№107 (29088) 7 МАУСЫМ, С�РСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

EUR/KZT 352.38 USD/KZT 312.84 RUB/KZT 5.53 CNY/KZT 45.99ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

(Соңы 2-бетте)

РУХАНИЯТ

9-бет

ҚОҒАМ

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

ЭКОНОМИКА

6-бет

4-бет

ҚАР СУЫНАН КӨЛ ЖАСАСАҚ ҚАЙТЕДІ?

ЖАҢАЛЫҚҚА ҰМТЫЛ,ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫ

ҚАЗАҚТЫҢ БИЛЕР СОТЫ –ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚ

5-бет

МЕМЛЕКЕТТІК СЫЙЛЫҚ ЖӘНЕ МӘҢГІЛІК ҒҰМЫР

ПАРАСАТ ПЕН ДАРАҚЫЛЫҚ

ӘЛЕУМЕТТІК СЕНІМНІҢ ІРГЕТАСЫ

4-бет 9-бет

Нәзира РАХМАНҚЫЗЫ

Сайын БОРБАСОВ

–––––––––––––––––––М е м л е к е т б а с -ш ы с ы Н ұ р с ұ л т а н Назарбаевтың т�раға-лығымен ЭКСПО-2017 халық аралық к�рмесін ұйымдастыру мәселелері ж�нінде кеңес �тті, деп хабарлады Президенттің баспас�з қызметі.–––––––––––––––––––

Кеңеске Президент Əкім-шілігінің Басшысы Ə.Жа қ сы-беков, Президенттің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің хатшы-сы В.Жұмақанов, Бас проку-рор Ж.Асанов, Мемлекеттік күзет қызметінің бастығы А.Кү-реңбеков, Қорғаныс министрі С.Жасұзақов, Ішкі істер ми-нистрі Қ.Қасымов, «Сырбар» сыртқы барлау қызметінің дирек-торы Ғ.Байжанов, Астана қала-сының əкімі Ə.Исекешев, «Ас-тана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ бас қарма төрағасы А.Есімов, Ұлт тық қауіпсіздік комитеті төраға сының бірінші орынбаса-ры С.Əбіш қатысты.

Басқосуда ЭКСПО-2017 ха-лық аралық көрмесін өткізудің жалпы тəртібі жəне оны өткізу кезінде елорда тұрғындары мен қонақтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мəселелері қаралды.

Мемлекет басшысы алдағы іс-шараны дайындау жəне оны

сапалы өткізу үшін ауқымды жұмыстар атқарылғанын атап өтті.

– Біз шешуші сəтке – көр-ме нің ашылуына таяп қалдық. Қа зақ станның астанасына

ке ле тін қонақтар саны көп бо-лады. Бүгінде ЭКСПО-2017 көр месіне 1,2 миллион билет са тылған екен. Бұл – біз күткен-дегі ден əлдеқайда көп, – деді Мем лекет басшысы.

Нұрсұлтан Назарбаев əлем-дегі жағдайдың тұрақсыз еке-нін ескере отырып, көрмені өт-кізу кезінде қонақтар мен ел аза маттарының қауіпсіздігін Аст анада ғана емес, барлық

өңірі мізде де жоғары деңгейде қам тамасыз ету маңызды екенін атап көрсетті. Бұл үшін əр бас-шыға жеке жауапкершілік жүк-теледі.

Мемлекет басшысы кеңес

қоры тындысы бойынша бірқатар тапсырма берді.

Сурет Президенттің баспас�з қызметінен

алынды

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Этноауыл қалашығы 2500 шар-шы метр аумақты қамтыған 30-дан астам сəулетіне сəні жарысқан киіз үйлерден құралыпты. Бір сөзбен айтқанда, самаладай самсаған ақ боз үйлер байырғы көшпенді қа зақ тың боздалада бозжусанды қуа лап еркін өскен өмірінен елес береді.

Көрмеге келген шетелдік һəм отандық қонақтар əуелі қалашықты қоршаған көне шаһардың қамалы іспеттес қабырғаларды тамашалай жағалап, ортадағы қақпадан ішке

енеді. Алғашқы 11 үй – шеберлер қалашығы. Мұнда ақ күмісті қақтаған айтулы шеберлер қалбыр-қапталы бұқара былғарысымен сырылған ер-тұрманды əшекейлеп, жүзік-сырға секілді сəндік бұйымдарды əрлеу ісімен айналысып жатыр... Сонымен қатар, теріден жасалған көнектер мен ағаштан ойылған ыдыс-аяқ, түтілген жүннен бояп басылған шағын теке-меттерге көз суара аласыз...

Қанат керегесі жапсарласа жарты-лай ашық тігілген үйлерде ауыспалы сауда-саттық өтсе, 850 орындық этно-мюзикл залында 93 күн бойы күн сайын концерт қойылады. Тамашалау тегін.

Этноауылдың қақ ортасында орналасқан кіші сəулеттік нысандарда – қарапайым функциялардан құралған ландшафты сəулет туындылары жəне көркемдік-декоративтік элементтер композиция сы бой көтерсе, дəстүрлі аңшылық секторында – салбурын құруға арналған саят құстары мен жүйрік тазылардың түрлерін, сондай-ақ арнайы жасақталған орында жамбы ату мен асық ату өнерін тамашалауға, тіпті өзіңіз де сайысқа қатысуға толық мүмкіндігіңіз бар.

Қалашыққа ат басын бұрған қонақтар көркем безендірілген əрі қызмет көрсету сервисі замана-уи үлгімен жарақталған ұлттық асхана орталығына бас сұғады. Мұнда қазақтың байырғы ұлттық тағамдарымен қатар қымыз, шұбат, қымыран, айран-шалап сияқты су-сындар да қонақ кəдесіне жарап жа-тыр.

Осындағы этноауыл орналасқан атшабарда біз сөз етіп отырған ха-лықтық құндылықтармен қатар ұлт-тық спорт түрлерінен де ойын дар өт кізу жоспарланған екен. Мұнда ат қа ры луға тиіс іс-шараларды нақты лай түсу үшін Мəдениет жəне спорт ми нистр лігі Спорт жəне дене шы нық ты ру істері комитетінің төрағасы Ел сияр Қанағатов мырзаны сөзге тарт тық.

– ЭКСПО көрмесіне байланысты жоспарланған спорттық шаралардың беташарын ұлттық спорт ойында-рымен ашқалы отырмыз. Атап ай-тар болсақ, 11 маусым күні осы «Қазанат» атшабарында Қазақстан Республикасы Президентінің жүл-десіне арналған бəйге түрлерінен бəсеке өтеді. Шараның ашылу салта-натына дайындық жүріп жатыр.

Елдігімізді танытар этноауыл

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астана іргесіндегі «Қазанат» атшабарында ЭКСПО-2017 к�рмесі кезінде Мәдениет және спорт министрлігі тарапынан ұйымдастырылатын мәдени ойын-сауық және ұлттық спорт шараларын �ткізуге арналған «Этноауыл» кешені бой к�терді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Көрмені ұйымдастыру мәселелері талқыланды

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ,«Егемен Қазақстан»

2 7 маусым 2017 жыл

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Маңғыстауда мемлекеттік рәміздердің 25 жылдығына арнап ұйымдастырылған «Менің Қазақстаным!» атты патриоттық фо-румнан тұрғындардың, әсіресе, жастардың отансүйгіштік сезімі, мемлекеттік құндылықтарға деген ерекше құрметі көрініп тұрды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

СаяСат

– Өзіңіз айтқандай, дайын­дық ша расы жайлы нақтылай түс сеңіз?

− Шетелдік қонақтар мен өзіміз­дің көрерменді ұлттық спорт түр­лерінің салтанатымен таныстыру үшін аламан шеру өткізу жоспарда тұр. Мұндағы басты ерекшелік – шеруге қатысатын барлық спорт­шылар ұлттық үлгіде киіндіріледі және олардың аттары да көркем кежімделіп, әрбір спорт түріне сай нақышпен айшықталады.

Одан кейін 25, 15, 7, 1,8 және 2,4 шақырымдық қашықтыққа әртүрлі жастағы жүйріктер сайыс­са, 7 шақырымға жорғалар жарысы

өтеді. Жарыс жеңімпаздарына та­ғайындалған жүлде қорына Ал­маты облысы әкімдігі мен «Сам­ұрық­Қазына» ұлттық әл­ауқат қоры демеушілік жасап отыр.

– Жоғарыдағы бәйге түр­леріне қатысатын жүйріктерді таң дау қалай жүргізілді, жарыс­қа барлық өңірдің тұлпарлары қатысатын болар?

– Өздеріңіз көріп отырғандай, атшабардың айналым көлемі өте тар. Сол себепті, жүйріктерге де шек теу қойылды. Яғни 25 ша қы ­рымдық аламан бәйгеге әр об лыстан 2 тұлпар таңдалып алын ды. Біздегі алдын ала дайын дал ған мә лімет бойынша аламан бәйгеге – 33, топ бәйгеге – 35, құнан жарысқа – 35,

жорға жарыс қа 23 жүйрік қатысады деп күті луде. Жүйріктерді іріктеу ісін Ұлт тық спорт түрлері қауым­дас тығы мен жергілікті облыс тық бас қармалар атқарды. Бұлар дың сыр тында 1,8 және 2,4 шақы рым­дық ұшқыр жылқылар сайысына Баш құртстан, Осетия, Қарашай­Шер кес Республикасы, Өзбекстан, Поль шадан лып етпе шаң тимес тұл парлар қатыспақ.

– Осы күні ат жарысынан басқа қандай ұлттық спорт ойын түрлері көрсетіледі?

– Жарыс бір күннің ішінде өтіп бітеді. Бұдан басқа, жамбы атудан, аударыспақтан, теңге ілуден, қыз қуудан, көкпардан, ат үстіндегі жітітшілік өнер түрлерінен

көрсе тілімдер болады. Сонымен қатар, жиналған жұртшылық ат не­месе түйеге мініп серуендей алады.

– ЭКСПО кезінде ұлттық спорт ойындары осымен тоқтап қал майтын болар?

– Әрине, мұнымен тоқтап қалмаймыз. ЭКСПО көрмесі кезін­де ұлттық спорт түрлерінен 3 ай­лық спорттық шаралар жоспар­ла нып отыр. Атап айтар болсақ, көк пардан әлем чемпионаты жә не аударыспақтан әлем кубогы жо­лын дағы жарыстар өтеді. Әрбір об­лыс ЭКСПО­ға байланысты өткі­зетін мәдени­спорттық шаралар ая­сында екі күн бойы осы атша барда ұлттық спорт түрлерінен ойындар көрсететін болады.

Елдігімізді танытар этноауыл

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Теңіз жағасындағы сахнада мереке басталмастан бұрын­ақ патриоттық бағыттағы саз ой­нап, жұртшылықтың көңілін

әсерлі күйге бөледі. Рәміздер алаңынан байкерлердің жүріп өтуімен басталған форум теңіз жағасында жалғасты. Форумға байкерлер мен велосипедшілер топтары, жас белсенділер мен Ақтау гарнизонының әскери қызметкерлері, этномәдени бірлестік өкілдері, жалпы білім беретін мекемелер оқушылары мен мұғалімдері, студенттер, денсаулық сақтау саласы қыз­меткерлері, спортшылар, кәсіп­орындар жұмысшылары, мемле­кеттік қызметкерлер мен саяси партиялар белсенділері, қоғамдық ұйымдар өкілдерінен құралған 4 мыңнан астам адам қатысты.

Шара «Туым – намы сым, ұраным – бірлік, рәміз дерім – мақ танышым» атты театр лан ды­рылған прологпен басталды. Әс­керилер құрметпен рәміздерді, я ғни Ту мен Елтаңбаны алып өтті. Теңіз жағасындағы мыңдаған адам Әнұранды әуелете шырқаса, өнерпаздар мен әскерилер «Қа­зақстан» флеш­мобын өткізді.

26 жыл бұрын біз егемендікке қол жеткізіп, дүниежүзіне тәуел­сіз дігімізді паш еттік. Бұл – ата­бабаларымыздың арманы, елі­міздің көптен күткен үміті ақ­талып, азаттықтың туын желбі­рет кен қасиетті күн. Тәуелсіз­діктің ақ таңын алғаш рет Ел­басының Жарлығымен бекіткен мем лекетіміздің бетке ұстар бедел ді бейнесі – рәміздерімізбен қарсы алдық. Туған жерге деген отаншылдық идеясын қа лып­тастырып, бірлігіміз бен ын­тымағымызды нығайтатын мем­лекеттік рәміздердің мерейлі мере кесін жыл сайын атап өту дәс түрге айналды. Мемлекет

басшысы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Мемлекеттік рәміздер – халқымыздың рухын, ұлттық салт­санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, арман­тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер», деген болатын.

Отан – ыстық ұя, қасиетті ме­

кен. Сондықтан да оны қастерлеп, әрбір қазақстандық мақтан етеді. Өйткені, Елтаңбамыз, Туымыз, Әнұранымыз – Қазақ елінің болмысын, бүгіні мен ертеңін сабақтастырып, елдің еңсесін көтеретін елдігіміздің ең басты абыройы.

Біз бүгінде тәуелсіздігімізді тұғырына қондырып, Қазақстан мемлекетін құрып әлемдегі ба­қытты халықтардың бірі болдық. Зор еңбекпен, маңдай термен кел­ген байлығымызды қолдан шы­ғарып алмай, ұрпақтан ұрпаққа табыстау – біздің адал парызы­мыз, деді Маңғыстау облысының әкімі Е.Тоғжанов.

Маңғыстаулықтарды мере­кемен Маңғыстау облысының «Құрметті азаматы» Қ.Ережепов, медицина ғылымдарының док­торы, профессор, Қазақстанның Еңбек Ері С.Ақшолақов құттық­тап, елдің амандығына, заманының тыныштығына, тәуелсіздіктің беріктігі мен ұрпақтың бақытты болуына тілектерін арнады.

Форумда өз қызметтерінде аза маттық ерлік көрсеткен тұлға­ларға облыс әкімінің Алғыс хат­тары мен Астана қаласында өтетін ЭКСПО­2017 халықаралық көр­месінің билеті табысталды. Мұн­дай сый­сияпат әр сала бойынша іріктелген 22 адамға бұйырды.

Көк теңіз жағасын әдемі кө­рініс пен әсерлі сәтке бөлеген ша­ра маңғыстаулықтардың мем ле­кеттік рәміздерге деген ықы ласын таныта түсті.

Маңғыстау облысы

Суретті түсірген Серік МАЙЕМЕРОВ

ҚазаҚСтан РеСпубликаСының МеМлекеттік РәМіздеРіне – 25 жыл

Рәміздерге құрмет – Отанға құрмет

Динара БІТІКОВА, «Егемен Қазақстан»

АЭА даму қарқыны қалай?

Мәлім болғандай, еліміздегі ар­найы экономикалық аймақтардың даму қарқыны мәз емес. Мәселен, Инвестициялар және даму ми­нистрі Жеңіс Қасымбек арнайы эко номикалық аймақтар қыз­метіне жүргізілген талдау қоры­тындысы бойынша бірқатар жүйе­лі мәселелер анықталғанын айтты. Олардың қатарында ин фра құ ры­лым құры лысы қарқынының төмен­дігі, бас қару органдары жұмыс­тары ның тиім сіздігі, жеңіл діктерді пай да ла нудағы проблемалар, жер телім дерін алудың ұзақ мер зімі мен арнайы экономикалық ай мақ­тардағы салалық шектеулер бар.

Инвестициялар және даму министрлігінің мәліметінше, елі­мізде түрлі салалық бағыт бойын­ша өңдеу өнеркәсібінде 10 ар найы эко номикалық ай мақ құ рылған. Бүгінде арнайы эконо микалық ай­мақ аумақтарында 154 жоба іс ке қосылған, 651 млрд теңге инвес­тиция салынған, 11 600­ден астам жұмыс орны ашылған. Бюд жетке салық түрінде 107 млрд­тан астам теңге қайтарылған. Биыл 3 мың жаңа жұмыс орны ашыла тын қо­сымша 24 жобаны іске қосу жоспар­да бар. Алайда, осынша әле уе тіміз бар бола тұра, бұл саладағы жұ мыс­тың екпіні әлі де төмен болып отыр.

Инвестициялар және даму ми­нис трлігінің мәліметінше, ин­дус триялық аймақтардың тиімді жұмыс істеуіне кедергі келтіретін негіз гі проблема олардың қызметін заң намалық реттеудің және аймақ­тарды құру мен олардың жұмыс жа­сауы саясатына жауапты бірыңғай мемлекеттік органның жоқтығында болып отыр. Осыған байланысты Ин вестициялар және даму ми­нистр лігі заңнамаға өзгерістер енгі зуді, атап айтқанда, жеке индус­трия лық аймақтардың қызме тін регламенттеуді ұсынды. Индус­триялық аймақтарды дамыту мәсе лелерінің мемлекеттік сая­сатын қалыптастыру бойынша функ цияларды Ұлттық экономика министр лігінен Инвестициялар және даму министрлігіне беру ұсы ­нылып отыр. Оған қоса, аймақ тар­дың өздерін дамыту мә селелерін жер­жерлерде әкім дік тердің басқаруына қалдырған жөн.

Қандай кедергілер бар?

«Әлемдік тәжірибеде АЭА инфрақұрылымы құрылысының ор­таша мерзімі 2­3 жылға созылады.

Алайда, бізде бұл мерзім 5 жылдан асып түседі», деді Ж.Қасымбек. Бұл ретте министр біздің елде 10 жылдан бері инфрақұрылымы аяқталмай келе жатқан арнайы экономикалық аймақтардың бар екендігін мысалға келтірді. Тағы бір мәселе − басқару органдары жұмыстарының тиімсіздігі. Осыған байланысты министр бірқатар жұмыс жүргізіліп жатқанын жеткізді. «Сіздің тапсырмаңыз бойынша біз «ИТП» АЭА барлық қатысушыларының шарттары­на толық аудит жүргіздік. Толық аудиттің қорытындысы бойынша өз міндеттерін орындамай отырған 42 қатысушымен шарттарды бұзу бой­ынша жұмыс жүргізілуде. Сондай жұ мысты біз АЭА­ның меншік ие лерімен бірлесіп басқа да АЭА­да бастадық», деді Ж.Қасымбек Үкі мет басшысына қарата айтқан сөз інде.

Сонымен қатар, министр ар­найы экономикалық аймақтарда жеңілдіктерді пайдалануда да мәселелер бар екендігін атап өтті. Салықтық және басқа да жеңілдіктерді тиімді және нақты ұсыну үшін АЭА қатысушыларына салықтық әкімшілендіру тетігін оңтайландыру қажет. Оған қоса, арнайы экономикалық ай мақ­тарда қатаң салалық шектеу бар. «Қызметтің басым бағыттарын кеңей ту тәртібінің өзі қиын және айтар лықтай ұзақ процесс. Мем­лекет басшысының жарлықтарын және РБК комиссиясының оң ше­ші мімен үш қаулысы қабылданғанға дейін инвесторларға бір жылға жуық күту қажет. Мысалы, біз жыл дың басынан бастап өңірлермен «Оң­түстік» АЭА химия және мұ най­химия бөлігінде және «Пав ло дар» АЭА металлургия және резең ке бой­ынша қызметтің басым ба ғыттарын кеңейту бойынша жұ мыс жүргізіп жатырмыз. Атал ған мәселе қазіргі уақытта өкі лет тіктердің аражігін ажырату жө ніндегі Парламенттегі заң жоба сы шеңберінде ішінара шеші луде. Бұл қызметтің басым түрле ріне енгізілмеген жаңа жоба­лар бо йынша шешімдерді жедел қа был дауға мүмкіндік береді», деді министр.

Сондай­ақ, тағы бір мәселе − өңірлерде жер учаскелерін алу ұзақ мерзімді қамтиды. Жалпы қағи далар бойынша рұқсатнама құ жаттары да жобалардың іске асырылуын баяулатуда. Алайда АЭА тәртібі әлемдік тәжірибеге сәй кес арнайы жеңілдетілген тәр­тіпті қарастыруы қажет. Сондық­тан да АЭА режімінің әлеуетін то лық көлемде ашып және жер учас келерін, басқа да рұқсат беру құ жаттарын алудың жеңілде тілген тәр тібін қарастыру қажет.

Арнайы экономикалық аймақ­тар мәселесі бойынша бизнес қо­ғам дастықтың позициясы туралы «Атамекен» ҰКП басқарма төр­ағасы Абылай Мырзахметов айтып өтті. Сондай­ақ, Маңғыстау, Оңтүс­тік Қазақстан, Қарағанды, Пав­лодар, Қызылорда облыстары мен Алматы қаласының әкімдері есеп берді. Ал «Самұрық­Қазына» ҰӘҚ басқарма төрағасы Өмірзақ Шө кеев АЭА­дағы инфрақұрылым құры­лысының барысы туралы баяндады.

Талқылау қорытындысында Пре мьер­Министр Б.Сағынтаев арнайы экономикалық және индус­триялық аймақтардың қызметін же­тілдіру бойынша қажетті шара ларды қабылдауды тапсырды. Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың тиімділігі басқарушы компаниялардың қызметіне тіке лей тәуелді. Осыған орай Бақыт жан Сағынтаев жауапты мем лекет тік органдарға осындай ұйым дар ды таңдау кезінде мұқият қарап, олар­дың жұмыстарын тиімді бақылау қажеттігін айтты. Инвестициялар және даму министрлігіне Қаржы, Ұлттық экономика және Ауыл ша­руашылығы министрліктерімен бірлесіп, арнайы экономикалық аймақ қатысушыларына салық тық әкімшіліктендіру тетігін оңтай­ландыру, қызметтің басымдықты түрлерін ұлғайту тәртібін жеңілдету мен арнайы экономикалық ай мақ­тарға жер телімдерін берудің жеке, жеңілдетілген тәртібін әзір леу мә­селелерін пысықтау тапсырылды.

Премьер­Министрдің бірінші орынбасары Асқар Маминге кө­терілген мәселелердің шешімін бақылауға алу жүктелді.

АӘК алудың жаңа тәртібі

Жаңа форматтағы атаулы әлеу­меттік көмекті енгізуге дайындық туралы Еңбек және халықты әлеу­меттік қорғау министрі Тамара Дүйсенова баяндады. Министрдің мәлімдеуінше, 2018 жылғы 1 қаң­тардан бастап енгізілетін жаңа форматтағы атаулы әлеуметтік көмек жәрдемақы тағайындау рәсімін едәуір жеңілдетіп, оны алушыларды барынша қамтуға мүмкіндік береді. Жаңа форматтағы атаулы әлеуметтік көмек қазіргі қолданыстағы жәрдемақылардың үш түрін алмастырады, осылай­ша жәрдемақыны алуға қажетті құжаттардың санын айтарлықтай қысқарту көзделген.

Жаңа форматтағы атаулы әлеу­меттік көмек шартсыз және шарт­ты ақшалай көмекке бөлінген. Шартсыз көмек еңбекке жарам­ды отбасы мүшесі жоқ барлық отбасыларға (мысалға, мүгедектер

немесе зейнеткерлер отбасыла­рына), немесе еңбекке жарамды отбасы мүшесі дәлелді себептер бойынша жұмысқа араласа ал­майтын отбасыларға (мысалға, мектепке дейінгі жастағы бала­лары бар жалғыз басты аналарға) беріледі. Осындай отбасыларға жәрдемақыны алу үшін жұмыспен қамту шараларына міндетті түрде қатысу талап етілмейді. Ал шарт­ты ақшалай көмек отбасында кем дегенде бір еңбекке жарам­ды мүшесі бар отбасыларға әлеу­меттік келісімшартқа қол қо йып, отбасының еңбекке жарам ды барлық мүшесі жұмыспен қам ту шараларына міндетті түрде қатыс­қан кезде беріледі.

Т.Дүйсенованың айтуынша, әлеу меттік көмек жүйесіндегі рефор ма нәтижесінде жаңа формат­тағы атаулы әлеуметтік көмектің әрбір алушысы үшін жәрдемақы сомасы 2018 жылы орташа есеппен 25 пайызға ұлғайтылады.

Әлеуметтік көмек алу ереже­леріне енгізілген өзгерістерге ха­лықты дайындау үшін еліміздің үш өңірінде 2014 жылдан бастап қанатқақты режімде «Өрлеу» жо­басы іске асырылған. Бағдарламаға шамамен 79 мың азамат қатысқан, олардың 19 мыңға жуығы ең бек­пен қамтылған. Өңірлерде қанат­қақты жобаны жүзеге асыру мен жұмыспен қамту шаралары ту­ралы Ақмола және Жам был об­лыстарының әкімдері М.Мыр залин мен К.Көкірекбаев есеп берді.

Талқылау қорытындысында Премьер­Министр Б.Сағынтаев «Нәтижелі жұмыспен қамту және жап пай кәсіпкерлікті дамыту» бағ дарламасына еңбекке қабілетті ха лықты белсенді түрде тартуды тапсырды. Сондай­ақ, халық ара­сында түсіндіру жұмысын кеңі нен жүргізу керектігін ескертті. Бар лық деңгейдегі әкімдерге жаңа фор­маттағы атаулы әлеуметтік көмек көрсету шарттарына жататын от­басылар санатын анықтау жүктелді.

2017 жылдың соңына дейін әр­бір аз қамтылған отбасы мен олар­дың еңбекке қабілетті мүшелерін оқыту, еңбекпен қамту, жеке кә сі­бін ашу бойынша жеке жоспар лар жасауға дейін жұмыспен қам ту мәселесін пысықтау қажет. Бұл жұ­мысты сапалы жүргізу үшін Үкімет басшысы Еңбек жә не халықты әлеуметтік қорғау министр лігіне жергілікті атқарушы орган дар және жұмыспен қамту орта лық­тарының қызметкерлерін даярлау­ды қамтамасыз етуді тапсырды.

Үкіметтің әлеуметтік көмек фор матын өзгерту бойынша жұмы­сы Мемлекет басшысының «Бес инс титуттық реформаны жүзеге асыру бойынша 100 нақты қадам» Ұлт жоспарының міндеттеріне сәй­кес жүргізіліп жатыр. 84­қадамда әлеуметтік көмекті оған шын мәнінде мұқтаж азаматтар үшін ғана оның атаулы сипатын күшейту арқылы оңтайландыру туралы айтылған болатын.

Тапсырмалар тиянақталды––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алдағы жылдан бастап елімізде атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) алудың тәртібі өзгереді. Ал сол жаңа форматты енгізуге дайындық барысы қалай? Бұл мәселе кеше Үкімет отырысын-да талқыланды. Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевтың төрағалығымен өткен жиында еліміздегі арнайы экономикалық аймақтардың ((АЭА) даму жайы да қаралды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ, «Егемен Қазақстан»

Жаңа ғимараттың ашылу сал­танатына Көліктегі ішкі істер департаментінің басшылары мен жеке құрамы, сондай­ақ ішкі іс­тер органдарының ардагерлері қа­тысты. Ғимарат алдындағы саптық алаңда Ұлттық ұлан оркестрінің сүйемелдеуімен салтанатты ше ру өткізілді. Бұдан соң жаңа ғима­раттың нышандық кілті ЖІІБ­нің басшылығына тапсырылды.

– Мемлекет басшысы мен Үкі­меттің қолдауы нәтижесінде ішкі істер органдарының материалдық­техникалық жағдайы жылдан жылға жақсарып келеді. Бүгін, міне, көлік полициясы Астана әуежайында ЖІІБ­нің барлық қажеттіліктерге жауап бере ала­тын жаңа қызметтік баспанасына қол жеткізіп отыр,– деп мәлімдеді Ішкі істер министрі салтанатты шарада.

Қ.Қасымов өз сөзінде ха лық­аралық ЭКСПО­2017 көрмесін өткізу қарсаңында елорданың әуе жайы мен вокзалдарына шет­елдік қонақтар және еліміздің тұр ғын дары көптеп келетінін атап өтті. Сондықтан Астанаға жолы түскен қонақтар өздерін

жайлы әрі қауіпсіз сезінулері үшін көлік полициясына жүктелер жауапкершілік жүгі ауыр.

Атап өтер жайт, Астана қала ­сы ның әуежайы тәулігіне 10 мыңнан астам жолаушы қабыл­дай ды, ал мереке күндері бұл көр сеткіш екі есеге көбейеді. Әуе жайға күніне 160 жолаушы ұшағы ұшып­қонады. Соған бай­ла нысты еліміздің көлік полиция­сы құқық бұзушылықтың алдын алуға және азаматтардың қауіп сіз­дігін қамтамасыз етуге айрықша көңіл бөледі.

Министр жаңа ғимаратты ара лап, ішкі жабдықтарымен, сон дай­ақ, көлік полициясының қыз мет атқаратын орындарымен танысып шықты. Содан соң Кө­лік тегі ішкі істер департаменті мен бөлімшелерінің жеке құрамы ал дағы уақытта да азаматтардың құқығы мен мүдделерін лайықты қорғап, олардың көліктегі қауіп­сіздігін жоғары деңгейде қамта­масыз ететініне сенім білдірді.

Желілік ішкі істер бөлімінің жаңа ғимараты ЭКСПО­2017 көр­месіне дайындық және оны өт­кізу кезіндегі қауіпсіздік пен құ­қықтық тәртіпті қамтамасыз ету іс­шаралары жоспары аясында са лынды.

Талғат СҮЙІНБАЙ, «Егемен Қазақстан»

Дөңгелек үстел жұмысына белгілі отандық сарапшылар мен саясаттанушылар қатысты. Олардың қатарында: Айдар Әміребаев

– Қолданбалы саясаттану және халықаралық зерттеулер орталығының жетекшісі; Айдос Сарым − саясаттанушы; Рүстем Қадыржанов – ҚР БҒМ ҒК философия, саясаттану және дінтану институты саясаттану бөлімінің эт­носаяси зерттеулер секторының меңгерушісі;

Қанат Нұров − «Аспандау» қорының президенті; Бөріхан Нұрмұхамедов − саясат­танушы; Дәурен Сәкенұлы − «Рейтинг.KZ» зерттеу агенттігінің директоры болды.

Дөңгелек үстелге қатысушылар Мемлекет басшысының «Рухани жаңғыру: болашаққа бағдар» бағдарламалық мақаласы аясында Қазақстандағы ұлттық бірегейлікті қалып­тастыру мен жандандыру және жүзеге асыру мәселелерін, сонымен қатар, бұл процеске әсер ететін факторлардың алдын алуды талқылады.

Сарапшылардың айтуынша, урбаниза­ция мен мәдени жаһандану процестеріне байланысты өзгеріп отыратын қоғам мен қоғамдық сананың дағдылануы әлеуметтік­экономикалық жетістіктің маңызды көрсеткіші болып табылады. Сондай­ақ, қатысушылар ұлттық мәдени код пен ұлттық бірегейлікті сақтау, ұлттық сананың әртүрлі полюстерін келістіру де өте маңызды шарт екенін атап өтті.

Жалпы, пікірталасқа қатысқан мамандар біздің қоғамға қатысты жаңғырту жұмыстары қалай жүзеге асатынын әлі де түбегейлі зерт­теу керектігін айтты. Олардың сөзінше, ұлттық бірегейлікке қатысты жаңғырту процесі ба­рысында туындайтын ішкі және сыртқы сын­тегеуріндерге көп көңіл бөлу керек.

Атап өтейік, ӘЭСИ пікірталас алаңы Елба­сының стратегиялық идеяларын насихат тау мен оларды жүзеге асырудағы тәжірибелерді қалыптастыру мақсатында жұмыс істеп келеді.

АЛМАТЫ

Ішкі істер бөлімінің жаңа ғимараты

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ішкі істер министрі Қ.Қасымов Астана қаласы халықаралық әуежайындағы Желілік ішкі істер бөлімінің жаңа әкімшілік ғимаратын салтанатты жағдайда ашты.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мақсат − ұлттық бірегейлікті қалыптастыру–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Тұңғыш Президент – Елбасы қоры жанындағы Әлемдік экономика және саясат ин-ституты «Ұлттық бірегейлікті қалыптастыру мен жандандыру» тақырыбы бойынша дөңгелек үстел өткізді.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

(Соңы. Басы 1-бетте)

7 маусым 2017 жыл 3Сараптама

Әлем жӘне ҚазаҚСтан

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Жинақты ресми дайындаған Қа­зақ стан Республикасының Президенті Кеңсесі болса, кітапты қытай тіліне ау­дарып, оның көп тиражбен жарық кө­руіне еңбек сіңірген Бейжіңдегі Қытай әлеуметтік ғылымдар академиясы.

