e-book

„Keyboard od podstaw”

www.mandora.pl

2

Spis treści

I. Podstawy

1. Postawa grającego........................................................................................4

2. UłoŜenie rąk na klawiaturze.........................................................................4

3. Budowa klawiatury ......................................................................................5

4. PołoŜenie nut na pięciolinii..........................................................................5

5. Trochę o czarnych klawiszach, półton i cały ton.........................................6

6. Takty, oznaczenia taktowe...........................................................................8

II. Ćwiczenia dla prawej ręki

1. Lekcja pierwsza – „c1” ..............................................................................13

2. Lekcja druga – „c1, d1” .............................................................................13

3. Lekcja trzecia – „c1, d1, e1”......................................................................14

4. Lekcja czwarta – „c1, d1, e1, f1”...............................................................15

5. Lekcja piąta – „c1, d1, e1, f1, g1” .............................................................15

6. Lekcja szósta – „ćwiczenie na pięć palców” .............................................16

7. Lekcja siódma – „Pojedziemy na łów”......................................................16

III. Ćwiczenia dla lewej ręki

1. Lekcja pierwsza – „c1” ..............................................................................18

2. Lekcja druga – „c1, h” ...............................................................................18

3. Lekcja trzecia – „c1, h, a”..........................................................................19

4. Lekcja czwarta – „c1, h, a, g” ....................................................................19

5. Lekcja piąta – „c1, h, a, g, f” .....................................................................20

6. Lekcja szósta – „ćwiczenie na pięć palców #1” ........................................21

7. Lekcja siódma – „ćwiczenie na pięć palców #2” ......................................21

8. Lekcja ósma – „ćwiczenie na pięć palców #3”..........................................22

3

IV. Melodie ludowe

1. Melodia pierwsza – „śuraw” ......................................................................23

2. Melodia druga – „Pojedziemy na łów” .......................................................24

3. Melodia trzecia – „Walc”............................................................................24

4. Melodia czwarta – „Wlazł kotek” ...............................................................25

5. Melodia piąta – „Mało nas” ........................................................................25

6. Melodia szósta – „Mam chusteczkę” ..........................................................26

7. Melodia siódma – „Panie Janie” .................................................................26

8. Melodia ósma – „Kurki trzy” ......................................................................27

9. Melodia dziewiąta – „W murowanej piwnicy”...........................................27

9. Melodia dziesiąta – „Sto lat”.......................................................................28

4

I. PODSTAWY

1. Postawa grającego

Bardzo waŜne jest, abyś zajął właściwą pozycję, siadając do instrumentu

klawiszowego. Siądź do połowy siedziska stołka i wyprostuj kręgosłup, czyli siądź

prosto. Po pierwsze, usiądź w takiej odległości od instrumentu, aby twoje ręce

wyciągnięte przed siebie, z dłońmi zaciśniętymi w pięści, dosięgały do linii, gdzie

kończą się klawisze instrumentu. Po drugie, wysokość stołka ma być taka, aby po

postawieniu dłoni obu rąk, na opuszkach wszystkich palców na klawiaturze, łokcie

znalazły się troszkę nad linią klawiatury. To bardzo waŜne jak siedzisz przy

instrumencie, dlatego zwróć na to szczególną uwagę.

2. UłoŜenie rąk na klawiaturze

W czasie grania, ustaw dłonie na klawiaturze tak, jakbyś trzymał w dłoni

małą piłeczkę pasującą wielkością do wnętrza twojej dłoni, lub jabłko, czy inny,

okrągły przedmiot. Gdy trzymasz taki przedmiot w dłoni, palce są lekko, łagodnie

zaokrąglone, opuszki palców ustawiają się prawie w tej samej linii, a palce są

bardzo blisko siebie. Jest to pozycja zamknięta dłoni. Tak właśnie naleŜy trzymać

palce obu rąk na klawiaturze, poniewaŜ zapewnia to swobodę ruchu palcom

w czasie grania, i bardzo ułatwia wykonywanie kolejnych ćwiczeń. To bardzo

waŜne, więc pamiętaj zawsze o tym, jak ma wyglądać twoja dłoń postawiona na

klawiaturze. WaŜne jest równieŜ, abyś był ogólnie rozluźniony a szczególnie, jeśli

chodzi o mięśnie barków, ramienia, przedramienia i dłoni.

