basler - ULOMCI RIMSKE ARHITEKTURE U BRATUNCU.pdf