Кітапқа тек қана саяси құжаттамалық деректер емес, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тың әр кезде көтерген жасам­паз идея лары, мемлекет басқару тәжіри­бесін дегі халықты маңызды міндет терге жетелеу үшін айтқан сөздері, соны мен қатар, халықаралық саясат тың бұл­ғақ тұстарында еріксіз мойын далған ұс та нымдары, еліміздің саяси­эко но­ми ка лық қуатын арттыру мақсатында ха лыққа үндеген Жолдаулары, тіпті мем лекет бас қарудың қарапайым үлгісі ре тінде қа былданған ой­толғамдары еніп отыр.

Туындының таныстырылым рәсі­мін де сөз сөйлеген Президент Кеңсесі бас тығының орынбасары Бақытжан

Темір болат аталмыш туындының милли­ардтан астам оқырманы бар қытай ауди­ториясына арналуы болашақта екі елдің саяси­рухани байланысының кемелдене түсуіне жол ашары анық десе, Қытай әлеуметтік ғылымдар академиясының президенті Ван Вэйгуан бүгінгі Қазақ­станның жеткен жетістігі Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегімен ты­ғыз байланысты дегенге тоқтала оты­рып: «Кеңестік форматтағы модельден әлем таныған Қазақстан атты өркениетті мемлекет жасап шығару тек Нұрсұлтан Әбішұлына тән дүние. Сондықтан халық аралық деңгейде жоғары беделі бар академияның таңдауы бұл кісіге те­гін түсіп отырған жоқ. Қазақстан басшы­сының саяси көрегендігі мен әлемге үлгі боларлық ой­тұжырымдары барлық адам баласына ортақ қазына», деп әділ баға берді.

Екінші бір ерекшелік, кітапты құ­рас тырушылар бүгінге дейін қабыл­дан ған Елбасы бастамаларын жүйелеу ар қылы қазақ халқының тарихына, көп ұлттың басын біріктіріп тату­тәтті өмір

сүріп отырған қазіргі жайына, әлемдік сарапшылар айтып жүрген мемлекет бас қарудағы қазақстандық модельдің ұлт тық таным мен философияға негіз­дел ген тұстарына аса маңыз берген екен.

Таныстырылым шарасы соңында Ел басы кітапханасына қытай тіліндегі туын дының 50 данасы сыйға тартыл­ды.

Елбасының еңбегі – қытай тілінде

Сауд Арабиясында жуырда 20­21 ма­мырда өткен АҚШ­Ислам әлемі саммиті аяқтала салысымен Араб­Парсы шығанағы елдерінің арасына жік түсті.

Парсы шығанағындағы араб мемле кет­терінің ынтымақтастық кеңесі (ПШАМЫК) ұйымына мүше елдер арасында Қатарға бай­ланысты терең дипломатиялық дағдарыс орын алды. Ұйымның белді мүшелері – Сауд Арабиясы, Біріккен Араб Әмірліктері және Бахрейнмен қоса ірі мемлекет Мысыр, сондай­ақ, Мальдив аралдары, соғыс оты­на оранған Ливия мен Йеменнің үкіметтері Қатармен дипломатиялық байланыстарын үзіп, кейбіреуі, тіпті, құрлықтағы, әуедегі, теңіздегі барлық қатынасын тоқтатты.

Қатар азық­түлік саласында көршілеріне тәуелді болғандықтан, саяси шиеленістің сауда­экономикалық салдарлары ауыр бо­латыны сөзсіз. Қатардың биржасы 5 мау­сым күні 8%­ға құлдыраған, ел халқы сауда орталықтарына ағылып, азық­түліктерді жаппай сатып алып жатыр. Бұл шиеленіс аймақ елдерінің мұнай­газ экспортына әсер ете қоймас, дегенмен, мұнай бағасына әсері болатыны анық.

Тарқатып айтар болсақ, ең алдымен, Бахрейн Қатарға қатысты ел қауіпсіздігі мен тұрақтылығын шайқалтып, ішкі ісіне араласты, терроризмге қолдау көрсетті деген мәлімдеме жасады. БАӘ қатарлық дипломаттарға елден шығуға 48 сағат берді. Әмірліктердің Etihad Airways, Emirates and Flydubai сияқты әуе компаниялары Дохаға және Дохадан ұшатын барлық әуе рейстерін тоқтатты. Шығанақ елдері Qatar Airways компаниясының ұшақтарына өз әуе кеңістіктерін жапты. Мысыр Араб Республикасы Қатардың өзіне бағытталған дұшпандық әрекеттерге барғанын баса айтты.

БАӘ Доханың террорлық, экстремистік және «Мұсылман бауырлар» сияқты сек­танттық топтарға қолдау көрсеткенін айрық ша атап өтті. Сауд Арабиясы Қатар­ды аймақтың тұрақсыздығына қызмет ететін «Мұсылман бауырлар», Әл­Каида, ДАИШ, әскери милициялар сияқты заңсыз ұйымдарға көмектесті деп айып­тап, Доханың Йемендегі әскери операция­лардан алыстатылатынын мәлімдеді. Ку­вейт, Оман елдері біршама ұстамды көз­қа рас білдіргенімен, Иордания королі Аб дул ла ІІ Хамас сияқты радикалды топ­тарды қолдағаны үшін Қатарды Араб мем­лекет тері лигасынан мүшеліктен шығару қажет тігін айтты.

Осылайша, Сауд Арабиясы бастаған бірқатар араб елдерінің Катармен дип лома­тиялық және экономикалық байланыста рын тоқтатуы бұрын­соңды болмаған жа за лау шарасына ұқсайды. Сондай­ақ, Қатар ға Хамас пен Хизболла сияқты, басқа да ис­ламистік топтармен байланысы бар деген айып тағылып отыр.

Енді дағдарыстың басты себептеріне келсек, 24 мамыр күні Қатар ақпарат агенттігі Қатар әмірі Тамим ибн Хамад әл­Танидің Иранның жаңадан сайланған президенті Хасан Руханимен телефон арқылы сөйлесіп құттықтағаны, Иранның ислам әлеміндегі салмақты күш екенін айтқаны, онымен санасу керектігін білдіргені, араб елдерінің Иранға дұшпан болуына ешқандай себеп жоқ екені жөнінде мәлімдеме жасағаны туралы ақпарат та­ратты. Онда, сонымен қатар, Хамас пен Хизболла ұйымдарының заңды азат ету қозғалыстары, Хамас ұйымы Палестина халқының заңды өкілі екендігі туралы айтылған.

Сауд Арабиясының «Рияд», Әмір лік­тер дің «Sky News» сияқты ықпалды медиа ал пауыттары осындай ақпараттар легін тоқ таусыз таратты. Бұл, бір жағынан, Таяу Шығыстағы ақпараттық ойындардың жар­қын көрінісі болды. Кейін Қатардың сыртқы істер министрлігі мұндай қарама­қайшы саяси мәлімдемелердің жасалмағанын, хакерлердің агенттік сайтына заңсыз кіріп, жалған ақпаратты жариялағанын айтып ақталды. Мұндай мәлімдемеге қалған араб елдері сенгісі келмеді.

Бір қызығы, бұл оқиғалар Сауд Ара­бия сының Эр­Рияд қаласында 20­21 ма­мыр күндері өткен АҚШ­Ислам әлемі сам­митінен кейін орын алып отыр. Сол кезден бері Шығанақ аймағында жаңа саяси тепе­теңдік қалыптасты, жағдай біршама өзгерді. Саммитте АҚШ президенті Д.Трамп аймақтағы жаңа саясатында Сауд Арабиясы бастаған стратегиялық серіктестеріне сүйенетінін, міндеттер мен жауапкершілік жүгінің біразы аймақтағы одақтас елдерге артылатынын білдіргені мәлім. Саммит аясында террорлық топтармен күресті күшейту үшін жалпы сомасы 110 миллиард АҚШ долларын құрайтын әскери келісім­шартқа қол қойылғаны бекер емес.

Йемен соғысынан қалтасы қағылып, қажыған Сауд Арабиясына моральдық, әскери қолдау көрсетілуі Эр­Риядтың аймақтағы әлсіреген ұстанымын біршама нығайта түсті. Трамп пен одақтастарының Таяу Шығыстағы бірлескен саясаты араб елдері аймағында саяси­әскери ықпалын арттырған Иранды қыспаққа алып, қоршап, мүмкіндігін шектеуге келіп саяды. Ал Қатар Иранмен байланысын бұзғысы келмей, онымен қақтығысудан өзін аулақ ұстағысы келеді. Оның үстіне, екі елдің оффшор аймағында ортақ ірі газ кен орны және бар.

Бұл жағдай онсыз да күрделі Иран­Сауд Арабиясы қатынастарын тығырыққа тіреп, шиеленістіретіні айтпаса да түсінікті. Ал Қатар тарапы жоғарыда аталған өткір мәлімдемелерді шынымен жасаған болса, Эр­Рияд саммитінің негізгі мақсаттарын

жоққа шығарғаны болады. Ал бұл өз кезе­гінде серіктестерінің ашу­ызасын туғызып отыр. Эр­Риядтағы саммитте Қатардың кей бір қарулы топтарды қолдағаны тілге тиек етіліп, ешкімге бағынбайтын тәуелсіз, бір беткей бағытта дамып бара жатқаны жиі айтылды. Әртүрлі күмәнді қарулы топ тарға қаржылай қолдау көрсетті деген айып тағылды. Осындай ұжымдық жаза лау шаралары арқылы Сауд Арабиясы бас таған ПШАМЫК елдері Доханы күшпен өз айт­қандарына көндіргісі келетіні байқа лады.

Бахрейн саяси­демографиялық құры­лымына байланысты ПШАМЫК елдері ара сындағы ең әлсіз буын болғандықтан, Сауд Арабиясы үшін бұл өте шетін мәселе. Себебі, осындай үрдістер жиілей беретін болса, аймақтық интеграциялық ұйымның келешегіне балта шабылуы әбден ықтимал екенін Эр­Рияд жақсы түсініп отыр. Негізі, бұл саяси процестерді Сауд Арабиясы неме­се шиға­сунни арасындағы бәсекелестіктен гөрі, исламизм, саяси ислам факторы тұрғысынан түсіндірген жөн.

2011 жылы күллі араб әлемін шарпыған «Араб көктемі» атты халық көтерілістері нәтижесінде кейбір диктатуралық жүйелер күйреп, орнына Тунис, Мысыр, Ливия сияқты елдерде демократиялық сайлау жо­лымен билік басына саяси ислам өкілдері келгені белгілі. Әсіресе, араб әлемінде кең қанат жайған, өзіндік даму доктри­насы бар, бұрыннан бері әскери жүйе та­рапынан қысым көріп келген ықпалды саяси­діни ұйым – «Ихуан» («Мұсылман бауырлар») жамағаты күрт күшейді. Ихуан аймақтағы сәләфи ағымының басты идеологиялық бәсекелесі болып табылады. Мысырда 2012­2013 жылдарда ұйымның өкілі Мұхаммед Мурси ел президенті болды. Тунисте де аталған топтар сая­си билікке жақындады. Иорданияда да олардың ықпалы артып, Сирия (қарулы) оппозициясының белді күштерінің бірін толықтырды. Сол кезеңде Катарға аталған саяси процестерге қаржылық қолдау көрсетті деген айып тағыла бастады. Әсіресе, Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб Әмірліктері мұндай өзгерістердің белең алып, таралуынан сескеніп, Мысырда әскери­зайырлы топтарға қолдау көрсеткен. 2014 жылы Қатар серіктестері қойған шарт­тарды орындауға уәде беріп, кейбір әре­кеттерінен бас тартқан еді. Бірақ, одан кейін белгілі себептермен Қатар мен ПШАМЫК елдерінің арасы оңала қойған жоқ.

Осылайша, сол кезден­ақ араб елдері исламистерді қолдайтын және оларға қарсы тұратын екі топқа бөлінді. Аймақ елдерінің сыртқы саясаты сол топтар­ды қолдап, қолдамайтынына байланыс­ты анықталды. Мамандардың айтуын­ша, Қатар осындай исламистік топтарды өзінің сыртқы саясатын ілгерілету және ықпалын арттыру мақсатында пайдала­нып, халықаралық қақтығыстарда дәнекер рөлін атқаратын белсенді аймақтық күшке айналған. Ал мұндай көзқарасты жоққа шығаратын жергілікті сарапшыларды тыңдасақ, аймақтағы терроризмді қолдады деген айыппен немесе жаламен барлық кінәні Қатардың мойнына арту үшін осын­дай науқан жүріп жатыр­мыс.

АҚШ­тың мемлекеттік хатшысы Р.Тил­лерсон тараптарды бірлікке шақырды. Алай да, АҚШ мәселеге қатысты айтар сөзін Эр­Риядта айтып қойған. Сондықтан Вашингтон әліптің артын бағып, Сауд Ара­биясы арқылы әрекет етуі ықтимал. «Эр­Рай әл­Яум» газетінде жарияланған мақа­лада егер Доха ыңғайға келмесе, Қатарда билік ауысуы мүмкін екендігі көлденең тар тылады. Өйткені, кейбір тараптарға Сауд Арабиясы АҚШ­пен қалай жақсы қа рым­қатынаста болса, Қатардың да сон­дай икемді, бейімделгіш саясат ұстанғаны тиімді.

Қатарға халықаралық қысым күшей­ген діктен, Доха өзіне жақын елдер – Түр­кия мен, Оманмен, тіпті Иранмен және Ре­сеймен жақындасады дегендер де бар. Ресей аталған ұйымның ішкі ісіне араласудан өзін алыс ұстап, бейтарап көзқарас білдірді. Ресей сарапшыларының басым бөлігі де осындай пікір білдіруде. Қатарда әскери базасы бар Түркия болса, тараптарды тату­ластыруға әзір екенін сездіріп үлгерді. Кей­бір түрік сарапшылары жағдайы қиындаған Ка тарға көмек қолын созу керек десе, енді бір бөлігі араласпау керек дегенді мең зейді. Кувейт араағайындық жасауға ниет біл­діргенімен, Сауд Арабиясының медиасы мұн дай бастамаға орын жоқ екенін жазды. Бір шама бейтарап саясат ұстанатын, Иран­мен жақсы қарым­қатынастағы Оман да бі­тімгершілік рөл атқарғысы келетін секілді.

Бұл оқиғалар Сирия мен Палестинадағы ахуалға да өз әсерін тигізуі мүмкін. Осы оқи ғалардан кейін Мосул мен Раққада, Дәйр­әз ­Зор маңындағы шешуші қақтығыстардан кейін саяси тепе­теңдік біршама өзгереді. Сонымен бірге, Израиль мен Шығанақ елдері жақындасып отырған кезде Қатардың Палестинадағы «Хамас» ұйымымен және көрші елдегі басқа да ұйымдармен байланыстарын шектеу басты мақсаттардың бірі болуы ықтимал.

Осылайша, Таяу Шығыстағы «Араб көктемімен» басталып, Ливия, Ирак, Сирия соғысына жалғасқан кең көлемді азамат соғысы кезеңі саябырсып, жаңа геосая­си жағдайдағы әскери­саяси дипломатия кезеңі басталды деуге болады.

Жанат МОМЫНҚҰЛОВ, философия ғылымдарының канди-

даты, шығыстанушы

Аян ӘБДУӘЛИ,«Егемен Қазақстан»

Кездесу барысында қос тарап Қазақстан­Доминикан арасындағы ынтымақтастық мәселесін талқылап, саяси декларацияға қол қойды.

– Біз маңызды, сындарлы ке­ліс сөз өт кіздік. Бұл құжатта екі ел ара сын дағы қарым­қатынас тар дың басты аспектілері мен ведомство­ара лық құжаттардың маңызды лығы белгіленген. Келіссөз барысын­да бірқатар мәселелерді талқы­ладық. Астана мен Санто­Домин го арасындағы саяси, сауда­эконо ми­калық, инвестициялық, туристік және мәдени­гуманитарлық байланыстар­ды кеңейту жайы қаралды. Қос тарап сауда мен инвестициялардың көлемін арттыруға ниетті. Сонымен қатар, До­миниканға саяхаттап жүрген қазақ­стандықтардың қатары аз емес. Осы себепті, визалық режімді жеңілдету үшін келісім дайындалып жатыр, – деді Қайрат Әбдіраxманов.

Кездесуде Доминикан Респуб­ликасының ЭКСПО­2017 көрмесіне қа тысатыны бұл өз кезегінде екі ел ара сындағы қарым­қатынастың ны ғая түсуіне септігін тигізетіні атап өтілді.

Ал Доминиканның Сыртқы істер министрі кездесу барысында нақты құжаттарды рәсімдеуге мүдделі еке­нін мәлімдеді.

– Біздің басты мақсатымыз – сауда­инвестициялық байланыстарымызды жаңа деңгейге шығару. Сонымен қатар, ЭКСПО­2017 көрмесінде ашы­латын Доминикан Республикасының ұлттық павильонындағы жұмысқа

белсене кірісетін боламыз. Осы ар­қы лы қос мемлекет арасындағы сауда­эко номи калық және іскерлік қарым­қа ты нас дами түседі, – деді Мигель Варгас.

Айта кетейік, Қазақстан мен До­ми никан арасындағы дипломатиялық қарым­қатынас 2011 жылы 7 маусым­да орнатылған болатын. Доминикан министрі Астанаға алғаш рет ресми сапармен келіп отыр.

Екіжақты сауда­экономикалық ынтымақтастық нәтижесінде ірі кө­лем де экспорт пен импорт жүзеге асты. Қа зақстан кеден органдарының мәлі меті бойынша, 2016 жылы сауда ай на лымы 890,3 мың долларды құра­ды. Бұл өткен жылдарғы көрсеткіш­терден 1,5 есе көп. Нақтырақ тоқталар болсақ, сауда айналымы 2015 жылы 560,8 мың доллар, 2014 жылы 560,4 мың доллар, 2013 жылы 659,1 мың дол лар сомасын құраған еді.

Екіжақты қарым­қатынастар тари xында былтыр алғаш рет Қазақ­станнан Доминиканға 211,6 мың дол лар көлемінде экспорт жасалды. Ал оған дейін негізінен Доминикан импорты ғана тіркелген еді.

Доминиканнан Қазақстанға им­портталатын тауарларға пластмас­салар, медициналық құрылғылар, табаны резеңкеден дайындалған аяқ киімдер, табиғи немесе ком по зи­циялық былғары (жалпы импорттың 30%­ы), электр тіз бек терін ажыра­ту, ауыстырып қосу және қорғауға арнал ған электр аппаратуралары (10%) жатады. Ал Қазақстаннан До­ми ни канға фосфинат, фосфонат, фос­фат және полифосфат экспортталады.

Айгүл СЕЙІЛОВА,«Егемен Қазақстан»

Көрме Қазақстан мен Қы тай арасындағы дип ло­матиялық қарым­қаты настың ор нағанына 25 жыл толуына орай ұйымдастырылды. Ақ­парат және коммуникация­лар министрлігінің ұйым­дас тыруымен, «ҚазАқпарат» агенттігі мен «Жэньмин хуа­бао» журналының бірлескен шарасына екі тараптың жау­апты өкілдері қатысты.

ҚХР әдеби туындылардың шет тіл дерінде басылуы және таралуы жөніндегі басқарма бастығының орынбасары Фа Жың Хуай өздерінің былтыр «ҚазАқпарат» агенттігімен ын тымақтастық туралы ке­лі сімге қол қойғанын, мына

оқиға сол келісімнің нәтижесі екенін баяндады. Ол, сондай­ақ, көрмеге екі елдің талант­ты фотографтары түсірген ең таңдаулы суреттердің

қ о й ы л ғ а н ы н а т а п ө т т і . Биыл – Қытайдың Қа­

зақ стандағы ту ризм жылы. Фотокөрменің ұйымдас ты ры­луының бір себебі осы еке­нін шарада сөз алған «Қаз­Ақпарат» басшысы Асқар Ома ров айтты. Ол «Жібек жо лы экономикалық белдеуі» жо басын ҚХР төрағасы Си

Цзиньпин алғаш рет 2013 жылы Назарбаев Университетте жария лағанын, содан бері екі ел арасында экономикалық жә не логистикалық қа рым­қатынас айтарлықтай да мы­ғанын баяндай келе, достық қарым­қатынастың жаңа бір сатысы ретінде «Бір белдеу – бір жол», «Нұрлы жол» бағдар­ламаларын атады.

Фотокөрмеге екі елдің ең көрікті жер лерінің суреттері қойылды. Мы салы, Каспий теңізі, Баянауыл ұлт тық мем­лекеттік табиғи паркі, Бура ­бай көлінің, Астананың көр­ікті ғимарат тарының, Түркіс­тандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің, басқа да көрікті жерлердің суреттері еліміз тарапынан қойылса, Қытай тара пынан Ұлы Қытай қорға­нының, Бейжіңнің ор талы­ғындағы кіруге тыйым са­лынған жер – Мин және Цин империясының импе ратор сарайының, Юньнань дағы ежел гі Кун мин қаласының, Шэнь син өлке сіндегі Бин­сянь будда хра мы ның, Сия­оянь мұнарасының, Гансу өлке сіндегі Уймэнгуан кө не жұр тының фотосуреттері қой­ылды.

Жалпы, көрмеден қос мем­лекеттің қорғауға алынған аң­құстарын, үй жануарларын, достық рәуіштегі кездесулерді бейнелейтін көптеген су рет­терді ұшыраттық. Бұл суреттер ескі тарих пен қазіргі заман­ды ұштастырып, әрі екі елдің кли маттық, географиялық, менталитеттік ерекшеліктерін көр сетіп тұр. Көрме 10 мау сым­ға дейін келушілерді кү теді.

Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ,

«Егемен Қазақстан»

Көрікті жерлерді айшықтаған көрме

«Шанхай рухы» туралы кітап

–––––––––––––––––––––––––––––Орталық коммуникациялар қыз­метінде Р.Әлімовтің «Шанхай ынты­мақ тастық ұйымы: қалып та суы, да­муы, келешегі» атты кі та бының ресми таныстырылымы өтті.–––––––––––––––––––––––––––––

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Автордың айтуынша, ШЫҰ бүгінгі таңда әйгілі, абыройлы және әмбебап халықаралық бірлестік, аймақта қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуде әсер етуші фактор болып табылады. «Оның басқа ұйымдардан басты айырмашылығы, 15 жыл бұрын, Санкт­Петербургте екінші саммитте жиналып және ШЫҰ Хартиясын қабылдап, ұйымның құрылтайшы мемлекеттерінің басшылары оның барлық мүшелерінің тең құқықтық принципін қалады. Жоғары деңгейлі сенімділік, «Шанхай рухы» және біріккен дамуға ортақ ұмтылыс ШЫҰ­ны жаңа үлгідегі ұйымға, халықаралық қатынастардың көпполярлық жүйесін қалыптастыратын, қызығушылық тудыратын орталықтардың біріне айналдырды», деді спикер.

Автордың сөзінше жарық көріп отырған кітап – ШЫҰ­ның 15 жыл ішінде атқарған қызметіне терең үңіліп, тарихымен кеңірек танысуға мүмкіндік беретін бірден­бір еңбек. Кітапта ШЫҰ­ның пайда болуы, та­рихы және халықаралық бірлестікке мүше мемлекеттердің философиялық және идеялық негізінің қалыптасуы мен бекітілу кезеңдері туралы материалдар жинақталған.

«Весь мир» баспасынан жарық көрген кітапта, сондай­ақ, ұйымның негізгі оқиғалары мен іс­шаралары жазылып және де негізгі құжаттардың мәтіндері, оның ішінде ШЫҰ Хартиясының мәтіні, ШЫҰ­ның 2025 жылға дейінгі Даму стратегиясы, «ШЫҰ­ның отбасы» мемлекеттерінің статистикалық мәліметтері көрсетілген.

Келісім жасалды––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдіраxманов Доминикан Республикасының Сыртқы істер министрі Мигель Варгаспен кездесті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапханасында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың ұзақ жыл ел басқару кезінде ұстанған саяси бағыты және қоғамдық қатынастарды реттеу жөнінде айтқан сөздері мен пәлсапалық ой­толғамдары жинақталып, қытай тіліне аударылған аса бағалы туындының таныстырылымы өтті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бейбітшілік және келісім сарайында «Көрікті Қазақстан – көркем Қытай» фотокөрмесінің ашылу рәсімі өтті. Әрі осы аттас фотоальбомның да тұсауы кесілді.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Араб-Парсы шығанағы елдері арасындағы шырғалаңдипломатиялық дағдарысқа ұласпас үшін сыртқы күштердің ықпалына қарсы тұратын саяси сарабдалдық қажет

4 7 маусым 2017 жылРухани жаңғыРу

Әлеуметтік сенімнің іргетасы

Рухани жаңаруды бұрын Қазақстан қоғамында болмаған құбылыс, мүлдем жаңа тренд деп есептесек, қателесеміз. Рухани жаңғыруға ұмтылу қазақ этно-сына тән болған. Өз заманының талап-тарына сәйкес келетін рухани өрлеуді қазақ этносы ХV-ХVІІІ ғасырлар аралығында Қазақ хандығы дәуірінде бастап өткерді. Қазақтың бүгінгі бізге аса қажет болып отырған рухани құндылықтарының сол ғасырларда қалыптасқаны ақиқат.

Х І Х - Х Х ғ а с ы р л а р о т а р ш ы л империяның қазақ халқының рухани құндылықтарын тұншықтырумен және барынша шектеуімен сипатталады. Отарлаушы ел қазақ этносының руха-ни кодын, тарихи жадын, ұлттық сана-сын мүлдем өшіріп тастауды, қазақты бейұлтты, мәңгүрт тобырға айналдыруды мақсат тұтты.

Тәуелсіз мемлекет болысымен Қазақстан нарықтық қатынастар негізін жасайтын экономикалық жаңғыру, экономикалық модернизация жасау-ды іске асырды. Бұл істе айтарлықтай жетістіктермен қатар, елеулі олқылықтар да болды. Олқылықтардың түпкілікті себебі экономикалық жаңғырумен ру-хани жаңғырудың үндеспеуі бола-тын. Руханилық, әділеттілік пен де-мократия құндылықтары орнықпаған саяси-мәдени жүйе экономиканың әрі қарай дамуына тұсау салды. Рухани жаңғыру адам факторына жол ашатын. Қазақстан қоғамында осы маңызды тетік толыққанды іске қосылған жоқ. «Алдымен – экономика, одан кейін сая-сат» принципі төртінші индустриялық революция кезеңіне жауап бере алмайтындығына көз жеткіздік. Болашақ даму ғылымға, білімге, интеллектіге және жаңашылдыққа сүйенетін дамыған мемлекеттер тәжірибесінің дұрыстығын дәлелдеуде. Сондықтан, Қазақстанның болашағы рухани жаңғыру үрдісін дамытуға тәуелді екендігі даусыз.

Рухани жаңғыру – өте күрделі, көп жақты кең ауқымды құбылыс. Бұл үрдісті қалыптастыру экономикалық жаңару үрдісін қалыптастырудан да қиын. Себебі, халықтың санасын, дүниетанымын және іс-әрекетті таңдауын тәрбиелеу қиынның қиыны. Бұл жұмыс – белгілі бір тарихи мерзімді қамтитын ұзақ үдеріс. Рухани жаңғыруға әрбір азамат, әрбір отбасы өз үлестерін қосуға міндетті. Тәрбиенің, ұлттық құндылықтардың тамыры тал бесіктен басталатыны ақиқат. Яғни, рухани жаңғыру мемлекеттің міндеті деп қарап отыруға болмайды. Әрбір отбасында қазақ халқының ана тіліне, төл мәдениетіне, аңыз-ертегілеріне, ұлттық салт-дәстүрлеріне деген құрмет қалыптасса, ел халқының адамгершілік келбеті түзеледі. Рухани мәдениеттің шуағына шомылған жас жеткіншек болашақтың мәдениетті, білімді, іскер адамы болады.

Әрине, мемлекет – рухани жаңару саясатын іске асырушы қозғаушы күш. Мемлекеттің зорлықшыл тоталитаризм саясатынан бас тартуының өзі руха-ни жаңаруға бетбұрыстың басталуы болмақ. Рухани жаңғыру мақсатында мемлекет мемлекет құраушы қазақ ұлты тілінің толыққанды дамуын қамтамасыз етуі тиіс. Рухани жаңғырудың тілі – қазақ тілі. Ел халқының 70 пайызын құрап отырған халықтың тілі қоғамдық қатынастардың барлық саласында толыққанды қолданылмай, рухани жаңғыру болмайды.

Ал саясатта мемлекеттің саяси жүйесі және заңдары ізгіленуге бетбұрыс жасау-ды бастайды. Ол дегеніміз, саяси жүйенің демократиялануы. Биліктің халық ал-дында жауап беруінің және есептілігінің нақты жүзеге асуы. Конституциялық талап «биліктің қайнар көзі халық болуының» толықтай іске асуы.

Әлеуметтік салада рухани жаңғыру – әлеуметтік әділеттілік қағидатының салтанат құруы. Әділетті ел болмай ру-хани жаңғыру бос жаңғырық болып қа-лады. Әлеуметтік әділеттілікті билік тің, соттың, бүкіл жүйенің сақтауы ха лық тың әлеуметтік оптимизмге ден қоюы ның, болашаққа сенімінің іргетасы бола ды.

Білімде, ғылымда, мәдениетте рухани жаңғыру елдің, жердің, халықтың тари-хын, өткен жолдарын дұрыс түсіндіруге негізделеді. Дұрыс тәрбиеленген тарихи сана, мәдени ұстаным – бүгінгі отан шыл-дықтың, қазақстандық патриотизмнің негізі. Салт-дәстүр, діни ұстанымдар, халықтың ділі аса маңызды. Алайда, олардың да озығы бар, тозығы бар. Бүгінгі нарықтық экономика билік құрып, ел халқының «санасы монеттеніп», яғни сананы ақша билеп жатқан кезеңде халықты адамгершілік ауқымынан шығармайтын бірден-бір қуатты күш – халықтың адамгершілік ұстанымдары.

Идеологияда рухани жаңғыру – «Мәң гілік Ел» болу идеясын жан-жақ ты негіздеу. Ұлтымыздың озық ойлы тұл-ғалары Абай, Шәкәрім, Алаш қайрат-керлері ұстанған адамгершілік идеоло-гиясын жан-жақты уағыздау. Сонда ға на адал еңбек еткен адамның шетте қа луы деген болмайды. Билік адамға қыз мет ететін ахуал қалыптасып, эконо мика мен саясат, адам мен қоғам, билік пен халық арасында үйлесім пайда бо лады. Қазақстан халқының кемел бола шағы, бақытты өмірі қоғамның рухани жаң-ғыруына тәуелді екендігі даусыз.

Сайын БОРБАСОВ, саяси ғылымдар докторы, профессор

Қайрат МӘМИ,Қазақстан Республикасы Жоғарғы сотының Төрағасы

Бұл идея мақаладағы «Ұлт-тық бірегейлікті сақтау» деген тарауда кеңінен айтылған. Онда автор «Ұлттық жаңғыру деген ұғымның өзі ұлттық сананың кемелденуін білдіреді» деп түйіндеген. Оның екі қыры бар. Біріншісінде, ұлттық са на-се-зімнің көкжиегін кеңей ту, екін-шісінде, ұлттық бол мыс тың өзегін сақтай отырып, оның бірқатар сипаттарын өз гер ту деп нақты атап көрсет кен.

