№239 (29220) 12 ЖЕЛТОҚСАН, СЕЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/EGEMENKZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

ТАҒАЙЫНДАУЛАР

ХРОНИКА

КАДРЛЫҚ ТАҒАЙЫНДАУЛАР

КАДРЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕР

EUR/KZT 392.29 USD/KZT 334.32 RUB/KZT 5.63 CNY/KZT 50.53ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Мемлекет басшысының Жарлығымен Қайрат Əбдіразақұлы Мəми Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы қызметіне тағайындалды.

* * *Мемлекет басшысының Жарлығымен Жақып Қажманұлы Асанов Қазақстан

Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы қызметіне тағайындалды.* * *

Мемлекет басшысының Жарлығымен Қайрат Пернешұлы Қожамжаров Қазақстан Республикасының Бас прокуроры болып тағайындалды.

* * *Мемлекет басшысының Жарлығымен Алик Жатқамбайұлы Шпекбаев

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы болып тағайындалды.

Мемлекет басшысының Жарлығымен Игорь Иванович Рогов Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасы қызметінен босатылды;

Мемлекет басшысының Жарлығымен Қайрат Əбдіразақұлы Мəми басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы қызметінен босатылды;

Мемлекет басшысының Жарлығымен Жақып Қажманұлы Асанов басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасының Бас прокуроры қызметінен босатылды;

Мемлекет басшысының Жарлығымен Қайрат Пернешұлы Қожамжаров басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы қызметінен босатылды;

Алик Жатқамбайұлы Шпекбаев басқа жұмысқа ауысуына байланыс-ты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының орынбасары қызметінен босатылды.

Уақ тылы реформаларжүргізудің маңызы зор

Мемлекет басшысының Өкімдерімен:Дəулет Рысқұлбекұлы Оспанов басқа жұмысқа ауысуына байланысты

«Батыс» өңірлік қолбасшылығы əскерлерінің қолбасшысы қызметінен;Марат Ғанұлы Демеуов Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрінің

бірінші орынбасары қызметінен босатылды.

Мемлекет басшысының Өкімдерімен:Қаныш Асанханұлы Əбубəкіров «Батыс» өңірлік қолбасшылығы əскерлерінің

қолбасшысы;Жанат Қуанышұлы Сүлейменов Қазақстан Республикасы Ішкі істер

министрінің бірінші орынбасары қызметіне тағайындалды.

ЭКОНОМИКА

ЗЕРДЕ

7-бет

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

4-бет

15 ЖЫЛ КҮРЕСТІМ, 20 ЖЫЛ КӘСІПКЕРМІН – 35 ЖЫЛ ТЕК САБЫР МЕН ШЫДАМДЫ СЕРІК ЕТТІМ

5-бет

ЕЛІНЕ ТІРЕК БОЛҒАН БОПАЙ АНА

БИЛЕР СОТЫ

7-бет

Серік НЕГИМОВ

ЖОЛ АПАТЫНАН АРЫЛУ АРМАН БА?

9-бет

Александр ТАСБОЛАТ

АЛАШОРДАЛЫҚТАРДЫҢ ЕРЛІГІ ЕРЕН

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

Майгүл СҰЛТАН,«Егемен Қазақстан»

Лəззат Айтқожинаның есімі сəби сүюге зар болған жұптарға жақсы таныс. Елімізде жылына 150 мыңнан аса жаңа отау ресми түрде тіркелсе, 20 мың жас жұбай əке-шеше атана ал-май жүрген көрінеді. Ал олардың 10 мың ға жуығы экстракорпоралды ұрық-тандыруға (ЭКҰ) мұқтаж.

Репродуктивтік орталықтар аталық немесе аналық ұрығы жоқтарға до-нор қолдануға мəжбүр. Өйткені əлсіз ұрықтың белсенділігін арттыруға бүгінгі медицинаның күші жетпейді. Ал жатырынан айырылған əйелдер болса суррогат (құрсақ) ана жалдайды.

Лəззат Айтқожинаны толған ды-рып жүрген екі үлкен мəселенің бірі – осы ұрық донорлығы. «Біздің орта-лықта қолданылып жатқан донордың

барлығы 10 шақты еркектен ғана алынған. Сол санаулы донорлық ұрықты қызметімізге жүгінгеннің бəріне пайдаланып отырмыз.

Біздегі жасанды ұрық тан дырумен айналысатын медицина ұйымдарының барлығында осындай. Мұнымен қоймай, ортақ база жоқ. Бір еркек қала-ған клиникасына барып ұры ғын қанша рет сатса да еркі өзінде. Заң солай. Аналық ұрық донор лығында да тура осы жағ дай. Бір əке, бір шешеден тарап жатқан қаншама ұл мен қыз бар. Мені қатты алаңдататын мəселе осы. 20-30 жылдан кейін осы балалар бір-бірімен отасса не болады? Бұл – ұлтты жойып, тектіліктің түбіріне балта шабу емес пе? Мұндайды ислам мемлекеттерін былай қойғанда, Еуропаның көптеген елі заңмен қолдамайды», дейді ол.

Аталған мəселенің мəн-жа йын білу үшін заңгердің пікірі не жүгіндік. «Ұрық

донорлығы туралы «Неке жəне отбасы» туралы заңда көрсетілген. 2005 жылы ЭКҰ бойынша ереже шыққан болатын. Соңғы жылдары бұл заңға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізіліп, жаңа ережелер қабылданды. Суррогат анамен немесе ұрық донорымен ерлі-зайыптылар келісімшарт жасасады. Құрсақ ананың немесе биологиялық əкенің балаға таласуға құқы жоқ деп заңда анық көрсетілген.

Донорға мұқтаж жұбайлар да донордың кім екенін білуге хақысы жоқ. Кейбір жұптар донор болатын кісіні өздері ертіп келеді. Мұндай

жағдайда донор болашақта балаға та-ласпайтыны туралы келісім береді. Ал бір орталыққа ұрық тапсырған кісінің басқа клиникаға да барып спермасын сатуға құқы бар. Бір ерден немесе əйелден алын ған донорлық ұрықты бір неше кісі керегіне жарата бере ді. Бұл жағынан да шектеу немесе тыйым жоқ. Ал донор лық ұрықтың бағасын əр орта лық өзі белгілесе, жатырын жал ға беретін əйел бағаны отбасы лар-мен ақылдасып шешеді», дейді заңгер Жасұлан Нұрмахамбетов.

(Соңы 9-бетте)

Есепсіз донорлықтың ертеңі алаңдатады

бет

ЕЛІНЕ ТІРЕК БОЛҒАН

Алик Жатқамбайұлы ШПЕКБАЕВ 1957 жылы туған. КСРО ІІМ Қарағанды жоғары

мектебін, Ресей Федерациясының ІІМ академиясын бітірген. Заң ғылымдарының кандидаты. Полиция гене-рал-майоры.

Республиканың ІІМ жүйесінде əртүрлі лауазымдар-да қызмет атқарды. Қазақстан Республикасы Ішкі істер вице-министрі, Қазақстан Республикасы Президенті Əкімшілігінің Құқық қорғау жүйесі бөлімінің меңгерушісі, Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі төрағасының орынбасары, Мемлекеттік қызмет істері министрлігінің Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ұлттық бюросы төрағасының орынбасары қызметіне тағайындалған.

Соңғы кезде – Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа жəне сы-байлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі (қаржы полициясы) төрағасының орынбасары.

Парламент Сенаты депу тат тары-ның алдында сөз сөйлеген Мем лекет басшысы еліміздегі құқық қорғау қызметінің про цес суалдық негіздерін жаңғырту үдерісіне тоқталып, бұл жүйеде кадрлық өзгерістер жасаудың қажеттілігін атап өтті.

– Игорь Рогов зейнет жасына жетті. Заңнамаға сəйкес ол атқа-рып отырған қызметінен босатылды. Сіңірген еңбегі мен атқарған жемісті жұмысы үшін оған алғыс ай тамын. Конституциялық Кеңестің Төрағасы болып Қай рат Əбдіразақұлы Мəми тағай ын далды, – деді Елбасы.

Осыған байланысты, Нұрсұлтан Назарбаев Қайрат Мə миді Жоғарғы Сот Төрағасы лауазымынан босату туралы ұсы ныс енгізіп, бұл қызметке Жа қып Асановтың кандидатурасын ұсынды.

– Бұл кездейсоқ таңдау емес. Біз жаңа заңның қабыл да нуы на

байланысты сот-құқық қор ғау жүйесін жаңғыртудың келе сі кезеңіне қадам бастық. Сон дық тан сот органдарының жаңа басшысы оны тиімді əрі жыл-дам іске асыруды қамтамасыз етуі ке-рек. Нəтижесінде Қазақстандағы сот төрелігі неғұрлым дамыған əрі əділетті болуға тиіс. Жақып Асановтың кан-дидатурасы осы жоғары талаптарға толық сай келеді деп ойлаймын, – деді Қазақстан Президенті.

Қазақстан Президенті Жоғарғы Сот Төрағасы лауазымына ұсынылған кандидаттың жеке қасиеттері мен кəсіби машықтарын атап өтті, сондай-ақ Қайрат Мəмиге еліміздің сот жүйесін дамытуға қосқан үлесі үшін алғыс айтты.

Бұдан бөлек, Нұрсұлтан Назарбаев Бас прокурор лауазымына Қайрат Қожамжаровтың кандидатурасын Парламент Сенатына келісу үшін ұсынды.

– Ол Мемлекеттік қыз мет істері жəне сыбайлас жем қор лыққа қарсы іс-қимыл агент тігінде ұзақ жыл жұмыс істеді. Басшылық қызметтегі жəне прокуратура органдарындағы тəжірибесі мол. Оның Бас прокурор лауазымына ауысуына байланысты Мемлекеттік қызмет істері жəне сы-байлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы болып Алик Шпекбаев тағайындалады, – деді Мемлекет басшысы.

Парламент Сенатының депутатта-ры ашық дауыс беру ар қы лы Қ.Мəмиді Жоғарғы Сот Төр ағасы лауазымынан босату жəне осы қызметке Ж.Асанов ты тағайындау туралы қаулы қабылдап, сондай-ақ Қ.Қожам жаровтың канди-датурасын Бас прокурор лауазымына тағайындауға келісім берді.

Соңында Қазақстан Прези ден-ті еліміздің сот жəне құқық қор ғау жүйесінде сапалы əрі уақ тылы ре-формалар жүргізудің маңыздылығына тағы да назар аударды.

Сурет Президенттің баспас�з қызметінен алынды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Парламент Сенатының отырысы-на қатысты, деп хабарлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспас�з қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«�мірдің бір қызығы бала деген». Бүгінде сол қызыққа жете алмай жүрген жұбайлар қаншама?! Десек те, жаңа ғасырдағы жаңа технологиялар баласыз үйдің қайғысын сейілтуде. �кініштісі, бұл мүмкіндікке екінің бірі қол жеткізе бермейді. Қыруар қаржыны қажет ететін жасанды жолмен ұрықтандыруда да түйіні шешілмеген мәселе к�п. Осы т�ңіректегі түйткілдің мәнін білу үшін Алматы қаласындағы Репродуктивті медицина институтының гинеколог-репродуктологы Ләззат АЙТҚОЖИНАМЕН әңгімелескен болатынбыз. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛСАЯСАТ

Жиында облыс өкілдерімен бірге 11 айдың қорытындысы бо­йын ша жоспарланған көрсеткіш­терге қол жеткізу мәселелері талқыланды.

Айта кетейік, биылғы жылдың 11 айында ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы өнімінің көлемі 3,9 трлн теңгені құрады. Нақты индекс көлемі өткен жыл­мен салыстырғанда 102,3% бол­ды, жылдық жоспарда 102,5%. Қыр күйек және қазан айларында сәй кесінше 1,9 % және 2,1%­ға арт ты.

Министрлік әкімдіктермен бірлесе отырып, ағымдағы жыл­дың басында әр аумақ бойын­ша ауыл шаруашылығы жал­пы өнімінің нақты индекс көле мі есебінің болжамды

дерек терін дайындады. Сонымен қатар министрлік ай сай­ын әкім дік тердің қатысуымен жоспарлан ған көрсеткіштерге қол жет кізу бойынша селек тор­лық жиын өткізіп тұрады. Соның нә тижесінде 11 айдың қорытын­дысы бойынша нақты индекс көлемінің артуы күтілуде.

Сонымен қатар, жиын ба­рысында ауыл шаруашылығы жер лерін әртараптандыру, осы жылы жиналған егінді өткізу, өңдеуші зауыттарды шикізатпен қамтамасыз ету мәселелері қарас­тырылды.

Майлы дақылдар, мал азығы дақылдарынан келіп түсетін пай­да туралы айтылды.

Ауыл шаруашылығы коо­перативтерін дамыту мәселесіне

келетін болсақ, 2017 жылдың 8 жел тоқсанындағы көрсеткіш бойынша республика көлемінде 777 ауыл шаруашылығы коо­перативі тіркелген немесе 166% жоспардан артық орындалған. Оның ішінде: 272 АШК­нің сүт қабылдау бекеті, 377 АШК­нің мал сою бекеті, 76 АШК­нің жеміс­көкөніс дайындау бекеті, 19 АШК­нің қой сою және жүн дайын дау бекеті бар, 3 АШК ара­ларды өсіру және балды өндіру мен қап тау, 13 АШК құсты өсіру мен сою, 8 АШК қарқынды бақша лық, 5 АШК түйе сүтін өнді ру және қайта өңдеу, 4 АШК тауар лы балық өсірумен айналыса ды, сондай­ақ 114 615 ірі қара мал басына арналған 7 102 от басылық бордақылау алаңы құ рылды. 83,2 мың ЖҚШ және ШФҚ тартылды.

Кооперативтер 103,2 мың тонна сүт, 16,6 мың тонна ет, 28,1 мың тонна жеміс­көкөніс өнімдері, 162 тонна бал, 31

тонна ешкі сүті, 45,2 мың дана жұмыртқа өндірді.

9,3 мың жаңа жоба қаржылан­дырылып, 8723 жеке кәсіпкер тіркелді және 13,7 мың жұмыс орны ашылды.

2018 жылы кооперативке тартылғандар санын 200 мыңға жеткізу, сонымен қатар 115 мың басқа отбасылық бордақылау алаңын құру жоспарланып отыр. Етті дайындауды 28 мың тоннаға, сүтті 130,0 мың тоннаға жеткізу жоспарлануда.

Жиын барысында 2018 жылғы көктемгі егістік жұмыстарына дайындық барысы да сөз бол­ды. 2018 жылғы көктемгі егістік жұмыстарын несиелеуге өтінім беру басталды.

А.Мырзахметов жиын со­ңында алға қойған межеге жету үшін облыс әкімдеріне қаралған мәселелерде бірігіп жұмыс іс­теуді күшейту керек екенін баса айтып, нақты тапсырмалар берді.