5

3. Budowa klawiatury

Oktawa wielka oktawa mała oktawa razkreślna oktawa dwukreślna oktawa trzykreślna

W tym przykładzie pokazane są nazwy poszczególnych klawiszy. Siedem

klawiszy białych i wśród nich pięć czarnych tworzą obszar, który nazywa się

oktawą. Klawiatura na rysunku przedstawia 5 oktaw. Większość popularnych,

elektronicznych instrumentów klawiszowych, ma właśnie klawiaturę

pięciooktawową.

4. PołoŜenie nut na pięciolinii

6

Na dolnej pięciolinii pokazane jest rozmieszczenie nut, gdy na początku jest

klucz basowy. Wyznacza on połoŜenie nuty f na czwartej linii, a wiedząc to

właśnie, moŜemy umieścić pozostałe nuty w odpowiednich, kolejno w górę lub w

dół, miejscach. W kluczu basowym piszemy nuty odpowiadające dźwiękom

oktawy wielkiej, których nazwy zapisane są duŜą literą (C D E F G A H), oktawy

małej (c d e f g a h), oraz kilka dźwięków oktawy razkreślnej (c1 d1 e1 f1 g1 a1).

Górna pięciolinia zawiera nuty odpowiadające dźwiękom oktawy małej,

razkreślnej, dwukreślnej, trzykreślnej. Piszemy na niej głównie nuty dla dźwięków

wysokich.

Oczywiście są dźwięki bardzo wysokie, z oktawy czterokreślnej,

pięciokreślnej, oraz bardzo niskie, poniŜej oktawy wielkiej, czyli oktawy o nazwie

kontra i jeszcze niŜsze, z oktawy subkontra. Na początek jednak, będziemy się

zajmować nutami mieszczącymi się w obszarze pokazanym na przykładzie u góry.

W przykładzie powyŜszym widać część nut odpowiadających tym samym

dźwiękom zapisanych w kluczu wiolinowym i basowym (od g do a1).

5. Trochę o czarnych klawiszach, półton i cały ton

7

Najmniejsza róŜnica w wysokości dźwięków to półton. Na klawiaturze tę

najmniejszą róŜnicę dają dźwięki wydobyte z najbliŜszych, sąsiadujących ze sobą

klawiszy. W większości, to klawisze biały i najbliŜszy czarny, tworzą półton.

W dwóch przypadkach jest jednak wyjątek. Zawsze, w kaŜdej oktawie, między

białymi klawiszami e i f oraz h i c, jest półton. Rozumiesz juŜ dlaczego nie ma

między nimi czarnego klawisza? Bo między dźwiękami z tych klawiszy jest

najmniejsza róŜnica w wysokości. Właśnie półton. Te dwa półtony między e i f

oraz h i c nazywają się "naturalne".

W innych przypadkach, półton jest między klawiszem białym, a najbliŜszym

czarnym lub odwrotnie, między czarnym, a którymś z sąsiadujących z nim

klawiszy białych. Jak widzisz na rysunku, na kaŜdym czarnym klawiszu są

umieszczone dwie nazwy. Nazwa kaŜdego czarnego klawisza bierze się od nazwy

któregoś z sąsiadujących z nim klawiszy białych. Klawisz czarny, między c i d,

będzie się nazywał cis lub des. Pewnie pomyślałeś sobie w tej chwili, kiedy więc,

którą przybiera nazwę? OtóŜ klawisze czarne wprowadzono, by podzielić większą

odległość, całego tonu, między białymi klawiszami na dwie równe, mniejsze, czyli

półtony. Nie dotyczy to tylko, jak czytałeś wyŜej, białych klawiszy e i f, oraz h i c,

gdzie od zawsze jest półton.