Шын мәнінде, қоғам жаң ғы-руы үшін – оны белсенділікпен атқаратын адамның санасы жаң ғыруы керек. Қоғамдық сана жаңғырмай, адамның бол-мыс-бітімі өзгермейді, рухани тұрғыда түлей алмайды. Оның бастау-бұлағында халқымызға тән ұлттық салт-дәстүрлер тұр ғаны анық. Елбасы да ру-ха ни түлеудің тамырын тап ба сып, бағыт-бағдарын айқын-дап, даму жолдарын нақтылап берді. Мысалы, ол өз еңбегінде «Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тілі міз бен музыкамыз, әдебие-тіміз, жоралғыларымыз, бір сөз бен айтқанда ұлттық рухы-мыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс», деп тұжырымдады.

Қазақстанның әрбір азама-тының санасында жаңа серпіліс болу үшін, ол өзі еңбек ететін салада рухани жаңғыруды бас-тан өткеруі тиіс. Мәселен, сот жүйесінің рухани өрлеуінің алтын арқауы, өміршең өзегі – билердің әділ төрелігінде, шешендік өнерінде жатыр.

Бала жастан адал тұрып, ақ сөйлеуді ар-ұяттың өлшемі деп білген бала билер сақа билердің өнегесін алып, әділ биліктің әліппесін ерте жастан-ақ терең меңгерген.

Бүкіл бір елдің дауын бір ауыз сөзбен әділ шеше біл ген, туғанына тартпай, турашыл дана шешім шығарған сұң-ғыла билер ел ішінде аз бол-маған. Сонау Майқы би за-манынан халыққа кең тараған әділ билердің өнегелі билік шешімдері ғасырлар бойы прецеденттік үлгіге айналып, XX ғасырдың басына дейін сақталып келді. Ондай үлгі-лерді академик, білікті заң-геріміз Салық Зиманов құрас-тырған «Қазақтың ата заңдары» деген он томдық еңбегінен ба-рынша оқып, білуге болады.

Замана көшімен ілесіп бізге жеткен әділ қазы, адал билер жүргізген сот шешімдері әлі күнге дейін өз маңыздылығын жойған жоқ. Олар ұстанған имандылық, адалдық, әділдік, турашылдық принципін бү гін-гі судьялар да мықтап ұстан-ғаны абзал дер едім. Олай дей ті німіз, ол кезеңнің биінің бо йында барлық өнердің жиын тығы, қазіргі кезде же-ке-дара қалыптасқан билік ету дегі барлық саланың негізі жатқанын байыптауға болады.

Бұл жөнінде белгілі қоғам қайраткері Нәзір Төреқұловтың «Ертедегі бір бидің өзі осы күнгі соттың да, прокурордың да, милицияның да, қаншама мекеме, ұйым басшыларының да қызметін атқарып келген», деген сөзінде терең мән жатыр. Бұл ойға толықтай қосыламыз.

Ал қазіргі кезде қызмет атқарып жүрген судьялардың барлығы да жоғарыдағы та-лап деңгейінен шығып жатыр деп айтуға әлі ерте. Бү гін де шығарылып жатқан шешім-дердің түгелге жуығы осын-дай талапқа сай келмейтінін де

мойындауымыз керек. Бірінші инстанцияда қабылданған сот шешімдерін келесі сот саты-ларында түзетуге мәжбүрміз. Жоғары стандарттарға сай болу үшін жас мамандарды алдын ала дайындауға тиіс-піз. Шынтуайтында, оқуын біті ріп келіп, сот жүйесіне қыз метке жаңа кіріскен жас мамандардың бірде тәжірибесі, бірде біліктілігі жетіспей, әділ шешім шығаруда кейде кемшін түсіп жатады. Оларға билер сотының қыр-сырын бастапқы білім ордасынан бастап сіңіру керек. Сондықтан да шешендік өнер мен әділ билеріміздің бай тәжірибелері туралы жастарға неғұрлым терең ұғындырған жөн. Әсіресе, болашақта заңгер боламын, құқық қорғау орган-дарында еңбек етемін деп, ал-дына үлкен мақсат қойған жас буынға мектеп қабырғасында билердің өнегелі жолын оқытып, шешендік өнерге бау лып, құқықтану жоғары оқу орындарында арнайы курстар оқытылуы қажет.

Біз жүрдек уақыт күн тәр ті-біне қойып отырған осы өзекті тақырыпты шешудің нақты жолдарын қарастыруға кірісіп те кеттік. Атап айтқанда, Жо-ғар ғы сот жанындағы Сот төре лігі академиясының магис-тран ттарына арнап, «Қазақ хал қының дәстүрлі құқығы және билер соты» арнайы оқу-әдіс темелік құралы әзірле-нуде. Академияның оқу бағ-дар ламасына «Қазақ билерінің шешендік өнері» арнайы кур-сын енгізу жоспарланды. Міне, осындай іргелі бастамалар жоғарыда айтылғандай, сот жүйе сінде билер сотының озық дәс түрлерін берік ұстанған білік ті судьялардың қоғам та-лабына сай жұмыс істеуінің мызғымас іргетасын қалайды деп үміттенемін.

Тегінде, қазақтың шешендік өнерін барынша меңгеріп, би-лер сотының бай дәстүріне сай, ар мен адамгершілік өл ше мі-нен аттамау – қоғам мүше -лерінің бәріне де тән бол -ғаны абзал. Екі тарап та әділ биліктің шешімін мойын дауы керек. Осыған қоғам барын-ша дайын болғаны жөн. Бұл біздің дәстүрімізде бұрын-нан бар үрдіс. Ата-баба қаны-мен бойымызға сіңген құнды-лық тардың бірінен саналады. Өйткені, бұрынғылар билер сөзін тыңдап, айтқанын екі ет-пеген. Бүгін де екі жақ психо-логиялық жағынан дайын бо-лып, әділ сот шешімін мүлтіксіз орындауы тиіс. Осылайша сот-қа жүгінген адамдардың құ-қықтық мәдениеті артқан са-йын, сот жүйесіне деген сенімі де нығаяды, заңды сыйлауға машықтанады.

Осы үрдіс Елбасы айт қан-дай, әділ сот жүйесіне деген ел-жұрттың құрметін артты-ра түспесе, кемітпейді. Сон-дықтан, біртұтас ұлтты қалып-тастыру аясында тарих тере-ңіне көз жіберіп, өзіміздің

ұлттық салт-дәстүрімізде мыз ғы мас тай сақталған би-лер соты ның әділ төрелігінен таусыл мас тағылым алғанымыз дұрыс болар еді. Яғни, бүгінде төл тари хымызға, сан ғасыр жалға сын тапқан ұлттық әдет-ғұр пы мызға барынша ден қою арқылы жас буынды, бір тұтас өнегелі ұлт өкілдерін тәр биелеу қажеттігі күн тәртібінен түс-пеуі керек. Президент айтып отырған қазақстандық біре-гейлік, болашақтың біртұтас ұлтын қалыптастыру қағидасы сонда ғана түпкілікті шешімін табады деп білеміз.

Тәуелсіздігімізді баянды ету жолында біртұтас ұлт-ты қалыптастыру аса маңыз-ды. Бұл орайда, Елбасы ның осы еңбегіндегі «Мен қазақ-стан дықтардың ешқашан бұл-жымайтын екі ережені түсініп, байыбына барғанын қалаймын. Біріншісі – ұлттық код, ұлт-тық мәдениет сақталмаса, еш-қандай жаңғыру болмайды. Екіншісі – алға басу үшін ұлт-тың дамуына кедергі болатын өткеннің кертартпа тұстарынан бас тарту керек» деген ойлы пікірінің орасан зор тәлімдік-тағылымдық мәні баршамызға үлгі болса деймін.

Бұл жерде Мемлекет бас-шысы «ұлттық код» мәселесін бекерге бірінші орынға қойып отырған жоқ. Біз ендігі ке-зекте «ұлттық кодты» – ұлт-тық идеологиямыздың түпқа-зығы деп танып-білуге тиіс піз. Ал еліміздегі ұлттық идео ло-гияның басты қағидаттарына – ұлттық мүддеміздің бірден-бір қайнар көзі саналатын тәуел-

сіздігімізді көздің қарашы ғын-дай сақтап, мәңгілік баянды ету кіреді.

Мемлекетіміздің тәуел сіз -дігін айқындап тұ ра тын бас ты атрибуттары жерінің тұтас-тығы мен шекарасының бе кем-дігі, тілі мен ділінің өркен деуі халқымыздың біртұ тас тығын көрсетеді. Ата-баба мыз дың ел басына қиын-қыстау күн туғанда ұлтарақтай жерін өз -генің уысына ұстатпаған ер лік ісін ұрпақтар жадына сің діре білуіміз асыл пары зы мыз бо-лып табылады. Олар аса қиын кездің өзінде де ел бір лігін сақтап, жау келгенде жұ ды-рықтай жұмыла білді. Ту ған елі мізді, қасиетті жері мізді қыз ғыштай қорғаған жасам паз істерін біз ешқашан ұмыт пай, жаңғырта беруге тиіс піз. Әлем-де тоғызыншы орын ды ием-денген кең-байтақ жері мізді «аттың тұяғымен, най заның ұшымен» қырағы қор ға ған олардың даңқты жолын бү гінгі және келер ұр пақтың сана сына терең сіңдіре білуіміз қажет.

«Ұлттық рухтың негізі – ұлт-тық тілде» деген аталы сөз бар. Айтайын дегенім, ұлтымыз-дың қадір-қасиетін айқындап тұрған белгі – ол өзіміздің күн делікті қолданыста жүрген ана тіліміз. Мыңдаған жылдан бері ұлттық салт-санамызды жал ғас тырып келе жатқан үзіл мес өзегі – осы туған ті-лі міз де жатыр. Осы орайда, бо ла шақ ұрпақтарымыз ата-дан бала ға мирас болған ру хы

күш ті тіл өнерін заман тала-бы на сай өркендете білуі тиіс. Тіл өнерінің дамуымен қа тар, халқымыздың әдет-ғұр пы, салт-дәстүрі рухани жаң ғы-руды одан әрі арттырып, «ұлт-тық кодымызға» бір ден-бір негіз қалайды деп ой лаймын.

Барша қазақстандықтардың біртұтас ұлт болып ұйысуы үшін, ең алдымен, ұлттық са на -ны жаң ғыртумен қатар, жо ға-ры дағы рухани құндылық тар-ды өскелең ұрпақтың жадында жаңғыртуға мейлінше күш-жігер жұмсап, тиімді әдіс тер-мен жеткізе білуге міндет тіміз.

Біз туған жеріміздің, өскен ауылымыздың, өркен жайған өңіріміздің тарих бетіне түскен шежірелі өмір-деректерімен қай жағынан да мақтана аламыз. Елбасының «Қазақ та ри хын -да қазақ ұялатын ештеңе жоқ» дегеніндей, бай тарихы мыз ды жастарға үлгі тұтқа ны мыз жөн.

«Туған жерге туыңды тік!» идеясымен әрқайсымыз өсіп-өнуімізге тұғыр болған, білім-ғылымға баулыған алтын ұя мектебіміз бен ауылымызға қолдан келгенше қолғабыс тигізіп, рухани көмек көр се-туде көпке үлгі болатын өре-лі істерді өміршең ету – аза-маттық борышымыз. Сонда ғана жастарымыздың өн-бойын да өздері түлеп ұшқан туған жерге деген перзенттік сезім жаңғырып, ел тарихын өзге ше әспеттейтін, ерекше құр мет тұтатын, елдік биік мүд де тұрғысынан қарайтын отан шыл сезім оянары хақ.

Б ұ л т ұ р ғ ы д а Е л б а с ы Нұрсұл тан Назарбаевтың

«Әри не, туған жердің тарихын біл ген және оны мақтан еткен дұ рыс. Бірақ, одан да маңыз ды-рақ мәселені – өзіңнің бір тұтас ұлы ұлттың перзенті екеніңді ұмытуға әсте болмайды» деген сөзі әрқайсымызды әрдайым отаншыл болуға шақырады.

Рухани жаңғырудың бас-ты шарты саналатын «ұлттық код ты» түптеп келгенде, ұлт -тық сананың, жаңаша түлеу дің және өркендеген мәде ниет тің жиынтығы деуі мізге то лық негіз бар. Бұл ойы мыз Ел басының: «Абай дың да налығы, Әуезовтің ғұла малығы, Жам был дың жыр-лары мен Құрман ғазының күйлері, ғасыр лар қой науынан жеткен бабалар үні – бұлар біздің рухани мәде ние тіміздің бір парасы ғана» де ген терең мағыналы, зер делі сөздерімен ұштасады деп білеміз.

Ендеше, Мәңгілік Ел болу-ды мақсат тұтып, әлемнің ең да мыған отыз мемлекетінің қа та рына қосылу бағытында тал май еңбектеніп жатқан елі-міз де ұлттық сананың жаң-ғыруы заңды деп айтуға бо -лады. Бір сөзбен айтқанда, осы ның бәрі тәуелсіз еліміздің бұ дан әрі қарқынды дамуына, Ел басының сындарлы саяса-тының өміршең болуына жа-салып жатқан ұлағатты істер екені шүбәсіз.

Елбасының аталған мақа-ласында атап өткен өміршең бастамаларының жүзеге асуы-на, әрбір қазақстандықтың кө кейінен берік орын алуына

әрқайсымыз белсене атса лы-суға тиіспіз. Мұндай игілікті істен еліміздің сот жүйесі де шет қалған жоқ.

Осыдан б іраз уа қыт бұрын судьялар қауым дас -тығы арасында Мемле кет бас шы сының «Болашақ қа бағдар: рухани жаңғы ру» тақыры бын дағы мақа ла сын талқылауда «Рухани жаң-ғыру – Мәңгілік Ел болудың ке пілі» атты дөңгелек үс тел ұйымдастырылып, өзек ті пікірлер айтылды.

Бұл басқосуда Мем ле кет бас шысының бағдарла ма лық мақаласында қазақ стан дық-тардың ХХІ ғасырдағы ұлттық санасын дамытудың нақты жолдарын ұсынғаны және ру-хани жаңғырудың ең басты шарты – ұлттық кодты сақтау қажеттігін атап көр сеткені жан-жақты баяндалды. Қа-зіргі жаһандану дәуірінде жат идеологиялардың ықпа лына өзіміздің ұлттық құн ды лық-тарымызды насихат тау арқылы төтеп беруге, қа зақ халқының бай тарихи мұра сын сақтай отырып, қа зақ стан дық тардың ұлттық сана-сезімін ба рынша дамытуға белсене атса лысуға айрықша маңыз берілді.

Дөңгелек үстел қоры тын-дысында «Қазақстан Респуб-ликасы Президентінің жа-нын дағы Қоғамдық сананы жаң ғырту бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұлт тық ко-миссияға» арнайы қабыл дан-ған қарардың мәтіні жолданды.

Жоғарғы сот ұйым дас ты-рып, өткізген бұл алқалы жиын жер гілікті соттарға бастама бо лып, әр облыс, аудандық сот тар Судьялар одағымен және зиялы қауым өкілдерімен (ЖОО-ның профессор-оқыту-шы лар құрамы, өлкетану шы -лар, зерттеушілер, ақын-жазу -шылар, тарихшылар, т.б.) бір -лесіп, осы жылдың соңы на дейін рухани жаңғыр ту тақы-рыбы бойынша дөң ге лек үс-телдер мен кездесулер ұйым-дастырады. Тарихи тұлға-лардың есімдерін жаң ғыр ту мақсатында «Билер сал ған із бенен...» атты түрлі іс-шара-лар (конференциялар мен се-минарлар, ұлы тұлғаларды ес ке алу кештері, көшелер мен оқу орындарына олардың есім-дерін беру бастамасын көтеру және т.б.) өткізеді.

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» ат-ты мақаласында көтерілген өзге де маңызды мәселелер мен көкейкесті тақырыптар жергі-лікті соттарда кеңінен түсінді-рілді және аймақтық БАҚ-тарда мазмұнды мақалалар жа риялау қолға алынды.

Осы ретте тағы бір маңызды дерекке тоқталсам, XVII ға-сырдың аяғында, Тәуке хан тұсында билердің қатысуымен қазақ мемлекетінің ата заңы – Жеті жарғы бекітілді. Орыс зерттеушісі Левшин Тәуке хан-ды атақты Солонға және Ли-кургке теңеп, дәстүрлі заңы мен билер соты билік құрған дәуірді «алтын ғасыр» деп жоғары бағалаған. Ал шығыстанушы-ғалым Словохотовтың: «В суде биев ценнности демократии и народной власти сохранили свою естественность» деген шынайы пікірінің маңызы зор.

Әлемдік деңгейде айтылған осы өміршең пікірлерді еске-ре отырып, Қоғамдық сана-ны жаңғырту бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұлттық комиссияға қазақтың билер со тын ұлттық құндылықтар ре тін де тануды және оны кеңі-нен насихаттауды ұсынамын.

Қорыта айтқанда, Елбасы жариялаған рухани жаңғыру бағдарламасы арқылы еліміз таяу болашақта бірлігі жа рас -қан біртұтас ұлт ретінде ең да мыған мемлекеттердің қа-та рына қосылады деп кәміл сенеміз.

Қазақтың билер соты –ұлттық құндылық

–––––––––––––––––––Е л б а с ы Н ұ р с ұ л т а н Назарбаевтың «Бо ла­шақ қа бағдар: рухани жаңғыру» атты еңбегінде қазақстандықтардың біртұтас ұлттық идеяға т о п т а с ы п , б е р е к е ­бірлігі жарасым тапқан, ырыс­ынтымағы ұйы­ған, ризығы тасыған тұ­ғыр лы мемлекет болуы мәңгі лік елдің кепілі екені атап көр сетілді. Осы еңбегі арқылы Мем лекет басшысы бүкіл қазақ­стандықтарды біртұтас елдік мақсатқа үндеді. –––––––––––––––––––

Барша қазақстандықтардың Біртұтас ұлт Болып ұйысуы үшін, ең алдымен, ұлттық са на ны жаң ғыртумен қатар, жо ға ры дағы рухани құндылық тар ды өскелең ұрпақтың жадында жаңғыртуға мейлінше күш-жігер жұмсап, тиімді әдіс тер мен жеткізе Білуге міндет тіміз.

7 маусым 2017 жыл 5ойласу Жол Және Жаңару

нұрлы Жер

экономика

Сұңғат ӘЛІПБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Оның соңғы атқарған қызметіне на­зар аударыңыз. КСРО секілді алып им­пе рияның Табиғат қорғау комитетінің төрағасы болу үшін табиғат заңдылықтары туралы біраз дүниені білу керек. Оның арасында аса кең аумақтағы ауа райының құбылысы және оның болжамдары туралы құпия ақпараттардың болғаны да анық.

Міне, сол Федор Моргун бізге осыдан 13 жылдай уақыт бұрынғы әңгімесінде былай деген еді. «Мына сіздердің ылғал мен жауын­шашынның жетіспеушілігінен үнемі сарғайып жатқандықтан Сарыарқа атанып кеткен алып далаларыңыз алдағы уақытта көгере бастауы мүмкін. Өйткені Жер шарының ғаламдық жылынуы дау сыз шындыққа айналып отыр. Бұл

жағдай Америка мен Еуропаға біршама қолайсыздықтар әкелгенімен бастапқы кезеңде Қазақстанның оң жамбасына дөп келеді. Қазақстанның солтүстігі мен орталығында қыс қысқарып, жаз ұзарып, жауын­шашын молая түседі. Осының нәтижесінде астық шығымдылығы арта­ды. Бұл үдеріс біраз жылдарға созылуы мүмкін. Бірақ түптеп келгенде жаһандық жылынудың Қазақстанға да қолайсыз әсерлері болуы мүмкін...» деп сөзінің соңын жұмбақтай аяқтаған еді.

Қазір ойлап қарасам, көпті көрген, оның үстіне табиғат өзгерістері жөніндегі ақпараттардың орталық көзінде тұрған ғалымның осы болжамы шындыққа айналған секілді. Әсіресе, соңғы жылда­ры Қазақстанға ылғалдың молынан келе бас тауын өзіміз де байқап жүрміз. Соңғы үш­төрт жылдан бері қыста қар молынан жауып, соның әсерімен көктемде көл ­ көсір су тасқынына тап болу, жазық да ла ның өзінде ауылдарды су басып қалу қ ұ былысы орын алуда. Бірақ біз бұл құ былыстың өзінен дұрыс қорытынды шы ғара алмай келеміз. Іс­әрекетімізде көктемнің мол суын пайдалана білуден көрі жайбасарлық жағы басым. Соның салдарынан мол судың әзірге зардабын ғана тартып келеміз.

Әсіресе, биылғы көктемгі тасқын бізге судың қай жерлерге молынан жиналатындығын көрсетіп беріп кетті.

Ен деше неге сол жерлерге бөгендер тұр­ғызып, су қоймаларын ұйым дас тыр масқа?! Осы мәселені зерттеп жүрген адамдар бізде бар ма екен? Бұл жөнінде Су ресурс­тары комитетінде қандай жұмыстар жүр­гізілуде? Жерлерін су басып қалып жатқан облыстар әкімдерінің қандай ойлары бар?

Аталған проблеманы еңсеріп, мол суды ел игілігіне айналдырудың алғашқы қамын Ақтөбе облысының әкімі Б.Сапарбаевтың жасағандығын білеміз. Былтыр бұл об­лыста әкімнің бастамашылығымен 10 су қоймасын тұрғызу мәселесі қоз ғал­ды. Мұнан кейін ел көлемінде 22 су қоймасының салынатындығы туралы әңгіме болды. Бұған 58 миллиард тең­геге жу ық қаржы қажет екен. Бұл су қой­м а ларының Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Маңғыстау, Оңтүстік Қазақстан облыста­

рынан салу жоспарланғанын естідік. Бұған неге биылғы жылы су тасқынына ұрынған Қарағанды, Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстары енбей қалған?

Біздің ойымызша, су қоймаларының орындарын анықтау және олардың құрылысын жобалау мәселесіне неғұрлым білікті мамандарды тартқанымыз жөн. Әйтпесе, олар күні ертең салынғанымен тиімділік бермей, босқа ақша шашудың тағы бір көрінісіне айналуы мүмкін. Ал жақсы тиімділік берген жоба оның авто­рына жылма­жыл дивиденд әкелетіндей жағдай ескерілсе, жобалаушылардың із­деністері мен жауапкершілігі арта түсер еді деген ойдамыз.

2013 жылы «жасыл» экономи ка мә­се лесіне арналып өткізілген кон фе ре­н циялардың бірінде еліміздің сол кез­де гі Қоршаған ортаны қорғау мини ст рі Н.Қапаров егер дәл қазір дұрыс ше шім­дер қабылданбай жағдай осы бетімен ке те беретін болса, Қазақстандағы су тап шы­лы ғының деңгейі 2050 жылға таман 3 есе артатындығын мәлімдеген болатын. Біздің ойымызша, осы проблеманы еңсерудің бір үлкен жолы көктемгі артық суды ел игілігі жолында дұрыс пайдалану үшін шағын су қоймаларын салып, олардың санын көбейту және қазір иесіздікке душар болып отырған су қоймаларын анықтап, оларға жөндеу жұмыстарын

жүргізу болып табылады. Сондай­ақ, жеке меншікке беріліп кеткен су қоймаларын қайтадан мемлекетке қайтару немесе олардың иелерінің жау ап кершілігін арт­тыру мәселесін бір жолата шешу қажет.

Деректерге қарағанда, Қазақстандағы таза судың қоры 539 текше шақырымды құрайды. Мұның 190 текше шақырымы ел аумағындағы көлдерде, 95 текше ша­қы рымы су қоймаларында, 101 текше ша­қырымы өзендерде, 95 текше шақырымы жер астында, 58 текше шақырымы таулар басындағы мұздақтарда шоғырланған. Елімізге сырттан келетін сулар негізінен өзендер арқылы қалыптасады. Мәселен, трансшекаралық өзендер арқылы бізге жы­лына Ресейден 8 текше шақырым, Қытайдан 19 текше шақырым, Өзбекстаннан 15 тек­ше шақырым, Қырғызстаннан 3 текше шақырым су келеді екен. Яғни, өзендердегі 101 текше шақырым судың 45 текше шақырымы сырттан келетін болса, 56 текше шақырымы еліміздің өз ішінде қалыптасады. Сарапшылардың болжамы бойынша Қазақстанға трансшекаралық өзендер арқылы сырттан келетін су көлемі алдағы уақыттары азайған үстіне азая бер­мек. Өйткені бізбен көрші мемлекеттер, әсіресе Қытай ішкі қажеттіліктеріне бай­ланысты Ертіс пен Іледен алатын үлесін бөгендер мен су қоймаларын тұрғызу арқылы жылдан жылға арттыра түсуде. Ал Өзбекстан болса, судың жоғарғы саға­сын да отырған Тәжікстан секілді елдердің өзенге бөген салуына байланысты қазірдің өзінде су тапшылығына ұрына бастады. Мұндай жағдайда бізге сырттан қар мен жаңбыр арқылы келетін су көздеріне ерек­ше ықтияттылықпен қарап, оларды шашау шығармай ұстап қалудың жолдарын ойлас­тыру керек. Ал оның ең сенімді жолы су қоймаларын салу екендігі түсінікті.

Егер игілікке дұрыс пайдаланылса, су дегеніміз өмірдің нағыз өзі. Біздің жазық далаларымыздың ойпаң тұстарында жаңадан шағын су қоймалары пайда бола­тын болса, оларда балық шаруашылықтары ұйымдастырылып дамытылса, ол сол су қоймаларының маңайындағы ауылдар үшін ырыстың үлкен көзіне және жаңа кәсіп түріне айналар еді. Ал егер сол су қоймалары жағасынан демалыс орында­ры салынса, суға түсіп, қыздырынатын жағаж айлар ұйымдастырылса, бұл жаз шық са болды шомылуға су аңсайтын Сары арқаның қазағы үшін өмірдің жарты­лай жұмағына айналмас па еді. «Жұмақ қай да десеңіз, ол сылдырап аққан бұлақ ба сында» деген теңеу сөз бекерден бекер ай тылмаса керек.

Биылғы жылдың қаңтар айының ба­сында «Егемен Қазақстанда» жарық көрген «Ахиллестің өкшесі» атты мақаламызда су ресурстарының тапшылығы Қазақстанның ең осал тұсы екендігін айта келіп, көк­тем дегі мол суды жылма­жылғы үлкен проб лемаға емес, керісінше ырыс көзіне айналдыру үшін су қоймаларын салу және бұрынғыларының жұмысын ретке келтіру мәселесін көтерген едік. Бір қуаныштысы, соңғы екі­үш айдың бедерінде бұл мәселеге Үкімет те назар аудара бастаған секілді. Өйткені еліміздің 7 облысынан 22 су қоймаларын салу жөнінде әңгіме қозғалып отыр. Енді осыған, біздің ойы­мызша, жуықта ғана елімізде болып өткен су тасқыны өзіндік өзгерістерін енгізуі тиіс. Соның ішінде Сарыарқаның жүрегі секілді Астананың маңайын көктемгі еріген қар суларын пайдалана отырып суландыру мәселесін қарастырған жөн бе дейміз. Өйткені егілген ағаш, пайда болған жасанды көлдер мен су қоймалары бұл өңірге ылғал шақыратыны, жағымды микроклимат қалыптастыруға себепші бо­латыны анық.

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Мысалы, транзиттік көлік әлеуетіне ие өңірдің мүмкіндігі ТРАСЕКА көліктік дәлізі арқылы Қытай­Қазақстан, Кавказ, Еу ропа көліктік бағдарын қосатын, сон дай­ақ, Қазақстанның солтүстік­оң түс тік бағдары бойынша елімізді Парсы шы ға нағы, Үндістан, Пәкістан, Иран, Түрік менстан, Ресей, Еуропа елдерімен жал ғай тын ірі көліктік­коммуникациялық же лі болып саналады. Ақтау халықаралық те ңіз­сауда портын солтүстік бағытта кеңейту, Боржақты­Ерсай темір жол желісі, жылына астық, мұнай өнімдері, ты ңай тқыш химикат­тар сынды халық ша руашылығы тау­арларынан құралған 4 млн тонна жүк өткізетін Құрық паром ке шені сынды «Нұрлы жол» бағдарламасы ая сындағы көліктік, инфрақұрылымдық жо балар транзиттік әлеуетті өсіру арқылы ел экономикасының қуатты, бәсекеге қа бі­лет ті болуына қол жеткізеді.

Қазақстан Республикасы Прези де нті­нің 2014 жылғы 11 қарашадағы «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты Қазақ с тан халқына Жолдауын іске асыру үшін қабылданған инфрақұрылымды да мы­тудың 2015­2019 жылдарға арналған «Нұр лы жол» мемлекеттік бағдарламасы Маң ғыс тау өңірінде қарқынды жүзеге асырыла бас тағанына Құрық кентіндегі екі бірдей жо ба куә.

Бағдарламаның темір жол секторын жә не логистиканы дамытуға арналған екін ші бағыты бойынша 2015 жылдың сәуір айында Құрық паромдық кешенінің бі рінші фазасының құрылысы басталған бо латын. Кешеннің жобалық қуаты жылы­на 4,1 млн тонна жүкті тасымалдауға не­гіз делген болса, жобаның құны 30,6 млрд тең гені құрайды. Одан бір жыл бұрын, яғ­ни 2014 жылы Құрық портын темір жол магистралімен байланыстыратын «Бор­жақты – Ерсай» темір жол желісінің құры­лы сы басталып, ол 2015 жылы аяқталған бо латын. «Боржақты – Ерсай» темір жол же лі сінің құрылысы алғашқы бес жылдың ішін де жылына 8 млн тоннадан астам тасымал дау көлемін қамтамасыз ететін болады деген меже бар.

Темір жол инфрақұрылымын дамыту портта тұрақты жүк ағынын қамтамасыз етеді, сондай­ақ, Құрық портының аудан­ын дағы кеме жасау және кеме жөндеу зау ыты, металл құрылғылары зауыты си яқты дамып келе жатқан өндірістерге кө ліктік қызмет көрсетуді қамтамасыз ете ді. Құрықтағы паромдық кешен мен

Бор жақты­Ерсай темір жол желісі – екі жо­ба құрылысына 700­ден аса адам жұм ыс ­ қа тартылды, ал нысандар пай да лануға бе рілгеннен кейін шамамен 250 тұрақты жұ мыс орны ашылатын болады.

Құрық паром кешені Каспий ма ңын­дағы Иран, Әзербайжан сынды көршілес мем ле кет термен халық тұтынатын тауар­лар, жаб дықтар, құрылыс материалдары, өзге де қажетті жүктердің тауар айналы­мын ұл ғайтуға мүмкіндік береді.

Жоқтан бар жасау оңай емес. Бола­ша ғы зор паромдық кешеннің құры лы сы екі ке зең нен тұрады. Жұмысы аяқ талған бірінші ке зең 2016 жылдың желтоқсан айында Ел ба сы мен тікелей телекөпір арқылы іске қос ылды.

Телекөпір барысында Елбасы Н.Назар ба ев Құрық порты еліміздің жүк­те рін Кав каз бен Еуропаға шығаруға мүм­кін дік бе ре тінін, ұзақ күткен жоба мем ле­ке ті міз дің да муы үшін аса қажетті екенін ай тып өтті. Құ рық портында паромға жүк ва гондарын ти еу басталып, мұнда тиелген алғашқы жүк көлігі Бакуге аттанды.

Жалпы, паромға шамамен 52 вагон тиеуге болады. Вагондар көпірден өтіп, лифт арқылы тиеледі. Барлығы 3 қабаттан тұратын паромның бір қабатына 14 вагон орналасады. Қазіргі таңда осы кешенді жүзеге асыру мақсатында «Құрық» паром дық кешені» ЖШС құрылып, олар­да 54 жұ мыс орны ашылды. Жасалған жұмыстар нәтижесінде Каспий теңізінде порттар арқылы жүктерді қайта тиеудің жалпы көлемі 2020 жылға қарай шама­мен 25 млн тоннаны құрайтын болса, оның ішінде Құрық паромдық кешенінің үлесі 4 млн тоннаға дейін жететін бо­лады. Қазіргі таңда 61 паромға қызмет көрсетіліп, олар да барлық салмағы 234647 тоннаны құ райтын 3428 вагон қабылданып, тиісті ме кенге жөнелтілді. Нақтырақ айтсақ, сал ма ғы 114424 тонна­ны құрайтын 1798 вагон им портқа, 12222 тонна ны құрайтын 1630 ва гон экспортқа бағытталған.