«Егемен-ақпарат»

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада «Қазақстан Республикасының коммуникациялық саясаты: қазіргі жай-күй және даму перспективалары» және «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыруы» деп аталатын ұжымдық монографиялар та-ныстырылды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кәсіпкерлерді тексеруді азайту, бизнеске қолайлы жағдай жасау мақсатында еліміздегі санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау нормалары мен ережелеріне бірқатар өзгерістер енгізілді. Бұл ту-ралы кеше Үкімет үйінде өткен баспасөз мәслихатында Денсаулық сақтау министрлігі Қоғамдық денсаулық сақтау комитеті төрағасының орынбасары Берік Шәріп айтты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан халқы Ассамблеясы Астанада Қайырымдылық ұйымдары өкілдері мен донорлардың республикалық фору-мын өткізді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Ауыл шаруашылығы министрлігінде бейнеконферен-ция байланысы режімінде облыс әкімдіктерінің қатысуымен Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі А.Мырзахметовтың төрағалығымен жиын өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасын іске асыру мәселелері жөнінде кеңес өткізді, деп хабарлады Үкімет басшысының баспасөз қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Тиісті шешімдер қабылданды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Кеңесінің төрағасы А.С.Смолиннің басшылығымен Жоғары Сот Кеңесінің отырысы өтті. Отырыс жұмысына заң қауымдастығының өкілдері қатысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жаңа технологиялар енгізу жөніндегі кеңес

––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінде ұсынылған жаңа технологияларды енгізу мәселелері жөнінде кеңес өткізді, деп хабарлады Үкімет басшысының баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––

Кеңес барысында ЭКСПО­2017 жаңа тех­нологияларын ғылым, ауыл шаруашылығы, ақпарат және коммуникациялар, темір жол сала­сында, тұрғын үй­коммуналдық шаруашылығы, азаматтық авиация, сондай­ақ қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібінде қолдану мәселелері талқыланды. Білім және ғылым министрлігі мен Энергетика министрлігінің жүргізген жұмыстары туралы ақпарат тыңдалды.

Кеңес барысында «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасын іске асыру тетіктерін жетілдіру және ипо те­калық несиелендіруге ынталандыру ша­раларын кеңейту мәселелері тал қы ланды.

Айта кетейік, «Нұрлы жер» бағдар­ламасы елімізде 2017 жылдың 1 қаң­тары нан бастап іске асырылуда. 2017 жылы «Нұрлы жер» бағдарламасы бойын ша барлығы 10,1 млн шаршы метр неме се 99 мыңға жуық тұрғын үйді пай­дала нуға беру көзделген. Оның ішінде мемле кеттік инвестициялар есебінен – 22 545 пәтер немесе шамамен 1,5 млн шаршы метр.

Бүгінде «Нұрлы жер» бағдар ­

ламасының жылдық жоспары 87,1%­ға орындалған (8,8 млн шаршы метр немесе 77 мың тұрғын үй пайда ла нуға берілген). Осы жылдың 10 айының қорытындысы бойынша тұрғын үй құ рылысы саласын­да тұрақты өсу қарқыны байқалуда.

Барлығы республика бойынша 76 743 тұрғын үй, соның ішінде: 24 075 ЖТҚ (3,7 млн шаршы метр) және КПТК­де 56 668 тұрғын үй (5,1 млн шаршы метр) пайдалануға берілген. Барлық көздерден тұрғын үй құрылысына 744,8 млрд теңге инвестиция салынған, бұл 2016 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 15,9% жоғары, оның 120 млрд теңгесі – мемлекеттік инвестициялар.

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Іс­шараға ҚХА Төра ға сы ның орынбасары – Хатшы лық мең­герушісі Д.Мыңбай мен Пар­ламент Мәжілісі Төраға сының орынбасары В.Божко, Қазақстан Республикасы Кәсіподақтар федерациясының төрағасы Б.Әбдірайым, Парламент депу­таттары, әлеуметтік бағыттағы мемлекеттік органдардың бас­шылары, ҚХА мүшелері, де­меушілер қатысты.

«Мен Қазақстандағы барлық қайырымды азаматтардың атын жеке­жеке атап өткім келеді. Бірақ бұл мүмкін емес. Себебі, олар дың саны көп, жылдан­жылға артып келеді. Барлық қайырымды жан дарға алғыс ай­тамын. Осын дай аза маттардың

белсенді әрекет терімен бір жа­рым мыңға жуық іс­шара ұйым­дас тырылды. Қайырым дылық ар­қылы біз барша адамды біріктіре аламыз», деді Д.Мыңбай.

Айта кетейік, форумда Қазақ­стан халқы Ассамблеясының «Қа йырымдылық керуені» респуб ликалық акциясының қоры тын дысы шығарылып, қайырымдылық ісін дамытудың және «Туған жер» бағдарламасын іске асырудың өзекті мәселелері де талқыланды. Одан басқа, і с ­шара аясында биылғы жылы Мемлекет басшысы азаматтардың меценаттық жә­не қайырымдылық қызметті дамы тудағы еңбегін көпке та­ныту және ынталандыру үшін тағайындаған Қазақстан халқы Ассамблеясының «Жомарт жан» төсбелгісі тұңғыш рет

салтанатты түрде тапсырылды.Естеріңізде болса, ҚХА­ның

XXII сессиясында Мемлекет бас­шысы мүдделі органдармен бір­лесіп, елдегі барлық қайырым­дылық акцияларын ҚХА қамқор­лығы аясында жүргізу мәселесін пы сықтауға тапсырма берген. Ал «Қайы рымдылық керуені»

акциясы – қоғамда мейірімділікті, гуманизм мен өзара риясыз көмек жа сауды орнықтыру мен қазақ­стандықтардың өмір жағдайлары мен денсаулығына қамқорлықты күшейтуге бағытталған жоба. Ол Ассамблеяның әлеуметтік жобаларының жалғасы болып табылады.

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,«Егемен Қазақстан»

Қоғамдық денсаулық сақтау комитетінде құрылған жұмыс тобы биылғы мамыр айынан бастап 66 санитарлық талапқа арнайы ревизия жүргізіп, 29 ережені қолданыстан алып тастаған. Тағы 29 санитарлық қадағалау нормасына өзгерістер енгізген. Бұл өзгерістердің көбі бизнесті дамытуға қолайлы жағдай жасау, кедергілерді азай­ту мақсатында туындап отыр. «Денсаулық сақтау нысандары­на арналған 34 тармақ ескірді деп танылып, қолданыстан алынды. Бұған қоса 12 тармақ ырықтандыру мақ сатында қайта қаралды. Осы­лайша, санитарлық талаптарды оңтай ландыру медициналық ны­сандар құрылысын тұрғызуға кетет ін шығындарды 30 пайызға қыс қартты. Сондай­ақ жер телімі ауқы мын 30­50 пайызға азайтуға мүм кіндік берді. Оның сыртында зертха на ларды қадағалау талапта­рына да өзгерістер енгізілді», деді Б.Шәріп.

Санитарлық талаптарға енгізілген өзгерістерге сәйкес, би­ылдан бастап супермаркеттер, ірі сауда нүктелері ерекше тексерілуге жататын нысандар тізімінен алынды. Осы нысан аумағында орналасқан кондитерлік цехтар, наубайхана да жеке тексерілу ны­саны болып есептелмейді. Бұрын бұл өндіріс ошақтары санитарлық­эпидемиологиялық қадағалау

мамандары тарапынан жылына бір рет міндетті түрде тексеріліп кел­ген. «Аталған объектілер бұрын ерекше тексерістен өтетін. Ал қазір жаңа талаптарға сәйкес олар «қаупі жоғары» нысандар қатарынан «қаупі төмен» объектілерге өтті. Демек, супермаркеттер бұрынғыдай жиі тексерілмейді. Ал егер онда пайдалану мерзімі өткен өнімдер сатылған жағдай тіркелсе не­месе тұтынушылар тарапынан арыз­шағымдар түссе, сонда ғана тексеріледі әрі сауда орындары кемшіліктерді жойғанға дейін айрықша тексерілетін аумаққа кіреді», деді Б.Шәріп.

Ол, сондай­ақ Қазақстанда меди циналық ұйымдардың қыз мет көрсету сапасына да арыз­шағым­дар аз еместігін айтты. Қалалар мен өңірлерде құрылған call­ор та­лықтарға келіп түсетін қоңы рау­лардың 90 пайыздан астамы анық­тамалық сипатта болса, кебіреуі шағым ретінде де тіркеледі. Олардың 40 пайызы дәлелденіп, тиісті шаралар қолданылады екен.

Санитарлық­эпидемио ло гия ­лық қадағалау мамандары жұрт­шы лықтың арыз­шағымы бойын­ша медициналық ұйымдарды да тексереді. Емделушінің құқы ерек­ше бұзылған жағдай анықталса, онда материал жергілікті ішкі істер органына жіберіледі немесе сол мекеме әкімшілік жауапкершілікке тартылады.

Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Іс­шара Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ­де Еуразиялық интегра ция институты тарапынан ұйым дас­тырылды. Монографиялар Елба­сы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Бо­лашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласын іске асыру тұрғысынан жарыққа шыққан.

Ғылыми еңбектер кешенді әлеу­меттік зерттеулердің нәти желері және еліміздің ғалымдары мен са­рапшыларының ауқымды талдау­ларына сүйене отырып жасал­ған. Мәселен, монографияларда қазақстандықтардың әлеуметтік көңіл күйі мен халықтың мемле кет­тік орган қызметіне сенімінің дең­гейі секілді бірқатар тақырыптар қамтылған.

Жиында сөз сөйлеген Еура­зия лық интеграция институтының директоры Ғани Нығметов осы моно графияларда мемлекеттің ком­муникациялық және әлеуметтік сая сатын қоғамның қабылдауы тұрғысынан мұқият және жан­жақты зерттеу жасалғанын жеткізді. Осы еңбектің нәтижесінде ғылыми қолданысқа «интеграциялық­коммуникациялық саясат» атты термин енгізіліп, оны тиімді іске асыру практикасы көрсетілді.

Ғ.Нығметовтің айтуынша, зерттеу нәтижелеріне сүйеніп нақты ұсы­ным дар әзірлеу барысында ашық талқылау алаңдары қолданылған.

Іс ­шараға ғылыми­сарап­шылық қауымдастықтардың өкіл дері, монография авторла­ры мен рецензенттері қатысты. Моно графияларда тың дерек­тер, тұжырымдамалық мәселелер қамтыл ғаны, еңбектердің ғылым мен білім берудегі маңызы жоғары екені атап өтілді. Жиналғандардың айтуынша, жүргізілген зерттеу лер Ел басы ұсынған ауқымды өзге ріс­терді қазақстандықтардың кеңінен қолдап отырғанын айғақ тайды. Сонымен қатар ұсы ныл ған мате­риалдардың заң шығару процесін жетілдіруге де үлес қосатыны ай­тылды. Моно графияларды алдағы уақытта 50­ге жуық жоғары оқу орындарының әлеу меттік­гуманитарлық кафедра лары мен Қазақстан халқы Ассам блеясының кафедраларында оқу­әдістемелік құрал ретінде қолдану жоспарда бар.

Шарада ұжымдық моно гра­фиялардың бірлескен авторлары мен рецензенттері сөз сөйлеп, қоғамдық сананың құндылық негіздерін сақтауға қазақстандықтардың тар­тылу деңгейін жүйелі түрде өлшеу форматын жалғастыра беру қажет екенін атап өтті.

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

«Мемлекетіміздің қауіпсіздігі мен тұрақтылығын сақтауда қоға­мы мыздағы діни ахуал үлкен маңызға ие. Бұл салаға қа тысты соңғы жылдары әлемде орын алып жатқан құбылыстар қо­ғам дық қатынастар жүйесі мен мемлекеттік құрылымды тү бе­гейлі өзгертіп жіберуі мүмкін екенін көрсетуде. Қолданыстағы «Діни қызмет және діни бірлес­тіктер туралы» заң 2011 жылы

қабылданды. Ол мемлекет пен діни бірлестіктер арасында өза­ра міндеттер мен құқықтарды бекітті. Бұл заң дін саласында жауапкершілік қатынастардың қалыптасуында өз міндетін орын­дады. Дегенмен, 2011 жылдан бері дін саласында әлемдік деңгейдегі жағымсыз үрдістер күшейе түсті. Біздің елімізде қоғамның жағдайы мен оның діни саладағы сұраныстары өзгерді. Діншіл адамдардың үлесі артты, діни аудиторияға шетелден ықпал ету едәуір күшейді. Бұған ақпараттық

кеңістіктің ашықтығы және жаһандану процестері әсер етуде. Бүгінде біздер діни ұйымдармен бірлесіп еңсеретін бірқатар қауіп­қатерлер пайда болды. Сондықтан, дамуымыздың жаңа кезеңінде діни қатынастарды реттеудің құқықтық тетіктерін жетілдіру ұсынылады. Осы негізде біз еліміздің тарихы мен ерекшеліктеріне сәйкес дінге деген өзіндік ұстаным жасау­дамыз. Ол үшін мемлекет пен діннің өзара іс­қимылы ның қазақстандық моделі қалып­тасуда. Оның негізінде нақты ұстаным жатыр – ол діннің сая­силанбауы. Бұдан бөлек, дін ге қызығушылық танытатын тұр­ғындардың діни сауаттылығын көтеруге ерекше мән беріледі. Заң жобасының идеологиялық

негізін Елбасы Жарлығымен бе­кі тілген «Дін саласындағы мем­ле кет тік саясаттың 2017­2020 жыл дарға арналған тұжырым­да масы» қабылданды», деді Берік Арын.

Сонымен қатар ол, «Қа зақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне діни қызмет және діни бірлестіктер мәсе лелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнін­дегі» заң жобасы діни бірлес­тіктер мен басқа да қоғамдық ұйымдардың, сарапшылар мен бұқаралық ақпарат құралдары, шетелдік дипломатиялық корпус пен Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы, БҰҰ өкілдерінің қатысуымен өткен көптеген отырыстарда кеңінен талқыланғанын жеткізді.

Арнұр АСҚАР,«Егемен Қазақстан»

– Біз бұл келісімшартты дебюттік деп отырмыз, себебі теңгеге деноминацияланған еурооблигацияларды шығару банк үшін шын

мәнінде тырнақалды қадам болып отыр,– деді Болат Жәмішев.

Оның айтуынша, құнды қағаздардың айналымда болу мерзімі 3 жылды құрайды. Өтеу мерзімі 2020 жылдың 14 қыркүйегіне белгіленген. Оның есеп айырысу мәмілесі ағымдағы жылдың 14 желтоқсанында жүргізілмек. Өтелуіне қарай кірістілігі 9,625 пайызды құрайды.

– Үш жылдық облигациялар бойын­ша 9,625 пайыздық мөлшерлеме біздің өз еліміздегі мүмкіндіктен төмен,– деді «Қазақстан даму банкі» АҚ басқарма төрағасы.

Банк ұсынып отырған бондтарды орна­ластыру географиясы бірнеше мемлекетті қамтиды. Атап айтқанда, Ұлыбританияда шығарылым көлемі 63 пайызды, АҚШ­тағы

үлес 21 пайызды, Германияда 8 пайызды, басқа да Еуропа елдеріндегі шығарылым көлемі 6 пайызды құрайды.