Jak juŜ czytałeś wyŜej, nazwa kaŜdego czarnego klawisza bierze się od nazwy

któregoś z klawiszy białych sąsiadujących z nim. Jeśli idziemy z klawisza

c w prawo, na najbliŜszy czarny to jego dźwięk usłyszymy jako wyŜszy o pół tonu

od c. Wtedy nazwa powstaje od nazwy c i klawisz czarny oraz wydobyty z niego

dźwięk, nazywają się cis. Gdy natomiast od klawisza d idziemy na najbliŜszy

czarny w lewo, dźwięk czarnego klawisza będzie niŜszy o pół tonu od d a nazwa

klawisza czarnego, oraz dźwięku, powstaje od d czyli des. Ogólnie więc, dźwięk

czarnego klawisza traktuje się jako skutek podwyŜszenie dźwięku głównego, czyli

dźwięku z najbliŜszego białego klawisza, po lewej stronie, i wtedy do nazwy

dźwięku głównego dodaje się końcówkę – is. Jeśli natomiast dźwięk klawisza

czarnego uznaje się jako skutek obniŜenia dźwięku głównego, pochodzącego

8

z białego klawisza po prawej stronie, to do nazwy dźwięku głównego dodajemy

końcówkę – es. W ten sposób kaŜdy klawisz czarny ma dwie nazwy.

Uwaga!

Nie mówimy –ees tylko –es ani nie –aes tylko as. Nie czytamy równieŜ –cis tak,

jakby to była nazwa drzewa, tylko zgodnie z zapisem.

Wyj ątek! Gdy obniŜamy dźwięk h to dźwięk obniŜony oraz czarny klawisz

nazywamy –b, a nie –hes.

Cały ton to odległość (róŜnica wysokości) między dźwiękami z dwóch

klawiszy, które dzieli tylko jeden klawisz, np.: c, d, lub f, g, albo e, fis, czy gis, ais.

Jeśli zagrasz dwa dźwięki z klawiszy, między którymi jest tylko jeden inny

klawisz, to z całą pewnością odległość między takimi dźwiękami to cały ton.

6. Takty, oznaczenia taktowe

9

Pięciolinia jest dzielona na mniejsze odcinki, czyli takty. Dzieli się ją

kreskami taktowymi (czyli takt jest odcinkiem „od kreski do kreski”). TuŜ za

kluczem, na początku pięciolinii, wstawiamy oznaczenie taktowe. Mogą być róŜne

oznaczenia taktu, np.:

2 3 4 3 6

4 4 4 8 8

i inne...

Dolna cyfra:

4 – oznacza ćwierćnutę, jako podstawową jednostkę w takcie;

8 – oznacza ósemkę, jako podstawową jednostkę w takcie;

Górna cyfra:

wskazuje, ile tych jednostek występuje w kaŜdym takcie.

10

Przykłady oznaczeń taktowych

1. Oznaczenie taktowe:

2

4

W kaŜdym takcie utworu z takim oznaczeniem na początku, będzie tyle

wartości, Ŝe w sumie zajmą one tyle miejsca, ile zajmują dwie ćwierćnuty. Czyli na

przykład mogą to być:

• dwie ćwierćnuty,

• cztery ósemki,

• jedna ćwierćnuta i dwie ósemki,

• półnuta.

W takim takcie liczymy do dwóch, czyli „raz dwa” itd. przez cały utwór.

Liczymy w rytmie dwóch ćwierćnut, równo w kaŜdym takcie, utrzymując stałe

tempo liczenia przez cały czas trwania utworu. Raz to pierwsza ćwierćnuta,

pierwsza część taktu. Dwa to druga ćwierćnuta, druga część taktu. Licząc głośno

wyznaczam miejsca gdzie trzeba zagrać kolejne nuty w takcie.

2. Oznaczenie taktowe:

3

4

Wielkość tego taktu wyznaczają trzy ćwierćnuty. W kaŜdym takcie mieszczą

się trzy ćwierćnuty lub tyle innych wartości, by po zsumowaniu dały trzy

ćwierćnuty. W takim takcie liczymy do trzech, czyli „raz dwa trzy” itd. przez cały

utwór. Tu liczymy w rytmie trzech ćwierćnut, równo przez cały utwór. Raz

oznacza pierwszą ćwierćnutę w takcie, dwa drugą, trzy trzecią a cztery czwartą

ćwierćnutę. Liczenie oznacza kolejne części taktu. W ten sposób wiemy, kiedy

zagrać kolejne nuty w takcie.