Құрық паром кешенінде қазір құры­лыс жұмыстарының екінші кезегі жүр­гізілуде. Бұл кезектегі жалпы құны 67,1 млрд тең гені құрайтын автомобиль кешенінің жү зе ге асу мерзімі 2017­2018 жылдарға жос пар ланған. Аталмыш кеше­ннің жобалық қу аты жылына 1,9 млн тон­на жүкті құ ра мақ.

Құрық өңіріндегі екі жоба ел эко но­микасының дамуына үлес қосып, қа зақ­стан дық порттың әлеуетін арттыратын нысандар болары анық.

Маңғыстау облысы

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

Қазіргі уақытта өңірдегі ең ірі қос шаһар Өскемен мен Семейде жер кезегінде тұрған жұрттың қатары қалың. Әсіресе Семейде. Өскемен қаласында 3375 адам жер кезегінде тұрса, Семей бой­ынша 23,6 мың адам жер алуға өтініш беріпті. Бүгінде Өскемен қаласы бойынша 20, 21, 22, 25, 27, 28 тұрғын аудандары мен Ахмер, Самсонов ауылдарында жеке тұрғын үй құрылысына арналған алаңдар бар. Онда барлығы 5887 жер телімі шоғырланған. Оның 2688­інің өз иелері бар. Облыстық құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасының басшысы Мәди Отарбаев аталған аудандардың көбі жоба талап­тарына сай емес екенін айта­ды. «Облыс орталығы бойынша №28 тұрғын ауданды «Нұрлы жер» бағдарламасына ұсыну қарастырылуда. Мұнда иесіз 1002 телім бар. Сондай­ақ, №22 аудан­да қатарынан бос тұрған 157 телім бар. Бұл бөліктерге еш кедергісіз инфрақұрылым тартуға болады. Ал қалған аудандарда бос телімдер үйлермен араласып кездеседі. Сондықтан олар бағдарламаға

жатпайды», дейді басқарма бас­шысы.

Семейге келер болсақ, Ақсай, Ұшақтар, Комсомол, Суықбұлақ, Бобровка, Жарқын, Аққайың, Жібек жолы, Малая Актюба тұрғын аудандары мен Степной кентінде жеке тұрғын үй құрылысын дамы­ту көзделген. Бұл аудандарда 13715 жер теліміне құрылыс түспеген. Дегенмен, оның 2895­інің иесі бар. Өтініш саны анықталған телімдерден 10 мыңға артық. Қаланың бас жоспары 2025 жылға дейін әзірленгендіктен, мұнда да өзгеріс болмайды. Өйткені, шаһар аумағында жеке тұрғын үй құрылысына жаратылмаған жерлер көп. Облыстың өзге өңірлерінде де жеке тұрғын үй құрылысы да­мып келеді. Осыған орай, Риддер қаласында – 1075 телім, Аягөз қаласында – 400 телім, Зайсан қаласында – 350 телім, Шемонайха қаласында – 85 телім, Курчатов қаласында 42 гектар жер беру көзделген.

«Тұрғынүй құрылыс жинақ­банкі» АҚ «Нұрлы жер» бағдар­ла масы арқылы салынатын жеке тұр ғын үйлерге ипотекалық несие беруді жоспарлап отырғаны белгілі. Аталмыш бағдарламаның бір бағыты алдағы 10 жылдың ішінде

бүкіл ел аумағында 1,5 млн жеке ба­спана тұрғызуды көз дейді. Шығыс Қазақстанда қа зіргі күні 30 мыңнан астам адам жеке баспанаға зәру. «Тұр ғын үйқұрылысжинақбанкі» АҚ­тың басқарма төрағасы Ләззат

Ибрагимова жақында Өскеменге келген сапарында бұл істі өңірде қалай жүзеге асырудың жайын

облыс әкімі Даниал Ахметовпен бірге талқылаған болатын. «Нұрлы жердің» алғашқы толқынында Семей қаласы бойынша 3667 жер теліміне инфрақұрылым тар­ту көзделген. Қанатқақты жоба

аясында осы телімдерге ауда­ны 80 шаршы метрден аспай­тын, бірыңғай сәулеттегі үйлер

тұрғызатын болады. Дәл осындай жұмыс облыс орталығы мен өзге қалаларда да жүзеге асуы тиіс. Банк төрағасы Л.Ибрагимованың айту­ынша, тұрғындардың бағ дар ламаға қы зығушылығын арттыру үшін «Нұрлы жер» ар қы лы берілетін ипотекалық несиенің пайыздық ставкаларын тө мен детіп, үйдің шар­шы метріне шаққандағы бағасын арзан дату қа жет. «Ипотекалық не ­сие нің пай ыздық мөлшерлемесін тө мен дету жөнінде бағдарлама әкімшісіне ұсыныс жолдау керек. Біздің банк ұсынатын мөлшерлеме 8,5 пайыздың көлемінде болса, «Нұрлы жер» бағдарламасы бой­ынша бес пайыз деп көрсеткен. Осы екі арадан ортақ мөлшерлеме алыну қажет. Жергілікті әкімдік те өз тарапынан министрлікке тиісті ұсыныс білдірсе, дұрыс болар еді. Екінші мәселе жер үй лер дің бағасына қатысты», дейді Ләззат Ибрагимова. Бағдарламада ипо­текалық жер үйлердің әр шаршы метрі Астана мен Алматы қа ла­сынан басқа өңірлер үшін 140­180 мың теңгенің арасында болады деп бекітілген. Ал орташа жалақысы статистикалық дерек бойынша 105 мың теңге деп саналатын семейліктер үшін бұл өте жоғары баға. Оған банк төрағасы Семейге жасаған сапарында көз жеткізіпті. Осы жиында облыс басшысы Семей мен Өскемен қалалары тұр ғын­дарының төлем қабілеті екі түрлі екендігін ескеріп, әр қа лаға жеке­жеке қанатқақты жоба әзір леу керек деген ұсыныс айтты. «Се мейде жеке тұрғын үй кезегі 24 мыңға жеткенін айттық. Мұндай сұ ранысқа тиімді

ұсыныс та болуы керек. Сол үшін Семейге жеке бір қанатқақты жоба ұсынайық. Бұл жерүйлердің келбеті мен сәулеті еуропалық үлгіде бола­ды. Семейліктер 12 түрлі жобаның ішінен өзіне ұнағанын таңдап алуы керек», деген­ді Д.Ахметов. Ал Өскемен қаласында «Нұрлы жер» бағдарламасы №20 шағын аудан­нан бастау алуы мүмкін. Облыс әкімі банк төрағасына аталмыш аудан бойынша да жеке жобамен жұмыс істеу керектігін тілге тиек етті. Өйткені, бұл ауданда адамдар тұрып жатыр, жер телімдерінің көбі иесін тапқан. Бағдарламаға енгізілсе, мұнда инфрақұлым тарту мәселесі жеңіл шешілетіні сөзсіз.

«Нұрлы жер» бағдарламасы аясындағы қанатқақты жобаны Семей мен Өскеменде жүзеге асы ру жоспарланып отырғанын айт тық. Тұрғын үй салынатын жер те лімдері де анықталып жа­тыр. Алайда, бар лық мәселе мұ­ны мен шешілді деуг е кел мейді. Алда атқарылар жұмыс ау қым д ы. Об лыстық жер қатынастары бас­қар ма сының басшысы Виктория Барсукова қа зіргі уақытта бағдар­ла маның қалай жү зеге асырыла­тынын халыққа түсіндіру ба ғы­тында тиісті жұмыстардың жүр­гі зіліп жат қанын айтты. «Мәсе­лен, бағдарламаны тү сіндіру бой ­ынша Семейде кездесу өтті. Ара ­сында қарсы болып жатқан тұр ­ғындар да бар. Сондықтан тү сін­діру жұмыстарын толық жүр гі зіп, жұрттың пікірін ескеретін бола­мыз», дейді басқарма басшысы.

ӨСКЕМЕН

Шығыс Қазақстанда 851,9 мың шаршы метр тұрғын үй салынады––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Биылғы жылдың қаңтар айында елімізде «Нұрлы жер» бағдарламасы бекітілгені белгілі. Бағдарлама аясында әуелі облыс орталықтарында қанатқақты жобаларды жүзеге асыру көзделген. Шығыс Қазақстан облысында қанатқақты жобалар Өскемен және Семей қалаларында қолға алынады деп жоспар-ланып отыр. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елі міздің көліктік-логистикалық әлеуетін арттыру бағытындағы «Нұрлы жол» бағ дарламасын жүзеге асыруда Маңғыстау облысының мүмкіндігі мол. Те-ңіз жолы, темір жол және автокөлік жолы арқылы шартараппен байланысу мүм кіндігі жоғары аймақта аталмыш бағдарлама аясында ауқымды жобалар қол ға алынған. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––2004 жылы Астанаға Қазақстан тыңының 50 жылдығын тойлауға жан-жақтан қонақтар келген еді. Солардың арасында жазушы, ғалым, мемлекет және қоғам қай раткері Федор Трофимович Моргун да болды. Ол жас кезінде Украинадан кел ген тыңгерлер қатарында Көкшетау облысындағы «Толбухин» кеңшарының ірг етасын қалап, соның алғашқы директоры болады. Мұнан кейін Павлодар об лыстық ауыл шаруашылығы басқармасының бастығы, облыстық партия ко ми тетінің екінші хат-шысы, Тың өлкелік ауыл шаруашылығы басқармасының бас тығы, Украинадағы Полтава облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы қыз меттерін атқарады. Ең соңында КСРО Табиғат қорғау жөніндегі мемлекеттік ко митетінің төрағасы болады. Ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Со циалистік Еңбек Ері. Көптеген кітаптар жазып, жазушы да атанады. Былайша айт қ анда, көп дүниені бастан кешірген мол тәжірибе иесі және жан-жақты білікті адам. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қар суынан көл жасасақ қайтеді?

Қарақиядағы қос құрылыс

КереК дереК«Нұрлы жер» бағдарламасы аясында 2017 жылы Шығыс

Қазақстанда барлық қаржыландыру көздері есебінен 851,9 мың шаршы метр тұрғын үй салынады. Соның ішінде жалпы аумағы 705, 4 мың шаршы метр болатын 9 183 пәтерлі 119 көп қабатты тұр ғын үй құрылысы жүр гі зіл мек. Оның 58-і өтпелі, 61-і құры лы-сы жаңадан басталғалы отырған тұр ғын үй лер. 125 мың шаршы метр болатын жеке тұр ғын үй құры лы сының 5 мың шаршы метрі «Нұрлы жер» қанатқақты жобасы аясында салынбақ. Ағымдағы жы лы қар жыландыруға ақша бө лі ніп отырған 91 т ұрғын үйдің құ-ры лысын жүргізуге 49 млрд тең ге қарастырылған. Бұл қаржыға бір-екі жыл ішінде барлығы 7 191 пәтер салынып, пайдалануға бе ріл мек.

6 7 маусым 2017 жылқоғам

көзқарас «Хат қоржын»ОҚЫРМАН

...үміт артады

Халқың сенен көп үміт күтедіИлья Ильин, біз сенің жанашырыңызбыз. Сен ауыр атлетикамен

айналысып, оза шауып бәйге алдың. Әлемнің де, олимпиаданың да чемпионы болдың. Бұл атақты оңай алған жоқсың. Көп еңбек еттің, ондаған жыл үзбей жаттықтың. Еңбегің еш кеткен жоқ, алтын медальдің бірнешеуін омырауыңа тақтың.

Жігіттің басына не тап болмайды?! Саған допинг қолданды деп кінә тағып, атақтарыңнан айырды. Соған қарамастан, біз сені Қазақстанның ең қадірлі азаматының бірі деп түсінеміз. Сенің арың таза деп сенеміз, алып қайрат иесісің, сондықтан сенен әлі де көп үміт күтеміз. Кейінгі жастарға жетекші бол, зілтемір көтеруден шеберлер дайында. Бұлай етуге қабілетің жетеді, жасыма, қайта өршелене түс.

Атырау облысының жастары спортпен мықтап айналысып, республикалық, құрлықтық чемпионаттарда жүлделі орындарды жеңіп алуда. олар атақты Геннадий Головкинмен, Қанат Исламмен Атырауда кездесіп, әдіс-амалдар үйренді. Енді өзіңмен кездесу-ге құмар, келсе екен деп армандап жүр. Өйткені сен – елге сүйікті Ильясың, албырт батырсың, сенің бойыңдағы кісілік қасиетің тар-тымды. Сондықтан да сенің алдағы тағдырың бізді алаңдатады, қазір немен айналысып жүргеніңді білгіміз келеді...

Сембі берғалиев,зейнеткер

атырау облысы

...пікірімен бөліседі

Есіміне руын қоса көрсету дұрыс емес Қазақ десең өзіңе тиеді дегендей, бір-бірімізден ру сұрасатынымыз

рас. Әрі мұның ешқандай айыбы да жоқ деп санаймын. Өйткені ата-ба-баларымыз ру сұрасқанда бөліну үшін емес, әйтеуір бір жерінен жақын тартуы үшін сұраған ғой. Бүгінгі күні о бастағы осы оң ниеттің мәні өзгеріп, халықтың ертеңі мен тағдырына жауапты жандардың руын қосып жазу байқалады. Сондай-ақ, өз руының адамын дәріптеушілер де көбейіп барады.

Керісінше, олар халықты бөлмей, тұтас бірлікке ұйтқы болуды ойлағанын қалар едік. Тағы бір айтайын дегенім – Кердері Әубәкір, Тама Есет батыр деп жатамыз. Тіпті көше атауларында да осылай жазылған жағдайлар кездеседі. Бұрынғы замандарда руын қоса атаудың белгілі бір себептері болған шығар. Бірақ қазір мұны дұрыс дей алмаймын. Өйткені олар онсыз да белгілі тұлғалар емес пе. Сондықтан тарихи тұлғалардың руын алға салмай, тек аты-жөндерін көрсетсе жетеді деген ойдамын.

рысжан ілияСова,республиканың еңбек сіңірген мәдениет қызметкері,

өлкетанушыақтөбе

...ұсыныс айтады

Өмірге құштар жан Ардақ есімді азамат қайтпас жігері мен қайсарлығының арқасында

арбаға таңылса да нәпақасын тауып, отбасын асырап келеді. Бір үйдің отағасы, балдай тәтті баласы бар. осыдан 11 жыл бұрын жол-көлік апатына ұшырап бел омыртқасын сындырып, жұлынына зақым кел-ген. Бірнеше ота жасалып, жаны аман қалған азамат, Алланың берген сынағына сынбай, нартәуекелге бел буып, қол қусырып отырмады. Мүгедектерді жұмыспен қамту орталығына тіркеліп, Астанадағы Сарыарқа аудандық мүгедектер кеңесі мүшесі ретінде мүгедектер қоғамдық бірлестігіне жұмысқа тұрды. Сонымен қатар, халықтың шақыртуы бойынша үйлерге барып, сынған, бұзылған нәрселерін жөндеп береді. Мемлекеттің қолдауының арқасында осындай аза-маттар аяғынан тік тұрып, он екі мүшесі сау адамдардай жұмыс жа-сап келеді.

«Қоғамдық көлікпен жүреміз. Біз сияқты жандарға қоғамдық көлікте жүру қиындық тудырып жатады. Қазір инватакси қызметін қолға алуды көтеріп жатырмыз», − дейді Ардақ отарбаев.

Міне, осындай мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қоғамдық көліктерде тегін жүру жеңілдіктері берілгенімен, осындай көліктер қажет-ақ. Сондай-ақ, көптеген мекемелерде, үйлерде арнайы арба-мен көтерілетін сатылардың жоқтығы да қиындық тудырады. Ардақ сияқты өмірге құштар азаматқа қол ұшын беру, қайырымдылық жасау әр мұсылманның міндеті деп білейік.

айман мұқышева аСтана

...жаңалығын жеткізеді

«Экспо, мен сенімен мақтанамын!»осындай тақырыпта Маңғыстау аудандық жастар ресурстық

ор талығында Астана қаласында өтетін халықаралық ЭКСПо-2017 көрмесін насихаттауға арналған шығармашыл жастар байқауы өт-кі зілді. Шараға ауданның әр түкпірінен 50-ге жуық шығармашыл жас тар қатысып, өлең әңгімелер оқылып, көркем туындыларымен бақ сынасты.

Байқауда жүлделі бірінші орынды Тұщықұдық ауылындағы С.Жанғабылов атындағы орта мектептің 10 сынып оқушысының «ЭКСПо менің жүрегімде» шығармасы иеленсе, екінші орын-ды Маңғыстау техникалық колледжінің оқытушысы Нұржамал Қайратқызының «Біздің ортақ мақтаныш» атты мақаласы иеленді. Ал үшінші орынды шетпелік Б.Жұмалиев атындағы орта мектептің 7 сынып оқушысы Қадірбек Тасқараның «Менің ЭКСПоМ» атты өлеңі иеленді.

Шара соңында ұйымдастырушлар барлық қатысушыларға Алғыс хаттар мен дипломдар табыс етілді.

Әлия нұрбергенқызы,Жастар орталығының маманы

маңғыстау облысы,маңғыстау ауданы

...реніш білдіреді

Әр сөздің өз айтары барСоңғы жылдары «өлең» атауы өз өрісін кеңейтіп, әнге қатысты

әлемді түгелдей жаулап алуға жақындады десек болады. Сахна төрінен өнер адамдарының «ән салдым», «ән айттым», «әндеттік» деудің ор-нына, – «өлең айттым», «өлең айтайық» деуі басым болып барады. Бұл жөнсіз сөз ауыл арасынан бастап өнер ортасы мен зиялы қауым арасында да етек жая бастады. «Қой» дейтін қожа, «әй» дейтін әже көрінбейді. Әлде «ән» атауын әдірем қалдырып, біржолата «өлеңге» өтуге барша қазақ баталастық па екен...

Өлең – әуеннің қанатына қонып, әнге айналып көңілдің ажарын ашпай ма? осыны айыра алмаған адам – беталды сөйлеген әрі тіл тазалығына жаны ауырмайтын жауапсыз болып шықпай ма!

Сондай-ақ, халықаралық терминдерді аударуға қауқары жеткен қазақ тілі орыстың «округ» деген сөзіне келгенде сүрініп, баламасын табуға беттей алмай қойды. Алматы қаласына кіреберістегі «Қарасай батыр ауылдық аумағы» деген атау алыстан көз тартады. Батырдың әруағы аударып тастаған орысша атау, басқа елді мекендерде міз бақпастан «ауылдық округі» болып сіресіп тұр. Сірә осы атаудың қазақыланып, ата жұртқа лайықты теңеуін табатын күн де келген тәрізді. Демек, әр сөздің өз айтары бар.

Сағынбек жолбарыСхан, қазақстан Журналистер одағының мүшесі

шымкент

Бірінші кезең – Аграрлық қо-ғам осыдан 10 мың жыл бұрын Ме сопотамияда, қазіргі Ирак, Сирия, Түркия, Иран елдерінде бас талған. Адамзат терімшілік-аң шылық дәуірінен егіншілікке ауысып, жабайы жануарларды қолға үйретіп, отырықшы өмір салтын қалыптастырған. Бұл ежелгі өркениетке қазіргі қазақ даласы 4 мың жыл бұрын ал ма жемісінің тұқымын, 3 мың жыл бұрын асау үйретіп, үй жыл-қысын қосқан. Сондай-ақ, біздің заманымызға дейінгі 120-жыл-дардан бастап, орталық Азия Ұлы Жібек жолының негізгі бө-ліктерінің бірі болған.

Екінші кезең – Индустриялық төң керіс Англияда XVIII ға сыр-дың ортасында басталған. Қол еңбегі механизацияланып, ең-бек өнімділігі күрт өседі. Ал-ғаш қы кезеңнің ғаламшарға түгел тарауына мыңдаған жыл-дар қажет болса, жалпы әлем ин дустриялизацияның игілігін барды-жоқты көруге екі-ақ ға сыр жеткілікті болыпты.

Үшінші кезең – Ақпараттық қо ғам 1960-жылдары Америка Құ рама Штаттарында басталды. «Пост-индустриализм» (Дениэл Белл), «Технократиялық заман» (Збигнев Бжезинский), «Үшінші толқын» (Элвин Тоффлер) және «Байланыс қоғамы» деген түрлі атаулармен белгілі қазіргі за-ман адамзатты тағы да сынақ көпірінен өткізуде.

Жаңа заман жақсылығын бар ша адам бірдей көре қояды де ген сөз емес. Бүкіл әлем бас -шы ларының басын жылда Да-вос та қосып жүрген Дү ние-жүзілік экономикалық фо рум-ның құрылтайшысы әрі басшысы Клаус Шваб «Төртінші ин дус-триялық төңкеріс» кітабында «Индустриялық революцияның символы – электр қуатынсыз әлемнің 17% халқы немесе 1,3 млрд адам күн көруде. Әлемнің жар тысының немесе 4 млрд ха-лықтың қолы ақпарттық за ман-ның игілігі – интернетке әлі жете қойған жоқ», деп жазыпты.

Әр кезеңнің қызығын сол за-манға тән технология мен энер-гия көзін игерген халықтар ал-ғаш болып көріп отырған. Мә-селен, Аграрлы қоғамның құ-ралы – арба мен соқа, ал қуат кө зі – жан-жануар күші болса, Индустриялық қоғамның тех-нологиясы – электромеханика, қуаты – қазба байлықтары – кө-мір, мұнай, газ, уран... Бүгінгі Ақ-параттық заманның еңбек құ ралы – компьютер, сандық тех нология, жасанды зерде, қуат көзі – жасыл энергетика – күн, жел, судан алы-натын электр энер гиясы.

Жоғарыдағы үш түрлі қоғам, үш түрлі тарихи кезең тып-ты ныш келе салмапты. Қоғам ауыс қан сайын қоғамдық-саяси жә не әлеуметтік-экономикалық шие леністер орын алып отыр-ған. Мәселен, Англияда ме-ха ни зацияланған алғашқы за-уыттар пайда бола бастағанда тоқымашылар, теміршілер және басқа да қол өнер шеберлері ірг есі енді қаланған зауыт-фаб-ри каларға бұзақылық шабуыл жасаған. Ағылшынша «луд-диттер» деген (luddites) атау кей іннен жаңа технологияға

қар сыларды суреттейтін ортақ термин сөзге айналып кетті. олар дың қарсы шығып жүрген себе бі кез келген технологиялық өз геріс дәстүрлі жұмыс орын-да рының қысқаруына әкеліп соғады. Жаңа заманға үйрене алма ғандар жаңалыққа қарсы-лас қаннан басқа амал таппайды. Көптеген соғыстар мен төң ке-рістер қоғамдық формация ке-зінде орын алған екен. Тіпті, Америка азаматтық соғысы (1861-1865) құлиеленушіліктен құ тылудың емес, Аграрлық оң-түстік пен Индустриялық сол-түс тік арасында болған қақ ты-ғыстың жарқын көрінісі деседі.

Ал енді қазір Ақпараттық қо ғамға өтпелі кезеңде де со-лай болып жатыр. Тағы да Клаус Швабтың жазуынша, ХІХ ғасырдың басында АҚШ-тағы жұмыс күшінің 90%-ы ауыл шаруашылығында болса, қа-зір дәл сол жұмысты ең бек-ке жарамды халықтың 2%-ы ғана игеріп отыр. Өткен екі ға-сырды емес, соңғы жиырма бес

жылды алсақ, Америка ав то -көлік индустриясының отаны Детройттағы капитал дамуы ең көп үш компанияда 1990 жылы 1,2 млн адам жұмыс істесе, қазір Калифорниядағы Кре м- ний алқабындағы ең алпау-ыт үш корпорацияда небары 137 мың адам жұмыс жасайды. Ширек ғасырдың өзінде екі ке-зеңнің ең үлкен үш компа ния-сы жұмысшыларының айыр ма-шылығы 10 есеге жуық.

* * *Өткен аптадағы ғаламдық

маңызы бар жаңалық – АҚШ-тың Париж климат келісімінен шығуы болды ғой деп ойлай-мын. АҚШ президенті Дональд Трамп бұл әрекетін «Америка көмір индустриясындағы 2 мил-лионнан астам жұмыс орнын сақтаймын» деп түсіндірді.

Трамп мырза бұл шешімімен жұмыс орындарын ұзақ сақ-тап тұра алмауы әбден мүм кін. Төрге жылыстаған Ақ па рат -тық қоғамның талаптары ен ді ауыздықтата қоймас! Аме ри ка-лық ғалым Карл Фрей 2013 жылы болашақ жұмыс орын дары тура-лы еңбегін жа рия етті (The future of employment: How susceptible are jobs to computerization?). Фрей бо ла шақ та жойылатын 702 кәсіп-тің тізімін шығарып, индустри-ясы да, ақпараттық технологи-ялары да дамыған Американың өзінде еңбеккерлердің 47%-ына жұмыссыз қалу қауіпі төніп тұрғанын дәлелдеді.

Трамптың Париж келісімінен бас тартқаны Батыс әлемін иде-о ло гиялық қайшылыққа әке ліп ті реді. Себебі, 195 елдің ба сын қо сып, бүкіл әлемді кө мір тек-ті жағуды азайта түсуге көн ді-ру Батыс Еуропа мен АҚШ-қа

оңай тимеген екен. Біріккен Ұлт тар Ұйымы 1992 жылы қа-был даған Климат конвенциясы-нан (Framework Convention on Climate Change) 2015 жыл-ғы желтоқсандағы Париж ке-лі сіміне дейінгі бақандай 23 жыл ғы еңбек. Әсіресе, даму-шы елдер көп тулаған. оған негіз де жоқ емес. Батыс елдері қазба байлығының күшімен мемлекеттерін индустриялан-дырып алды да, өрлеудің кезегі Қытай, Үндістан және басқа да дамушы елдерге келгенде кө-мір тегін пайдалануға «шектеу» шықты.

Америка сарапшылары АҚШ-тың «әлемдік көш бас шы лық рөлін Қытайға беріп қой ып жатқанын» жазуда. оған қо са, болашақты көмір, мұнай мен газға байлау - өскендіктің емес, өшкендіктің белгісі деп ба ға лап жатыр.

Қалай болған күннің өзінде, Ақпараттық қоғам иек артатын жасыл энергетика қозғалысы тоқтамауға бағыт алған. Еуропа одағы 2020 жылға таман электр қуатының бір бөлігін таза көз-дер ден аламыз деп келіскен. оның ішінде, Ирландия мен Нор вегияның энергетика сала-

сы қазірдің өзінде толығымен жаңғырмалы көздерге өткен екен.

Қытай қазір жасыл энерге-тика дүмпуін бастан кешіп жат-қандай. 2017 жылдың бірінші тоқ-санында Қытайдағы күн қуа ты өндірісі 80% өскен. Жаңғырмалы энергетика агенттігінің (the International Renewable Energy Agency) мәліметіне жү гінсек, 2016 жылы Қытай күн қуатына қатысты салада 2 млн адамға жұмыс тауып бер ген. Әлемде күн энергети касында қыз мет ететін әр үш адамның екеуі қытайлық екен. Көр ші міз дің күн қуаты ма-ман да ры осы са ладағы аме ри-ка лықтардан 8 есе көп көрінеді.

Жаңғырмалы деп аталып жүрген (renewable) күн, жел және су қуатының бүгінгі таң дағы негізгі қолбайлаушысы – оның бағасы. Жер астындағы «аға-ларына» қарағанда қым бат тау.

Бірақ Блумберг агенттігі (Bloomberg New Energy Finance) 2030 жылы күн қуаты әлемдегі ең арзан энергия болады деп бол жап отыр. Ал жел қуаты 2040 жылға қарай 40% арзандамақ.

осы жылдың ақпанында Гар-диан газеті Лондонның Импе ри-ал колледжіндегі Грехэм инс-титуты мен Көмірсутегін ба қы-лаушы бастама қорының бая н-да масына сілтеме жасай отырып, «Электр қуатымен жүретін кө-ліктер мен күн панелдері ба-ғасының арзандауы 2020 жылға таман мұнай мен көмір өндірісі өсімін тоқтатады» деп жазды.

Ғалымдардың айтуынша, кө-міртегін бүгінгідей жаға бер сек, 2100 жылдары күннің қы зуы 3.6 градусқа көтеріледі екен. Ал Парижде келісілген межеге жет-сек, температура тек 2.8 гра дусқа жоғарламақ.

Адамдардың күн қызуына қан шалықты қатысы бар еке-нін дөп басып айту қиын, екі-ұдай көзқарас бар. Сырттай қа рағанда, халықаралық сая-сат тағы трендтер мен та лас тар-дың Жер жылуына емес, қо-ғамдар аусар алдындағы өтпелі кезеңнің көріністеріне көбірек ұқсайтындай. Аса көрнекті болашақты болжаушы Элвин Тоффлер өзінің сонау 1980 жы-лы шыққан «Үшінші толқын» кі табында Ақпараттық қоғамға өт пелі кезең 2025 жылға дейін со зылатынын жазған.

АҚШ-тың Париж келісімінен шығуы таяқ болып тек Трам пқа тие ме, әлде Америка жұл ды-зының өше бастағанынан xа бар бере ме, ол жағына ша та ғы мыз шамалы. Бізді алаң дат аты ны – ел тағдыры.

осыдан мыңдаған жылдар бұ рын басталған Аграрлық қо-ғам аң аулап, жеміс теріп жүрген адам баласына отырықшылық мәдениетті алып келсе, көшпелі өркениеттің соңғы сүлейіндей болған қазақ қоғамы өткен ғасырда ғана бір қонысқа ат ба-сын байлады.

Индустриялық қоғамды ба-ғыт бастаған Англиямен емес, соң ғы вагондарына ілініп кет-кен КСРо-мен бірге құрыппыз. Қаз ақ тың жалпысы бақылаушы, жал қысы ғана қатысушысы бо-л ғ ан. осы уәжге көрнекі бір мы сал келтіре кетсек, ин дус т-ри яландыру Еуропаға уа қыт-пен санасушылықты (punct u a -lity) үйреткен екен. Зау ыт-фаб -рикада істейтін адам ның уа қыты шектеулі. Жұмыс са ғат 9.00-де басталып, 6.00-де аяқ та лады де-гендей. Ал уа қытпен са наспау Аграрлық қоғамға тән екен. Қазақтың бойында ке ші гу, уа-қытында келмеу деген қа си ет-тер болса, ол онда Аг рар лық за-манның сарқыты.

Еліміз егемендік алып, ин дус -триаландырамыз деп жат қа н ы-мызда жан-жақтан Ақ па рат тық қоғамның талаптары бүй рек теп қояр емес.

Бейнелеп айтар болсақ, Ақ-параттық қоғамның жетістігі – смар тфонмен сөйлесіп, Индус-т рия лық қоғамның жетістігі – кө лікке мініп, Аграрлық за-ман ның қасиеті – жиын-тойға ке шігіп келетініміз рас болса, бү гінгі қазақтың бойында осы үш қоғамның да қаны бар.

Тоффлердің пайымдауын-ша (40 жыл бұрын жазған), қа зір бүкіл әлем елдері Ақ па-рат тық қоғам атты жарыс ты бастар сызықтың алдында тұр. оның ақылы бойын ша, Бі рін ші толқындағы (Аг рар лық қоғ ам) мемлекеттер ин дус три я лан-дырудың ма ша қа тын тартып, ұлт тың өмір салты мен бол мы-сын өзгертудің қа же ті жоқ екен. Себебі, Аграрлық жә не Ақ-параттық өркениеттің ерек ше-ліктері бір-біріне ұқсас. Ал ғаш-қы толқынға тән патриархалды аграрлы қоғам өмір салтына Үшінші толқынның жоғары тех-нологиясын кіріктірсе, Ақ па рат-тық заманның жаңа қо ғамы пай-да болатын көрінеді.