Болат Жәмішев айтып өткендей, инвесторлардың қатары біршама кең. Басым бөлігі инвестициялық активтерді басқаратын 29 инвестор бар. Бағалы қағаздардың эмис­сия көлемінің 97 пайызын активтерді басқару қорлары, 2 пайызын хедж­қорлар, 1 пайызын банктер алатын болады.

«Бәйтерек» холдингінің еншілесі «ҚБД» ел экономикасының шикізат емес және инфрақұрылым секторын жаңғырту мен да­мыту жұмыстарымен айналысатынын айта кетейік. Акционерлік қоғам экономикаға ішкі және сыртқы инвестиция тарту, өндірістік инфрақұрылым мен өңдеу өнеркәсібін да­мыту сынды бағыттарға басымдық береді.

Тұрақты өсу қарқыны байқалуда

Ауыл шаруашылығын дамыту мәселелері талқыланды

Отырыста сот жүйесінің ұйым­дастыру­кадр мәселелері, оның ішінде Жоғарғы сот төрағасының республика соттарының кейбір төрағаларын, алқа төрағалары мен судьяларын лауазымдарға тағайындау және лауазымдары­нан босату туралы ұсынымдары қарал ды, судья лауазымына алғаш­қы рет тағайындалған судьялар жұмысының нәтижелері және та­ғы лым дамашылардың ақы төлене­тін бір жылдық тағылымдамадан өтуі жөніндегі жұмыстың ұйым­дастырылуы талқыланды.

Жоғарғы сот төрағасының Ал маты қалалық сотының және Сол түстік Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқаларының төрағалары ла­уазымдарына тағайындау туралы және республиканың 24 судья­сын лауазымынан босату туралы ұсынымдары қаралды. Жоғарғы сот Төрағасының зейнеткерлік жас қа толған 1 судьяның қыз метін де болу мерзімін ұзартуына келісім берілді.

Бұдан басқа, Сот жюриінің

шешіміне берілген 2 шағым қара­лып, оның нәтижесі бойынша Сот жю риінің шешімдері негізді деп та нылды. Сондай­ақ Сот жюриі­нің, Кадр резерві жөніндегі рес­пуб ликалық комиссияның және Жо ғары Сот Кеңесі жанындағы Біліктілік комиссиясының 2017 жылы атқарған жұмысы туралы ақпарат тыңдалды.

Отырыста Кеңестің үстіміздегі жылы атқарған жұмысының, оның ішінде Қазақстан Республикасы Президентінің Судьялардың VII съезінде берген және «100 нақ ты қадам» Ұлт жоспарында көз дел­ген сот жүйесіндегі кадр саяса­ты мәселелеріне қатысты тап­сыр ма лардың іске асырылуы бөлігін де қорытындылар жасал­ды. Сонымен қатар Кеңестің 2018 жылы жүргізетін қызметінің басым бағыттары айқындалды.

Отырыстың қорытындылары бойынша Кеңес тиісті шешімдер мен ұсынымдар қабылдады.

«Егемен-ақпарат»

Санитарлық талаптар жеңілдеді

Қамқорлықты күшейтуге бағытталған жоба

Ұжымдық монографиялар таныстырылды

Еурооблигация шығарды

Діни қатынастарды реттеудің маңызы зор

–––––––––––––––––––––––––––«Қазақстан даму банкі» АҚ 100 мил лиард теңге көлемінде теңгеге деноминацияланған еурообли га-циялардың дебюттік шығарылымын жүзеге асырды. Бұл туралы ак-ционерлік қоғамның басқарма төрағасы Болат Жәмішев арнайы ұйымдастырылған брифингте ха-барлады. –––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Орталық коммуникациялар қызметінде Дін істері және азаматтық қоғам вице-министрі Берік Арынның қатысуымен «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы бойынша баспасөз мәслихаты өтті.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛ 3ЭКОНОМИКА

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Қытайдың Хубэй провинциясында 61 миллион адам тұрады. Ел экономикасында бесінші орынға, ішкі өнім өндіруде жетінші орынға ие. Ухань қаласында жергілікті компания басшылары қатысқан келіссөздер барысында бірлескен жобаларды жүзеге асырудың стратегиялық бағыттары талқыланды. Азық-түлік өнімдерін импортқа шығаратын ірі сауда желілерінің жетекшілері әріптестік қарым-қатынастың дамуына ниеттестік білдірді. Бейжің қаласы мен Шаньдун, Хэнань, Цзянсу, Шэнси провинцияларынан келген кәсіпкерлер өңірдің ауылшаруашылық саласына қаржы құюға қызығушылық танытты. Қазақстанның инвестициялық мүмкіндіктері өте ауқымды. Ол үшін барлық жағдай жасалғанын жақсы білеміз, десті олар өз сөздерінде. Қытайлық бизнес өкілдерімен болған кездесуде бірлескен жобаларға басымдық берілді. Таяу арада Бей жіңде өзара уағдаластық мәселелерін реттеп оты ратын облыс кеңсесі ашылатын болады.

– Біз бірнеше бағытта экономикалық ын ты мақ-тастық шарттарын ұсынамыз. Ауыл ша руашылығы, өнеркәсіп, инновация, сауда са лалары бойынша тартылған инвестиция ларға мемлекет есебінен өндірістік инфрақұ рылымдар салынады. Әр жоба аясында жол кар тасы әзірленеді, – деді Құмар Іргебайұлы.

Хубэй провинциясының губернаторы Ван Сяодунмен кездесу қос тараптың кәсіп орын дары және бизнес өкілдерімен байланысты өрістету, оларға жағдай жасау тақырыбына ар нал ды. Жоғары өндірістік базаға, ғылым мен білім әлеуетіне ие Хубэй провинциясы мен та биғи ресурстарға бай, ауыл шаруашылығы өр кендеген Солтүстік Қазақстан облы-сы бір-бірінің экономикасын толықтыратынына сенім біл дірісті. Кездесу соңында облыстық әкімдік пен провинция халық үкіметі арасындағы ын тымақтастық жөніндегі меморандумға қол қо йылды.

Қ.Ақсақалов Шиян қаласының басшысы Занг Вейгуамен кездесіп, автомобиль жасау мен және оның саудасымен айналысатын «Dongfemd Motor Corporation» зауытының жұ мысымен танысты. Сөз арасында он бір айда өңір экономикасына 144 миллиард теңге ин вес ти ция құйылғанын айта кет-кен жөн.

Солтүстік Қазақстан облысы

ИНВЕСТИЦИЯ – ИГЕРГЕНГЕ ИГІЛІК ІЗДЕНІС ІЗДЕРІ

Ілкімділік жолы –қаржы тарту

–––––––––––––––––––––––––––––––––Облыс әкімі Құмар Ақсақалов Қытай Халық Республикасының Хубэй провинциясын-да болып, инвестициялық келісімдерге қол жеткізді. Кездесу тамыз айында Петропавл қаласында өткен аймақтық кеңес келісімдері шеңберінде ұйымдастырылды. –––––––––––––––––––––––––––––––––

ІЛКІМДІЛІК – ІЛГЕРІЛЕУ КЕПІЛІ

Компанияның мұнай өндіру техно-логиясы бөлімінің менеджері Руслан Қуатовтың сөзінше, «қара алтынның» және табиғи газ өндіру көлемінің өсуіне «Теңіз» және «Қарашығанақ» мұнай және газ конденсатты ең ірі кен орын-дары үлкен ықпал еткен, республиканың индустриялы дамуына ауыз толтырып айтарлықтай септесті.

Сарапшының пайымынша, Каспий теңізінің қазақстандық секторын-да ауқым ды мұнай-газ операцияла-рын тиімді іске асыру қазіргі заман ғы өндірістік және әлеуметтік инфра құры-лымды қалыптастырып, оны дамыту жолдарын қолдауы керек. Қазақ станның маңызды көмірсутегі қорлары – нағыз инвестициялар көзі. Мұнай мен газ қорларын пайдалану тиімділігін арт-тыруда да саланың тұрақты дамуына нұқсан келтірмей, олардың экспорты-нан түскен қаражатты барынша орынды пайдаланған абзал.

Қаз ірг і уақытта көмірсутег і бағасының және мұнай-газ жоба-ларын іске асыру шығыстарының ұлғаюына байланысты мемлекет пен жер қойнауын пайдаланушылардың экономикалық мүдделерінің арасын-да теңгерімсіздік пайда болған. Бұл мәселені шешуде Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы ко-декс жобасын оңтайландырған жөн. «Мұнай-газ секторының экономикалық әлеуетінің өсуі бүкіл елде мұнай өндіру көлемінің ұлғаюымен қамтамасыз етіледі. Шетелдік инвестициялар мен технологияларды тарту «Теңіз» кен орнында мұнай өндіруді арттыруға және дамытуға мүмкіндік берді. Мұнда тәуелсіздік алған сәттен бастап мұнай өндіру жылына 27,5 млн тоннаға дейін өсті», дейді менеджер.

Кейінге көз жүгіртсек, 1991 жылы Қазақстанның мұнай экспорты шама-мен 12 млн тоннаны құраған. Ал бұл санның соңғы жылдары еселеп артқаны сөзсіз. Бұл өз кезегінде Қазақстанның

халықаралық мәртебесін айтарлықтай көтерді. Еліміз әлемдік мұнай бағасын тұрақтандыруда ОПЕК бастамасына шақырылды, көрші елдермен және Таяу Шығыс мемлекеттерімен экономикалық байланыстарды күшейтті. Қазақстан мұнай-газ секторын дамыту арқылы әлемдік ірі мұнай-газ компанияларының сенімінен шықты. Олар ең заманауи технологияларын әкеліп, ел аумағына жүздеген миллиард доллар инвестиция құйды.

Енді «Теңізшевройлдың» қазақстан-дық қамтуды дамыту стратегиясының басты аспектісіне тоқталсақ. Ол мұнай-газ индустриясымен ынтымақтастық байланыста халықаралық сапа мен стан-дарттарды сақтай отырып, қазіргі бар және ықтимал жабдықтаушылармен жұмыс жасау болып табылады. Жоғары халықаралық стандарттарға жауап беретін қазақстандық тауарлар және қызметтер нарығымен байланысты ұдайы дамыту – компанияның үздіксіз даму стратегиясының іргетасы және бұл Қазақстан үшін маңызды құндылықтарды туғызады.

Компанияның қазақстандық қамту бойынша міндеттерін орындауы үшін тауарлармен және қызметтермен жабдықтаушыларға ұзақ мерзімді мүмкіндіктер берілуі тиіс. Сол себепті ТШО инфрақұрылымға, қазақстандық к а д р л а р д ы о қ ы т у ж ә н е ж ұ м ы с орындарын ашуға қажетті инвести-цияны тарту арқылы қазақстандық жабдықтаушыларды тұрақты дамытуды қолдауын жалғастыра бермек.

Биылғы бірінші жартыжылдықта ғана компания қазақстандық тауар-лар мен қызметтерді пайдалануға 1 миллиард АҚШ доллары шамасында қаржы жұмсады, оның 384 миллион доллары ККЖ-ҰЕҚБЖ аясында орнын тапты. Былтыр бұл көрсеткіш 1,9 мил-лиард АҚШ долларын құрап еді. 1993 жылдан бастап ТШО қазақстандық компаниялардың 22,9 миллиард АҚШ

долларын құрайтын тауарлары мен қызметтерін пайдаланды.

«2016 жылы ТШО серіктестері теңіз мұнай кен орнының өндірістік қуат ты-лығын арттырудың келесі кезеңі болып

табылатын Келешек кеңею жобасы – Ұңғы ернеуіндегі қысым ды басқару жобасын (ККЖ-ҰЕҚБЖ) қаржыландыру жөніндегі ақырғы шешімнің қабылданғаны тура-лы жариялаған болатын. ККЖ-ҰЕҚБЖ

нысандарының құрылысы барынша тиімділікті арттырып, қаражатты үнем-деу мақсатымен бір уақытта орындалып жатыр. Өндірістік қуатты арттыру мақ-сатында табысты түрде жүзеге асырылған ТШО-ның алдыңғы ЕБЗ/ШГА жобасы тәжіри бесін негізге ала отырып, ККЖ өн ді ріс қуатын жылына шамамен 12 мил лион тонна немесе тәулігіне 260 мың бар рельге арттырды. Осылайша мұнай өн ді рісінің жылдық көлемін шамамен 39 мил лион тоннаға немесе тәулігіне 850 мың бар рельге жеткізу көзделеді», дейді Р.Қуатов.

ҰЕҚБЖ атқылайтын ұңғылардың ернеулік қысымын төмендетіп, қолда-ныс тағы алты кешенді технология-лық желінің кіреберісіндегі қысымды арттыру арқылы «Теңіз» кен орнында жұмыс жасайтын зауыттардың толық қуатпен жұмыс істеуін қамтамасыз ет-кен. Қазіргі таңда ел аумағындағы жоба аясында 20 мыңнан астам қазақстандық азамат еңбек етеді, бұл Қазақстандағы жоба қызметкерлері жалпы санының 92 пайызын құрайды.

Нәзира ЖӘРІМБЕТ,«Егемен Қазақстан»

Облыс орталығының батыс шалғайы соңғы аз ғана жылда қарқынды дамыған болатын. Осыдан оншақты жыл бұрын Қостанай қаласының осы бетіне шыға келсең көсіліп жатқан дала алдыңнан шығатын еді. Міне, қазір онда машина құрастыратын бір емес екі зауыт – «АгромашХолдинг» пен «СарыарқаАвтоПром» тұр. Тотыдай құлпырып, «Арман» шағын ауданы, әлеуметтік нысандар бой көтерді. Енді қос зауыттан сәл әрі қатарласа аумағы 400 гектар болатын «Қостанай» индустриялық аймағы ор-наласты. Оның құрылуы үш кезеңнен тұрады. Алғашқы кезеңінде аймаққа оның әкімшілік-тұрмыстық кешені салынып, пайдалануға берілді. Онда жалға алушылар үшін 10 кабинет, 40 орындық асхана, 11 орындық қонақ бөлме, 90 орындық мәжіліс залы орналасқан. Алдағы уақытта мұнда инвесторларға оңай болуы үшін банк консультанттары, нотариус, кәсіпкерлерге қажетті басқа қызмет

түрлерінің өкілдері отыратын бола-ды. Индустриялық аймаққа биыл газ, байланыс, электр желісін тарту секілді инфрақұрылым жұмыстары 2,5 милли-ард теңгені құрады.

Мұнда өңір экономикасына ин-вестиция салатын өндіріс кәсіпорын-дары орналасатын болады. Биыл қыркүйек айында көрші Ресейдің Екатеринбург қаласындағы VEK компаниялар тобы мен қостанайлық «Тобыл» ӘКК» АҚ бірлесіп құрған «VEK Qazaqstan» лифт құрастыратын зауыты «Қостанай» индустриялық аймағынан орын тепкен алғашқы қарлығаш болды. Қазір аймақта оның әмбебап-құрастыру цехының құрылысы жүріп жатыр. «Тобыл» ӘКК» АҚ басқарма төрағасы Қанат Нұршиннің айтуынша, келесі жылы сәуір-мамыр айларында цехтың құрылысы аяқталады, мамыр айында Екатеринбургтен лифт құрастыратын жабдықтар әкелінеді. Маусым айында алғашқы өнім де дайын болуы тиіс.