11

3. Oznaczenie taktowe (zamiennie stosuje się oznaczanie literą C):

4

4

W kaŜdym takcie zmieszczą się cztery ćwierćnuty lub róŜne inne wartości,

które zastąpią cztery ćwierćnuty w takcie. Wielkość tego taktu wyznaczają zatem

cztery ćwierćnuty. W takim takcie liczymy do czterech, czyli „raz dwa trzy cztery”

itd. przez cały utwór. Liczymy równo, w rytmie czterech ćwierćnut, w czasie

ćwiczenia utworu. Tu liczenie wyznacza kolejno następujące aŜ cztery części taktu,

a kaŜda część ma wielkość, czas trwania, jednej ćwierćnuty. W odpowiednim

czasie zatem, gramy nuty, znajdujące się w kolejnych częściach taktu

wyznaczanych równym rytmem liczenia.

4. Oznaczenie taktowe:

3

8

W kaŜdym takcie utworu z takim oznaczeniem na początku mieszczą się trzy

ósemki. Mogą być teŜ inne wartości, które zastąpią te trzy ósemki. Liczymy w tym

takcie do trzech. W takim takcie liczymy w rytmie trzech ósemek. Trzy części taktu

odpowiadają tutaj wielkością, czasem trwania, trzem ósemkom. Licząc,

wyznaczamy właśnie kolejne części taktu i gramy znajdujące się w tej części taktu

nuty.

5. Oznaczenie taktowe:

6

8

12

Wielkość tego taktu wyznacza 6 ósemek. Mogą zatem wystąpić takie

wartości, które po zsumowaniu dadzą 6 ósemek. Liczymy w takim takcie do

sześciu. Taki takt ma zatem jakby sześć mniejszych części, z których kaŜda

wielkością odpowiada jednej ósemce. Licząc, wyznaczamy kolejne części taktu,

i odgrywamy zapisane tam nuty.

13

II. ĆWICZENIA DLA PRAWEJ R ĘKI

1. Lekcja pierwsza – „c1”

Ćwiczenie to oparte jest na nucie c1 (czyt. "c razkreślne"). Piszemy ją na

pierwszej dodanej dolnej linii pod pięciolinią. Nuta c1 powtarzana jest w całym

ćwiczeniu. Zmienia się tylko jej wartość, czyli czas trwania. Na końcu ćwiczenia

umieszczony jest znak powtórzenia, czyli ćwiczenie wykonujemy dwa razy grając

bez przerwy.

Nutę c1 gramy uderzając kciukiem, czyli pierwszym palcem klawisz c1.

W czasie grania głośno licz do czterech, w kaŜdym takcie, przez cały utwór.

Uderzaj w klawisz dopiero, gdy wypowiadasz cyfrę, nad którą umieszczona jest

nuta. Do tego momentu trwa poprzedni dźwięk.

2. Lekcja druga – „c1, d1”

W tym ćwiczeniu uŜyte zostały nuty c1 oraz d2. Nutę d1 zapisujemy pod

pierwszą linią. Ćwiczenie to jest w takcie na 4/4, czyli liczymy do czterech. Gramy

uderzając palcami 1 (kciuk) i 2 (wskazujący) prawej dłoni. Uderzaj klawisz

14

szybkim, zdecydowanym ruchem odpowiedniego palca. Zawsze uderzaj

w momencie, gdy wypowiadasz cyfrę znajdującą się pod daną nutą. Na końcu jest

znak powtórzenia, więc gramy ćwiczenie dwa razy bez przerwy.

3. Lekcja trzecia – „c1, d1, e1”

Melodia tego ćwiczenia oparta jest na dźwiękach c1, d1, e1. Nutę e1

zapisujemy na pierwszej linii. Nucie e1 odpowiada klawisz e1 uderzany trzecim,

środkowym palcem. Takt 4/4, więc liczymy do czterech, uderzając we właściwym

czasie odpowiednie klawisze dla kolejnych nut. Ćwiczenie gramy z powtórzeniem.

Staraj się uderzać z jednakową siłą kaŜdy klawisz, aby dźwięki były pod względem

głośności takie same. Licz głośno i wykonuj kaŜde ćwiczenie z tego działu kilka

razy.