Соған қарағанда, қаймағы бұзылмаған қазақ қоғамының жа ңа заман көшбасшыларына қосылуға әбден мүмкіндігі бар. Ақпараттық қоғамның қу ат көзі – жасыл энергетикаға ар нал ған ғаламдық Astana EXPO-2017 жо басы қалың қазақ бұ қа ра-сы ның дамуына дүмпу ту ғы за-тын оқиғаға айналса екен деп тілейміз!

шыңғыс мұқан, Гарвард университетінің

студенті

боСтон, ақш

Жаңалыққа ұмтыл, қазақ қоғамы

Бейнелеп айтар Болсақ, ақ параттық қо ға м­ның жетістігі – смар тфонмен сөйлесіп, Ин­дус т рИя лық қоғамның жетістігі – кө лікке мі­ніп, аграрлық за ман ның қасИеті – жИын­той ға ке шігіп келетініміз рас Болса, Бү гінгі қа зақтың Бойында осы үш қоғамның да қаны Бар.

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Әлеуметтану ғылымында қо ғам дамуының тарихын аг рар лық, индустриялық және ақ параттық деп үшке бөліп қа рас тыру дәстүрі бар. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

7 маусым 2017 жыл 7денсаулық

Бірінші Байлық

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Әкесі Николай алыс-жақын маңайға сыйлы, беделді хирург болды. Петропавл қаласындағы №1 емхананың травматология бө лімін басқарды. Медицина ғылымдарының кандидаты ретінде көптеген ұсыныстар енгізіп, білімі мен біліктілігін игілікті істерге арнады. Жа-рық тықтың туа бітті сүйек ке-селдерін емдеу жөніндегі ғы-лыми жаңалықтары өндірісте қол данылып, талай жанды айық пас дерттен сауықтырды. Анасы Людмила әлі тың, сер-гек. Жалғыз ұлының ақылшысы. Са нитарлық-ағарту үйінде бас дәрігер қызметін атқарған оның өмірден түйгені мол. Сол себепті анасының ақыл-кеңесіне үнемі жүгініп отырады.

Ол кей сыныптастарына ұқ-сап ұзақ ойланып-толғанған жоқ. «Дәрігер боламын» деген бай-ламын бірден кесіп айтты. Бір жағынан, медицина саласында абыройлы қызмет атқарған ата-анасына еліктесе, екінші жа ғы-нан, әулеттің қалыптасқан дәс-түрін жалғастыруды ұйғарды. Т аң даудан қателеспегенін кей-ін анық ұқты. 1980 жылы Це-линоград медицина институ тын бітіріп, «балалар трав ма толог-ортопеді» деген ма мандық алып шыққаннан кей ін алғашқы еңбек жолын облыс орталығындағы № 3 ауруханада бастады. Осында

өткерген 7 жылдың ішінде кәсіби шеберлігін жетілдіріп, тә жірибелі маманға айналды. 1987 жылы оған облыстық бала-лар емханасындағы травматоло-гия және ортопедия бөлімшесіне же тек шілік ету ұсынылды.

Жазым деген аяқ астынан емес пе? Ауыр ота түрле рін мең геріп, жанарлары жау таң-да ған балдырғандардың үзілген үміттерін жалғауға дәнекер бо-лып жүргенде...кенеттен ден сау-лығы сыр берді. Аяқасты бір ке-сел жабысты. Жеңіл-желпі бол-са, бір сәрі ғой. Заты түгіл аты-нан адам шошитын обыр диаг-но зы қойылғанда шалқасынан түсе жаздаған. Еңсені езген ауыр ой тұла-бойын тұмшалап, алды тұман, арты жар, − пұшайман күйге түскен. Өмірден күдер үзіп, салы суға кеткен. Ақыры езіліп жата бергеннен ештеңе өнбесін сезіп, әріптестерінің ем-дом алу керек деген ақыл-ке ңе сіне құлақ түрген. Еңбекке жа ра мсыздығын айғақтайтын екін ші топтағы мүгедектік құжа-тын қолына ұстатқанда жағы со-лып, жүзі қуарып сала берген. Кеудесін белгісіз бір өкініш, өксік қанша қысса да, әлдебір сәулелі үміт алға қарай жетеле-ген. Не керек, Мәскеудегі хирур-гия орталығында ота жаса тып, ажал тырнағынан аман қал ған. Бір жылдан кейін сүйікті қыз ме-тіне қайта оралған ол содан бері балалармен бірге.

Кешегі шәкірт – бүгінде

тә лім гер ұстаз, жоғары санатты дә рігер. 33 орынға шақталған трав матология және ортопедия бөлімшесінде өзімен бірге Асыл-хан Жағыпаров және Шыңғыс Нұрғалиев есімді бірі тәжірибелі, екіншісі жас хирург қоян-қолтық еңбек етеді. Тумысынан болмаса жүре келе тірек-қимыл мүшелері зақымданған балаларға жоғары мамандандырылған көмек бере-тін облыстағы бірден-бір емдеу орталығы болғандықтан, ем-де л ушілердің қарасы қалың, бір үзілген емес. Жұртшылық Борис Николаевичтің Илизаров аппа раты бойынша өте күрделі ота лар жасайтын қолы алтын, емі шипалы, кәсіби шеберлігі жо ғары маман екенін жақсы бі-летіндіктен, омыртқа, жамбас сүй ектерін түзеуге, қалпына кел тіруге жиі қайрылып жата-ды. Аяқасты қол-аяқтарын сын-дырып, жедел жәрдемге жүгініп жа та тындары – өз алдына бір бөлек.

– Жоғары технологияға не-гіз делген медициналық құ рал-жаб дықтармен жұмыс істей-міз. Бөлімге шетелдік «Цедуга» жы л жымалы рентген аппа ра ты сатып алынғалы сүйек сынық-та рын емдеу ісі әлдеқайда жақ-сар ды. Соңғы жылдары орто-педия саласына озық әдіс-тә-сіл дердің кеңінен қолданылуы ар қасында балалардың мүгедек бо лып қалуы азайып, керісінше, сапалық емдік көрсеткіштер жақсарды. Қай-қайсысы болсын,

шыбын жанына шипа іздеп, соң-ғы үмітпен келіп жата ды. Ара-ларында ауруын асқын ды рып алатындары жоқ емес. Вова есімді бір ойын баласының бу-ын ішіндегі сүйек сынығын ор нына келтіру оңай болмады. Ба ланың денсаулығына бі рін-ші кезекте ата-ана жауапты. Олардың салғырттығынан бү-гін де майтабан, сколиоз се кіл-ді ортопедиялық кеселдерге шалдыққандар көп, – дейді біз - б ен әңгімесінде облыстық ба-лалар ауруханасының трав-матология және ортопедия бө лім шесінің меңгерушісі Б. Гончаров.

Оның әкеден алған тәлімінің бірі өнертапқыштыққа, жаңа-лық қа жақындығы. Осыдан 12 жыл бұрын адам сүйегін түзеу, бас тапқы қалпына келтіру ап-паратын ойлап тапқанымен, қаржы тапшылығынан одан әрі жалғастыра алмаған. Жеке қар-жысына алты данасын жасат-қан аппарат қазір ауруханада қолданылады.

Бала күнінен армандаған мақ сатына жүрек қалауымен жеткен жоғары санатты дәрігер еселі еңбегімен, қажыр лы қай-ра тымен, мейірімді жүре гі мен балалардың ілтипатына бөленіп жүр.

Солтүстік Қазақстан облысы

Суретті түсірген Талғат ТӘНІБАЕВ

Қазақстандағы МӘМС жүйесі бойынша сұрақтар мен жауаптар

7 бөлім

Емханалардың жұмысында қандай өзгерістер болады? Ұзын-сонар кезек азая ма?

Кезек мәселесі медициналық қызмет сапасын жақсарту мәселесімен үндесіп жатыр. Әлбетте, медициналық ұйымдар менеджментін жетілдіруге, пациенттерге қызмет көрсету сапасын жақсартып, ыңғайлы жағдай тудыруға барын салады. Олай етпесе, көрсеткен қызметі барған адамның көңілінен шықпаса ақшадан қағылады. Жалпы, емханалар мен амбулаториялық ұйымдардағы кезекті азайту жұмыстары 2011 жылдан бері жүргізіліп келеді.

Кезекті азайту үшін: - жоспарлы ем қабылдайтын пациенттерді дәрігердің қабылдауына алдын ала жазу;- шұғыл көмек көрсетуді қажет ететін пациенттерді бөлек қабылдау (фильтр-

кабинеттер, дәрігерге дейінгі қабылдау кабинеттері); - көп арналы телефон байланысы бар диспетчерлік қызметпен қамтамасыз ету;- ересек пациенттерге, балаларға, жүкті әйелдерге жеке тіркеу орындарын

ұйымдастыру; - қан алу процедураларын жеке-жеке топтарға бөліп ұйымдастыру (мысалы, бала-

лар, жүкті әйелдер, ересектер деп),- процедура кабинетіне, дәрігердің қабылдауына электронды кезек ұйымдастыру

(таблолар);- диспансерлік науқастарға тегін дәрі рецептісін бұрын 1 айға жазып беретін болса,

қазір 3 айға жазылады.Ал, МӘМС шеңберінде қандай көмек көрсетіледі деген сұраққа келсек: 1) емханалық-амбулаториялық көмек;2) стационарлық көмек, бұған құны қымбат тұратын жоғары технологиялардың

көмегімен жасалатын операциялар мен медициналық қызметтер де кіреді;3) стационарды алмастыратын көмек; Ал, қоршаған ортаға қауіп төндіретін сырқатқа шалдыққандар мен әлеуметтік

маңызы бар аурулар Кепілдендірілген тегін медициналық көмек шеңберінде емделеді. Кепілдендірілген көмекке жедел жәрдем, санитарлық авиация, екпе жасау да кіреді.

Халық сақтандыру жарнасы төленген-төленбегенін қалай біледі?

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде сақтандыру полисі берілмейді. Азаматтар МӘМС жүйесіне қатысу үшін Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жарна төлеуі тиіс. Яғни, болашақта міндетті сақтандыру жүйесінде медициналық көмек алу құқығын жарна төлеген азаматтар пайдалана алады деген сөз. Азаматтың жарнасы бар-жоғын электронды мәліметтер базасы арқылы ЖСН көмегімен анықтауға болады. Денсаулық сақтау жүйесінде мұның бәрін іске асырып, тексеріп отыратын ақпараттық жүйелер бар. Қазір министрлік оны әрі қарай жетілдіру жұмыстарымен айналысып жатыр.

МӘМС жүйесіне көшу халыққа ауыр болмас үшін және медициналық көмектің дер кезінде көрсетілуін қамтамасыз ету мақсатында сәуір айының басында азаматтарды емханаға тіркеу науқаны басталған болатын. «Емханаға тіркел де, міндетті медициналық сақтандыру жүйесіндегі мәртебеңді анықта!» деген тақырыпта өтіп жатқан шара 2017 жылдың 31 маусымына дейін жалғасын табады. Кампания барысында халыққа жаңа жүйені жан-жақты таныстыру, жарнаны қашан, қалай төлейтінін, жүйе шеңберінде қандай медициналық көмек көрсетілетінін түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.

Жергілікті жерлерде учаскелік желі қызметкерлері үйді-үйді аралап, емханаға тіркелмеген, уақытша және тұрақты тіркеуі жоқ тұрғындарды анықтаумен айналысып жатыр. Яғни, науқан шеңберінде тіркелген тұрғындарды қайта есепке алып, тіркеуде жоқтарды тұрғылықты аймағы бойынша емханаға тіркеу бағытында қыруар шаруа атқарылып жатыр деуге болады.

14

13

мәселенің мәнісі

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Облыстық денсаулық сақ-тау басқармасының мә лі ме-тін ше, міндетті әлеу меттік медициналық сақ тан дыру жүйе -сін енгізу жұ мыстары бас тал-ғалы об лыс көлемінде бір шама жұ мыстар атқарылған. Бү гін-де облыста 38 арнайы каби нет ашылып, міндетті әлеу мет тік медициналық сақтандыру жүйе-сі жө нінде 3452 азаматқа тү сін ді-ру жұмыстары жүр гі зілді.

Облыс тұрғындарының МӘМС аясындағы мәр те бе сін анық тау да маңызды мә се ле -нің бірі. Еңбек жә не х а лық ты әлеуметтік қорғау ми ни с тр лігі тара пы нан мәр тебесі анық тал-маған 393 613 облыс тұр ғы ны-ның ті з імі келіп түскен. Бұл облыс хал қының 35,3 пайы-зын құрайды. Алайда об лыс-тық жұмыспен қам ту және әлеуметтік бағ дар ла маларды үй лестіру бас қармасының басшысы Жо ра бек Баубеков

отба сының барлық мү ше лерінің мәр те бесін анық тау мақсатында үй ша руа шы лықтарын ара лау бойын ша белсенді жұмыстар жүр гізілуде, дей ді. Аталған жұ-мыстар нәтижесінде 393 279 адамның мәртебесі анық талған. Дегенмен, Жамбыл облысын-да жұ мыс істегенімен әлеу-меттік жарна аударымдары жоқ және өз бетінше жұмыспен қамтылғанымен тір келмеген адамдар басым болып отыр. Мәселен, Та раз қаласының өзінде 17 мыңнан астам адамның аударымдары жоқ екені белгілі болды. Сондай-ақ, Байзақ, Шу, Жамбыл, Меркі, Қордай және Талас аудандарында да осындай мәселелер бар.

Бүгінде бірқатар ел тойхана, дәмхана, дүкен сияқты орын-дарда жұмыс істеп, күн көреді. Ал бұл жекеменшік жұмыс болғандықтан, оған күнделікті келісілген ақшадан басқа ештеңе де төленбейді. Сондықтан да тұрғындардың арасында түрлі мәселелер туындайды. Айталық, Қордай, Бай зақ, Меркі, Шу ау-дандарында барлығы 32842 адам тір кел меген. Сондай-ақ, нәтижесіз жұмыспен қам тыл-ған дар саны 97923 адамды құрап отырғанын да айта кет кен жөн.

Елбасы айтқандай, мем ле-ке тіміз бүгінде әлем дегі ең да-мы ған отыз елдің қатарына кі руде бәсе ке ге қабілетті бо-лып отыр. Бұл тұрғыда барлық өңір лерде тиісті жұмыстар ат-қа рылуда. Ауылды жер лер-де гі азаматтардың мәртебесін анық тау мақ са тын да, компью-терлер алу үшін 180 милли-он теңге бөлініпті. Егер әрбір отбасының әлеуметтік картасы жа сақталып, тиісті мәліметтер базаға енгізілетін болса, ендігі жерде мәртебе анықтауда мәселе туындай қоймасы анық.

Жамбыл облысы

Мәртебе анықтау – жауапты жұмыс

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елімізде қолға алынған міндетті әлеуметтік ме ди ци налық сақтандыру жүйесі шеңберінде тірк ел м е ген, медициналық тұрғыдан сақтан ды рылмаған аза маттарды кез келген емхана қабылдай алмайды. Сондықтан да қарапайым тұрғындар ара-сында түсініспеушілік туындауы мүмкін. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2017 жылдың 1 шілде сі-нен бас тап барлық жұ мыс бе рушілер өзі нің жұ мыс кер-лері үшін міндетті ме ди ци на-л ық сақтандыру жарнала рын ау дара бастайтынын бі ле міз. Бұл күн жа қ ындаған сайын, осы тақырыпқа жұрт шы-лықтың қызығушылығы ар-та түсті.

Сол себептен әрқай сы-мыз ды алу ан түрлі сұрақтар ма залайтыны да анық. Бұл ма ған не үшін керек? Жа ңа жүйе қалай жұмыс істейді? Ме нің міндетті сақтандыру қорына ау дарған жарнала-рым өз бағытында пай да ла-ны ла ма? Өткен жылдарда орын ал ған келеңсіз оқиғалар қай таланбай ма? Осы іспетті сау алдарға БАҚ ар қы лы ма-мандар жауап беруде.

Бүгінде денсаулық сақ-тау саласында реформалар жүр гі зудің қа жеттілігі ай-қын. Не ге десек, осы ған дей ін азамат тар мен жұ мыс бе рушілер арасында ден сау-лық сақ тауда ор тақ жауа п -кер шілік болмай келді. Де н - с ау лық сақтаудағы жау ап-кер шілік тек мемлекеттің е н-ші сіндегі дүние дей көрініп, аза маттардың өз денсау лы-ғына де ген көзқарасы тиісті дең гей де қа лып таспағаны шындық. Аза мат тар уақтылы

тексеруден өту, сауықтыру ша раларына қа тысу, зия н-ды әдеттерден арылу сын-ды ма ңызды істерге тиісті дең гейде мән бермеді. Со-ны мен бір ге, ден сау лық сақ тау жүйесінің қар жы лық тұ рақ сыздығы көзге ұрды. Мем лекеттің денсаулық са ласына жұмсайтын қар-жы көлемінің өсуі не қа ра-мастан, тұр ғындарға қа жет ті медициналық қыз мет терге де ген сұранысты то лығы-мен өтеу бюджет үшін қи ын-дық тудыр ды. Өйткені, елі-мізде бала туу дең гейі мен адамдардың өмір сүру ұзақ -ты ғының артуымен бірге со зылмалы, инфекциялық емес науқастар қа та ры да ке мі мейді және салаға инно-ва циялық технологиялардың қар қын ды енгізілуі өз ке-зе гінде үлкен шы ғын дарды

та лап ететіні айқын болды. Денсаулық сақтау сала-

сын бас қа рудың осыған дей інгі әдісінің тиімсіздігін мынадай жайттардан да білуге болатындай. Ал-ғашқы медициналық-сани-тар лық көмекті көрсету ба-ры сындағы медициналық қы з мет сапасының төме н-ді гінен стационарлық кө-мек ке бөлінетін шығындар кө лемі де өсті. Статистика ті лі мен айтсақ, еліміздегі ден саулық сақтау саласына ке тетін қаржының 51 пайызы стационарлық көмекке жұм-са лады, ал ЭЫДҰ елдерінде бұл көрсеткіш 34 пайызды құрайды екен. Бұған қо-сымша медициналық ұй-ым дардағы адамдар сарыла күте тін кезектер мен көр се-ті летін қыз мет тердің сапасыз бо луы азаматтар ды ақылы ем ханаларға жүгінуге жә не өз қалтасынан ақша төлеуге мәж бүрлейді. Қаржылы аза-мат тар қым бат ем мен дә-рі-дәрмек сатып алуға қау-қар лы, алайда, материалдық жағ дайы төмен азаматтар үшін бірқатар медициналық қызметтер қолжетімсіз бол-ғанын жасыра алмаймыз.

Пациенттер тарапынан ме ди ци налық қызмет сапа-сына, дәрігерлердің кә сіби біліктілігінің төмендігіне, ауру ханалар мен емхана-лар дың жұ мы сының тиім-сіз дігіне байланысты түсіп жат қан арыз-шағымдар жал пы денсаулық сақтау жүйесі туралы жағымсыз пі-к ір қалыптастырды. Осын-дай жайттарды есепке ала оты рып, МӘМС жүйесін ен-гізу өмірдің өзі тудырған қа-жеттілік деп білемін.

Ендігі кезекте әрбір аза-мат тың денсаулығы үшін жау апкершілік адамның өзі-не, жұмыс берушіге және мем лекетке жүктеледі. Қар-жы шығындары да ортақ жау ап кершілік қа ғидатымен, «мұқ таждығы аз адам дар кө-мекке зәру адамдарға тө лей-ді» қағидатымен бө лі неді жә не

осы ортақ жау ап кершілік қа ғи-даты бар лық сақтандырылған аза мат тарға табыс пен төлем көлеміне қара мас тан, сапа-лы медициналық көмекке қол же тімділікті қамтамасыз ете ді. Оның үстіне әрбір аз а - маттың өзі емделетін ме -дициналық жеке немесе мем -лекеттік ұйымды таңдай алу-ына жағдайдың тууы да мә-селенің оң шешімін табу-ына үлкен көмек болмақ. Ау-руханалар мен емханалар пациент үшін бәсекеге тү-сіп, медициналық қызмет са-пасы мен дә рігерлердің бі-ліктілігін көтеруге мүд делі бо лады. Әрі денсаулық сақ-тау саласын қаржыландыру жар налық төлемдер есе бі-нен өсіп, ме ди циналық кө-мектің ұлғайып келе жат қан шығындарын өтеуге мүм-кіндік туады. Әлеуметтік сақ тандыру қоры жоғары са-палы мер дігерлерді таң дай-тын болады. Ме ди ци налық қыз мет сапасы қор тарапынан күнделікті бақыланады. Қор ең үздік мердігерлер рейтингін анықтап, оны баспасөз бен порталдарда жариялап оты-рады.

Жаңа жүйенің енуімен бірге жал пы практика дә-рі герлерінің саны 1,8 есе кө бейіп, әр дәрігердің жүк -темесін 1500 адамға төмен де-туге мүм кіндік береді (қа зір бір жалпы практика дә рі ге-ріне 2140 адамнан келеді). Бұл кезекті азайтып, қа был-дау мен науқастарды емдеу сапасын арт тырмақ.

Сонымен бірге, ме ди-циналық сақ тандыру қоры тө лемдерінің ұл ғаюымен қа-тар, медициналық қыз мет тер көлемі артатын болады. Бұл – жаңа мердігерлерді тар-ту ар қылы кезекті азай туға мүмкіндік бе ріп, қа зақ стан-дық тар үшін көп артық шы-лық тар туғызады.

Саида АРЫСПАЕВА,Республикалық қан

орталығы директорының орынбасары

Қызмет пен қаржы қағидаттарын қалыптастырады

Емі шипа, қолы алтынжоғары санатты дәрігерге айтылатын жылы лебіз көп

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Борис осыдан отыз жыл бұрын тағдырдың тәлкегімен басы-нан кешірген ауыр азапты жолдарды, әрлі-берлі сергелдең кезеңдерді есіне түсірсе, денесі мұздап, тұла бойынан суық тер саулап қоя бергендей күй кешеді. Осындай сәтте жүрек қалауымен «ақ халатты абзал жандар» теңеуіне ие мамандықты таңдап алғанына мың қайтара шүкірлік етіп, алдымен ата-ана, сосын науқастар алдындағы қарызы мен парызын әлі күнге дейін өтей алмай жүргендей үлкен ойға шоматыны бар. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

8 7 маусым 2017 жылзерде

––––––––––––––––––––––––––––––Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы қоғамның саяси-әлеуметтік өміріне қуатты серпін берді. Мемлекет басшысының салиқалы сөздері мен парасатты пікірлері өркениет әлеміне нық қадам басуға даңғыл жол ашты. ––––––––––––––––––––––––––––––

Әлімғазы ДӘУЛЕТХАН,тарих ғылымдарының кандидаты

Алаштың ардагер ақыны Таңжарық Жолдыұлының өмірі мен шығармаларының атамекендегі қазақ жұртына кеңінен таныла бастағаны тәуелсіздіктің ширек ғасырымен тұспа-тұс келді.

1974 жылы жазушы Бұхара Тышқанбаев құрастыр-ған екі баспа табақтық «Арман-тау» жинағынан Таң-жарықтың ақындық өресі айқындалды деп айта алмасақ та, жыр сүйер қауым назарына іліге бастағаны анық болатын. Ал ақынның 100 жылдық мерейтой-ына орай, таңжарықтанудың негізін қалаған жазушы Оразанбай Егеубаевтың құрастыруымен «Елорда» баспасынан 2001-2002 жылдары жарық көрген қос томдық шығармаларының «Толық жинағы» деп ата-лыпты. Сол тұста Оразанбай ағаға «Толық жинағы» деп жазбай-ақ қоя тұру керек пе еді, өйткені ел ішінен әлі де талай өлең-жырлары табылуы мүмкін еді ғой. Мәселен, мен 1975 жылы Талдықорғанда тұратын Меңғали деген қариядан жазып алған арнау өлеңі бар. Бірақ сол өлең жазылған дәптерімді таппай діңкем құрып жүр. Сол арнау өлеңінің жазылуы да, менің ол өлеңді қандай жағдайда, қалай жазып алғаным да на-зар аударуға тұрарлық тағдырлы тарихқа ие болатын.

1975 жылдың тамыз айының соңғы күндерінің бірі. Ол кезде мен Шымкент қаласындағы М.О. Әуезов атындағы педагогикалық институтының 3- курс студенті едім. Жазғы демалысты Көкшетау облысының Уәлиханов ауданында қойшы болып істейтін досым Балқаш Аятаевпен бірге өткізуге уәделесіп, Алматыда бас қосқанбыз. Екеуміз де СССР азаматтығында жоқпыз «Лицо безграж-данства» (Аза маттығы жоқ тұлға) дейтін куәлік бойын ша паспорттық режіммен тұрғылықты орын-нан өз бетінше басқа жаққа кетуге құқы жоқ саяси сенімсіздер қатарындағы адамбыз. Біз ол тәртіпті бұздық, Алматыда көп аялдамай, Талдықорғанның Андреев (қазіргі Қабанбай ауданы) ауданының Көктұма (Дзержинский) дейтін ауылында тұратын Меңғали Мейірманов ақсақалға жолығу үшін арнайы жолға шыққанбыз. Балқаш 1969 жылы Қытайдан алғаш келгенде аталған аудан орталығында шоферлық курста оқып жүріп, Меңғали ақсақалдың күйеу ба-ласы Төлеухан деген жігітпен жақын араласып, Мекеңнің үйінде болып ескілікті әңгімеге, әсіресе, 1942-1944 жылдары Үрімжі түрмесінде әйгілі ақын Таңжарықпен бірге жатып, Таңжарық шығармаларын жатқа айтатынын естігендіктен, мен сол адаммен жолығуға ынталы болдым. Аңқылдақ досым Балқаш Төлеухан деген досы барын, сол ауылда сақшы бо-лып істейтінін, шектелген шекара аумағында жүріп-тұруымызға көмектесетінін айтып, мені желіктіре түсті.

Сонымен, тәуекелге бел байлап, шектелген шека-раңызға ешбір рұқсат қағазсыз-ақ тартып отырдық. Меңғали ақсақалдың үйіне ешбір кедергісіз, көше көлігімен жетіп алдық. Сондағы Меңғали ақсақалдың қуанғанын, қалбалақтап жүріп бір қойға бата сұрап, қазан көтерткенін көріп қатты риза болғанымыз күні бүгінгідей көз алдымызда. Қария менің Таңжарық туып-өскен Күнес ауданынан екенімді, онда да әйгілі Шылбы Әлімахұнның немересі екенімді білгеннен кейін тіпті елжіреп, ағыл-тегіл әңгімеге басты.

Біз сол ауылда бірнеше күн боламыз ғой деп жоспар лағанбыз. Солай болса да өзімді қызықтырған Үрімжі түрмесіндегі Таңжарықпен болған қарым-қатынасына байланысты әңгімеге тарта бердім.

– Төлеухан да ет піскенше келіп қалар, асықпай әңгімелесеміз ғой.

– Таңжарық туралы неше сағат, неше күн айтсақ та таусылмайтын қызық та азапты тозақы өмір естеліктері ұшан-теңіз ғой. Шіркін, Таңжарықтай жігерлі, қайсар, рухы асқақ жігіттің сұлтанын кезіктіре қойған жоқ пын. Қандай азапты тергеу-лер мен адам төзгісіз ауыр жұ мыстардан қалжырап жүрсе де, жарқылдап әзіл-қалжың айтып, жігіттерді жігерлендіретін бір қақпай лар мен қағытпалатып, сергітіп тастаушы еді. Әлі есімд е, түрмеден Үрімжінің шығыс бетіндегі тауға тас шаққызуға айдап апарғанда:

– Тауда туып, таста өскендіктен бе екен, осы жаққа келген сайын тауға қарай қашқым келеді де тұрады. Менімен бірге қашқысы келетін, шешесі қалжа жеген бір еркек табылар ма екен деп, жолдастарына ақсия күліп қарағаны есімде.

Бірде жұмбақ айтып, шешуін таба алмасақ өзі ай-тып беретін. Соның бірі мынадай жұмбақ еді.

Екі аққу көл бетінде бала шайқап,Ұясын бірі кетсе, бірі байқап.Өргізіп балапанын салқын кешпен,Бір кезде шыға келер көлге жайқап. Шешуін біз таба алмағанда «Ой, қайран жүйрік-

терім-ай, әбден болдырып арбаның мәстегіне айналып барасыңдар-ау, шешуі оп-оңай нәрсе ғой, Ай мен Күн емес пе?!» деп күлді.

Мейірман ақсақалдың өзіне арнап жазған өлеңі бар дегенді Балқаштан естіген едім. Ол сұрағыма да қария кідірмей жауап беріп, жоғарыдағы өлең жолдарын төгілте айтып отырды. Мен төте жазумен төтелетіп қағазға түсіріп отырдым. Үлгере алмай қалған кейбір жолдарды соңынан қайталап сұрап жа-замын ғой деген сенімде едім. Өлең аяқтала бергенде

Балқаш асыға күткен Төлеухан досы үш аяқты мото-циклмен екпіндей келіп тоқтады. Балқаш аңқылдап алдынан шығып құша ғын жая ұмтылып еді, сақшы форматында серейген Төлеухан сұстана қарап суық амандасты да, бірден жұмысына кірісті де кетті.

– Иә, бұл не жүріс, рұқсат қағаздарың бар ма? Мынау шекара районға «Лицо безгражданствалар» түгілі совет азаматтарының өзі арнайы рұқсатпен ғана келе алады. Қане, нелерің бар, көрсетіңдер, – деді.

– Қарағым-ау, келгендері жаңа ғана ғой, таны-май қалдың ба, мынау өзіңнің Балқаш досың, ал анау соның досы, менің Таңжарығымның жерлесі әрі жиені екен. Жігіттерді мазалама, қашып-пысып жүрген ешкім жоқ. Бұлар менің құдайы қонақтарым, арнап сойған адал малымның сорпасын ішіп, басын мүжіген соң-ақ айтар заңыңды айта жатарсың. Балам, ұят болады. Дастарқанның шырқын бұзба, жуынып келіп бірге отыр, – деген атасының аталы сөзін сөз екен дей тін сақ шы болмады. Балқаш та қылжақ әңгімемен «досы ның» бетін қайтарғысы келгенінен де ештеңе шықпады.

– Мен ойнап жүргенім жоқ, дружба есть друж-ба, служ ба есть служба, дабай мотоға отырыңдар. Ата, менің жұмысыма араласпаңыз. Бұлар үшін жеп жүрген нанымнан айрыла алмаймын, – деп дігірледі.

Сондағы Меңғали ақсақалдың ыза мен ұяттан қысылған жан азабын көрудің өзі бір қиямет-қайым талқысындай болғаны әлі есімде.

Мекең шынымен жан азабында екі оттың орта-сында шыр-пыр болып, біресе мына бітеу, дүлей күйеу баласына бір, қазан-ошақ басындағы кемпіріне бір құрақ ұша жүгіріп, әбден торыққан болар: «Әй, бәйбіше, сорпасы пісіп қалған шығар, бір-бір шыны сорпа әкел, арнап сойған малдың сорпасынан болса да ауыз тисін! Ой, сұмдық-ай, қытай мен орыстың талай құқайын көріп едім. Мынадай жауыздықты өз баламнан, өз ұрпағымнан көремін деп ойлаппын ба? Әй, лағнет, едіреңдемей аулақ кет. Мына дәмнен ауыз тимей балаларым ешқайда бармайды. «Қорлықта қорлықтың ең жаманы өз қорлық» деген осы болар. Ренжімеңдер, ауданға барып начандігінен рұқсат алып қайтып келерсіңдер, бәлкім...», деп кейіді.

72 жасқа келген қадірменді Меңғали ақсақалдың бурыл сақалынан тарам-тарам жас аққанын көру қандай азап еді. Сорпа емес, зәр ішкендей бо-лып, әңгімеге қанбаған өкінішті арқалап аудан орталығындағы сақшы мекемесіне келдік, түсініктеме жаздық, әкіреңбайлардың айғайын естідік. Ақыры, алды-артымызға қаратпай Талдықорғанға бара-тын автобусқа отырғызып: «Алматыға, одан әрі тұрғылықты жердегі паспорт үстеліне барып өздеріңді мәлімдейсіңдер, ұқтыңдар ма, ей, бұзақылар!» деп соңғы сөзін орысша былапытпен аяқтады Балқаштың досы Төлеухан.