Бізді Қостанай жағының инвес-торларға жағдай жасауы қызықтырды. Облыс әкімдігі барлық мәселелерді

жедел шешіп берді, дейді VEK ком-па ниясының бас директоры Михаил Молочников. Ресейлік инвес тордың айтуынша, 600 килодан аса жүк көтеретін лифтілер жасауға қазақ-стандық металл пайдаланылады. Зауыт тың алғашқы кезеңінде 45 жұмыс орны ашылады. Жұмыстың қазақстандық үлесі 60 пайызға дейін жеткізіледі. Өндіріске қазақстандық металдың, арзан жұмыс күшінің пай далануы және салық жеңілдігі лифті бағасының Ресейдегі балама-сына қарағанда, біраз арзан болуына ықпал етеді. Өндірілген өнімді өт-кізуде де екі жақ мүдделі болады. Қостанай жағының жүргізген жұмысы арқасында әлі құрылысы жүріп жат-қан зауыттың өніміне сұраныс жасап қойғандар да бар. Зауыт лифтімен тек Қазақстанды ғана қамтамасыз етіп қоймайды, алдағы уақытта экспортқа шығаруды да жоспарлап отыр.

Облыс әкімі Архимед Мұхамбетов лифті құрастыру зауытының құры-лыс барысын қарағаннан кейін индуст риялық аймақтың әлеуметтік-тұрмыстық кешеніндегі мәжіліс за-лында инвесторлар тарту жөнінде кеңес өткізді.

– Алдағы екі жылда индустриялық аймаққа кемінде 10 өнеркәсіп кәсіпорны орналасады. Біз бұл жер-ге құрылыс өндірісі, автобөлшектер

шығаратын, азық-түлік өндіретін кәсіпорындар келеді деп жоспарлап отырмыз. Ол үшін мұнда барлық инфрақұрылымдық жағдай жасала-ды, – деді облыс басшысы. Қазірдің өзінде жергілікті «Астық» элеватор зауыты» ЖШС, ыдыс және орау зат-тарын өндіретін алматылық «Қостанай Пак» компаниясы, ірі жүк машинала-рына жабдықтар жүйесін өндіретін ресейлік «Глоб Газ Групп» компания-лар тобы индустриялық аймақтан орын алу үшін келіссөздер жүргізуді бастады. Оның сыртында мәжілісте Ресейден келген бұрғылау құралдарын өндірумен айналысатын және өзіндік технологиясымен су және канализация құбырларын қалпына келтіретін екі инвестор ұсыныстарын айтты.

Алдағы жылы Қостанай облысы тарапынан индустриялық аймаққа инфрақұрылым жұмыстарын жүргізу жалғасын табатын болады. Мұнда әлі де 4,5 шақырым тас жол төселеді, темір жол тұйығы тартылады. Соның барлығына республикалық бюджет-тен 2,6 миллиард теңге қарастырылып отыр. Индустриялық жаңа аймақтың болашақта тек Қостанай облысы эко-номикасын өрге сүйреп қоймай, еліміз экономикасының одан әрі дамуына ықпалы болады деген сенім бар.

ҚОСТАНАЙ

Өңір экономикасын өрге тартатын жаңа лепҚостанайда жаңа индустриялық аймақ ашылды

Мұнай-газ секторын дамытуға барлық мүмкіндіктер бар– дейді «Теңізшевройл» ЖШС мұнай өндіру технологиясы бөлімінің менеджері Руслан ҚУАТОВ

Руслан ҚУАТОВ, «Теңізшевройл» ЖШС мұнай өндіру технологиясы бөлімінің менеджері:

«Бүгінде сұйық көмірсутегі өндірісіне байланысты Қызылорда және Жамбыл об-лыстарында, Каспий қайраңындағы мұнай-газ құрылымдарында ауқымды зерттеу-лер жүргізілген. Мұндай іргелі шаруалар отандық экономиканың жалпы жай-күйін сипаттайтын көрсеткіштерге оң әсер етеді және елдің экспорттық әлеуетін арттырады. Қазақстандық мұнай өндіру көлемін шамамен 4 есеге дейін өсіреді. Бізде қолданыстағы кен орындарын әзірлеуді, құрлықтағы және Каспий қайраңындағы перспективалы құрылымдардың пайдала-

нылуын жандандыру арқылы мұнай өндіруді ұлғайтуды қамтамасыз ету үшін барлық мүмкіндіктер қарастырылған. Ол, ең алдымен саладағы компанияларға, мамандарға тың серпін беріп,істің өнімділігіне көмектеседі».

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан аумағындағы мұнай-газ секторының экономикалық әлеуетінің дамуы сұйық көмір сутегін өндірудің көлемін арттыр у ға, инфрақұрылым нысан дары ның кең желісін құруға және мама н данудың жаңа салаларын қа лыптастыруға мүмкіндік бер еді. Ал еліміздегі мұнай және газ өнер кәсібі жылдан-жылға қарқынды дамып келе жатқан ірі сала болып табылады. Әсіресе тәуелсіздік жылдарында сала көрсеткіштері еселеп өсіп, халық тұрмысының, әлеуметтік ахуалының көтерілуіне септескенін айтуымыз керек. Осы орайда АҚШ мемлекетімен бірлесе ірге қалаған «Теңізшевройл» ЖШС жетістіктерін мақтанышпен айтуға болады. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Қостанай» индустриялық аймағының ашылуын облыс экономикасын-дағы тарихи маңызы бар ерекше күн деп атауға болар. Өйткені инвести-ция тарту арқылы бизнесті шапшаң дамытуды көздейтін индустриялық аймақтың болашағы зор. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

4 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛЭКОНОМИКА

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Еуразиялық Топ (ERG) құрамына кіретін «Соколов-Сарыбай кен-байыту өндірістік бірлестігі» акционерлік қоғамында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен өткен телекөпір кезінде «Ақылды карьер» жобасы іске қосылды.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

– Жаздың күні маған бір бақ­уат қытай азаматы келді. Үш қо­ңырдағы жайлауда үш мың бұ­қам жайылып жүрген. Елден «Кіл қоңды бұқасы бар» деп ес тіген екен, әлгі кісінің басы айналып кетіпті, бірден: «Бәрін сат, Қы тай­ға қазір алып кетемін», деп қол қа­лады. Тірідей салмағы бойын ша килограмына 3 мың теңгеден төле­мек. Ал керек болса, әжептәуір ақ ша! Мен бірден былай дедім: «Көп қиыншылық көрдім, осы үш мың бұқа үшін мен қаншама тер төктім, ең болмаса қызығын кө­ре йін. Алдымен елімді етпен қам­тамасыз етейін. Сондықтан да сата алмаймын. Бұл ет әрі өте таза. Қазір бұдан басқа 5000 сиыр Бақанастың құмында жайылып жүр». Одан да деп алдым да, оған ұсыныс жа­садым, екеуміз кәсіби тұрғыда одақтасайық, мендегі қа зіргі мал ба­сын 20­30 мыңға дейін жеткізейік. Өз тарапымнан Үкі меттен тағы да 30 мың гектар жер сұрайын, 50 мың гектарға екеу міз болашақта санын еселеп кө бейткен әлгі 20 мың сиыр­ды бірігіп асырайық. Содан соң ғана сіздерге асықпай ет жібере бастай­мыз дедім.

– Шетелдік әріптесіңіз бұған иланды ма?

– Ол: «Жоқ, ірі қара малының еті маған қазір керек еді», дей­ді. Тіпті асығыс. Мен: «Жоқ, са та алмаймын», дедім. Менің қа зір­гі мақсатым, малдың басын кө­бейту екенін түсіндірдім. Ол да, мен де бір­бірімізді ұғындық. Әң­гімеміз осы жерден үзілді. Жылы қоштасып, шығарып салдым. Де генмен, ойланып қалдым. Әр сиырдың тірідей салмағын есеп ­тегенде бір қилограмына 3500 теңгеге дейін беремін дейді, көр­діңіз бе?! Біздегі базар бағасы 1500 теңге, енді осыған қарап саралай беріңіз...

– Осы орайда бір сауал туын­дайды: қазір бізге инеден бас­тап, ине тәрізді тіс шұқитын шыбыққа дейін көр шілерден әкеліп жатырмыз. Сөре тол­ды. Темір­терсектен жа салған бұйым­жабдықтарды айт пай­ақ қояйық, қыбырлаған сан түрлі техникаға дейін қат емес. Бұған қарағанда сіздің 3000 ірі қараңыз бұйым ба, көршілер бір мезетте бәрін сыпырған күйі са тып алып кетсе қайтесіз?

– Экспорт деген бар емес пе, ол қанатын жайса, біздің еліміздің өскендігі, елдің қорына қаражат құйылады. Бірақ, ол үшін біз алдын ала мал басын мейлінше көбей тіп алуымыз керек қой. Сонда ға на бәсекелеспен иық тіресіп сөй ле­се міз.

– Ендеше бұл арада шошитын жайымыз жоқ қой?

– Біздің Алматы облысында мен сияқты 3000­нан әрі қарай ірі қа ра мал басын ұстап отырған бес­алты фермер бар. Олар бар малын бір күнде сата салмайды. Ал әр ауылдың әр үйі бір сиыр, көп болса екі сиыр, бұзау ұстайды. Шетелдік әріптесім ерінбей ауыл араласа барлығы жиналғанда қолдағы мың қаралы сиырды мүйізінен сүй реп алып кете ме деп қорқамын. Кило­грамына 3,5­5 мың теңге беремін десе, кім шыдап тұрар дейсіз?! Ба зар бағасын жоғарыда айттым. Мұн дай жағдайда ауыл адамы кел ген қалталы қонаққа сиырын ноқтасымен жетектетіп жібереді ғой. Міне, мен содан, халықта – ауыл да мал қалмай қала ма деп, со­дан қауіптенемін. Бірақ, кейде сол ауылдың өзінен жай күні барып мал сатып ала алмайсың, қазір жұрт тың бәрі мал басын көбейтуге кіріскен, соның қамын жасап жатыр, ертеңгі күнін ойлайды.

– Жасыратын несі бар, қа зір биологиялық препараттар ар­қылы мал қоңын лезде көте ретін тәсіл дейміз бе, айла­әрекет дей­міз бе шықты. Мәселен, ше тел дік бизнесмен сізге келісімге отыр ған соң сондай препараттарды кеңінен пайдаланып, мүйіз ді ірі қараны

демнің арасында етті қылып, бы­лайша айт қан да, тұқымын бұзып жібереді деп ойламайсыз ба?

– Жоқ. Біз де адам баласы­мыз ғой. Мен ондайға жол бер­мей мін. Өйткені менің ең бірін ші жүрек қалауымен алған маман­дығымның өзі зоотехник. Малды күтіп­баптаудың жайын білеміз, қыры мен сырына бала кезден қа­нықпыз, ауылда өскеннің артық­шылығы сол. Мемлекет сіз айт­қан ол мәселені қалт жібермей ба қылауда ұстап отыр, менің өзім Премьер­Министрдің, оның орын ­басарының аграрлық сала бойынша кеңесшісі қызметін атқардым, де­мек, маған ондай қат қыл қадағалау жақсы таныс.

– Сіз қолдағы ұстап семірткен малыңызды қайда өткізесіз?

– Алматының «Алтын Орда» сау да кешеніне алып келеміз. Ер те бастан мәмілеге келген өз­ара келісімшартымыз бар. Сау­да да асыл тұқымды мал еті тұр­ғандықтан да олар оны заң жүзінде қадағалап, міндетті тексеруден өткізіп алады. Өйткені менің өткізіп отырған малымның асыл тұқымды деген атауы бар, оған қойылатын мемлекеттік талаптар бар.

– Бүгінгі таңда сіздің иелігіңіз­де қанша мал басы бар?

– Қазір менің қарамағымда бес мың аналық ірі қара, үш мың бұқа, үш мыңдай жылқы тіркелген. Бәрі асыл тұқымды болғандықтан, са­тып алушы оны құжаттарымен қоса қабылдайды.

– Пайдаланатын жер аумағы­ңыз қанша, егер құпия болмаса?

– Оның несі құпия, 20 мың гек­тар жерді пайдаланамын.

– Қанша адамға жұмыс тауып беріп отырсыз?

– Жұмысшы­қызметкерлердің жалпы саны 100­ден асады.

– Шетелдіктермен тәжірибе алмасу жайы қалай?

– Шетелге жиі шығамын. Мәсе­лен, Франция сапарын алайық­шы, біздің Шығыс Қазақстанның же ріне ұқсастық байқадым. Бізде суық, ал оларда таулы жер, жылы. Сиырларын көрдім, біз секілді көп ұстамайды, ең көбі жүз бас қана. Үйренетін әдістері көп, ын­тымақтаса жұмыс істеп жатырмыз...

– Өзімізде бола тұра шетел­ден қоралап мал тасуға қалай қа рай сыз?

– Жо­ооқ, мен бұл іс­әрекетті он ша жақтырмаймын. О бастан оған қарсы азаматтың бірімін. Мал тұқымын асылдандырудың то­лып жатқан басқа да жолдары бар. Маман ретінде айтайын, өзіміздің кәдімгі Алатаудың ақ бас сиы­ры, Әулиекөл сиыры, «Сантагер» тұқымы, т.б. жеткілікті емес пе?! Бұлар ыстық­суыққа да, тіпті ең ақыры шаңға да төзімді ірі қара са­налады. Еті жағынан да, төзімділігі жағынан да шетелдік ірі қараның қай­қайсысын да он орап алма­са қолыңды әкел! Бірақ, тәжірибе алмасудың еш зияны жоқ.

– Алматыға Үндістан мен жер­дің арғы бетіндегі Уругвай дан ет әкеледі, мұны қалай түсі не міз?

Бізде шынымен де ет тап шылығы болғаны ма?

– Жоқ. Ол жақта ет арзан. Мұ ­ның бәрі ылдым­жылдым биз­нес мендердің тірлігі. Мұз қабыр­шақтарының арасында сақ талып, әбден мыжғыланып ұрылған бұл ет мейрамханаларға түседі. Кә­дімгі қап­қара стейк, кәдімгі май­сыз езілген ет. Мейрамханаға ден­сау лығын күтіп барған азаматтар сондай майсыз етті жейді. Таң сық қой! Менің білуімше, ондай еттер ол жақтан килограмы небәрі 500­600 теңгеден сатып алынады.

– Жақсылық аға, есіктің ал­дында ентелеп 2018 жыл тұр. Соң­ғы жиырма жыл бойы фермер бола мын деп малдың соңынан жүгірдіңіз. Айтыңызшы, көңілі­ңіз марқаятындай дәреже биігіне жете алдыңыз ба? Әлде әлі де осы лай жүгіре бересіз бе, шарша­май сыз ба?