15

4. Lekcja czwarta – „c1, d1, e1, f1”

Takt 4/4. Nowa nuta f1 - umieszczamy ją pod drugą linią na pięciolinii.

Nucie f1 odpowiada klawisz f1, który uderzamy czwartym, serdecznym palcem.

Licz głośno i uderzaj właściwymi palcami kolejne klawisze odpowiadające nutom

zapisanym na pięciolinii. Graj z powtórzeniem, zgodnie z zapisem nutowym. Graj

tyle razy, ile potrzebujesz aby zagrać kaŜde ćwiczenie bezbłędnie od początku do

końca, w tempie dowolnie wybranym przez ciebie. Na początku jednak zawsze

ćwicz wolno, licząc w tempie jakbyś spacerował, potem coraz szybciej, aŜ do

tempa, jakbyś szybko biegł.

5. Lekcja piąta –„c1, d1, e1, f1, g1”

Melodia tego ćwiczenia oparta jest na dźwiękach c1, d1, e1, f1, g1. Ręka

znajduje się w pozycji c (pozycję ręki wskazuje kciuk) zajmując obszar klawiatury

od c1 do g1. Nutę g1 wykonujemy uderzając klawisz g1 piątym, małym palcem.

Gramy w tym ćwiczeniu wykorzystując juŜ wszystkie palce prawej dłoni. Uderzaj

kaŜdy klawisz zgodnie z liczeniem. Licząc głośno, precyzyjnie wyznaczasz miejsce

dla kolejnych dźwięków utworu i z pewnością grasz rytmicznie. Na końcu

ćwiczenia jest znak powtórzenia. Pamiętaj zatem o powtórzeniu utworu.

16

6. Lekcja szósta – „ćwiczenie na pięć palców”

Melodia zawiera dźwięki od c1 do g1. Takt 4/4. Licz głośno do czterech

i wydobywaj kolejne dźwięki melodii w odpowiednim czasie. Powtórz ćwiczenie.

7. Lekcja siódma – „Pojedziemy na łów”

Popularna, bardzo przyjemna melodia piosenki „Pojedziemy na łów”,

zapisana w takcie 4/4. Powtórzenie, w tym ćwiczeniu, obejmuje jedynie fragment

utworu zawarty między znakami powtórzenia. Ręka w pozycji c. Melodia składa

się z dźwięków od c1 do g1. Graj najpierw wolno, a potem w coraz szybszym

tempie. Ćwicz tyle razy, abyś był w stanie zagrać z pamięci cały utwór. Za kaŜdym

wykonaniem utworu zapamiętuj kolejne fragmenty grając coraz więcej z pamięci,

bardziej "przy pomocy nut" niŜ patrząc bez przerwy w nuty.

17

18

III. ĆWICZENIA DLA LEWEJ R ĘKI

1. Lekcja pierwsza – „c1”

Ćwiczenie oparte jest na nucie c1. Nutę c1 w kluczu basowym umieszczamy

na pierwszej dodanej górnej linii, nad pięciolinią. Kciuk lewej dłoni znajduje się na

klawiszu c1. Grając, w kaŜdym takcie, licz do czterech. Taką wielkość ma takt 4/4

czyli tyle, ile trwają cztery ćwierćnuty. Licząc głośno do czterech uderzaj kciukiem

klawisz c1, a kaŜdy dźwięk niech trwa tyle, ile odpowiadająca mu nuta zajmuje

miejsca w takcie. Na końcu ćwiczenia znajduje się znak powtórzenia co oznacza,

Ŝe naleŜy ćwiczenie wykonać raz i powtórzyć, czyli w sumie naleŜy zagrać dwa

razy.

2. Lekcja druga – „c1, h”

Pojawia się nowa nuta h (małe), którą piszemy nad piątą linią. Zbudowane

jest zatem z dźwięków c1 oraz h. Nucie h odpowiada klawisz h, który uderzamy

drugim, wskazującym palcem lewej dłoni. Kciuk znajduje się na klawiszu c1.

Zagraj teraz, licząc do czterech w kaŜdym takcie, kolejno, wszystkie nuty utworu.