Балқаш марқұм (2000 жылы ауыр науқастан Алматыда қайтыс болды) екеуміз Талдықорған мен Алматыда бірнеше күн бірге болып, жай-жайымызға кеттік. Институттағы оқу уақыты да болып қалған.

Оқудың алғашқы аптасында аудандық милицияның паспорт үстелінен, майор Кошлакова дегеннен маған шақыру келді. Жер-жебіріме жете ұрсып, былапыт-тап, институт ректорына қатынас қағаз жіберіп, оқудан қуғызамын деп үстелді ұрғылады. «Дереу поштаға барып 10 рубль айыппұл төлеген түбіртекті әкеліп көрсетесің, әкелмесең өз обалың өзіңе, оқудан қуыласың», деп есіктен айдап салды.

Әрине, Кошлакованың айтқаны орындалды. Айыппұл түбіртегін апарып көрсетіп, «уһ» деп ты-нышталдым.

Ол жылдардағы менің қоғамдағы орным, бас бостандығым, азаматтық бет-бейнемнің һауалы осын-шалық болатын. «Лицо безгражданства» бойынша мен өз еркімен тұрғылықты мекенімнен басқа жаққа баруға, қоныс аударуға, сайлау, сайлануға, саяси ұйымдарға (комсомол, партия) қатынасуға құқылы емес едім.

Кеңес азаматтығын 17 жылдан кейін, 1986 жылдың қыркүйегінде әрең алдым. 1989 жылы Алматыға қоныс аударып, адам қатарына қосылғандай болдым. Әттең-ай, шежіре қарт Меңғалимен бір кеш сұхбаттас болғанда, қанша естелік алып қалар едім-ау. Ұрда-жық кеңес сақшысы, бөгде түгіл өз әкесін сыйламай-тын көркөкірек Төлеухандар ол заманда да, бүгінгі күнде де қаншама әділетсіздіктерге себепші болып жүргенін өкінішпен еске алғаннан басқа ештеңе қалмады-ау!

Қадірлі жыр сүйер қауым, назарларыңызға сүйін-шілей ұсынған осы арнау өлең ақын Таңжарық поэзиясының да дүр жауһарлары қатарына қосыла қоймаса да, оның өзіндік тағдыры мен азаматтық ұстанымдарының тәрбиелік һәм тағылымдық орны ерекше екенін баса атап көрсеткіміз келеді.

Назарларыңызға ұсынылып отырған өлең осы-дан 73 жыл бұрын Үрімжі түрмесінде бірге жатқан Меңғали Мейірманов деген жолдасының абақтыдан босап, еліне қайтар тұсында, 1944 жылы жазылған екен. Аты «Меңғали Мейірмановқа арнау өлең» деп ата лады. Тас босаға, тар үйде үш жыл бірге жатқанда әбден сыралғы, қимас дос болғаны өлең жолдарынан айқын байқалады.

Мен жазып алған 20 шумақ өлеңнің толық емес нұсқасы төмендегідей. Ал оны неге толық емес дегеніме кейінірек анықтама беремін.

Меңғали Мейірманов, құрбым сізге,Қаламды арнап әтей бұрдым сізге.Неде болса тілдесіп қалайын деп,Кең жайып құлашымды создым сізге.

Толқыны уақыттың кетті бөліп,Бар еді айтар сөзім нұрғын (көп – Ә.Д.) сізге.Көп жапа көрсетті деп ренжіме,Бұл жақта қалмақ, қытай тұрғын сізге.Кедергісі кездесіп, кесел* болды,42-43 жылдың сізге.

Көрерсің тірі шықсаң көп тамаша,Алдыңда әлі қызық ырғын сізге.Аз болса да орнықты мекен ізде,Пайдасы аз бытыранды Шілдің сізге.Ойдан орын болмаса ойлас оны,Таса жері табылар қырдың сізге. Шуда, түбіт түскен соң тән мұздайды,Жылылығы болмайды қылдың сізге.

Тәрбиелеп, оқытып, таза өсірсең,Тиеді көп пайдасы – ұлдың сізге.

Тағы да таза жардың қадірін біл,Серігін екі әлемнің тындым сізге. Жеңге, келін, ұл-қыздың бәрін сыйла,Деп әтей тапсырады «Жындың» сізге.

Сәлем де, менен барсаң шешемізге,Білер, балаң пәленше десеңізде.Құдай-ау, осылардың алдында ал деп,Шіркін-ай, айтып еді-ау, неше бізге.

Еншалла, ата-ананың құрметінде,Дұспанға кете қоймас есеңізде.Солардың батасында қор болмайсың,Битін сығып, сіркесін жесеңіз де.

Сәлем де менен барсаң үй-ішіңе,Рахмет ұлтыңды сүйісіңе.Ұлтың біліп билігін берсе саған,Олар үшін көз салып, сүйісіңе.

Ер жігіт, қасқыр-қабылан бәрі бірдей, Аңдып, атып же таудан құланыңды.Ашығып аш бөрідей дүние кезсең,Артыңнан ертіп серік бұланыңды.

Тобылғы сап қамшыдан қатері бар,Белге ұрып өлтіресің жыланыңды.Басыңа келген іске тәуекел қыл,Келтірмей күнде қорқып жылағыңды, Жолға жақын отырсаң жолаушыға,Азық болып жегізерсің лағыңды.

Меңғали, ойлап қара жазған хатты, Байқайтұғын жігітсің сыр-сымбатты.Адамы бұл заманның бір күні үшін,Халықты қан ағызып пұлға сатты.

Ойлап-ойлап сөзімді сал миыңа,Бәрін татқан жігітсің ащы-тәтті.Ұмытып осы орынды кетіп жүрме,Босанып болған күні көңіл шатты.

Жақынды – алыс, алысты – жуық көрмей,Жөні келсе, шын сыйла алыс-жатты. Өз мілләтін өзгеге құл қып беріп,Сөйтіп біздің бауырды Тәңір атты.

Атаң хажы жұрт бағып, таққа мініп,Асты қылған аштарды, жаяуды атты.Сен де еліңе қорған бол, жол көрсетіп,Асылдың сынығысың, шын қымбатты.

Тапсырман –тастамаңыз атаң салтын,Атаңның өзі гауһар, атағы алтын.Сол тұлпардан туылған тобышақсың,Сезімің бар, сезерсің істің артын.

Қалай соқсаң қолыңда жиырма бір,Ниетіңнен – бұзбасаң ойын парқын.Ақыл, сабыр, шын жүрек, шын жолдасың,Өркөкірек, өзімшіл істен тартын.

Қош енді көріспесек, көріскенше,Жолығып қолдың ұшын беріскенше, Үдірейіп кететін сен емессің,Жігіттің сырын алып сеніскенше.

Сыйыспай үш тақтайға жатушы едік,Талай бар енді ондай өбіскенше.Ханымдардың қасында қалжыңдасып,Не заман – сондай болып көріскенше.

Төл едің бір жыл туған заманың бір,Ұмытыспай жүрелік өліскенше.Қалмады қыр соңымнан деп ойлама,Қош енді, көзге шыққан теріскенше.Арнау өлеңнің мәтінінде қателіктер мен шала

түскен жолдар бар екені байқалады. Өлең апай-топай дерлік асығыс жазып алынды. Қайрылып нақтылай түсуге, жазылмай қалған жолдарды толықтыруға мұрша болмады.

Осы арада сол бір шарасыздықтың мән-жайын тарата айтып кетпесем, онсыз да қысқа ғұмырын қудалаумен абақты қапасында құсалықпен өткізген шерлі ақыннан қалған асыл мұраға жауапкершілік пен ұқыптылық көрсетпегендей болып қалатын сияқтымыз.

Ойлап қараған адамға, ертеңгі күні не болары белгісіз бір мәзлүм тұтқынның алас-күлесте шығарған шағын арнауында осыншама азаматтық өрлік пен ай-нымас ұстанымдары атойлап тұрғаны таң қалдырмай қоймайды. Меңғали ақсақалдан жазып алған осы шағын арнау өлеңді Таңжарық ақынның Шыңжаңда және Қазақстанда жарияланған көп томдықтары мен таңдамалыларынан кезіктіре алмағандықтан, осын-дай аздаған анықтамамен баспасөз арқылы туған халқымен қауыштыруды жөн көрдім. ––––––––––––––––––––––––

– *42-43 жылдың кеселі дегені, 1942 жылдың қарса-ңында неміс армиясы Мәскеу түбіне жақындағанда 7-8 жыл Кеңес өкіметімен достықты дәріптеп кел-ген Шын жаң өлкесінің дара билеушісі Шың Шисай мәлім деме жариялап, Кеңес өкіметімен болған барлық байланысты тоқтатып, шекараны тарс жапты да жаппай тұт қындау, ату-шабуға кірісті. Меңғали да сол зобалаң тұсында тұтқындалып, Таңжарық жатқан Үрімжі түрмесіне апарылғанын меңзеп тұр.

замана запыраны Қаз дауысты Қазыбек бидің туғанына – 350 жыл

Меңғали Мейірманов,құрбым сізге...

Ұлыны ұлықтау – ұлт мерейі

Төл тарихымызды таразылап, бабалар ру-хын асқақтату, туған жер мен елге адал қызмет ету әр саналы азаматтың өмірлік мұраты екені мақаланың негізгі өзегіне айналған. «Абай дың даналығы, Әуезовтің ғұламалығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманғазының күйлері – ғасырлар қойнауынан жеткен баба-лар үні», дейді Президентіміз. Шынында, ба-балар өсиеті, аталар аманаты бүгінгі өскелең ұрпақтың баға жетпес рухани асыл қазынасы. Әсілі, ұлыларды ұлықтау, жақсыларымыз бен жайсаңдарымызды дәріптеу баршамыздың қастерлі парызымыз. Соның бірі ұлттың ұлы ұстыны, Алаштың алдаспан абызы, майталман мәмілегер, сұңғыла саясаткер – қаз дауысты Қазыбек би. Дала данышпаны, біртуар бірегей тарихи ірі тұлға әз бабаның туғанына биыл 350 жыл. Бұл мерейтой күллі қарға тамырлы қазақ баласына ортақ, бірігіп атқарар сауапты әрі жауапты іс.

Сонау ХVІІ ғасырдың екінші жартысы мен ХVІІІ ғасырдың 60-жылдары аралығында өмір сүрген Алаштың асыл перзенті елінің еркіндігі, ұлтының тәуелсіздігі, азаматының азаттығы жолында жарғақ құлағы жастыққа тимей ат үстінде күн кешті. «Жар астынан жау, бөрік астынан бөрі шыққан» алмағайып аласапы-ран ауыр заманда туған елі мен қасиетті жерін анталаған ашкөз дұшпандардан қызыл тілдің күшімен де, ақ найзаның ұшымен де қыз-ғыштай қорғады. Кемеңгер бабаның ұлт пен ұрпақ алдында атқарған орасан зор еңбегі еш нәрсемен өлшенбейді. Бағасы жоқ. «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» заманында өмір мен өлім кескілескен қиын-қыстау кезеңде туған халқын алапат қырғыннан аман алып қалған баһадүр бабаларымыздың ересен ерлігі Мәңгілік Ел шежіресіне алтын әріптермен жазылып қалды. Бүкіл саналы ғұ мырын ел шетінде, жау бетінде өткіз ген ғазиз баба ұлт мақтанышы, қасиетті хал қымыздың үлгі тұтар дана, дара тарланбозы. Жаратқанның мейірімі түсіп, маңдайын күн сүйген Ұлы Дала данагөйінің торқалы тойын жоғары деңгейде атап өту жаны қазақ, қаны қазақ әрбір Алаш баласы үшін үлкен сын, зор мәртебе. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші, той көптеп-көмектеп атқарар аса маңызды игілікті шара. Сондықтан, баба аруағын ардақтаған әрбір ұлтжанды азамат шама-шарқына қарай қолғабыс тигізсе қандай ғанибет! Исі мұсылман қауымының мүбәрак Рамазан айы басталды. Он екі айдың сұлтаны – Ораза қайырымдылықтың, ізгіліктің, мейірбандықтың ұлық мерекесі. Бірлік пен ынтымақтың жарасқан жаймашуақ жарқын айы. Ендеше, осы сәтте ортақ іске жұмыла жәрдемдесу барша жамағаттың ардақты борышы болса керек.

Жуырда Қарағанды облысының әкімі Ерлан Қошанов Қарқаралы ауданына ар-найы жұмыс сапарымен келіп, елді мекеннің тыныс-тіршілігімен танысты. Актив жиналы-сында аймақ басшысы ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі бағыттарына талдау жасап, өз сөзінде қазақтың кемеңгер биі қаз дауысты Қазыбек бабаның туғанына биыл 350 жыл екенін еске салды. Алаш арда-ғының осы торқалы тойын жоғары дәре жеде ұйым дастырып, өткізу жөнінде тиісті тапсыр-малар берді.

Қазіргі уақытта баба тойына дайындық қызу басталып кетті. Аудан басшысы Халел Мақсұтов бастаған азаматтар осы жауапты істі ойдағыдай атқару үшін нақты іс-шараларды бекем қолға алды. Бұл той ғана емес, рухани серпін беретін шара. Соған сәйкес, арнайы «Балқантау» қайырымдылық қоры ашылды. Қарқаралы – Егіндібұлақ өңірлерінен шыққан танымал азаматтар көмек қолын ұсынуда. Жаңадан ашылған баба қорына алғашқы бо-лып заң ғылымдарының докторы, профес-сор, белгілі ғалым, ел жанашыры Бақтыбай Жүнісов ағамыз 5 миллион теңге қаржы ау-дарды. Астанадан арнайы ат терлетіп келген баба елінің тумасы, кәсіпкер Ғани Омаров мерейтойға арнап, Егіндібұлақ ауылына кіре берісіне өз қаражатына ескерткіш (стелла) жобасын ұсынды. Осы ретте ардақты ағамыз бен інімізге айтар алғысымыз шексіз. Аудан халқы да өз үлестерін қосуда.

Баба мерейтойының қорытынды ша-расы 2017 жылдың 18 тамызы, жұма күні кемеңгер бидің атақонысы – Егіндібұлақ ау-ылында өтеді. Тойға шет жұрттан – Қытай, Моңғолия, Түркия, Өзбекстан, Қырғызстан мемлекеттерінен ақын қандас ағайындарымыз келіп, жыр додасына қатысады. Мерейлі тойға тарту-таралғы беруге бейілді азаматтар, ұйым-мекемелер мен кәсіпорындар төменде көрсетілген есепшотқа қаржы аударса, нұр үстіне нұр болар еді. Алла істеріңізге сәттілік беріп, әулие баба аруағы сіздерді үнемі қолдап-қорғап жүргей!

Есепшот номері Банк реквизиттеріИИК: KZ136010191000354050БИН: 170440035941, КБЕ18,КНП119

«Қазақстан халық банкі» АҚБИК:HSBKKZKX, БИН:961041000115Ауылдық елді мекендерде барлық Каз-

пошта бөлімшелерінде қабылданады.

Мейір МүБӘрАкұЛы,Қарқаралы аудандық

мәслихатының депутаты, қор президенті

Қарағанды облысы

7 МАУСЫМ 2017 ЖЫЛ 9РУХАНИЯТ

ӨМІР ЖӘНЕ ӨЛЕҢ

КӨРМЕ

Парасат пен дарақылық

Фильмнің «мінезі» де адамның мінезі секілді əрқилы болып келеді. Бір фильм бар, өн бойынан мейірім төгіліп тұрады, енді бірі мұңды, келесі бірі бас-көз демей «сойып салатын» өткір (оның өзі де əрқилы:

«Қызым, саған айтам, келінім, сен тыңда» сияқты астарлы, емеурінмен берілетін немесе бас-көз демей «шыңғыра» беретін, т.б.), енді бірі күлдіреді (ол күлкінің өзі де əртүрлі: жараның орнын тырнай отырып, сыздататын күлкі, сана мен сезімге əсері аз ыржалақ күлкі, ар-зан күлкі, сайқымазақ күлкі, жылататын күлкі, т.б.), кейбірі қызыл сөзге құмар, ашылып-шашылған неше түрлі эмоцияға бай (бірақ, əсері аз, тым жалықтырып жіберетін), ал енді бір фильмдер бар, бір қарағанға сөзге, сезімге өте кедей, бірақ өзіне байлап, арбап қояды. Кейбір фильмдер «жағыну» үшін, неше түрлі «қылық көрсетеді», көрерменнің сезімін, ақыл-ойын «уысында» ұстап, «ойнағысы» келеді немесе аяушылық сезімін тудырып, өзіне назар аудартпақ болып, қып-қызыл əлекке түседі. Енді бір фильмдерді көріп отырсаң, айқыш-ұй қыш жолмен келе жатқандай, бе рекең кетеді. Біреулері ұшқалақ ке леді, біресе анда, біресе мұнда ұры на ды, əйтеуір «қонарын сай, ұшарын жел біледі».

Қысқасы, адам болмысы мен мінез-құлқындағы небір иірімдер сияқты фильмдердің де «мінезінде» соншама иірім бар. Солардың кейбіріне қайта оралып, тағы бір рет көргің келеді. Өйтейін десең, «адам сүйер қылығы» жоқ. Тартпайды. Ал енді қанша ұрпақ ауысса да «ескірмейтін», уақыт өткен сайын қайта жаңғырып, қайта түлеп отыратын фильмдер болады. Шынында, мұндай дүние екінің бірінің қолынан келмесі анық. Осының сыры неде? Əрине, талант дейміз, суреткердің ақыл-ой, сезімінің тереңдігі, т.б. дейміз. Бірақ, ең бас ты бір себебі болуы керек қой. Біздіңше, өл мей тін шығарманың діңгегі – парасат. Шы ғар маның өн бойында талант та, ниет те, шеберлік те сезілуі мүмкін. Алайда, па расат жоқ жерде алдыңғы үшеуінің құ-ны арзандап кетуі əп-сəтте. Парасатқа не гізделген дарын, ниет, шеберліктен туындаған дүние ғана – мəңгілік. Басқаша болуы мүмкін емес.

Осы тұста алыстан іздемей-ақ, қазақ ки носының классиктерінің шығар ма-ларын мысалға келтірсек те жетіп жатыр. Жыл сайын оқуға түсемін деп келе тін талапкерлердің жалпы өнерге, ки но ға де-ген көзқарасын, дүниетанымын біл мек ниетпен, оларға түрлі фильмдерді көр се-те міз. Шынын айту керек, «Атамекен», «Тұл пардың ізі», «Қилы кезең», «Қайрат», «Кардиограмма», «Бауыр» та ғы басқа фильмдерді көрген соң, «Абай ла, сиыр» («Осторожно, корова»), «Сə би на келін» («Келинка Сабина»), «30-да күйеу ге шығу» («Замуж в 30») тектес фи льм дерге деген көзқарасы өзгеріп сала беретінін көзімізбен көріп жүрміз. Бай қа саңыз, жаңағы талап-керлер мүлдем басқа уақыттың өкілдері.

Əлбетте, алдын да ата лып өткен фильм-дердің олар дың жан дү ниесін жаулап алуының сы ры неде де ген сұрақ туа-ды. Əрине, ол шығар ма лар дың барлық артықшылықтары мен ерек шеліктерінен бөлек, ең бастысы тамырында парасатқа жүгінген ой мен идея жа тыр. Ал парасат болған жерде шынайы сүй іспеншілік пен адамгершілік те болады. Жастар соны түйсігімен сезінеді. Жалпы, адам баласының өмірден іздейтіні де осы емес пе. Кейінгі аталған фильмдерге деген көзқарасының өзгеретіні де сондықтан. Өйткені, ондағы кейіпкерлер, олардың басынан өткеретін түрлі оқиғалар мен іс-əрекеттерінен ту-ындайтын əрқилы сезім мен көңіл күйдің астарында парасаттан гөрі дарақылықтың жатқанын сезеді. Аяғындағы шұлығын шешіп, қорыл дап ұйықтап жатқан адамның аузына ты ғуы («Сəбина келін») немесе белгілі əн шіні көріп қалған қыздың көлік ішінде аласұрып, сон шама шыңғыруы («Қазақша бизнес») дарақылықтың жарқын көрінісі емес пе? Бұл енді күлдіру үшін жасалған түрлі-түрлі амалдар ғой. Мұндай мысалдарды көптеп келтіруге болады. Бірақ, дарақылыққа тұнған күлкіден пара-сатты талап ету де, əй қайдам...

Кейде осы тектес шығармалар химия мен синтетикаға толы консервіленген, нəр сіз, ағзаға пайдасы жоқ құнарсыз та-ғам сияқты əсер қалдырады. Бұл енді уа-қыт ша тоқтық сезіммен ағзаны «алдау» ғой. Соңғы кездері қазақ киносында осы тек тес фильмдер қаптап кетті. Бір-бір жа рым сағат бойы күлдіріп немесе мұ-ңай туы мүмкін. Бірақ, соңынан ең бір құн ды дүниең ұрланғандай, жаңағы көр-ге нің аштық сезімін қайта алып келген дей əсер де кете барасың. Бір сөзбен айтқанда, нəр сіз, құнарсыз дүниеге бір жарым сағат бойы «алдандың». Бар болғаны осы. Сондықтан, экрандағы күлкі мен қай ғы-ның, мұң мен сағыныштың, т.б. ас тарын-да үлкен парасат болмаған соң, бəрі бекер. Осыдан соң-ақ адам үшін ең бір асыл се-зімдер фильмде дарақылыққа ұры на ты ны да сондықтан.

Белгілі жазушы, драматург Төлен Əбдіктің «Парасат майданы» повесінде былай делінеді: «Көркем əдебиет, музыка, театр, кино неғұрлым дөрекі сезімдерге толы болған сайын, неғұрлым шектен тыс ұятсыз болған сайын, соғұрлым өтімді. Бетховенді тыңдамайтындар ең төменгі санаға арналған тұрпайы музыкаға құмыр с -қаша қаптайды. Шынайы да мағыналы көр кем фильм жасаған режиссер бағасын ала алмай, бағы жанбай, қайыршылықта жү руі мүмкін, ал таза порнографиядан добалдап фильм жасаған шалағай біреу ақшаның астында қалып жатады. Яғ ни арсыздық əлеміне сұраныс мол». Шір-кін, дейсіз осындайда, дарақылық пен ар сы з дық əлемінен гөрі, парасат əлеміне сұраныстың мол болғанына не жетсін...

Нәзира РАХМАНҚЫЗЫ,кинотанушы, �нертану кандидаты

Ұларбек НҰРҒАЛЫМҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Жазушы, драматург Əкім Тарази: «Біздің көп жазушылар қажеті болсын, болмасын көркем табиғатты жеріне жеткізе суреттеп отырып ала-ды. Ол жай ғана шығармадағы орта ғой. Ал орта-ны қажетіне қарай ғана пайдалану керек емес пе? Тау сылмайды. Кейде тіпті оқиға неше парақты ау дар ғанда доңғалағы құр айналған арбадай баяғы орнында тұрып алады. Табиғат көбіне кейіпкердің көңіл күйіне қарай суреттелінеді. Мысалы, көңіл күй ің керемет болса «шіркін, мына желдің ке-реметі-ай!» дейсің. Жүнжіп, сіркең су көтермей тұрса, «мынау не деген сүреңсіз жел» дейсің. Тіпті, кө ңілді шағыңда «қандай ғажап жарқыраған ашық ас пан», салың суға кеткен күні «тас төбеден ша қы-райып» тұрады», дейді.

Бұл кəсіби прозаның кəнігі тарланы, ұстаз Əкім Таразидың студенттерге оқитын дəрістерінің бір парасы. Əрі қарай салмақты бізге аударады. Та би-ғ атты кейіпкердің көңіл күйімен, өмі рі мен ас тас-ты ра суреттеген қай шығарманы оқы ға ны мыз ды, қалай түйсінгенімізді сұрайды.

Сонда бірден ойымызға қазақ поэзиясының хас жүйрігі Есенғали Раушановтың «осы ауылда бір құдаша бар-ды» деп басталатын құшағы құпияға толы өлеңі оралып еді. Алдымен асықпай, аптықпай өлең нің буын-буынына түсіп жатқа оқимын:

Осы ауылда бір құдаша бар-ды,Құдаша барды қылығы балдай.Тарақ қып, айхай бұла самалды,Тарқатылатын бұрымы қандай.Сүйеді тауды, сүйеді желді,Шырқайды кілең қағынған əнді.Күміс пияламен жиегі зерлі,Боза ұсынғаны жадымда қалды.Шолпан да еді өзі, үркер де еді өзі,Қиялдап соны кешкен ем елес.Екі-үш жас менен үлкен де еді өзі,Екі-үш жас, не ол ештеңе де емес.Оянам ылғи түс көріп тəтті,Айгөлек ойнап періштелермен.Құдағи біздің тістеніп бақты,Салқын бас изеп көріскен елмен.Алағайлы шақ, бұлағайлы шақ,Күрсінем ылғи күлемін-дағы.Тау біздің кəрі құдағи құсап,Түнеріп алған, бұ не ғылғаны?Айнала жым-жырт, қараңғы мүлде,Ай тұр ілініп тыныш қияда.Тынған болды ғой самал бүгінде,Сынған болды ғой күміс пияла...Аудитория сілтідей тынады. «Ал əрі қарай

сөй ле!» дегенді көзбен айтып, үздіге қарайды үн-сіз дік.

Шіркін өлең, бəрін айтып тұр-ау! Шыны керек, мұн дай өлеңнен кейін қара сөз сөйлеу ауыздық ба сып арындап келе жатқан атыңнан түсіп, жұқа та бан бəтіңкеңмен тыпың-тыпың жер басып жаяу жүр гендей жайсыз сезіледі. Бірақ, оның да қажеті һəм қызығы бар...

Қараңыз, өлеңдегі «алағайлы шақ, бұлағайлы шаққа» дейінгі табиғат қандай ғажап! Қандай сұлу!

Қандай керемет! Бұл өңірдің бұла самалы да бұрала басып, бұлқынып өсіп келе жатқан ерке қыздың бұрымымен ойнау үшін есетіндей, бұл өңірдің желі де ерке қыз кейде ерігіп, кейде елігіп шырқайтын қағынған əндерді қағып əкетіп жартастан жартасқа жеткізіп жаңғырықтыру үшін соғатындай, оған бойын жастықтың жалын лебі шарпып өткендей кəрі денесі балқып тау да қуанатындай, бұл өңірге телміре қараған Шолпан мен Үркер аспанда тұрып «анау қыз – менмін, анау қыз – менмін» деп тала-сатындай, тіпті оны мынау бір боз жігітке онан да балғын, онан да уыз, онан да жас көрсету үшін екі-үш жасы ел көзінен аулаққа қашқандай, ел де оны қузалап, ере қумайтындай...

Міне! Сұлу, пəк, ерке, қылықты қыздың айна-ласы! Енді мұндай қызы бар ана қайтпек? Оған да айнала жұрттың көзімен қарап көрелік. Анау бір жатта кеп жалпылдап амандасқан кемпірге, шалға салқын бас изеп, «е-е-е, бұл да қызымнан дə мелі бір бейшара да» деп самарқау қарап қояды. Сөй т-пе генде қайтеді, оның ұлы мұның қызының теңі ме еді?.. Көңіл жарытпайды. Қайда əлгі беделінен бел қай ысқан бай-бағлан, би мен бектер?!.

Əттең! Анау бір ойнақтап жүріп от басып алған «алағайлы шақ, бұлағайлы шақ...» болмағанда ғой, құдағидың осы бір отырысының соңы сон-дайда бір салтанатқа ұласар ма еді. Енді не бол-ды? Құдағидың ендігі (сыртқы) бейнесін көрсетіп табаламай-ақ қоялық. Ішкі əлемін көргіңіз келсе тауға қараңыз, əне: «Тау біздің кəрі құдағи құсап, тү неріп алған, бұ не ғылғаны?» Түнеріп алған. Енді əлгі бір сəлемін алмай қойған анау бір кемпір «шоқ, шоқ!» деп табалап жатқандай, анау бір шүй-ір келесіп отырған топ қатын осының қызын өсектеп жат қандай, қызы туралы тəтті түс көріп оянатын, қолы жетпей жүрген анау бір боз жігіт күліп отыр-ғандай... Бірақ оның басында да екіұдай хал: «Күр-сінем ылғи күлемін-дағы». Осы қызды сонша бір қол жетпеске балаған қандай ақымақ едім деп кү-ле ді, осы қыздың мүмкін алданып, мүмкін арба-лып «алағайлы шаққа» ұрынған алаңғасарлығына күр сінеді.

Ендігі табиғат: «Айнала жым-жырт, қараңғы мүлде, Ай тұр ілініп тыныш қияда». Қызық қайшылық. Ай тұр, бірақ айнала қараңғы. Өйткені, ол өлі. Өлі зат солай ілініп тұрады. Ол – өкінген, опынған, өлі, нұрсыз қыз жанары немесе осындай кө ңіл күйдегі қыз көзіне түскен ай. Мүмкін ол өлі қыз дың өзі ме?..

Не десек те, енді ол Шолпан, Үркер түгілі айдың нұрын сезіне алмайды. «Тынған болды ғой самал бүгінде». Тіпті, баяғы бұрымын сипап, сылаңдай қашатын самалды сезбейді. Осы қыз осындай бір күйге түсіп қалды-ау деп, сол қыздың көңіліне бола табиғат ағысын өзгертпейтіні, самалы тоқтап қалмайтыны түсінікті ғой, тынған самалды біз ай-дан биік ары «алағайлы шақта» аяқастына құлаған қыз көңілінің қаяуы, ауыр халі екенін қапысыз ұға мыз. «Сынған болды ғой күміс пияла...», деп күрсініп, үнсіз қаламыз...

Төлегенмен өткен түннің баянын үнсіз, тілсіз ұғындырған Қыз Жібектің уысынан шашыраған маржан сынды күміс пияла... «Сынған болды ғой...». Əлемде жоқ сөз əдебі. Қазақтан өзге ешбір жұрт сезіне алмас сырлы поэзия – ұлттық поэзия! Ол енді бұл өлеңнің өз алдына бөлек əңгімесі, бөлек қыры!..

Көңіл күй һәм айнала

Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,«Егемен Қазақстан»

«Ұлттық гобелен өнерінің негізін қа л аған Құрасбек Ты ны беков шығар-ма шылық жұ мыспен айналысу кезінде символизм, метафори зм, таң ба ларды зерттеуге талпын ды, көркем ту ын ды сын мə дени мұраға айналдыру да ежел гі жəне ортағасырлық жау һар туындылар жасаған ше берлердің эс тетикалық қа лып тастыру тəртібі, ыр ға ғы мен қалыптасқан каноны-на сүй енді. Оның шығар ма шы лы ғындағы ең басты же тіс тік – ұлттық көркем то қы-ма өнері нде өзінің қайталанбас ав тор лық қолтаңбасын қа лып тас тыруы. Су ретшінің туындылары Қазақстан көр кем тоқыма ше берлері үшін көр кем өнер каноны - эта-лоны болды, − дейді М.Əуезов атындағы ОҚМУ рек торының кеңесшісі, педагоги-ка ғылымдарының докторы, академик Садыбек Бейсенбаев. − Бүгінгі таңда Қазақстандағы сəндік өнерінің ешбір са-ласында гобелен өнері қол жеткізгендей, осын ша лық ты жан-жақты авторлық көр-кем стиль мен ба ғыт жоқ екен».