– Әлі де жүгіре беремін. Шар­шамаймын. Айналайын­ау, менің төл мамандығымның өзі зоотех­ник­инженер емес пе еді?! Бұл да бір спорттың түрі. Динамикалық қозғалыс адамды шаршатпайды.

–Осы жылдар ішінде сіздің Олим пиада чемпионы, әлем чем­пионы деген атақтарыңыздың, беделіңіздің бизнеске қаншама көмегі тиді?

– Бүкіл халық сыйлайды. Рах ­мет. Шүкір. Елбасының өзі тәуел сіз­діктен кейін туған қанша ма спорт­шының алдында мені ашық тан ашық бір бас жоғары қойып келеді. Халық тұңғыш Олим пиада чемпио­нымыз деп ер келе теді. Осының бәрі қолға алған ісімнің берекет табуына себепші болды.

– Ғылыми атақ алу ойыңызда жоқ па?

– Ғылыми атақтың өзі далада­ғы, қорадағы, жайылымдағы тә жі­ри беден туындайтын дүние емес пе? Қазір аса білікті деген бір­неше ғылым докторы менің кеңес­шілерім...

– Халыққа биік мінберден, Пар ламент залынан ой тастасам, кеңес берсем деген мансап­ой бол­ған жоқ па?

– Ойбай­ау, менің өзім сол ха лық­тың арасында жүрген жоқ пын ба? Күнде біргеміз. Ойы, сө зі, реніші мен қуанышын бір кісі дей көріп келемін. Сондықтан да ондай бақыттан қол үзгім жоқ. Ма ған кезінде ол тұр­ғысында ұсы ныс түскен, саналы түр де бас тарттым, себебі шынайы ор тадан алшақтап қалмасам екен деймін. Екі жақты жұмыс істей ал­маймын. Кеше ғана кәсіпкерлер ал­дында сөз сөйледім, алдыңғы күні Әл­Фа раби атындағы Қазақ ұлттық университетінде мың студентпен кездестім, Ұлттық Олимпиада ко ми­теті еш ұмытпайды, шақыра ды, жас спортшыларға бата бере мін, көрдіңіз бе?! Мұның сыртында далада ма­лым тосып тұр... Бәріне уақыт таба­мын. Астана, Талдықорған, Алматы, Бақанас, міне, менің негізгі мар­шрутым, оның сыртында еліміздің әр бұры шынан үзбей шақыру аламын...

– Елбасымен де кездесіп қа­лып жататын шығарсыз?

– Әрине, әрине... Сондай бір кезде су үстінде мен Елбасына өз ұсы нысымды айттым, елімізде мен сияқты 5 мың жігіт табылса, елі­міздегі шамамен алғанда рес ми тіркелген 5 мың ауылды бәріміз жа­былып көтеріп жіберсек қайтер еді? Сөйттім де, жиған тәжі рибеммен бөлістім. «Иә, Жақ сылық оның өте жөн екен... Әттең, ол да бір оңай шаруа болмай тұр ғой», деп Елбасы ойланып қалды. Қазақтың жерінен көктеп­көгеріп, өсіп­өніп, дүниесін шетелге шашып жүрген азаматтар туралы ойлады ма екен, білмеймін!? Расында да менің іс­әрекетім бір ауылдың төңірегінде ғана қанат жайған іс, ал ұлан­ғайыр Қазақстанның әр аумағындағы бо­лып жатқан ұлан­асыр әрекеттерден мен хабарсызбын ғой. Ел басқару оңай дейсіз бе?

Мысалы, мен Алматы об лы­сы ның Мыңбаев ауылын өркен­де темін деп шаруашылықтың бар қал ған дүние­мүлкін қолыма ал­дым. Халқының саны ол кезде 2000­ға жетеғабыл еді. Қазір 5000 тұр ғыны бар. Ауылға газ тарттым, ел дің қуанышын көрсеңіз. Әсі ресе, әйелдер қалай шаттанды десе ңізші! Өз қаражатыммен спорт кешенін сал­дым, қазір онда 200 бала спорттың тоғыз түрімен айналысады, оның ішінде күрестің төрт түрі бар. Мұның сыртында фит нес­клуб аштым, 100 орындық бала бақша салынды, қолжетімді бағамен пәтер берілді. Жоғарыда айтқан 5 мың ауылды дәл осылай көтерсек деген, соған баста­машы болсам деген ниетім еді ғой.

– Сіздің несиеге деген көзқара­сыңызды білгім келеді. Кәсіпкер үшін мемлекеттен несие алудың қандай қиындықтары бар?

– Несие алудың ең қиын жері – құ жатта, өз басым өзгедей қиын­дыққа тап келмедім. Ақша алу үшін алдымен бірқатар құжат жи­на уың қажет, ал ақшаны бергеннен кейін де үкімет артыңнан қал май тықақтап оның жайын тексеріп отырады. Бәріне құжатпен жа­уап беруге тиістісің. Менің бү­гінгі таңда көзімнің жеткені – біз дің көпшілігіміз қарапайым ға на қажетті құжаттарды қара­пайым түрде ғана толтырып тиісті мекеменің қолына тап­тұйнақтай етіп табыстай алмаймыз, ерін­шектігіміз ұстайды, әлі де бол­са немқұрайдылығымыз басым. Мәселен, мен белгілі бір сома­ны алу үшін банктің соңынан 2 жыл жүгірдім, қаншама білімімді сарп еттім. Бірақ, бәрібір өзіміздің ор тадан тыс ешкімге жалынба­дым, ешкімнен көмек сұрамадым. Жанымда қаншама білімді азамат жұмыс істейді, солардың бәрі ат­салысты, ақыры 2 жылдан кейін несие ақша қолыма тиді. Қазір «Агрокредит» компаниясына рахметтен басқа айтарым жоқ. «Сіздер осы мерзім ішінде мені өте көп жайтқа үйреттіңіздер», деймін оларға шын жүрегіммен ризашылығымды білдіріп.

– Атақты спортшы болсам деген ой қай кезден пайда бола бастады?

– Шынымды айтсам, әуелде ондай ой менде мүлдем болған жоқ. Жай ғана балалық арманның құшағында жүрдік. Кейін Кеңес Одағының чемпиондары Әбілсейіт Айханов, Аманжол Бұғыбаев сын­ды баһадүр балуан ағаларымыздың жетістіктерін көрген соң, өзіміз­дің спорт жарыстарындағы жеңіс­терімізді саралай бастаған соң ғана тәтті ой құшағында қалатынбыз...

– Әдемі әңгімеңіз үшін рахмет, Жақсылық аға! Жеңісті де же­місті жолдарыңыз лайым жақ сы­лықпен жалғаса берсін!

Әңгімелескен Талғат СҮЙІНБАЙ,«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ

Суретті түсірген Нұрманбет ҚИЗАТҰЛЫ

ТӘУЕЛСІЗДІК ТАБЫСТАРЫ

15 жыл күрестім, 20 жыл кәсіпкермін – 35 жыл тек сабыр мен шыдамды серік еттім– дейді Олимпиада және әлем чемпионы Жақсылық ҮШКЕМПІРОВ

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Сайып келгенде аймақ­та қолға алынған жаңғыр­ту жұмыстарына тән басты ерекшелік – әрбір кәсіп­орынмен дербес жұмыс істеу үр дісі енгізілгені. Тиісті жол картасы да осы мақсатқа ыңғайластырылған. Биыл облыста жаңғыртылуға тиіс ті нысандар қатарында жиырма кәсіпорын бар. Оның иелері өз өнді ріс терін нығайту үшін оған 12 мил­лиард теңге ин вес тициялық қаражат құю жөнінде есеп жасапты. Арнайы тізімге ен­бесе де, өңірде өндірістің әр түр лі салаларында бұл мә се­леге қатысты қадам жасай бастаған кәсіпорындар қа­тары көбейіп келеді.

Бұл талпыныстар нәти­же сіз де емес. Егер соң ғы үшін ші тоқсанның қорытын­ды сында өңірдегі барлық әлеу меттік­экономикалық көр сеткіштер бойынша өсу де ректері тіркелсе, мұнда жаң ғырту жолын ұстанған өн дірістік кәсіпорындардың елеулі үлесі бар екеніне шек келтіруге болмайды. Сон дай­ақ осы уақыт ара­лы ғында өңір өңдеу өнер­кәсібі бойынша еліміз бойынша бірінші орын­да иеленгені де жаңғырту жұмыстарының жеміссіз емес екенін көрсетеді. Ай­талық, өндірілген өнім мен шикізаттың көлемі жө ніндегі астрономиялық сандарды алға тарта сөй­лей тін басшылар бар. Бұл соншалықты мақтан тұ­туға, желпініп айтуға тұ­рарлықтай көрсеткіш бола алмаса керек. Өйткені өнім­ді өндіру бар да, өң деу бар. Тіпті екеуінің айыр ма­шылығы жер мен көктей де се де болады.

Қазіргі қолда бар де­ректер өткен тоғыз айдың ішінде он бес кәсіпорында 9,5 миллиард теңгенің жаң­ғырту жұмыстары жүргізіл­генін айғақтайды. Алдағы мақсат – жыл аяғына дейін жоғарыда көрсетілген ме­жеге жету. Әрине, кәсіп­орындарды жаңғырту жұ­мыс тары құр, жалаң тізбеге құрылмауға тиісті. Егер оның қорытындысында ең­бек өнімділігі өсіп жат са – ал ға қойылған мақсат­тың орындалғаны емес пе? Бұл бағытта ақтө белік өн дірісшілер жыл қоры­тындысы бойынша еңбек өнімділігін 12,5 пайызға көтеруді көздеп отыр, дейді Ақтөбе облысы әкімінің орын басары Қайрат Беке нов.

Сонымен бірге ол, өңірде өнімнің өзіндік құны мен қайта өңделуін тереңдету жөнінде де ауқымды ша­ралар белгіленгенін айтып берді. Бүгінгі таңда облыс­та жаңа желілерді іске қосу есебінен шығарылатын өнім нің экологиялық жағ­дайын жақсарту мәселе­лері де қоса ойластыры­лып отырғаны –жаңашыл­дықтың бір жаршысын­дай әсер қалдырады. Сөз жоқ, бұл тиімділік пен пай­да әкеле алатын жобалар қатарын толықтырмақ.

Қазіргі кезде облыс та

бә секеге қабілетті ірі кәсіп­орындардың ин дус триялан­дыру деңгейін кө теруге жан­жақты көңіл аударыла бастағаны да үл кен сенім туғы зады. Осы арқылы экс порт тық өн дірістерді да мытуға жол ашы лары анық. Ең бастысы, осын­дай тәсіл арқылы жыл ая ғына дейін өндірілген өнім нің қосымша өсімі мен өндірістік басқару техно­логиясын жаңа деңгейге көтеру қарастырылған. Екін ші бір тұрғыдан алғанда бұл импорттық тауарлар мөл шерін елеулі түрде шек­теуге жол ашатын игі іс бол мақ.

Өнеркәсіптік кәсіп­орын дарды жаңғырту ісін жүр гізумен қатар, облыс та құрылыс саласына да жа­ңаша көзқарас енгізу мә се­лелері ойластырылған. Мұн­дай өміршең бастама бірінші кезекте жергілікті құрылыс индустриясының өнімдерін пайдалануға ба сымдық беру­ден көрініс тауып отыр. Оның нәти же лері де тәп­тәуір деуге бо лады. Қазіргі күні аймақ­тағы құрылыс компания­лары өздеріне қажетті мате­риалдарының 80 пайызын жер гілікті жерден пайдала­нылады. Әрине, бұл арада цемент және металл секілді құрылыс материалдарының түрлері өзге өңірлерден жет ­кізіледі.

Қысқасы, жаңғырту жұ ­мыс тарының өрісі де, ау­қы мы да кең болса, бұл жағ дай Президент Жолда­уында айтылған кешенді мін деттердің ойдағыдай орын далуына толық негіз қа лайды. Бұл ретте оған тек ірі кәсіпорындарды ға на емес, сонымен бірге ор таша өндіріс орында­рын тартудың тиімділігі де мол болмақ. Қазір об­лыста атқарылар істің бас­ты салмағы осы мәселеге қарай ойысып ке леді. Сон­дай­ақ өңірде жаңғырту мәселелеріне қатысты іс­ке асып жатқан кешенді ша ралар оған әлеу меттік сала лардың да қатысуын көздейд і . Бұл орайда ЭКСПО­2017 маман дан­дырылған халықаралық көр ме кезінде көпшілік та­нысқан жобалар ендігі ке­зекте ел игілігіне қызмет етуі керектігі бұл істің ар­қа уы болмақ.

Таяуда Ақтөбеде өт кі ­зіл ген инвестициялық фо­рум ның басты желісі дәл осы мәселеге арналғаны да аян. Мұндағы бас ты мақ­сат өміршең технология­ларды жергілікті өндіріс орында рына орнықтырудан туын дайды. Түйіп айтқан­да, облыстағы ірі кәсіп­орын дар алдағы жылда ры технологиялық жаңғырту ісіне аса қомақты қаражат бөлуді ойластырып отыр. Әлбетте, басты мәселе тын ­дырылған іс пен түпкі нә­тижеде емес пе? Осы орай­да ақтөбелік өндірісшілер жаң ғырту ісіне жұмсаған қа ражатының мөлшеріне сай бұдан тиісті қайтарым ала тынына сенім білдіргіміз келеді.

АҚТӨБЕ

Соны серпінАқтөбе өңірінде өндірісті жаңғырту оң жолға қойылған

Нәзира ЖӘРІМБЕТ,«Егемен Қазақстан»

«Ақылды карьер» жобасы тиім­ділік көрсеткіштердің толық ай­қындылығын және бақы лау ды қам тамасыз етеді. Бұл кәсіп орын­ның шығарған өніміне, жалпы өн діріс экономикасына оң әсер береді. Жаңалық Индустрия 4.0 эле менттерінің бірнешеуін енгізу арқылы концентрат өндірудің

толықтай біріктірілген циклын білдіреді.

Жоба элементтерінің бірі ГИС және ERP жүйесімен біріктірілген автоматтандырылған Modular жү­йе сін енгізумен байланысты. Ол өн­дірістік үдерістерді үлгілеу дегенді білдіреді. Карьердегі жағ дай лардың жедел мониторингін, қа жетті тү­зетулер енгізуді және ке ніш көлік жаб д ықтарын оң тай лы бөлуді опе­ратор емес, компьютерлер жүзеге

асырады. Маман тек «Ақылды карьердің» үздіксіз жұмыс істеуін бақылайды. Нәтижесінде шұғыл есепке алуды және инвестициялық шешімдерді қабылдауды қолдау үшін жабдықты пайдалану туралы 100 пайыз анық және толық ақпарат алынады.

Осының барлығы өндірістегі қа­теліктер мен жаңылуларды азайтады, техниканың жоспардан тыс тұрып қалуын болдырмайды, оның қозғалу және тарату жылдамдығын арттыра­ды, шығындарды оңтайландырады. Ең бастысы, жабдықтың өнімділігін 10 пайызға арттырады.