19

Na końcu masz znak powtórzenia więc graj dwa razy. Wtedy utwór będzie

wykonany zgodnie z zapisem nutowym. Licz głośno i uderzaj klawisze c1 oraz h w

miejscach wskazanych przez nuty.

3. Lekcja trzecia – „c1, h, a”

Nowa nuta a (małe). Piszemy ją na piątej linii w kluczu basowym. Klawisz

odpowiadający tej nucie to klawisz a. Uderzamy go trzecim palcem lewej ręki.

Całe ćwiczenie zatem składa się z dźwięków c1, h, a. Takt 4/4. Licz zatem do

czerech w kaŜdym takcie. Licząc głośno przez cały utwór uderzaj kolejne klawisze,

właściwymi palcami, zgodnie z zapisem nutowym. Równe, głośne liczenie ułatwi

ci zagranie nut w odpowiednim czasie.

4. Lekcja czwarta – „c1, h, a, g”

20

Nowa nuta g (małe). Na pięciolinii, w kluczu basowym, umieszczamy tę

nutę pod piątą linią. Klawisz g odpowiadający tej nucie uderzamy czwartym

palcem lewej ręki. Ćwiczenie to składa się zatem z czterech róŜnych dźwięków

wydobywanych przez uderzanie właściwych klawiszy palcami 1, 2, 3, 4, lewej ręki.

Takt 4/4 czyli liczymy do czterech. Licz głośno i uderzaj klawisze odpowiadające

nutom zgodnie z liczeniem. Na końcu zapisu znajduje się znak powtórzenia więc

powtórz utwór.

5. Lekcja piąta – „c1, h, a, g, f”

Nowa nuta f (małe). Na pięciolinii piszemy nutę na czwartej linii. Gramy ją

uderzając małym, piątym palcem lewej ręki klawisz f. Ćwiczenie obejmuje dźwięki

c1, h, a, g, f. W tym ćwiczeniu uderzamy w odpowiednie klawisze uŜywając

wszystkich palców lewej ręki odpowiednio do zapisu nutowego. Licz głośno do

czterech i uderzaj klawisze właściwymi palcami lewej ręki. Zgodnie z liczeniem i

zapisem nutowym graj utwór i powtórz, poniewaŜ na końcu jest umieszczony znak

powtórzenia.

21

6. Lekcja szósta – „ćwiczenie na pięć palców #1”

Ćwiczenie zawiera wszystkie dotychczas poznane nuty dla lewej ręki. Graj

w takcie 4/4 licząc głośno do czterech. Na końcu utworu jest znak powtórzenia.

Pamiętaj zatem, aby utwór powtórzyć.

7. Lekcja siódma – „ćwiczenie na pięć palców #2”

W tym ćwiczeniu pojawia się półnuta z kropką. Kropka przy nucie wydłuŜa

nutę o połowę jej wartości. Trwa ona w tym przypadku tyle ile trzy ćwierćnuty lub

tyle co półnuta i ćwierćnuta. Liczymy ją zatem do trzech. Zajmuje trzy części taktu

na 4/4. Posłuchaj, a potem dokładnie wykonuj ćwiczenie licząc głośno, by

precyzyjnie grać kolejne dźwięki.

22

8. Lekcja ósma – „ćwiczenie na pięć palców #3”

Graj to ćwiczenie wykorzystując to, czego juŜ nauczyłeś się w poprzednich

ćwiczeniach dla lewej ręki. Obejmuje ono zakres dźwięków od c1 do f, granych

wszystkimi palcami lewej ręki ustawionymi na kolejnych klawiszach począwszy od

kciuka na c1. Licz głośno grając i pamiętaj o znaku powtórzenia.

23

IV. MELODIE LUDOWE

1. Melodia pierwsza – „śuraw”

24

2. Melodia druga – „Pojedziemy na łów”

3. Melodia trzecia – „Walc”

25

4. Melodia czwarta – „Wlazł kotek”

5. Melodia piąta – „Mało nas”

26

6. Melodia szósta – „Mam chusteczkę”

7. Melodia siódma – „Panie Janie”

27

8. Melodia ósma – „Kurki trzy”

9. Melodia dziewiąta – „W murowanej piwnicy”

28

10. Melodia dziesiąta – „Sto lat”