Халық ара лық Жамбыл сый лы ғының лау реаты Есе нəлі Ералы сəн жəне қол дан -балы өнер са ласында Қ.Ты ныбеков жан-жақты кəсіби білім ал ған алғашқы қазақ екенін атап өтті. Заманауи формаларға

негіз д ел ген көп -теген сəндік ою-өр нектер, но-байлар, жобалар, ұлт тық сəндік-қ о л д а н б а л ы өне рі нің бар лық жан рымен ай на -л ы сып, көр кем ту ындылар жа -

саған Құрасбек бау-басқұр, тер ме алаша то қудың қайта жан дануына көп еңбек сі ңір ді. Жібек матаға сурет са лумен – ба-тик өнерімен де айна лыс ты. Киіз басудың дəс түрлі техно логиясын же тік меңгерді. Халық ішінде текеметті тұр мыстық зат ретінде бағаласа, Қ.Тыныбеков текеметті нағыз өнер ту ын дысына айналдырды. Өз қолымен бі р неше текеметті дайындады.

Иə, жүрегі өте нəзік те сезім тал, ар-маншыл да əсершілдігі, ту ған елге де-ген сарқылмас та за махаббаты туын-дыларынан аңғарылатын суретші 1980

жы лы «Қазақстан шұғыласын» жа сағаны үшін Мемлекеттік сый лықты иеленді. Өкінішке қарай, өмірден өткен соң. Одан бері отыз жеті жыл өтсе де оның өлі мінің ер те жəне ке неттен бо луы ба қ т аластық, күндестік, іш тар лық пен, сол кездегі солақай сая сатпен байланыстырылады.

Аз ғана ғұмырында өшпес мұра қал-дырған Құрасбек Тыныбеков ұлт тық өнерге небəрі 10 жыл қызмет етіпті. Сол бір қысқа уақытта нағыз шы ғар ма-шылықтың шынайы үлгісін ай қын дап, Қазақстан өнері үшін маңызын еш қа-шан жоғалтпайтын өте құнды жауһар дү ниел ерді өскелең ұрпаққа мирас етіп қал дырды. Бар-жоғы 33 жыл өмір сүрген Қ.Тыныбековтің өлімі əлі де жұмбақ күй-інде қалып отыр.

«Сол кездегі солақай саясаттың да ағамның өліміне себепші болуы əбден мүмкін. Неге ұлттық гобеленге жалғыз қазаққа беріледі деген көзқараспен екі орыс ұлтының өкілі жəне Бəтима

Зəу ір бекова қосылып «теңдік» сақталды. Сон дай-ақ, ағамның ұлтшылдық көз қа-расы əлдекімдерге ұнамаған да болар. Бəлкім ұлтшыл болған соң у берілді ме деп те ойлаймын», – деді інісі, шəкірті, суретші Құттыбек Тыныбекұлы.

Отызында орда бұзған дарабоз да-рынның денесі əйгілі Əбілхан Қас теев тің бейітіне таяу тұсқа жерленіпті. Бү гінде Алматыдағы Ə.Қастеев атындағы ор-талық мемлекеттік музейде Құрасбек Ты-ныбековтің туындылары сақтаулы. Рес-публикалық ғылыми-конференцияда баян-дама жасаған өнертанушы, ЮНЕСКО өнер-танушылар қауымдастығының мү шесі К.Ли суретшінің сақталған əрбір ту ын дысының ерекшеліктеріне жекелей тоқталып, студент-жастарға терең мағ лұмат берді.

Сондай-ақ, баяндамашылар өнер мек тептерінің, оқу орындарының атына, көшелерге қазақ қолөнеріне өшпестей із қалдырған Қ.Тыныбековтің есімін беру жөнінде ұсыныстарын білдірді.

Мемлекеттік сыйлық және мәңгілік ғұмыр–––––––––––––––––––––––––Жуырда М.�уезов атындағы Оң түстік Қазақстан мем ле кет тік ун и верситетінде «Қазақ тың ұлт-тық гобеленінің не гі з ін қа ла ған Құ расбек Тыны бек ов тің 70 жыл-ды ғына» ар нал ған рес пуб ликалық ғылыми-прак ти ка лық конфе-ренция �тті. Кон фе ре н ция ба-рысында баспада жарық к� руіне туған інісі Құттыбек Жа қы пов ұйытқы болған «Альбом. Құ рас-бек Тыныбеков» кітабы таныс-ты рылды. Сондай-ақ, облыстық «Бей нелеу �нері» музейінде жеке к�р месі ашылды. –––––––––––––––––––––––––

ӘДЕБИЕТТІҢ ӘҢГІМЕСІ

Кешті Əдебиет инс ти ту-тының проректоры, жазушы, əдебиеттанушы Сергей Дми-тренко ашты. «Біздің ин с-титутта ақын, жазушы, əде-биеттанушы болсам деген ар-маншыл жастар оқиды. Біз олар-дан əлем əдебиетін жақ сы бі луді талап етеміз. Олар енді Ду лат Исабековтің шы ғар ма ларын да қызыға оқи тын бола ды» деді Сергей Дмитренко.

Алқалы жиынды «Худо-жес твенная литература» бас-па сының директоры, жазушы Гео ргий Пряхин жүргізді. «Қа-зақ əдебиеті – ұлы əдебиет. Ке ңестік кезеңде орыс жəне қазақ жазушылары бір-бі рі-нің шығармасын аударып, ты ғыз байланыста болса, қа-зір сол рухани байланыс үзі-ліңкіреп тұрғаны өкінішті. Міне, сол олқылықтың орнын толтырғандай Дулат Иса бе-ков тің төрт томдық таң да малы шы ғармалар жина ғы біздің бас падан жарық көрді. Дулат Исабеков – терең, интеллекту-ал жазушы. Əрбір шығармасы оқырманға ой тастап, мəңгілік сұрақтарға жауап іздетеді. Ол – орыс оқырманы ғана емес, əлем білуге тиіс жазушы.

Жазушының орыс тілінде жа рық көрген төрт томдығы орыс оқырманы үшін, орыс əдебиетшілері үшін құнды дүние. Жақында Мəскеуде өте-тін «Красная площадь» ат ты кітап көрмесінде қазақ жа зу-шысының төрт томдығын оқыр-ман назарына ұсынамыз», деді Георгий Пряхин.

«Қазір бұқаралық əдебиет өтім ді, себебі, түсінікті. Қо-ғам ның ілгері дамуы үшін, көр кеюі үшін шынайы əде-би ет керек. Айналып ке ліп классиктерді, Дулат Иса бе-ков т ерді оқимыз. Дулат Иса-бековтің шығармалары – қа зақ-қа, орысқа, жалпы əлемге ор тақ. Себебі, ол шынайы су реткер», дейді жазушы Н.Анастасьев.

Əдебиетші Ксения Храм-цо ва «Дулат Исабековтің шы-ғар маларын оқып отырып таң-ғалғаным, трагедиялы кей-іп керінің өзі оқырманның өмір ге деген құштарлығын оя тады. Мұндай образ жа-сау – шебер суреткердің ға на қолынан келеді. Кейбір жа-зу шылар кейіпкерлерін «би-ікке отырғызып қойып», өз-дері кейіпкерлерімен сы-бырласып сөйлеседі. Олар-дың кейіпкерлері еш қашан қателік жасамайтын секілді. Абсурд! Ал Дулат Исабековтің кейіп кер лері кəдімгі ет пен

сүйек тен жаратылған пенде, олар қа телеседі, мұңаяды, жы -лай ды, күнасына өкініп, тəу бе ете ді. Дулат Исабеков кей іп -керлерін өбектеп, ер ке лет пейді, қорғамайды, оның кейіпкерлері өздеріне өздері адвокат, өздерін қандай қиын жағдайда да қор-ғай алады. Дулат Исабеков – оқырманға ақиқатты танытатын жазушы, ойлы суреткер», деп жазушының шығар ма шы лы-ғына жоғары баға берді.

Бір айта кетерлігі, əдеби кеш ті Мəскеуде білім алып жүрген қазақ жастары ұй ым-дастырды. Негізгі ұй ым дас-тырушылардың бі рі, Мəс кеу мем лекеттік пе да го ги калық уни вер си те тінің ас пи ранты Бану Оң да сы но ва мен пікір лес-кенімізде ол былай деді:

−Дулат Исабековтің шы ғар -машылық кешін Мəскеуде өт-кізу туралы идея осында білім алып жүрген қазақ жас тары арасында туындап, Ел ші ліктің көмегі арқасында тез арада жүзеге асырылды. Ду лат ағаның шығармаларын орыс тілінде төрт томдық кі тап етіп басып шығарған «Ху до жественная ли те рату ра» бас пасының ди рек -торы Гео ргий Пряхин ұсы ны сы-мызды қуана қолдады.

Кеш барысында Дулат аға əдебиетке келуін, қандай жа -зу шыларды сүйіп оқы ға нын, ба лалық шағын да ғы ау ыр т-па лықтарды, қара жұ мыс қа ба ла кезінен кірісуге мəж бүр бол ғанын, осының бə рі се-зімтал баланың нəзік жү ре гі не əсер етіп, қолына қа лам ұс та-тып, əдебиетке ерте əке л ге-нін қызықты етіп орыс ті лін де əңгімелеп берді. Залға жи налған қауым жазушының əзіл ге толы əдемі əңгімесін үлкен ықыласпен тыңдап, рухани серпіліп қалдық.

Қазақ мəдениеті мен əде-би етінің жанашыры, Ре сей-дегі Елшіміз Иманғали Тас-ма ғамбетов болашақта Ресей Фе дерациясындағы Қазақстан Рес публикасы Елшілігі жаны-нан қазақ мəдениеті орталығы ашылатынын айтты. Дулат Исабековтің шығармаларын ре сейлік театр сахналарына шы-ғару туралы идея өте орынды, болашақта орыс режиссерлеріне оқытып, осы мəселені Елшілік қол дауымен ойластырған жөн. Дра матургияда Дулат Иса-бе ков тің шығармалары қай-таланбас даралыққа ие. Осы ба ғытта жазушы туындыларын ре сейлік театрлар сахнасына алып шықсақ деген үмітіміз бар.

Аягүл МАНТАЙ

Оқырманға ақиқатты танытатын суреткер

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәскеудегі М.Горький атындағы �дебиет институ-тында к�рнекті жазушы Дулат Исабековтің 75 жылдық мерейтойына орай кеш �тті. Кешке Ресейдің белгілі қаламгерлері Н.Анастасьев, Б.Рябухин, А.Потемкин, Г.Михров және басқа да әдебиетші қауым қатысып, қазақ жазушысының шығармашылығы туралы ой- пікірлерін ортаға салды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

10 7 МАУСЫМ 2017 ЖЫЛСПОРТ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жамбыл облыстық денешынықтыру және спорт басқар-масының басшысы Гамлет ҚАЙНАРБЕКОВПЕН арада бол-ған әңгіме барысында �ңірдегі спорттың �рге басқан қада мы ғана емес, қазіргі таңдағы �зекті мәселелері де с�з болды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––Таяуда аренадағы ш�-геннен (поло) Германияның Мюнхен қаласында �ткен халықаралық турнирде еліміздің екі бірдей ко-мандасы табысты �нер к�рсетіп, жеңіспен орал-ды. –––––––––––––––––––

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 31 мамыр №319 Астана, Үкімет Үйі

Кейбір білім беру ұйымдарына халықаралық мектеп мәртебесін беру туралы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:1. Мына білім беру ұйымдарына халықаралық мектеп мəртебесі берілсін:1) «Алматы Халықаралық Мектебі» мекемесі;2) «Алматы Халықаралық Мектебі» мекемесінің «Халықаралық Мектебі Астана

қаласындағы» филиалы;3) «Алматы Халықаралық Мектебі» мекемесінің «Халықаралық Мектебі Атырау

қаласындағы» филиалы.2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен

соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-МинистріБ.САҒЫНТАЕВ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2017 жылғы 30 мамыр №309 Астана, Үкімет Үйі

«Рентабельділігі т�мен кен орындары санатына жатқызылған пайдалы қазбалардың кең таралғандарын қоспағанда, қатты

түрлері кен орындарының (кен орындары тобының, кен орнының бір б�лігінің) тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Үкіметінің 2014 жылғы 13 маусымдағы № 651 қаулысына �згерістер мен толықтыру енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:1. «Рентабельділігі төмен кен орындары санатына жатқызылған пайдалы қазбалардың

кең таралғандарын қоспағанда, қатты түрлері кен орындарының (кен орындары тобының, кен орнының бір бөлігінің) тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 13 маусымдағы № 651 қаулысына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2014 ж., № 40-41, 392-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін:

көрсетілген қаулымен бекітілген рентабельділігі төмен кен орындары санатына жатқызылған пайдалы қазбалардың кең таралғандарын қоспағанда, қатты түрлері кен орындарының (кен орындары тобының, кен орнының бір бөлігінің) тізбесінде:

реттік нөмірі 1-жол мынадай редакцияда жазылсын:«

1. Жезқазған-Жыланды

1997 жылғы 21 мамырдағы № 114

мыс 1,3% «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтарданбастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 1,6%қорғасын 4,0 %

»;реттік нөмірлері 6, 7, 8, 9, 10 жəне 11-жолдар мынадай редакцияда жазылсын:«

6 Жаман-Айбат 2001 жылғы 25 сəуірдегі №663

мыс 1,0% «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 1,0%

7. Саяқ-1 1998 жылғы 18қыркүйектегі№243

мыс 1,5 % «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 1,6%алтын 2,0 %

8. Нұрқазған 1997 жылғы 3 наурыздағы №109

мыс 2,5 % «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

алтын 1,2%күміс 5,0 %

9. Абыз 2005 жылғы 3 наурыздағы № 1681

мыс 1,7% «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 2,0 %алтьга 5,0 %

мырыш 5,0 %

10. Ақбастау 2007 жылғы 11 наурыздағы № 2321

мыс 3,5 % «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 4,0 %алтын 4,0 %

мырыш 3,5 %

11. Шатыркөл 2000 жылғы4 желтоқсандағы №583

мыс 1,8 % «Қазақмыс»корпорациясы»ЖШС

2017 жылғы 1 қаңтардан бастап2018 жылғы 1 қаңтарға дейін

күміс 1 , 5 %алтын 1 , 5 %

мынадай мазмұндағы реттік нөмірі 16-жолмен толықтырылсын:«

16. Родниковое 2001 жылғы 28желтоқсандағы№ 8 5 3

қорғасын 3% «Ер Тай» ЖШС 2017 жылғы1 қаңтарданбастап2018 жылғы1 қаңтарға дейін

күміс 3 %

».2 . Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-МинистріБ.САҒЫНТАЕВ

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Ақмола өңірінің Сандықтау ау-данында орын алған қарғын судан зардап шеккендерге материалдық көмек көрсету əлі де жалғасын тауып келеді. Бұған дейін əртүрлі ұйымдардан материалдық қолдау көрсетіліп келсе, бұл жолы жеке тұлға кө мек қолын созыпты.

Тарқатып айтқанда, №1 Бал -қашин орта мектебін дамыту жəне қолдау жөніндегі «Сози дание» деп

аталатын жеке қайырымдылық қорын құрған Александр Табарин қар ғын судан зардап шеккен пе-дагог ардагерлер жəне мектеп қызметкерлеріне 450 мың теңге көлемінде материалдық көмек көрсетті. Биыл 16 сəуірде Сан-дықтау ауданында Жабай өзе нінің арнасынан шығып кетуі салда-рынан 252 тұрғын үй су астында қалып, соның 26-сы жарамсыз болып қалған болатын.

Ақмола облысы

Қарғын суда қалғандарға қарайласты

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Жуырда Атырау об лысындағы Теңіз кенішінде апат ты жағдай болды. «Теңіз шевройл» ком-паниясына қарас ты зауытта құбырлардан шыққан зиянды заттар ауаға тарап, ха лық тың алаңдаушылығын туғыз ды. Кен өндіру орнында тө тенше жағдай жарияланды, жұ мысшылар қауіпсіз жерге жет кіз іліп, жұмыс уақыт ша тоқта тылды. 31 мамырда облыс тық эко логия департаменті оқиға ор нында тек-серу жұмыстарын бастады.

« Т е ң і з ш е в р о й л » Ж Ш С осы жағдай бойынша брифинг өткізіп, түсінік берді. Энергетика министрлігі Экологияны реттеу жəне бақылау комитеті төраға-сының міндетін атқарушы Аза-мат Əлімбаевтың айтуынша, əзірге атылған газ көлемі бел гісіз.

Тексеру аяқталған соң газ кө-лемін негізге алып, шығын анық-талады. Ал апаттың басты себебі электр энергиясының кенет тен өшуі болып отыр. ТШО-ның өндіріс бойын ша бас менеджері Имир Боннер «Зауыт аумағында ауаға тараған күкірт аралас газ зиянды емес», деп мəлімдеді. Өндіріс орнындағы күн делікті ауа тексеретін мониторинг нə-тижелері газды қауіпсіз деп көрсеткен. Алайда, жер гілікті эколог мамандар шетелдік ком-пания өкілінің бұл жауабымен келіспейді. «Қандай газ жағыл-са да, ауаға тасталатын лас-тағыш заттар зиянсыз болмай-ды», − дейді облыстық эколо-гия департаментінің басшысы Қабижан Қапанов.

Тексерудің нақты нəтижесі бір айдан кейін белгілі болады.

АТЫРАУ

ОҚИҒА

Теңіз кенішіндегі апат

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан»

Əлемнің ең озық шөгеншілері бас қосқан бəсекеде «Astana Polo Club» командасы «Munchin Gold Cup 2017» жүйесі бойынша сын-ға түсіп, Голландия, Швей цария жəне Германия секілді алпау-ыт елдердің ұжым дарын артта қал дырып, жеңіс тұғырынан көрінді.

Ал «Almaty Polo Club» коман -дасы «Munchin Gold Cup» сайы-сында Голландия, Швей цария, сондай-ақ, жарыс ие лері гер-маниялықтарды шаң қап ты рып, жарыс жолында дара шықты.

«Бізге бұл жеңіс оңайлықпен келген жоқ. Қарсыластарымыз өте мықты шөгеншілер. Еуропа елдерінде бұл спорт түрі аса танымал ойын, бірақ біз де дес бермейміз», – дейді «Almaty Polo Club» командасының капи-таны Қуаныш Мұсабеков.

«Бұл біздің халықаралық аренадағы бірінші жеңісіміз емес. Мəселен, «Astana Polo Club» командасы 2016 жылы Аргентинаның Лухан қаласында өткен халықаралық турнир-ден I орынмен оралған бола-тын. Сондай-ақ, 2017 жылы А р г е н т и н а д а ғ ы « S a n t a Catalina Summer Cup» жəне

«Torneo Summer Polo Match» халықаралық турнирлерде біздің командалар шетелдік шөгеншілерді басып озып, I орыннан көрінді. Биыл өз елімізде өткен «Almaty Snow Polo Cup» халықаралық додасында да I орын өзімізге бұйырды. Ал 2017 жылы Аргентинаның Лухан қаласындағы халықаралық

сайыста «Almaty Polo Club» бірінші орынға шығып, ең үздік командалардың қатарына қосылды. Міне, Мюнхендегі жеңіс те біздің еншімізде», – дейді Қазақстан Шөген фе-дерациясының бірінші вице-президенті Сəрсен Құранбек.

АЛМАТЫ

– Гамлет Төре хан-ұлы, Елбасы бұ қа-ралық спортты да-мы ту керектігін жиі ай тып келеді. Бұл мақ сатта өңірде ай та қаларлықтай же тіс-тіктер бар ма?

– Қазіргі таңда өңір-де денешынықтыру жəне спортпен жүйелі түрде шұғылданушылар қатары халықтың 26,9 пайызын құрап отыр. Жалпы, өткен жылы об-лыс спортшылары əлем, Азия чемпионаттары мен кубок сын-дарында 166 медальға, ел чем-пионаттары мен кубок жарыс-тарында 714 жүлдеге жəне ха-лықаралық турнирлерде 159 медальға қол жеткізді. Саланы дамытуға биыл барлығы 5,8 миллиард теңге бөлінді. Соңғы екі жылда 5 спорт кешенінің пайдалануға берілгені де бұқа-ралық спорттың дамуына жол ашып отыр. Сондай-ақ, Тараз қаласы мен аудандарда 1600-ден астам мүмкіндігі шектеулі азаматтар спорттың əр түрімен шұғылданады.

Бір айта кетерлігі, жыл сай-ын жастар арасында денешы-нықтыру жəне спортпен шұғыл-данушылар саны артып келеді. Бұл қуантарлық жайт. Мəселен, бүгінде 131 мыңнан астам жас спортпен айналысады. Аталған көрсеткіштердің бəрі де өңірде бұқаралық спорттың дамығанын айқындайды.

– Бірқатар аудандарда бұ-қаралық спортты қар жы лан-дыру көлемі ойдағыдай емес екен. Бұл мəселе төңі регінде қан дай жұмыстар атқарылып жатыр?

– Əрине, оң өзге рістермен

қатар, назар ауда-ратын өзекті мəсе-лелер де бар. Мəсе-лен , өткен жылы бұ қаралық спорт-ты қаржыландыру көлемі Меркі ауда-нында 3,3 млн теңге жəне Мойынқұм ауда-нында 5,0 млн теңге деңгейінде болса, биыл

Мойынқұм ауданы қаржыны тек 500 мың тең геге ғана өсірген. Сонымен қа тар, Байзақ ауда-нында – 13, Мойынқұм ауданын-да 11 жəне Меркі ауданында 2 нұсқаушы əдіскер бірліктерін ашу қажет. Ал Шу жəне Сарысу аудандарында нұсқаушы-əдіскер бірліктері қысқарған. Ауылдық округтерде спорт бойынша нұс-қаушы-əдіскерсіз бұқаралық спортты дамыту қиынға түседі. Облыс əкімі Кəрім Көкірекбаев бұл мəселе бойынша аудан бас-шыларына тапсырма да берген болатын.

– Сіз бірде өңірде ауа райының жағдайына бай-ланысты қысқы спорт түр-ле рін дамытуға мүмкіндік бол май отырғанын айтып еді ңіз. Сондай-ақ, Тараздағы Бауыржан Момышұлы атын-дағы саябақ ішінен жасанды мұз айдыны салынады дегелі көп болды. Бірақ нəтиже əлі жоқ. Неге?

– Бір кəсіпкер мұнда жа-санды мұз айдынын салмақшы болған. Өкінішке қарай, халық көп күткен мұз айдынының құрылысы қазір тоқтап қалды. Дегенмен, бүгінде Тараз қала-сынан мұз айдынын салу жұ-мыстары жоспарланып отыр. Егер аталған мұз айдыны салын-са, өңірде қысқы спорт түрлерін дамытуға мол мүмкіндік туады.

– «Тараз Арена» ғимараты − Елбасының қатысуымен ашылған үлкен кешен. Деген-мен, сол спорт нысаны бүгінде қар жылық жағынан өзін өзі ақтай алып отыр ма?

– Бұл шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кəсіпорын. Енді қаржылық жағына келсек, кешенге арғы жылы 60 миллион теңге табу

міндеттелген болатын. Бұл межеге жеттік. Сондай-ақ, өткен жылы тиісті 100 милли-он теңгенің 90 пайызы орын-далды. Мұндағы мақсат – жергілікті бюджетке салмақ түсір меу болып отыр. Енді ме-кеме төңірегінде талдау жасап, қаржылық жағынан шынымен өзін өзі ақтай ала ма, жоқ па деген мəселе төңірегінде зерт-теу жұ мыстарын жүргізетін боламыз.

– «Тараз» футбол клубы-ның атына жиі сын айтылады. Əрі қаржы шығындап, сырт-тан маман əкелу жайы тағы бар. Бірақ, сол маман дардың да кейде көмегі тимей жатады. Жалпы, Тараз футболының тағдыры туралы не айтасыз?

– Бүгінде «Тараз» футбол клубында жаттықтырушы бо-лып жүрген Вайт Талгаев 1996 жылы сол «Таразды» чемпион қылған. Ал енді сырттан маман əкелу жайына келсек, бүгінгі футбол командасының жетпіс пайызы жергілікті ойыншылар. Шыны керек, «Тараз» футбол клубының да жетістіктерге жет-сек деген мақсаттары бар.

– Олимпия ойындарын-да топ жарған жерлестеріміз баршылық. Болашақта да өңірден шығатын Олимпиада жеңімпаздарын дайындауға мүмкіндік бар ма?

– Жамбыл өңірінен əр Олимпиада сайын жеңімпаздар мен жүлдегерлер шыққан. Соңғы кезеңдегі Ақжүрек Таңатаров, Зүлфия Габидуллина, Елдос Сметовті айтсақ жеткілікті. Əрине, болашақ жеңімпаздарды дайын дауға мүмкіндік бар. Сырттан маман алдырмай-ақ, бұл мəселеге жергілікті бап-кер лердің де мүмкіндігі толық жетеді.

ңгімелескен Хамит ЕСАМАН,

«Егемен Қазақстан»

БӘРЕКЕЛДІ!

Шөгеншілердің шеберлігін Еуропа мойындады

Қайрат �БІЛДИНОВ,«Егемен Қазақстан»

Өткен аптада Алматының «Қайраты» мерзімі өзгертілген 20-турдың ойынында «Аста-наны» ірі есеппен ойсырата ұтқан болатын. Алайда, елорда клубы еңсе түсірмей, сенбі күні 15-тур аясында өткен матчта «Атырауды» 4:0 есебімен жеңді. Сөйтіп, «теміржолшылар» «Қайратпен» арадағы екі ұпай айырмашылығын сақтап қалды. Бұл жерде «Астананың» бір ойын ды кем өткізгенін де есеп-тен шығармау керек. Қалай болған күнде де, чемпионаттағы текетірестің қайта оралғанын айту керек.

«Қайрат» бұл турда Қара-ғандының «Шахтерін» қа был-дап, үш доп айырмасымен же-ңіске жетті. Бүгінгі күнде ал-матылық клуб қарсыластар қақпасына голды ең көп соққан команда ретінде көзге түсіп тұр. 17 ойында 39 гол – жаман көрсеткіш емес.

Бұл екі көшбасшы клубтан «Ордабасы» да қалысар емес. Оңтүстікқазақстандықтар өткен турда «Тараздың» қақпасына жау апсыз үш гол соғып, маңыз-ды үш ұпайды қанжығаға бай-лады.

Бұл турда турнир кестесінің орта тұсындағы командалар нə-ти жесіз ойын көрсетті. Мəсе лен, «Тобыл» мен «Қайсар» жə не «Ер тіс» пен «Оқжетпес» ара -сын дағы матчтарда есеп ашыл-ма ды.

Маусымның 10-ы күні Қа-зақ стан Ұлттық құрамасы əлем чемпионатының іріктеу ке-зеңі аясында Дания коман-дасы мен ойнайтындықтан, ел бірін шілігінде бір апта үзіліс болады.

Бұл турдағы тіркелген нə-ти желер мынадай болды:

«Тобыл» – «Қайсар» – 0:0 (0:0). «Астана» – «Атырау» – 4:0 (1:0), Кабананга, 22 (1:0). Граховац, 62 –пеналь-тиден (2 :0) . Твумаси, 66 (3:0). Кабананга, 73 (4:0).

«Ор дабасы» – «Тараз» – 3:0 (2:0), Тұң ғышбаев, 5 (1:0). Нұр-ғалиев, 13 (2:0). Гогуа, 86 (3:0). «Ертіс» – «Оқ жетпес» – 0:0 (0:0). «Қай рат» – «Шахтер» – 4:1 (3:0), Гоу, 1 (1:0). Исламхан, 36 (2:0). Гоу, 38 (3:0). Тұрысбек, 82 (4:0). Стоянович, 86 (4:1).

Сұрмергендер сайысы:Жерар Гоу («Қайрат») – 13,

Жуниор Кабананга («Астана»)

– 11, Алек сей Щеткин («То-был») – 8.

Маусымның 18-і күні өтетін келесі турда командалар мынадай жұп құрап, өзара күш сынасады:

«Қайрат» – «Тобыл», «Қай -сар» – «Ордабасы», «Та раз» – «Ер тіс», «Оқ жет пес» – «Ақ-жайық», «Ақ тө бе» – «Астана», «Шах тер» – «Атырау».

ФУТБОЛ

Топ басында – текетірес

ТУРНИР КЕСТЕСІ(18 маусымға дейінгі жағдай)

О Клуб О Ж Т Ұ Доп Ұпай1 АСТАНА 16 11 3 2 34-12 362 ҚАЙРАТ 17 9 7 1 39-18 343 ОРДАБАСЫ 17 10 2 5 25-16 324 ЕРТІС 17 7 7 3 22-17 285 ТОБЫЛ 16 6 7 3 19-10 256 ҚАЙСАР 15 5 4 6 13-16 197 АТЫРАУ 14 4 5 5 16-21 148 АҚЖАЙЫҚ 14 3 4 7 12-22 139 ТАРАЗ 15 3 4 8 10-25 1310 ОҚЖЕТПЕС 14 3 3 8 12-24 1211 АҚТӨБЕ 13 2 3 8 12-20 912 ШАХТЕР 14 2 3 9 14-27 9

*ФИФА шешімімен «Атырау» үш ұпайдан айырылған

«Жастардың спортқа қызығушылығы қуантады»

7 маусым 2017 жыл 11жарнама

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Полиция қызметінде жүргендер өз бастарын тәуекелге тігіп, кейде өлім құшып та жатады. Ондаған, тіпті, жүздеген адамға өмір сыйлайтын мұндай құрбандық шы-нымен де нағыз ерлік екендігінде дау жоқ. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сауда-саттықтың бағасын көтеру әдісімен аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – Қазақстан Респуб-ликасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқор лыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің «Сы байлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросының (сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) ШҚО бойын-ша департаменті» РММ, ШҚО, Өскемен қ., Лихарев көшесі, 2-үй.

1. Ваз-21213 маркалы автокөлік, м/н 023AW16, 2003 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Лихарев көшесі, 2-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 342 000 теңге, кепілдік жарна – 51 300 теңге.

2. Ваз-21150 маркалы автокөлік, м/н 018AW16, 2005 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Лихарев көшесі, 2-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 332 000 теңге, кепілдік жарна – 49 800 теңге.

3. Ваз-21093 маркалы автокөлік, м/н 017AW16, 2001 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Лихарев көшесі, 2-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 229 000 теңге, кепілдік жарна – 34 350 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «Қазақстан Респуб-ликасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің ШҚО бо йынша департаменті» РММ, ШҚО, Өске-мен қ., Пермитин көшесі, 15-үй.

4. Газ-3110 маркалы автокөлік, м/н 043NS16, 2003 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Пермитин көшесі, 15-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 322 000 теңге, кепілдік жарна – 48 300 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР Инвестициялар және даму министрлігі Геология және жер қойнауын пайдалану комитетінің Өскемен қала сындағы «Шығысқазжерқойнау» Шы ғыс Қаз ақстан, өңіраралық геология және жер қой-науын пайдалану департаменті» РММ, ШҚО, Өскемен қ., Тоқтаров көшесі, 35-үй.

5. Toyota Surf маркалы автокөлік, м/н F014DT, 1994 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Тоқтаров көшесі, 35-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 053 000 теңге, кепілдік жарна – 157 950 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің «ОВ-156/2 мекемесі» РММ, ШҚО, Өскемен қ., Мал-дыбаев көшесі, 170-үй.

6. Урал-432020-10 маркалы автокөлік, м/н F012АT, 1995 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Малдыбаев көшесі, 170-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 2 195 000 теңге, кепілдік жарна – 329 250 теңге.

Сауда-саттықтың бағасын төмендету әдісімен аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – Қазақстан Республи-касы Ауыл шаруашылығы министрлігі Агро өнер кәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитетінің «Республикалық фитосанитарлық диаг ностика және болжам-дар әдістемелік орталығы» РММ, ҚР, Астана қаласы, Б. Майлин көшесі, 16/4-үй.

7. Уаз-31519-037 маркалы автокөлік, м/н Z936CD, 2006 ж/ш., ШҚО, Күршім ауданы, Күршім ауылы, Бунтовских көшесі, 19-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 462 000 теңге, ең төменгі баға – 231 000 теңге, кепілдік жарна – 69 300 теңге.