– Бұл өндіріс шығындарын ба­рынша азайтып, миллиард теңгеден астам қаржы үнемдеуді қамтамасыз

ететін өте жоғары көрсеткіш,– деп атап өтті ССКӨБ президенті Бе­реке Мұхаметқалиев. – Бүгінгі таң­да ең заманауи технологияларды қол дана отырып, техникамен қайта жарақтандыру экономикалық тиімді жобаларды жүзеге асыруға және еліміздің кен­металлургия кешенінің бәсекелестік ұстанымдарын ны­ғайтуға көмектеседі. Сондықтан да Индустрия 4.0 элементтері кен өн діру өнеркәсібіне молынан ен­гізілетін болады.

Бұл технологияны Еуразиялық Топ өзінің барлық өндіруші кәсіп­орындарында енгізетін болады.

Қостанай облысы,Рудный қаласы

ӨНДІРІС ӨРІСІ

«Ақылды карьер» іске қосылды

––––––––––––––––––––Ел экономикасын одан әрі дамытудың басты ке-пі лінің бірі – техно ло гия-лық жаңғырту жұ мыс та-рын жүйелі түрде жү зе-ге асыру болып отыр. Бұл міндет ел Президент

Н.Ә.Назарбаевтың Жол дауы ның басты өзегі болып табылады. Мемлекет басшысы атап көрсеткендей, мұның өзі дәстүрлі базалық салаларды дамытуға соны серпін бермек. Осы орайда өнеркәсібі өркен жайған Ақтөбе облысында тың іс-шаралар кешені белгіленіп, жүзеге асырылып келеді. Жаңғырту дегеніміз бұрыннан бар индустриялардың екінші тынысын ашып, оның өрге озуы үшін қосымша қаражат құю ұғымын беретіні белгілі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛ 5РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

––––––––––––––––––––Орал қаласында «Жомарт жүрек-2017» атты ме-ценаттар форумы �тті. Форум аясында бірнеше шара �тіп, оған �нер мен білім, саясат пен эконо-мика саласында жүрген оралдықтар шақырылды. ––––––––––––––––––––

�білсейіт МҰҚТАР, тарих ғылымдарының докторы, профессор

Бопай есімі Ресей мұрағаты құжаттарында 1731 жылдан кейінгі тарихи оқиғаларда атала бастай-ды жəне оның барысында орыс елшілері ханымға бірден наза-рын аударады. Бұл кезеңде ол Əбілқайыр хан шаңырағының ұйытқысы ғана емес, соны-мен бірге ханның барлық саяси қадамдарын қолдаушы ретінде көзге түседі. Мəселен, 1736 жылы 24 маусымда ханның кешкі қабылдауында болған Дж.Кэстль: «Ханның сол жағында дəл сондай төрткүл жібек шымылдықтың ар-тында оның үш əйелі отырды. Ең жасы үлкен бəйбішесі – ханшасы төрде отырды, оның үстіне кигені қызыл жібектен, алтын жіппен өрнектеп тастаған, басындағы əшекейлі биік бас киімі түріктің сəлдесіне ұқсайды жəне өзі ал-тынмен кестеленген. Қалған екі əйелі Бұхардың қызыл барқытына оранған, əрқайсысы басына ақ шыт орамал байлап алған» дей келе, Бопай ханымның өзгелерден ерекшелігін, оның еуропалық салт-дəстүрлерді білуге құмартқанын жазып қалдырады

Ал 1740 жылы қазан айын-да Сырдағы Кіші Қуандария жағалауындағы Адам ата өзені бойындағы хан тұрағына келіп Бопаймен кездескен поручик Д.Галдышев ханымның Ресей патшасының жай-күйін анықтауға ұмтылғанын жəне қазақ-орыс қарым-қатынасындағы игілікті істерді сөз қылғанын хабарлай-ды. Кейін прапорщик Муравин: «менімен нағыз ханым Бопай сөйлесті» дей келе, оның ханның Елек өзені бойында қорған салу жос парымен бөліскенін, сол мақ-сатта Орынбор комиссиясы басшы-сымен кездесуді жоспарлағанын хабарлағанын жазып алады.

Бопай ханым ел тарихында хатталған Кіші, Орта жүзден 500 белгілі сұлтан, би, батыр, стар-шындар қатысқан 1748 жылдың маусымындағы кеңеске қатысқан. Кеңесте елдің болашақ даму бары-сын талқыға салған Əбілқайыр хан қазақ-орыс қарым-қатынасындағы бетбұрысты қадамдарымдағы бас-ты мақсатым «өзім үшін емес, бүкіл қазақ халқының пайдасы мен тыныш өмірін қамтамасыз ету бол-ды» дей келе, ханды мойындамай бетімен жайылған жұртын сынға алады. Ханнан соң Бопай ханым сөз алған. Ханым: «Біріншіден, тыныш өмір қамтамасыз етілді. Екіншіден, ешқандай сыртқы жау бізге қарсы батыл шабуыл-дай алмайды... Біз ұлымызды Ресейге аманатқа жібердік, оны енді алмастыру қажет. Аң екеш аң да баласын аялайды, басқалар сияқты біз де балаларымызды қимаймыз. Сонда Əбілқайыр хан балаларын аманатқа өзіне сенбей беріп отырған жоқ, өзгелердің, қырғыз-қайсақ «халқының тұрақсыздығынан беріп отыр», деп сөзін аяқтайды.

Ханымның əрбір сөзін тыңдап көпшілікке əсерін бақылаған Сақмар казагы Көбек: «Ханым сөзіне қазақ старшындарының ешқайсысы жауап қайтара алма-ды, керісінше, оның айтқанын толық растады», деп мойындай-ды. Мұның өзі ханымның қазақ қоғамында толық мойындалған тұлғаға айналғанын дəлелдейді.

Бопай ханымның мемлекеттік деңгейдегі саяси қайраткерлігі 1748 жылы тамыз айында Əбілқайыр хан қаза тапқаннан кейін анық көзге түседі. Қалыптасқан сая-си жағдайда ол ішкі бірлікті сақ-тап жаңа хан сайлауды ұйымдас-тырып, Ресеймен байланысты сақтау ға күш салады. Алдымен ханым ұлы Қожахметпен бірге Əбіл қайыр ханның басты қарсы-ласы болған Орынбор губернато-ры И.Неплюевке тамыз айының соңында арнайы хат жолдап, ханның көзі тірісінде Нұралы сұлтанға хан болуды жүктегенін ес кертеді. Хатты алысымен губер-натор ханымға Я.Гуляевті, Көбекті, Смаил молданы аттандырады. Орыс елшілері Қарақұм мекеніндегі Хан Ордасына 4 қыркүйекте жетіп ел ішіндегі жаңалықтарды толықтай күнделікке түсіреді. Я.Гуляев күнделігіне назар аударсақ, Бопай ана көп кешікпей тағы да ар-найы кеңес шақырған. Дəл сол кезеңде ханым жанында Орта жүзден Шақшақ Жəнібектің ұлы Жауқашар, туысы Жаналы, Кіші жүзден беделді Ақкете Алтай, Жаппас Баймұрат, Шекті Бақтыбай, Ысық Байтерек, Алаша

Байсеу, Керейіт Көшімқожа, Мас қар Жəдік жəне өзгелер бол-ған. Атақты Қазыбек би де өз қолдауын Жəнібек сұлтан арқылы жеткізеді. Келесі үлкен кеңес 27 қыркүйекте өтеді. Оған Орта жүзден Шақшақ Жəнібек, 3 би, 3 батыр қатысады. Кеңес тағы да ішкі бірлікті ту етіп, хандық таққа үміткер саналғандарды, соның ішінде Батыр сұлтанды кеңеске шақырады. Ал өзін негізгі үміткер санаған Барақ ел тыныштығын бұзушы қылмыскер ретінде Кеңеске жолай алмады. Сонымен 2 қазанда Нұралы сұлтан Ырғыз өзенінің сол жақ тармағындағы Қайыңды өзені бойында 1000-нан аса адамның қатысуымен хан тағына көтеріледі. Хан сайлауға Орта жүзден атақты Жəнібек тар-ханнан басқа Керей Наурыз би, Шақшақ Қойсары би, Жамбейті би қатысады. Көп ұзамай Абылай сұлтан да келеді. Сөйтіп Бопай ха-ным Əбілқайыр ханның тілегін іс жүзіне асырады. Ендігі мақсат оны көршілес елдерге мойындату еді.

Бопай ханым уақыт созбай 1748 жылы 6 қазанда А.Тевкелевке де хат жолдайды. «Сіздің келініңіз» деп басталатын хаттағы басты мəселе Нұралы сұлтанды жай жүз ханы емес, əкесі Əбілқайыр хан мойындалғандай Бас хан ретінде мойындату болғаны байқалады. Ханым: «Сіздің ақыл-кеңесіңізбен барлық халқымыз бір пікірге қосылып, Орта жүз жəне Кіші жүздің атақты барлық билері менің баламды хан сайлады» дей келе, елдегі ішкі-сыртқы жағдайды есепке алып, қазақ ханын Ресейдің мойындауының маңыздылығын атап өтеді. Ал И.Неплюевке жазған хатында Бопай ханым: «Барақ Əбілқайыр ханды өлтіріп, бізге қайғы жұтқызды» дей келе, Нұралыны хан сайладық, орыс патшасына Орта жəне Кіші жүздің барлық билері атынан ха-бар салынды деп хабарлай келе, Барақ сұлтанды жазалауда Ресей қолдауына ие болуды көздейді. Өйткені бұл кезеңге дейін Барақ сұлтан да қазақ қоғамындағы белді тұлға ретінде орыс патшасымен қарым-қатынас орнатып, елшілік алмасып үлгерген-ді.

Осы тұстағы мұрағаттағы де-ректер Бопай ханымның Əбілқайыр ханның саясатын жалғастырғанын айғақтайды. Оны И.Неплюевтің 1748 жылы 25 қазандағы Ресейдің Сыртқы істер коллегиясына жолдаған хаты анық көрсетеді. Орынбор губернаторы: «ханым жоспарынша... Нұралыны бас хан сайлау, яғни Кіші жүзге тұрақтап барлық қазақтарды басқару, Ерəліні Орта жүзге бекіту, ал Қожахмет сұлтанды Хиуаға хан етіп, ондағы Батыр сұлтан ұлы Қайыпты алмастыру» деп жа-зады. Құжаттың соңына губер-натор өз ойының қорытындысы ретінде: «Əбілқайыр тегі бұдан əрі əлсіремесін, бірақ Əбілқайыр хан тəрізді енді ешқашан күшеймесін», деп жазып жібереді.

Бұл кезеңде Əбілқайыр хан от-басы Қайынды-Ырғыз жағалауын жайлайтын. Бопай ана айналасына Ресейдегі аманаттағы Айшуақтан басқа ұлдарын – Нұралы, Ерəлі, Қожахмет, Əділ жəне Шыңғыс сұлтанды жинақтады. Ал Қарағай сұлтан деректерде көрінбейді. Хан отбасы Əбілқайыр хан өліміне Ресейдің, И.Неплюевтің қатысы барын толық сезетін. Міне, сон-дықтан да ханым орыс губернато-рына «Жесір болып қалдым, көзім жасқа толды, жүрегім қайғы жұтты, оның үсіне кішкене қызымыз қалды, енді не айтуға болады» дей келе, келер күнге үмітпен қарады. Бұл кезеңде ханым алдына бірнеше маңызды мемлекеттік мəселелер рет-ретімен шықты.

Жоғарыдағыдан байқағаны-мыздай Бопай ханым үшін бас ты мəселе Нұралының хан сайла-нуын Ресейге мойындату еді.

Сол мақсатта Ресей астанасына Нұралы ханның күйеу баласы Жəнібек сұлтанның бастауы мен елшілік жіберіледі. Қазақ елші-лігі 1749 жылы 26 ақпанда Санкт-Петербургке жетіп, кейін Орын-борға шілде айында оралады. Нəтижесінде, Нұралы хан өзі сұ-раған қазақтың бас ханы ретінде мо йын далмағанымен, қырғыз-қайсақ тар ханы ретінде Ресей мем ле кеті мойындайды. Бұл арада Ресей біртұтас қазаққа «бір бас хан қажет емес» деген қорытындыға келіп, өз саясатын жүргізе бас-тайды.

Ханым хан сайлаумен қатар Барақты жазалауды бір сəт ес тен шығармайды. Ол турасында тың-шы С.Абдрезяков хабарлай ды. Ханым жоспарына найман руы-нан Өтепбай, Шорақ би, Қабан-бай батыр, қаракесек Қазыбек билер қолдау көрсеткен. Олардың қатарынан Абылай сұлтан, Есет Көкіұлы, Шақшақ Жəнібек бай қал ды. Бопай ханым ойын жүзеге асыру үшін Кіші, Орта жүз қа зақ тарының қатысуы мен бірнеше Кеңес өткізеді, Жоң ғар қонтайшысымен Əбілқайыр хан тұсында басталған құдандалық мəселесін (Нұралының қарындасын қонтайшыға беру) жандандырады. 1750 жылдың ақпан-наурызында Барақ сұлтан екі ұлымен Қарнақ қаласында өлтіріледі. Ресей уақыт созып Барақ сұлтанды өлімге қимаса да, қазақтың ішкі мəселесі осылайша шешімін табады.

Ендігі мəселе Əбілқайыр ханның жерленген жеріне қатысты туындады. 1749 жылы 23 қарашада И.Неплюев Ресей Сыртқы істер коллегиясына жолдаған хатында «қазақтардың хан моласын киелі мекен санайтынын» жасырмай-ды. Оны 1750 жылы 8 сəуірдегі Орынбор кеңсесіне жолдаған хатында Я.Гуляев те мойындай-ды. Я.Гуляев хан моласы туралы Əбілқайыр əулетінің жоспарын аша түсіп, «ханымның хан сүйегін алып Түркістанға кетіп, қалған өмірін сол жақта өткізуді жоспарлағанын, бірақ Ресейдің хан моласы басына лайықты кесене саламыз дегенін естіп ойын өзгерткенін» жазып алады. Я.Гуляевпен кездесу бары-сында Бопай анаға инженер-под-поручик И.Ригельман танысты-рылады. Орыс маманы Əбілқайыр жерленген жер қолайсыз, құрылыс материалдары ол маңда жоқ, сондықтан хан сүйегін Елек, иə Жемге көшіруді ұсынған. Тіпті Ресей үкіметі Əбілқайыр отба-сы келіссе, орыс шекарасына жақын жерге ескерткіш тұрғызуды да ойластыра бастайды. Оған қазақтар «орыстар біздің төменгі жақтағы қыстауымызға қорған тұрғызуды бастаса, ал жоғарғы жақтағы жайлауымызға Əбілқайыр ханға ескерткіш тұрғызамыз деп қорған ойластыруда, мұнымен атақонысымызды тарылтпақ. Сөйтіп, бізді башқұрттар сияқты жан-жақтан қоршауды армандау-да, бірақ башқұрттардай көне қоймаспыз», деп ашық ойла-рын білдірген. Дегенмен уақыт өте хан жерленген жерге кесене тұрғызылған.

Осы жылдары Бопай ананы Жəнібек ханнан тарайтын Үсеке-Жəдік ұрпақтары арасындағы қарым-қатынас та толғандырады. Дəлірек айтсақ, ханым Əбілқайыр-Батыр ұрпақтарын өз төңірегіне жинақтауға ұмтылады. Ол үшін əулеттік құдандаластықты жал-ғас ты рады. Бұл кезеңде Батыр хан ның ұрпақтары Хиуа ханы Қа-йып та, інісі Қарабай сұлтан да Нұралы ханға күйеу бала бо лады. Нəтижесінде, олар Əбіл қайыр хан өліміне қатысы бар қара қал-пақтарды да жазалау үшін Батыр хан, Айшуақ сұлтан, Жəнібек, Өтеулі тархандар 3000 сарбазбен аттанады. Ол турасында Я.Гуляев: «1750 жылы 23 мамырда Нұралы ханмен бірге Темір өзеніндегі Бопай ханымға келдік. Хан өзін тыңдамай қарақалпақтарды шапқан Ерəлі мен Айшуаққа жəне анасына қатты ренжіді», деп хабарлайды. Міне, осыдан соң Бопай ана қоғамдық-саяси өмірден алыстай бастады. Бұл кезеңде ол пайғамбар жасына жетіп, ұлдары Нұралы, Ерəлі, Айшуақ, Қарағай жалпақ жұртқа танылып, нағыз билеушілерге айналады. 1780 жылы 31 мамыр-да ханым жүз жасап дүние са-лып, қазақ-орыс шекарасындағы Татищев қорғанына жақын Шиелі өзені жағасына жерленеді. Оның ізін көп ұзамай Уəли ханның жұбайы Айғаным, Арынғазы ханның жұбайы Жақсы ханымдар жалғастырады.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Əуелі «Туған өлкем – тірегім» атты жастар форумы TEDTalks форматында өтті. Назарбаев зияткерлік мектебіндегі кез-десуде Парламент Сенатының Əлеуметтік-мəдени даму жəне ғылым комитетінің төрайымы Бірғаным Əйтімова, саясат та-ну шы Саясат Нұрбек, «Қазақ-стан-2050» қозғалысының жетек шісі, кəсіпкер Мұxтар Ман кеев спикер санатында сөз алды. Көп шілік жастар Батыс Қа зақстан облысының əкімі Ал-тай Көл гіновтің кітап оқудың пай дасы туралы əңгімесіне ықы-лас пен құлақ түріп, қол соқты.

Форумның мақсаты – туған өлкеге деген сүйіспеншілік арқылы Елбасының «Руxани жаң ғыру» бағдарламалық мақа-ласында белгіленген негізгі мақ-саттарды жүзеге асыруға жаңа серпіліс беру, ғылым-білім, өнер, денсаулық сақтау, спорт жəне азаматтық бастамаларды күшейтуге ықпал жасау, дейді шараны ұйымдастырушылар.

Бұл күнгі шараларға əлемге əйгілі альпинист, дүние жү-зін дегі барлық «сегізмыңдық» шыңды оттегі балонынсыз бағын дырған Мақсұт Жұмаев, əлемге əйгілі скрипкашы Марат Бисенғалиев, сенатор Нари-ман Төреғалиев, танымал өнер қайраткері, «Əзіл əлемі» əзіл-сықақ театрының дирек торы Тұрсынбек Қа ба тов, «Аза-маттық бастамалар зерттеу ор талығы» КЕАҚ бас қар ма төр ағасы Нұрлан Өтешев ар-найы шақырылған. Мейман-дар «Руxани жаңғыру» бағдар-ламасының 4 негізгі кіші бағ-дарламалары – «Тəрбие жəне білім», «Атамекен», «Руxани қа-зына» жəне «Ақпарат толқыны» бойынша семинар-тренингтер өткізді. Бұл шараларға «100 жаңа тұлға» жобасына есімдері енген батысқазақстандық пиа-нист Саида Қалықова, ҚазИИТУ

ғы лы ми-білім кешенінің құ-рыл тай шысы Ақсерік Əйті мов, Зеленов ау дандық ауруха на-сының мед би кесі Елена Шуш-лебина да қатысты.

Шартараптан жиналған жер-лес тер басқосуының қорытын-дысы – «Жомарт жүрек-2017» ме ценаттар форумы болды. Форум алдында Орал қаласы мен ау дан əкімдері Елбасының «Бола шаққа бағдар: руха-ни жаң ғыру» бағдарламалық мақала сындағы «Туған жер» бағдар ламасы ауқымында 2018 жылға жоспарланған жоба-ларды таныс тырды. Батыс Қазақстан облы сында бүгінде 1230-ға жуық меценат бар екен. Олар биыл 851 қайырымдылық шарасына қол дау көрсеткен.

– «Туған жер» бағдарламасы аясында 600-ден астам жоба ұсы нылды. Көрмеге соның 260-тан астамын іріктедік. Жыл соңына дейін ұсынылатын жо-балар саны көбейеді деп отыр-мыз. «Рухани жаңғыру» бағдар-ламасы бойынша «Жомарт жүрек-2017» меценттар фору-мы Орал қаласында бірінші рет ұйымдастырылып отыр. Ту ған жерін абаттандыруға кез келген азамат үлес қоса ала-ды. Олардың қаражаты «Ақ-жайық» қорына жиналады, – деді көрме кезінде облыстық «Ру ха ни жаңғыру» жобалық кең се сінің жетекшісі Салтанат Тұ ман баева.

– Əрбір Қазақстан азаматы үшін туған жерінің көсегесін кө гертуге атсалысу – парыз. Хал қымызда «Жақсының жақ-сылығын айт, нұры тасысын» де-ген сөз бар. Осы игі істі асыруда бүгін батысқазақстандықтар да шет қалмады, – деді өз сөзінде өңір басшысы Алтай Көлгінов.

Облыс əкімі 178 млн теңге қаржыға өз ауылына дене шынықтыру-спорт кешенін са-лып берген Александр Аитовты, өзі туған Сарықұдық ауылына фельдшерлік-акушерлік пункт салып, бүкіл құрал-жабдығымен қамтамасыз еткен қазталовтық Нұрлыбай Жолдыбаевты, жақын күндері Орал қаласында ашыла-тын «Рухани жаңғыру» музейін жөндеуге көмектескен кəсіпкер Мұратбек Мұхамбедиевті үлгі етіп айтып өтті.

«Рухани жаңғыру» бағдар-ла масы қолға алынғалы Батыс Қазақ стан облысында 62 жоба жү зеге асыпты. Оның 7-уі – білім саласында, 1 жоба – денсау-лық сақтау саласында, 10-ы – инфрақұрылымды жақсарту, 9-ы – спорт саласында атқарылған. Осы бағдарлама аясында 2 мə-дениет үйі жөнделіп, 16 ескерт-кіш орнатылған.

Батыс Қазақстан облысының əкімі А.Көлгінов алдағы жылы атқарылатын шаралар туралы да айтып өтті.

– Біз үш үлкен жобаны қолға алғалы отырмыз. Оның бірі – Қазақстанның 100 киелі нысаны қатарына енген ортағасырлық Жайық қаласының орнында ашық аспан астындағы музей ашу. Екіншісі – Астанадағы «Атамекен» этно-мемориалды кешенінің үлгісімен Орал қа ла-сында Қазақстанның 100 киелі нысанының шағын бейнесінен «қасиетті Қазақстан» картасын жасау. Ал үшінші жоба – сал ау-руына шалдыққан балалардың күндіз уақыт өткізіп, емделуіне арналған əлеуметтік үй ашу. Бұл жобалардың барлығы да бюджет қаржысын пайдалан-бай, демеушілердің қолдауымен атқарылады. Жалпы, 2018 жылы біздің облыста меценаттардың кө мегімен 1 млрд 500 млн тең-генің жұмысы атқарылады деп отырмыз, – деді Алтай Көлгінов.

Форумда бір топ меценат «Жомарт жүрек-2017» аталы-мымен жəне облыс əкімінің Алғыс хатымен марапатталды. Олардың арасында ірі кəсіп-орындар мен құрылыс комби-наттарының басшылары, жеке кəсіп керлер мен жергілікті мəсли хат депутаттары бар.

ОРАЛ Суреттерді түсірген

Айбатыр НҰРАШ

Сүлеймен М�МЕТ,«Егемен Қазақстан»

«Ой мен сөз! Сөз бен ой! Адамды адам еткен қос құдірет!» депті Ербол Шаймерденұлы. Ол осылай деп бір түйіп тастап, Гиппократтың «Афоризмдерін» (б.з.д. III-IV ғ.ғ.) алға тартып, оның «Өмір – қысқа, өнер – мəңгілік» деген даналығын тілге тиек етіп, қазақ афоризмінің бастау басынан ой сабақтап, XXV ғасырлық ұлт сөзіне талдау жа-сапты. Сөйтеді де түркі дүниесінің ұлылары да осал болмағанын «Тəн – жанның, жан – жаратқанның ама-наты» деген Анақарыстың сөзімен дəйектейді.

Біз осыған дейін өзге жұрт-тар дың афоризмдеріне көз жібер-генде, бұл неткен ақылдың кені, ой маржаны деп таңдай қағып, там сан ғанымызды да алға тарта-ды. Қазақтың да қадірі асқан ай-тулылары артына ұшан-теңіз мұра қалдырғанына нақты мысалдармен көңіліңді иландырады. «Афоризм – ойдың материалдық көрінісі. Бір үзік ой, оқыс пікір, оқшау сөз! Ол шағын көлемге кең мағына сыйғызып, ой айтудың ең тиімді əрі əсерлі тəсілі. Бұл ретте оның өзегі – философия, яғни ғылым да, болмысы – көркем əдебиет» дейді де, қазақ афоризмдерінің асыл ар-насы сақ-скиф дəуіріндегі ойшылдар сөзінен, көне түркі жазбаларынан арна тартатынын айтады.

«Ерлік жасағанның атасын сұрап ала алмас болар» деп ұлы скиф философы Тоқсары айтпақшы, бұрын көп айтыла қоймаған, ел болған соң кеткен есені қайтару үшін жанкешті еңбек етіп, қазақта да афоризм бар екенін, оның негізін

қалайтын ақыл-ой алыптары жетіп-артылатынын Ербол Шаймер ден-ұлы жан-жақты зерделей келіп, «Қазақ афоризмдері» деген кере-мет антологияны халықтың рухани қазынасына əкеліп қосты. «Жү-рек көзін ашар» (Абай) бұл еңбек ұлт руханиятының жауһары десек, артық айтқандық болмайды. Бұ-рын аз ғана таралыммен шыққан кітап жақында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың рухани жаңғыру иде-ясы аясында Астанадағы «Фолиант» баспасынан бес мың данамен жарық көрді. Осы арада мына бір ойды ортаға сала кетелік. Ол «Қазақ афо-ризм дері» аталатын антологияны өзге жұрттарға жеткізу жайы еді. Қазір гі кезде өзге ел жақсыларының афоризм дерін өзімізге үлгі етсек, ендігі жерде қазақ афоризмдерін олар да біліп жатса, қане. Бұл арқы-лы ұлтымыздың ақыл-ой иелерін танытып, Гиппократ айтқан өнердің мəңгілік екенін дəйектеп, қандай қарау пенде болса да өзіміздегі бар-менен оның көзіне ұрар едік. Бұған қоса тағы бір пікір бұл афоризмдерді құрастырушы, мына өмірден озғанына бес жыл болған Ербол Шаймерденұлы екенін əркез есте сақтап, «пайдаланып кетушілерге» жол беріп алмасақ деген ниетімізді де жұрт талқысына сала кетелік.

Кітаптың бірінші бөліміне ойшылдардың дара сөздері, яғни біздің дəуірімізге дейінгі V ғасырдан бастап, XXI ғасыр аралығындағы өмір сүрген даналардың дана ой-лары топтастырылған. Бағзы за-ман нан бүгінге дейінгі жаратылы-сы жақсылар қатарында Тоныкөк, Білге, Күлтегін, Қорқыт, əл-Фараби, Майқы, Асанқайғы, Қазтуған, Əй-теке, Төле, Қазыбек, Сүйінбай,

Шо қан, Абай, Əлихан, Ахмет, М ұ х т а р , Ғ а б и т , Б а у ы р ж а н , Шерхан, Қадыр, Олжас, Асқар, Əбіш – бəрі де бар. Екінші бөлім – «Ақылнама» деп аталып, онда мақал-мəтелдердегі, қара өлеңдердегі эпостық жырлардағы, би-шешен сөздеріндегі, жырау-лар жырындағы, айтыс айшық-тарындағы, əн мəтіндеріндегі жау-һар лардан тұрады. Қыруар кітап оқып, одан маржан сүзгендей етіп таңдап алу да Ерболға оңай болма-ғаны анық. Бұл тұрғыдан келгенде оның еңбегі өлшеусіз екені сөзсіз. Кітап соңында ақыл-ой даныш -пандары, парасат иелері, пайда -ланған əдебиеттер туралы анық-тамалар да тайға таңба басқан дай етіп беріліп отырған. Бұл да Е.Шай-мер денұлының ыждағат тылығын, өз ісіне зор жауапкер ші лікпен қара-ғанын көрсетеді.

«Азамат жолы – ар жолы» депті Бауыржан Момышұлы. Ендеше «Қа-зақ афоризмдері» атты бұл кітап та Ербол Шаймерденұлының ар жо-лындағы артына қалдырған азамат-тық ісі, өлмес мұра, өшпес із деп білеміз.

Қазақ афоризмдерірухани жаңғыру аясында жарық көрді

Оралда меценаттар форумы өтті

Еліне тірек болған Бопай ана

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ хандығы тарихында мемлекеттік деңгейде мұрағаттық құжаттарға түскен тарихи тұлғалар қатарында қазақ қыздары к�п емес. Олар туралы с�з қозғағанда біз �білқайыр ханның жұбайы Бопай ханымды, Уәли ханның жұбайы Айғаным ханымды, Кенесары ханның қарындасы, к�зсіз батырлығымен даңқы шыққан Бопай ханымды еске аламыз. Қазақ ханымдарымен сол тұстағы қазақтың белді тұлғалары ғана емес, сонымен бірге Ресей, Хиуа, Бұхара және �зге де елдердің мемлекеттік қайраткерлері таныс болды. С�з жоқ, қазақ қыздарының арасында Қазақ хандығының қиын-қыстау кезеңінде қазақтың бас ханы �білқайырдың

жанынан табылып, қиналған шағында еріне қолдау к�рсеткен, 1748 жылы 15 тамызда хан �лгеннен кейін тек қана отбасына емес, жалпы қазаққа ақылшы болып, ел тыныштығы мен бірлігін сақтауға үлес қосқан, к�пке үлгі болған Бопай ананың орны ерекше. Оған �зіміз жұмыс жасаған Ресей мұрағаттары құжаттары толық дәлел бола алады. Бұл арада түпдерек құжаттар Ресейдің Орынбор және Мәскеудегі Ресей империясының Сыртқы істер мұрағатында к�птеп кездеседі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛБІЛІМ

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Аталмыш мектеп өз бас­тау ын сонау діни сауат ашу мектептерінен алған екен. Бұқарадан оқу бітірген Нұр ­нияз ахунның тәлімін жал­ғастырған шәкірттердің киіз үйдегі мектептері 30­шы жыл дардың бас кезінде екі бөлмелі мектепке, кейін кол­хоздың төрт жылдық мек­тебіне айналған. Оқу орда­сының бүгінгі басшысы өз мектебінің өткенімен, тари­хымен мерейленетіні бай­қалып тұр, бірден мектепті ара латып, оның кешегісі мен бүгіні туралы ұзақ баяндап бер ді. Әбіш Кекілбай оқыған ауыл дың бүгінгі мектебінің бас шысы мақтанса орынды болар...