Теңгерім ұстаушы – Қазақстан Респуб-ликасы Ауыл шаруашылығы минис трлігі Агро өнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инс пекция комитетінің «Фитосанитария» ШЖҚ РМК, Астана қ., Республика даңғылы, 56/1-үй.

8. Уаз-3303 маркалы автокөлік, м/н F314РН, 1988 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Ворошилов көшесі, 10-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 189 000 теңге, ең төменгі баға – 94 000 теңге, кепілдік жарна – 28 350 теңге.

9. Уаз-3303 маркалы автокөлік, м/н F998КА, 1990 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Ворошилов көшесі, 10-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 152 000 теңге, ең төменгі баға – 76 000 теңге, кепілдік жарна – 22 800 теңге.

10. Уаз-3303 маркалы автокөлік, м/н F644DS, 1990 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Ворошилов көшесі, 10-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 152 000 теңге, ең төменгі баға – 76 000 теңге, кепілдік жарна – 22 800 теңге.

11. Газ-3507 маркалы автокөлік, м/н F643DS, 1987 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Ворошилов көшесі, 10-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 251 000 теңге, ең төменгі баға – 125 500 теңге, кепілдік жарна – 37 650 теңге.

12. Газ-66 маркалы автокөлік, м/н F955КТ, 1983 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Ворошилов көшесі, 10-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 931 000 теңге, ең төменгі баға – 465 500 теңге, кепілдік жарна – 139 650 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР ИДМ ИДӨҚК-нің минералдық шикізатты кешенді ұқсату жөніндегі ұлттық орталығы ШЖҚ РМК, ШҚО, Өскемен қ., Промышленная көшесі, 1-үй.

13. Skoda Octavia Elegance маркалы автокөлік, м/н F550AN, 2002 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Промышленная көшесі, 1-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 914 000 теңге, ең төменгі баға – 457 000 теңге, кепілдік жарна – 137 100 теңге.

14. Уаз-39099 маркалы автокөлік, м/н F701KU, 2006 ж/ш., ШҚО, Өскемен қ., Промышленная көшесі, 1-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 605 000 теңге, ең төменгі баға – 302 500 теңге, кепілдік жарна – 90 750 теңге.

15. Газ-33073 маркалы автокөлік, м/н F010DL, 1993 ж/ш, ШҚО, Өскемен қ., Промышленная көшесі, 1. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 743 000 теңге, ең төменгі баға – 371 500 теңге, кепілдік жарна – 111 450 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығы, ШҚО, Күршім ауданы, Уранхайка ауылы.

16. Уаз-31514 маркалы автокөлік, м/н F079VP, 1999 ж/ш., ШҚО, Күршім ауданы, Уранхайка ауылы. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 188 000 теңге, ең төменгі баға – 94 000 теңге, кепілдік жарна -28 200 теңге.

17. Ваз-21213-200 маркалы автокөлік, м/н F852ОО, 2004 ж/ш., ШҚО, Күршім ауданы, Уранхайка ауылы. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 156 000 теңге, ең төменгі баға – 78 000 теңге, кепілдік жарна – 23 400 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР МСМ «Берел» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұра-жайы» РМҚК, ШҚО, Катонқарағай ауданы, Жамбыл ауылы.

18. Уаз-22069-033 маркалы автокөлік, м/н 454АО16, 2004 ж/ш., ШҚО, Катонқарағай ауда-ны, Катонқарағай ауылы, Жампейісов көшесі, 19-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы 229 000 теңге, ең төменгі баға – 114 500 теңге, кепілдік жарна – 34 350 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР ІІМ Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінің түзеу мекемелерінің «Еңбек-Өскемен» ШЖҚ РМК, ШҚО, Өскемен қ., Леваневский көшесі, 21-үй.

19. St 9400x жартылай тіркемесі, м/н 2826FE, 2007 ж/ш, ШҚО, Өскемен қ., Леваневский көшесі, 21-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 651 000 теңге, ең төменгі баға – 325 500 теңге, кепілдік жарна – 97 650 теңге.

Сауда-саттықтың бағасын төмендету әдісі мен ең төменгі баға белгілемей аукцион өткізу тәртібі:

Теңгерім ұстаушы – ҚР ИДМ ИДӨҚК-нің «Кәсіби әскерилендірілген авриалық-құтқару қызметі» ШЖҚ РМК, ШҚО, Өскемен қ., Абай даңғылы, 102-үй.

20. Газ-66 маркалы автокөлік, м/н F451DK, 1992 ж/ш., ШҚО, Глубокое ауданы, Белоусовка кенті, Жуков көшесі, 18-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 428 176 теңге, кепілдік жарна – 64 227 теңге.

21. Газ-51 маркалы автокөлік, м/н F139РА, 1954 ж/ш., ШҚО, Глубокое ауданы, Белоусовка кенті, Жуков көшесі, 18-үй. Бастапқы (алғашқы) баға сы – 218 340 теңге, кепілдік жарна – 32 751теңге.

22. Газ-5204 маркалы автокөлік, м/н F207АК, 1979 ж/ш., ШҚО, Глубокое ауданы, Алтай кенті, Луговой көшесі, 1-үй. Бастапқы (алғашқы) баға-сы – 276 048 теңге, кепілдік жарна – 41 408 теңге.

Анықтама телефоны: 8(7232) 57-00-19.Сауда-саттыққа қатысушыларды тіркеу ха-

барлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі және аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады, содан соң қатысушылар берген өтінімдерін кері қайтара алмайды.

Сауда-сатыққа қатысу үшін кепілдік жар налар мемлекеттік мүлікті есепке алу сала сындағы бірыңғай оператордың шо-тына төленеді: кепілдік жарнаны алушы – «Ақпа раттық-есептеу орталығы» АҚ; банк атауы – «Қазкоммерцбанк» АҚ; ЖСК КZ529261501102032004; БСК: KZKOKZKX; БСН:050540004455; КНП: 171; Кбе:16.

Назар аударыңыз! Қатысушының хабарла-мада көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шо-тына сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілдік жарнаның сауда-саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тар-туы үшін негіз болып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналарды:1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкестендіру

нөмірін (бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші

деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (почталық мекенжайы, телефоны, факс, е-mail) көрсете отырып, тізі-лімнің веб-порталында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кез-де қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін объект бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда-саттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру нәтижелері бойынша тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электронды мекен-жайына өтінімді қабылдау не өтінімді қабыл-даудан бас тарту себептері туралы электронды хабарлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб-порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат етіледі.

Аукционға қатысушылар аукцион басталғанға дейін бір сағат ішінде ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдалана отырып аукцион залына кіреді. Аукцион жекешелендіру объектісінің бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орна-ластыру жолымен сауда-саттықты өткізу тура-лы хабарламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Аукционды өткiзу кезiнде жекешелендiру объектiсiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны көтеру әдісін қолдана отырып аук-ционды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион залында аукцион басталған сәттен бастап жиырма минут ішінде қатысу-шылардың бірде-біреуі қағидаға сәйкес белгі-ленген қадамға жекешелендіру объекті сінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекеше-лендіру объектісін сатып алу ниетін растамай-тын болса, онда осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілмеді деп танылады;

2) егер аукцион залында аукцион бас талған сәттен бастап жиырма минут ішінде қаты-сушылардың біреуі қағидаға сәйкес белгі ленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекеше лен діру объектісін сатып алу ниетін растайтын болса, онда бастапқы баға белгіленген қадамға артады;

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиыр-ма минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру объектісінің ағымдағы құнын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін соңғы растаған қатысушы жеңімпаз болып таны-лады, ал осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілді деп танылады.

Жекешелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы қатысушылардың біреуі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі.

Жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы бағаны арттырудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жекешелендіру объектісі бойын-ша бағаны көтеру аукционы өткізілді деп таны-лады, бұл ретте бастапқы бағаның екі қадамға көтеруді кемінде екі қатысушы жүзеге асырады.

Әрбір сатылған жекешелендіру объектісі бойынша аукцион нәтижелері сауда-саттық нәтижелері туралы электрондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы және жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайдалана отырып, сауда-саттық өткiзiлген күнi тізілімнің веб-порталында қол қояды.

Аукцион нәтижелері туралы хаттама аукци-он нәтижелерін және жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып табылады. Жеңімпазбен сатып алу-сату шартына аукцион өткізілген күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде қол қойылады.

Аукционның жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыс-тырып тексеру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың неме-се жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің не анықтаманың;

заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куәлан-дыратын құжаттың, сондай-ақ заңды тұлғаның өкілі паспортының немесе оның жеке басын куәлан дыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшір-мелерін не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салыстырып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

Республикалық меншік объектілерін сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы №920 қаулысымен бекітілген Жекешелендіру объек-тілерін сату қағидасына сәйкес жүзеге асырылады.

Аукционның өткізілу күні мен уақыты: 2017 жылғы 23 маусымда Астана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін.

Сауда-саттықтың бағасын көтеру әдісімен аук-ционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ӘМ Қарағанды об-лысы әділет департаменті» РММ мекенжайы: Қарағанды қ., Жамбыл к-сі, 11А, тел. 8(7212) 42-05-59, 42-04-59.

1. «Toyota Hi Ace» маркалы автокөлік, м/н M738CT, 2006 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 903 000 теңге. Кепілдік жарна – 135 450 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «Жезқазғанредмет» ШЖҚ РМК, мекенжайы: Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 7А, тел. 8(7102) 76-42-57.

2. «Уаз-22069» маркалы автокөлік, м/н М349СК, 2006 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 540 000 теңге. Кепілдік жарна – 81 000 теңге.

3. «Mitsubishi Pajero Sport» маркалы автокөлік, м/н M646CN, 2007 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 2 279 000 теңге. Кепілдік жарна – 341 850 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ҰЭМ Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті «Мем лекеттік» РМК, мекенжайы: Қарағанды қ., Лободы к-сі, 46, тел. 8(7212) 56-36-67.

4. «Nissan X-Trail» маркалы автокөлік, м/н 393AN09, 2002 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 1 540 000 теңге. Кепілдік жарна – 231 000 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Қарағанды облысы бойынша депар-таменті» ММ, мекенжайы: Қарағанды қ., Бұқар жырау данғылы, 17, тел. 8(7212) 49-86-13.

5. «Ваз-21103» маркалы автокөлік, м/н М022NS, 2003 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 251 000 теңге. Кепілдік жарна – 37 650 теңге.

6. «Ваз-211500» маркалы автокөлік, м/н 023NS09, 2004 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 271 000 теңге. Кепілдік жарна – 38 550 теңге.

7. «Газ-3110» маркалы автокөлік, м/н М042NS, 2000 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 180 000 теңге. Кепілдік жарна – 27 000 теңге.

8. «Ваз-21213» маркалы автокөлік, м/н М040NS, 2003 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 277 000 теңге. Кепілдік жарна – 41 550 теңге.

9. «Ваз-21099» маркалы автокөлік, м/н М023NS, 2003 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 240 000 теңге. Кепілдік жарна – 36 000 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ЭМ «Қазгидромет» ШМҚ РМК, мекенжайы: Қарағанды қ., Балқаш қ., Ардагерлер тұрғын үй алабы, 10/1, тел. 8(7212) 56-52-67.

10. «Гидролог»-Р376у теплоходы, 1971 ж.с. Бастапқы (алғаш қы) баға – 569 000 теңге. Кепілдік жарна – 85 350 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ҰЭМ Мемлекеттік мате риалдық резервтер комитетінің «Резерв» ШМҚ РМК, мекенжайы: Қарағанды обл., Абай ауданы, Южный ауылы, тел. 8(72153) 56-3-27.

11. «Mercedes-320» маркалы автокөлік, м/н M262BA, 1992 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 617 000 теңге. Кепілдік жарна – 92 550 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР ДСӘДМ «Қарағанды

мемлекеттік медицина университеті» ШЖҚ РМК, мекенжайы: Қарағанды қ., Алалыкин к-сі, 7, тел. 8(7212) 55-06-42.

12. «Уаз-3962» маркалы автокөлік, м/н М809ВЕ, 1998 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 167 000 теңге. Кепілдік жарна – 25 050 теңге.

Теңгерім ұстаушы – «ҚР минералды шикіззатты кешенді ұсату жөніндегі ұлттық орталығы» ШЖҚ РМК Ж.Әбішев атындағы химия металлургия ин-ституты, мекенжайы: Қарағанды қ., Ермеков к-сі, 63, тел. 8(7212) 43-31-61, 43-31-69.

13. «Mercedes Benz» маркалы автокөлік, м/н M397DH, 1994 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) баға – 300 000 теңге. Кепілдік жарна – 55 000 теңге.

Сауда-саттықтың бағасын төмендету әдісімен ең төменгі баға белгіленбей аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – Қарағанды мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті, мекен-жайы Қараған ды облысы, Сәтбаев қ., Весовая кенті, Киров көшесі, 21, тел. 8(7102) 76-42-57

14. Теміржол-өндірістік көліктер кәсіпорны клубының ғимараты (мәдениет үйі), 2 қабатты, жалпы ауданы 1079,1 ш.м., 1961 жылы салынған (бөлшектеу, құрылыс материалы). Бастапқы (алғашқы) баға – 4 975 000 теңге, кепілдік жарна – 746 250 теңге.

Анықтама үшін телефон: 8 (7212) 42-57-81, 42-57-51.Сауда-саттыққа қатысушыларды тіркеу хабарлама

жарияланған күннен бастап жүргізіледі және аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады, содан соң қатысушылар берген өтінімдерін кері қайтара алмайды.

Сауда-сатыққа қатысу үшін кепілдік жарна-лар мемлекеттік мүлікті есепке алу саласындағы бірыңғай оператордың шотына төленеді: кепілдік жар наны алушы – «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ; банк атауы - «Қазкоммерцбанк» АҚ; ЖСК КZ529261501102032004; БСК: KZKOKZKX; БСН:050540004455; КНП: 171; Кбе:16.

Назар аударыңыз! Қатысушының хабарлама-да көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шо-тына сауда-саттықты өткізу туралы хабарлама-да көрсетілген кепілдік жарнаның сауда-саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналарды:1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкестендіру нөмірін

(бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (почталық мекенжайы, телефоны, факс, е-mail) көрсете отырып, тізілімнің веб-порталында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін объ-ект бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда-саттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру

нәти желері бойынша тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қабылдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб-порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат етіледі.

Аукционды өткiзу кезiнде жекешелендiру объектi-сiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны көтеру әдісін қолдана отырып аукци-онды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион залында аукцион басталған сәттен бастап жиырма минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі осы қағиданың 46-тармағына сәйкес белгі ленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастап қы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілмеді деп танылады;

2) егер аукцион залында аукцион басталған сәттен бастап жиырма минут ішінде қатысушылардың біреуі осы қағиданың 46-тармағына сәйкес белгіленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растайтын болса, онда бастапқы баға белгіленген қадамға артады;

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиыр-ма минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру объектісінің ағымдағы құнын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін соңғы растаған қатысушы жеңімпаз болып танылады, ал осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілді деп танылады.

Жекешелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы қатысушылардың біреуі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі.

Жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы бағаны арттырудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жекешелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы өткізілді деп танылады, бұл ретте бастапқы бағаның екі қадамға көтеруді кемінде екі қатысушы жүзеге асырады.

Аукцион нәтижелері туралы хаттама аукци-он нәти желерін және жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттерін белгі лейтін құжат болып табылады. Жеңімпазбен сатып алу-са-ту шартына аукцион өткізілген күннен бастап күн-тізбелік он күннен аспайтын мерзімде қол қойылады.

Аукционның жеңімпазы сатып алу-сату шар-тына қол қойған кезде сатушыға салыстырып тексеру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемле-кеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің не анықтаманың. Заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттың, сондай-ақ заңды тұлғаның өкілі паспортының немесе оның жеке басын куәлан-дыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшірмелерін не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салыстырып тексе-рілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

АҚПАРАТТыҚ хАБАРЛАМАШығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті (Өскемен қ., Крылов көшесі, 114)

республикалық меншік объектілерін сату бойынша www.gosreestr.kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында аукцион өткізетіндігін хабарлайды

Аукционның өткізілу күні мен уақыты: 2017 жылғы 27 маусымда Астана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін.

АҚПАРАТТыҚ хАБАРЛАМАҚарағанды мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті (Қарағанды қ., Костенко көшесі, 6) республикалық меншік

объектілерін сату бойынша www. gosreestr. kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында аукцион өткізетіндігін хабарлайды

Мәдениет және спорт министрлігі Спорт және дене шынықтыру істері комитетінің «Ұлттық штаттық командалар және спорт резерві дирекциясы» РМҚК грек-рим күресінен мемлекеттік жаттықтырушы қызметін атқарған

Жаңаберген Сүлейменұлы ҚАРМАНДАЕВТыҢмезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстарына орны толмас қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

«Авангард-СКО» ЖШС (бұдан әрі – серіктестік) серіктестік қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын 08.07.2017 жылғы сағат 10.00-де «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» 1998 жылғы 22 сәуірдегі №220-І ҚР Заңының 47-бабында қарастырылған тәртіпте (бұдан әрі – Заң) мына мекенжайда өткізу туралы өз қатысушыларына хабарлайды: Қазақстан Республикасы, Солтүстік Қазақстан облысы, М.Жұмабаев атындағы аудан, Полтавка ауылы, кеңсе ғимаратында.

Күн тәртібі:1. «КТ «Байтерек-СКО» ЖШС қатысушылары құрамынан шығу.2. Кепіл мүліктегі ауыртпалықты алу.3. Директорға өкілеттіктер бөлу.

«Белкамит» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз қатысушысы Беклемишев Павел Иннокентьевич өзіне тиесілі 2,72117219% мөлшеріндегі барлық үлесінің меншік құқығын 92 752 000 теңге баға бойынша сату ниеті туралы хабарлайды.

«Белкамит» ЖШС қатысушыларының шешімі туралы аталған хабарлама жарияланған сәттен бастап 7 күн ішінде үлесті артықшылық құқықпен сатып алуды пайдалануды мына мекенжай бойынша жазбаша хабарласуды сұраймыз: 050061, Алматы қ., Ташкент к-сі, 348/8.

«Казхиммонтаж холдинг» АҚ хабарлайды: 30.05.2017 жылғы акционерлердің жылдық жалпы жиналысында шешім қабылданды: 1. Аудиттің жылдық қаржылық есептілігі мен нәтижесі бекітілсін; 2. Дивидендтер есептелмесін; 3. Шоғырландырылған есептіліктің көрсеткіштері мың теңгемен: Қысқа мерзімді активтер – 6875168; Ұзақ мерзімді активтер – 1605753; Қысқа мерзімді міндеттемелер – 7138490; Меншікті капитал – 1231897.

«Логиком» АҚ, Алматы қ., Арал к-сі, 8, «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-пен ірі мәміле жасағандығы туралы хабарлайды.

ТОО «Темирбетон-1» извещает своих участников о том, что 10.07.2017 г. состоится внеочередное общее собрание участников ТОО «Темирбетон-1».

Собрание начнется в 14.30 часов по времени Астаны, по адресу: РК, г. Алматы, ул. Бокейханова, 11, в актовом зале. Регистрация участников в 14.00 часов.

В повестку дня включены следующие вопросы:1. Обращение в ДБ АО «Сбербанк», ДО АО «Банк ВТБ», АО «Bank RBK» за предоставлением фи-

нансирования на условиях банков.2. Обращение к залогодателям залогового имущества для предоставления обеспечения по финансированию. 3. Наделение необходимыми полномочиями должностных лиц на подписание всех документов на

условиях банков.

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Өзін саналы түрде құрбандыққа ша-лып, бірнеше адамның өмірін сақтап қалған полиция қызметкерлерінің ерлігін қоғамға үлгі етудің өзіндік маңызы бар. Сондықтан да ерлігімен көріне білген осындай жандар туралы аз-кем сөз қозғағанды дұрыс көрдік. Жол полициясы басқармасының аға инспекторы Төлеген Құсайынов 2006 жылдың 13 маусымын-да «Фольксваген» жеңіл автокөлігімен Зеренді ауданының төрт автобусқа бөлініп мінген 120 баласын Астана қала-сына саяхатқа апаруға шыққан сапарда жол апатына түсті.

Нақтырақ айтсақ, Шортанды ауда-нында, Астана-Петропавл тас жолының он үшінші шақырымында қарсы жолаққа шығып кеткен жолаушы тасымалдау-шы «Газел» микроавтобусы балалардың өміріне үлкен қауіп төндірген еді. Сол кезде зымырап келіп қалған микроавто-бустан жалт бұрылмай, бар соққыны өзіне қабылдаған Төлегеннің жеңіл автокөлігі сайға барып төңкеріліп қалды. Ал жан-тайып барып бір жағына аударылған шағын автобус жолды көлденең жауы п тастады. Осылайша жол полициясы бас қармасының аға инспекторы Төле-ген Құсайынов пен оның әріптесі аға инспектор Қабидолла Әпенов ауыр жа-рақаттанып, өз ерліктерімен және ширақ қимылдау арқылы балалардың өміріне төнген қауіптің алдын алды. Олардың бұл ерлігі назардан тыс қалмады. Елбасының Жарлығымен екеуіне «Ерлігі үшін» медалі табысталды.

Тағы бір мысал. Бұзақылар қайда бол-са да бар. Сондай келеңсіз жағдайлардың бірі Ақмола облысы, Целиноград ауданы, Ақмол ауылында болды. Космонавтар көшесі бойында өз автокөлігінің қасында ес-түссіз жатқан полиция қызметкері табылғандығы бұған дейін хабарланған-ды. Жедел іздестіру шараларының арқа-сында бұл оқиғаға қатысты мән-жайлар анықталды.

Тарқатып айтқанда, Жеңіс Күптенов жұмыстан кейін үйіне қайтып келе жа-тады. Сол мезет аялдамада спирттік ішімдік ішіп отырған бір топ жастарды байқайды. Даурығып, аялдаманы баста-рына көтеріп отырған жастарға бұрылып барып, қоғамдық орында бұлай істеу дұрыс еместігін ескерткен. Ескертпеге әлгілер шамданып, жабыла кеткен. Ауыр соққылардан кейін полиция лейтенан-ты Жеңіс Жанғабылұлы есін жимастан сол жерде бақилыққа аттанды. Жары

Нұргүл мен қызы Қарақат соңынан жы-лап қала берді. Оған «Ерлігі үшін» медалі тағайындалғанымен, отбасына ешкім және ешқашан қайтара алмайды ғой.

Полиция қызметкерлері қылмыспен күресіп, қоғамдық тәртіпті сақтап ғана қоймай, қажет десеңіз от пен суға да түсіп жатады. Оған да нақты мысалдар жете рлік. Сондай оқиғаның бірі Ақмола облысы, Зеренді ауданы, Қарабұлақ ауы-лында орын алған-ды.

2015 жылдың 10 қыркүйегінде 23 жастағы кіші сержант Данияр Аманжол жеке тұрғын үйдің өртке оранғанын көреді. Сол мезет жедел әрекетке көшіп, әлгі жанып жатқан үйдің терезесін шағып, ішінен тірідей өртеніп кетуіне шақ қалған төрт баланы және олардың аналарын аман алып шығады. Мұндай жаны жайсаң азаматтарға қандай құрмет көрсетсең де лайық.

Төрт бала мен олардың анасын өлім аранынан арашалап қалған Ақмола об-лысы ІІД жол-патрульдік полициясының қызметкері Даниярға Тәуелсіздік мерекесі күні салтанатты жағдайда ІІД бастығы Жайлаубек Халықұлы Президент атынан «Ерлігі үшін» медалін табыстады.

«Азаматтардың конституциялық құқығын қорғау, сондай-ақ, қылмыспен күресу маған ант арқылы сеніп тапсы-рылған. Сондықтан да мен өз қызметтік борышымды адал атқардым деп нық сеніммен айта аламын. Ең бастысы – әйел мен оның балалары зардап шек-кен жоқ. Сондықтан да мен үшін осын-дай награданы алу үлкен мәртебе. Бұл біріншіден, Ақмола облысының барлық полицейлерінің және менің әке-шешемнің үлесі. Қазақстан Республикасына қызмет етемін!», дейді Данияр ағынан жарылып. Міне, осындай азаматтардың ерліктері арқылы бүкіл облыстың жұмысына баға беруге де болады. Мақаланы жазу-дағы басты мақсатымыз – полиция қызметкерлерінің ерлік істерін паш ете отырып, олардың қоғамдағы беделін көтеру.

Қорыта айтқанда, Қазақстанда соңғы 23 жылда 2 мыңнан астам полиция қызметкері зардап шеккені белгілі бо-лып отыр. 1993 жылдан бері 764 полицей өз қызметтерін атқару барысында қаза тапқан. Осы көрсеткіштер арқылы-ақ біз полиция қызметінің ауыр екендігін және өз өмірлерін тәуекелге байлайтындығын көреміз. Олардың ерлік істері өскелең ұрпаққа үлгі.

Ақмола облысы

БейБіт күннің Батырлары

Өз ісіне адал полицейлер қоғамға үлгі

12 7 МАУСЫМ 2017 ЖЫЛДИДАР

АСТАНАНЫҢ АСҚАҚТЫҒЫ – МЕМЛЕКЕТТІҢ МЕРЕЙІ

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРƏЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторҚуат БОРАШ

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дəуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сəтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мəуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Əлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыҒалым ОМАРХАН

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (701) 236-76-99;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (701) 375-74-34;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76; 8 (702) 608-91-98;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

● Ақордадан «Хан Шатыр» сауда жəне ойын-сауық орталығына дейін созылған «Нұржол» сулы-жасыл желек бульварында Астана көгалдандыру құрылысының бағбандары еңбек көрігін қыздыруда. «Бүгінгі таңда елорда бойынша екі мыңға жуық бағбан бас шаһарды көгалдандыруға жұмылдырылған. Астанада өтетін ЭКСПО көрмесіне орай қызметкерлеріміздің қатарын жылдағыдан арттырғанымызды айта кетейін. Халықаралық шараға байланысты басқа да қолға алған ша-руаларымыз жетерлік. Айталық, жылда қала ішін гүлдендіру шілденің басына дейін созы-латын болса, биыл бұл істі ертерек қолға алып, гүлдердің тоқсан пайызын, шамамен он бес түрлі жеті миллион түп гүл отырғызып қойдық», дейді бас агроном Б.Шаймұхамбетов. Оның айтуынша, қалаға жыл сайын он-он бес мың түп көлемінде тал көшеттері егілетін болса, биыл қырық мың түп тал көшеті көшелерімізді көркейтпек. Қазіргі таңда оның жартысына жуығы Астананың ажа-рын ашып тұр. Олардың қатарында кəдімгі қарағай, сібір шыршасы, татар үйеңкілері, терек жəне жөке ағаштары бар.

Дəл қазіргі таңда, ел күткен халық-аралық көрме – ЭКСПО-ның ал-

дында Астана ажарын паш етіп тұр. Зəулім сарайлардың, ғаламат ғимараттардың келбеті өз алдына, көшені бойлай көкке ораған тал-дарақтар көңіл көншітеді. Көбелек

қонып, көркін ашқан гүлзарлар көз сүріндіреді һəм сүйсінтеді. «Аста на

көгалдандыру құрылысы» АҚ бағбан-дарының күтіп-баптауымен шаһарға шырай берген өсімдіктер атаулының мəн-жайын бас агроном Бақтияр Шаймұхамбетов былай баяндады: «Алпыс жылдан аса тарихы бар мекеменің жұмысы маусымдық қана болып көрінгенімен, жыл бойы жалғасады. Себебі, тал-дарақтар тірі организм болғандықтан, оларды жыл он екі ай күтіп-баптау қажет. Содан кейін ерте көктемде көшет-шыбықтар жер қатты болғандықтан қорек ала алмай, күннің белсенді қызуына ұрынады. Бұл да күтімдегі өсімдіктің көктемей сарғаюына əкеліп соғады. Біз тал-дарақтарды, көшеттерді осындай қатерлерден қорғап, күтімге аламыз. Күзден бастап жылыжайларда гүл өсіре бастаймыз. Оны да зиянкестерден қорғау, топырағын залалсыздандыру, өзге де толып жатқан жұмыстары мойнымызда».

Гүл көмкерген АстанаБиыл елордадағы гүлзарлардың жалпы аумағы 163 мың шаршы метрге кеңейген

● Астана балет театрының алаңы. Ұлы Дала даңғылының бойы. Бүр мелі етектері гүлмен дестеленген, мың бұрала билеп тұрған қазақ ару ларының мүсіндері. Қазақ ою-өрнектері гүлмен айшықталса, тіпті, ғажап!

Жайқалып жатқан гүлзарлар қала көшелеріндегі жүргіншілердің на-зарын еріксіз аударатыны сөзсіз. Тірі гүлден көмкерілген мүсіндер жыл сайын айрықша дизайндармен жасалуда. «Біз гүлдестелермен өрнектелген түрлі мүсіндерді елорданың көрікті жерлеріне орналастырудамыз. Олардың қатарынан тауық (Шығыс жыл санауы бойынша 2017 жыл – тауық жылы), қобыз, мың бұрала билеген қыздарды көруге болады. Тоқсанға жуық гүл-мүсіндердің ішінде өзге де дүниелер жетерлік. Мəселен, Сарыарқа ауданы-на қарасты стадионның қасында «футбол добы», Бараев көшесінде жерге құлап жатқан құмыра жатыр», дейді бас агроном.

7 МАУСЫМ 2017 ЖЫЛ

● Ақорданың алдындағы алаң. Астанаға де-ген махаббатымызды айшықтаған композиция қызыл-жасыл, сары түсті гүлдермен көмкеріліп тұр. Астана көгалдандыру құрылысына қарасты екі жылыжай кешені болса, оларда шырайгүл, барқытгүл, алиссум, виола, цинерария сияқты 85 түрлі гүл өсіріледі.

● Есілдің жағасына гүл-аққулар қоныпты. Мұндай композициялармен кəсіпорынның ландшафтық дизайн бөлімі айналысады. Қыс кезінде шеберхана мамандары гүл көшеттерінің алдын ала жобасын дайындап, мүсіндердің үлгілерін əзірлейді, жазуын басады.

Жоспарға сəйкес, гүлден жасалған қобыз мүсіні «Астана Опера» театрының маңына, торсық – Сарайшық көшесі мен Мəңгілік ел даңғылының қиылысына, ал текше пішіні «Керуен» сауда жəне ойын-сауық орталығының жаны-на орналасады. Франциядан əкеліп, жерсіндірілген раушан гүлдері «Хан Шатырдың» айналасына отырғызылып, ерекше көрік бермек.

● Гүл дестелерімен бой көтерген керіктер мен пілдер Қабанбай батыр даңғылы мен Қорғалжын тас жолының қиылысындағы Астана циркінің алаңына орнығыпты. Астанаға ажар беріп, көз тойдырған мүсіндермен көпшілік суретке түсуде. Осындай көгалдандыру жұмыстары елорданың Бас жоспарына сай жəне 2007-2030 жылдарға арналған қаланы көгалдандыру тұжырымдамасын басшылыққа ала отырып жүргізілуде.

● Ерке Есілдің оң қапталы. Та-ғы да көзге бірінші шалынатыны – жайқалған гүлзар алабы. Осы жыл дың жаңалығы – бір жылдық гүлдердің саны азайып, орнын түбі топырақта қалып қойып, өз-дігінен көбейетін рудбекия, мың-жапырақ, дельфиниум сынды көп-жылдық гүлдер басқан. «Тамы-рын тереңдетіп алып, тұтас гүл кө-шеттерінің жамылғысын құрай тын көпжылдық өсімдік бір-екі жыл-дан кейін біржылдық гүлге орын қалдырмауы мүмкін», дейді маман-дар. Олардың тағы бір ерекшелігі – біреуі мамырда бүр шік атса, екіншісі айдың аяғында гүлдейді, ал біразы тамызда ғана көктейді. Біржылдық гүлдер бір мезгілде, бір мезетте жай-нап, жайқалып шығады.

Фоторепортажды дайындаған Асхат РАЙҚҰЛ,суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ,

«Егемен Қазақстан»