1954­55 жылдары Ұшта­ғанда салынған, Ленин атын иемденген алғашқы мектеп арада 20 жылдан астам уа­қыт өткенде жаңарып, ауыл тұр ғындары екі қабатты мек­тепке ие болған. Алайда тағы 20 жыл өткенде бұл мек теп суға кетіп, жарамсыз бо­лып қалады да, 2006 жы лы жаңа мектеп ғимараты бой көтереді. Мектебі суға ке­тіп, жаңа мектеп құрылы­сына үлкен үміт еткен ұшта­ғандықтар ескі атауды суға кеткен мектеппен бір ге тас­тап, жаңа мектепке Ұш та­ған атын сұрайды. Бұл тілек орындалғанымен, кейін мек ­теп ке жылдың жел тоқ сан айында Ленин, «Ең бек Қы­зыл Ту», «Қызыл Жұл дыз» ордендерінің иегері, облыс­тық партия комитетінің пле­нум мүшесі болған халық қа лаулысы, өз ауылының

«Алтынсарині» болып, ауыл балаларын оқытуға күш сал­ған, өз қаражаты есебінен қар жыландырып, қиын кез де ауыл тұрғындарын, оқушы­ларды ас­сумен, күш­көлікпен қамтып, біраз балаларды мек­тепке және бірқатарын Аты­рауға оқытып, ауылға маман дайындап берген, елге қам қор атымтай азамат Асқар Өтеп­бергенов есімі берілді.

Мектептің бүгінгі бейнесі де жаман емес. 313 балаға лайық талып салынған ғима­ра т та 400­ге тарта бала оқып, 60­қа жуық ұстаз сабақ береді екен.

– Оқушыларымыз да, ұс ­таз да рымыз да түр л і дең гей­дегі білім бай қау ларына қа­ты сып, жүлделі орындарға қол жет кізіп келеді. Мек­теп тің ішіндегі оқу­тәр бие жұ мысының ең бас ты көр ­сет кішінің бірі осы. Біз жүй ­ріктерімізге, грант ие гер­леріне, жоғары оқу орын да­рына түскен түлек терімізге қарап, өз жұ мы сымыз дың нәтижесін көре міз және соған қуа намыз, – дейді мектеп бас­шысы Қоснияз Әнуарбекұлы.

Мектепте әр жылдары ең бек еткен ұлағатты ұстаз ­дар дың есімін есте қалды ру мақсатында әр пән каби не ­тіне ұстаздардың есімін бе­ріп, төріне суреті мен өмір­бая нын іліп қоюы әсер лі. Био логия кабинеті Қ.Мұ қа­жа новтың, химия кабинеті Ш.Досатовтың, география ка бинеті Т.Ниязмаған бетов­тің атына берілсе, физика ка­бинеті Б.Сүйесіновтің, ма те­ма тика кабинеті С.Әнесов тің атымен аталады екен. Олар­дың барлығы да мектепте осы пәндер бойынша сабақ беріп, алдынан талай түлекті

түлеткен ауыл ұстаздары. Ауласына ағаш отыр ғы з­

ыл ған мектептің шағын жы­лыжайында бірнеше өсімдік түрлері өсіріліп, қоян, құстар әкелінген. Құм ба су қаупі туындағандықтан, сек сеуіл, баялыш сынды бұталы өсім­діктерді өсіру арқылы құм тоқтату ісі жүргізілген Ұш­тағанда мектептің жасыл­дандырудан тыс қалмағаны байқалады.

Мектептің тағы бір тар­тымды тұсы – бүкіл ауыл тари­хын қамтитын мұражайының болуы. Мектеп мұражайының табалдырығынан аттаға ным­да бөлмеге емес, ауыл тари­хы жазылған алып кітап тың ішіне енгендей болға ным­ды жасырмаймын. Ауыл ­дың айтулы азаматта ры, әр жыл дардағы мектеп дирек­торлары, соғысқа кет кендер, оралғандар мен орал мағандар, ауыл молдалары, жазықсыз жала жа былған боздақтар, зергер­ұс талар, аң шылар, ауыл дә рі гер лері, батыр ана­лар, ең бек озаттары, ауылдың ал ғашқы жүргізушілері мен механизатор лары, әр жыл­дардағы әкімдер, Ұштаған мектебін бітірген түлектерді түгендеген альбомдар, ауыл аумағындағы киелі орындар, тарихи­мәдени ескерткіштер – ауылға қатысты барлығы мәлімет мұражайға жинақ­талған. Қызығушылық таныт­қан жанға ауыл туралы тү сі­ріл ген деректі фильмді көр ­сетуге компьютер мен ар найы тақта да дайын тұр.

– Жылу бар, балалар ыс­тық тамақпен қамтылған. Мек тептің спорт залы бар, бұ рынғы мектептің спорт за­лын да қосымша жарыстар, үйірмелер үшін пайдала­нып отырмыз, кемшін соғып жатқан мәселе жоқ, – деді ол.

Барды ұқсатып, жұмыс­ты үйлестіруімен үлгі ұш­та ғандық мектеп заманауи жабдықтармен қамтылса, білім беру ісінде өз әріптес­терімен бәсекеде озық орын­дардан табыларына сенімді.

Маңғыстау облысы,Маңғыстау ауданы

Ержан БАЙТІЛЕС,«Егемен Қазақстан»

Кездесуге қатысқан баспасөз ардагері, кезінде газеттің Жез қазған және Қызылорда облыс та рындағы меншікті тілшісі болған Өтеген Жаппархан бас басылымның та­рихынан терең сыр шертті. Бас ба­сылымның әр жылдар бедеріндегі кел беті, бет­бейнесі турасында, қа лам ұстаған қайраткерлердің бас редакторлық мектебі жайында ке­ңінен толғап әңгімеледі. Сондай­ақ газеттің соңғы уақыттағы бағыт­бағ дары, газеттегі өзгерістер ха­қын да баян етті.

«Егемен Қазақстан» кейінгі бір жыл ішінде үлкен өзгерістерге ұшы рады. Талдамалық, сарап­та малық мақалаларға жиі орын бе рі леді. Халықаралық жағ дай­ларды тереңінен қаузап жазады.

Соның ішінде шетелдік са рап­шылардың пікірін жария лайды. Бұл «Егеменнің» өз іші мізде ғана қайнамай, әлемдік ақпарат айды­нына шыққанының белгісі. Мұ­ның айқын айғағы ретінде, га зет ­те жарияланған ма қала ларды әрісі Түркия, Фран ция, бері сі Қыр ­ғызстанның белді басы лым да­ры ның аударып басып жат қанын айт сақ та жеткілікті», деді ардагер жур налист.

№2 «Мұрагер» мектебінің ди­ректоры Зәуре Баймағамбетова ақпарат ғасырында аға газет тің бас­ты дереккөз болып қа ла беретінін, қазіргі кезде ақпа раттың айтулы қайнар бұлағы бо лып отырғанын жеткізді. Ал мек теп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары Ай­гүл Өткелбаева «Тәлім» бетінде мұ ғалімдердің педагогикалық, ме­тодикалық мақалалары жиі жарық

көріп жүргенін, осы ар қылы өзге мектептердің озық үл гілері оқу ба­рысында пайдаға асып жатқанын атап өтіп, алдағы уақытта мектеп мұғалімдері білім саласын қаузауға атсалысып, өз тәжірибелерімен бө­лісуге ниетті екендерін жеткізді. Со­нымен қатар басылымның Ұлттық бір ыңғай тестілеудің сұрақтарын жа риялауы оқушыларды сынақ қа дайындауда үлкен рөл атқарға нын айтты. Ал қазақ тілі мен әде биеті пәнінің мұғалімі Айгүл Шәдібекова Елбасы ұсынған «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында көлемді мақалалар ұсынып, ұлт руханияты­на зор үлес қосып жатқанына баса мән берді.

Кездесу барысында латын қар­піне өту, білім саласындағы жаңа стан дарттар, тәрбие мен тәлім, салт­ дәстүр, қоғамдағы басқа да өзек ті тақырыптар жа йын да сөз қоз ғалып, қызу пікірталас болды. Мұ ғалімдер, өзге де газет редак­циялары оқырмандармен осындай кез десулер ұйымдастырса, осы тек­тес пікір алмасулар жиі болса деген ниетпен тарқасты.

ҚЫЗЫЛОРДА

Сүлеймен МӘМЕТ,«Егемен Қазақстан»

Алқалы жиынды Ә.Марғұлан атын­дағы №40 орта мектептің директоры Ер бол Іргебай жүр гізіп, адами капитал туралы ой қозғады. Оқушылар мен ұс таз ­дарға Әлихан Бөкейхан туралы қойылым көрсетіліп, Алаш арысының өмір жо­лынан жан­жақты дерек берілді. Заң ғылымдарының докторы, Еу разия ұлттық университетінің про фес соры Ж.Ибрагимов «Ин но вациялық дамуда ғы азамат тар дың құқықтық әлеуетін жаң ғыр ту» атты баян­дама жасап, жұрт шылықтың түрлі сұ­рақтарына жауап берді. Сол секілді №14 мектеп­гимна зияның директоры О.Надеин білім ме ке ме леріндегі толеранттық тура­лы мағ лұмат берсе, «National Geograpһic Қазақ стан» журна лының жауапты редак­торы М.Ясыл байұлы адам мен табиғат тың ара сындағы байланыс жайлы де ректерді слайд арқылы көрсетіп, бір кездердегі Арал тағдырын мы салға келтіріп, ендігі жерде Балқаш көлін қалыбында сақтап қалу мәселесін осы кезден бастап қол ға алу туралы өз тұжырымын ал ға тартты.

Пленарлық отырыстан кейін жина­лыс қа келгендер үш секцияда жұмыс істеп, еліміздің киелі жерлері, қазақ мәде­ниеті, асқақ Астана туралы ой бөліс ті. Қорытындысында, «Астана дарыны» орталығының директоры М.Құрманбаева конференцияға қатысқан азаматтарға алғысын білдіріп, алдағы уақытта Пре­зи денттің рухани жаңғыру ж ө ніндегі мақаласының әр тармағы бойынша осын­дай жиындар өт кізіп, онда айтылған идея­ны жас тардың санасына сіңіріп, оларды отаншылдық рухта тәрбиелеу мәселесін жалғастыра беретінін, әсіресе, дарынды жастардың бойындағы ерекше талантты ашу шешімін табатынын тілге тиек етті.

Сонау 1960­1970 жылда­ры Кеңес Одағы кезінде осы мәселе КСРО ғалымдарының алдынан шыққан болатын. Сол уақытта Мәскеудің тап­сырысымен балабақшалар мен мектептердің бастауыш сыныптарында ер тәрбиеші, ер мұғалімдер тартылып, олар туралы кинофильмдер тү­сіріліп, насихат жұмыстары жүргізілді. Біздің «Алпамыс мектепке барады» фильмі сол ұғымға саяды.

Қарап тұрсаңыз отбасын­да анасы, әжесі, балабақшада апайы, бастауышта апайы, сынып жетекшісі, тіпті мек­теп директоры, оның орын­басарлары әйел кісілерден тұратын мектептер басым. Ұл баланың әлжуаз, жасық, кінәмшіл, өкпелегіш, не бол­са соны сөз етіп салғыласуы осы себептен болса керек. Сон дықтан ұстаз рөлін, оның ішінде ер мұғалімдердің сапа­сы мен санын арттыру ұлттық кодымыздың жақсаруына зор мүмкіндік берер еді. Олардың ең бірінші кезекте айлық жа­лақысын арттыру зор маңыз береді. Өйткені олар әрбір отбасының асыраушы аза­маттары. Екіншіден, қазіргі таңда ата­аналардың бала алдындағы жауапкершілігі төмен. Аптасына, айына деп айтпай­ақ қояйын, тіпті тоқсанына бір рет мектепке

бармайтын, ұл­қызының са­бағынан, тәрбиесінен, мектеп қабырғасындағы күнделікті тіршілігінен бейхабар жүрген ата­аналар бар. Оларды ар­найы шақыртып, жұмысына хат жазып келтіре алмай­мыз. Сол ата­аналар баланың сынып жетекшісін, мектеп пси хологінің аты­жөнін де білмейді. Соңында ҰБТ кезінде баласының төмен баға алып, жылап тұрғанында, қосыла жы­лап тұрғанын көрдік. Бірақ ол уақытта кеш еді. Сол жағдайға бармау үшін баласы мектеп табалдырығын аттаған күннен бірге аттап, бірге аяқтап, үш таған болып бірлесе қоян­қолтық жасағанында оның айтарлықтай оң жемісі болар еді. Кейбір ата­аналарға арнайы жолыққанымызда «жұмыстан қолым тимейді» дегендері болды. Олардың басшылары­на да жолықтық. «Біз басшы болғанымызбен, ең бірінші – ата­анамыз. Сол себепті «ұл­қызымыздың сабағын білейік, мектепте ата­аналар жина­лысы бар еді. Бір­екі сағатқа жіберіңізші» деген ата­ананы осы уақытқа дейін көрмеппін деп ағынан жарылған мекеме басшыларына рахмет айта­мыз. Сондықтан кейбір ата­аналардың орынсыз сылтауы өзіне жасалған қиянаты. Қарап тұрсаңыз, сонда сол ата­аналар жұмысты кім үшін, не үшін

істеп жүргеніне таңғаласың. Бала болашағымыз десек сол болашақтың өсіп, өр кен жайып, қанаттануына сеп­тігімізді тигізсек керек. Ба­ланы таңертең оятып, ша йын, тамағын беріп, киімін ки­гізіп «Балам бүгін жақсы ба ға әкелуіңе тілектеспін. Ұстаз­да рыңды тыңда, күнің сәтті өтсін!» деп шығарып салатын ата­аналар аз. Өздері ұйықтап жатып баласының мектепке не ішіп, не киіп кеткенінен хабарсыз ата­аналар да барын білеміз. Біздер, ата­аналар қан дай келеңсіз жағдай болса ұс таздан, мектептен көреміз. Өзіміз сол мектепте оқыдық, білім алдық. Сонда қай мұ­ғалім балаға теріс тәрбие бер­ген еді. Отбасында дастарқан басында отырып, баланың көзінше мұғалімдерді, оның отбасын сөз ету, іске алғысыз етіп жамандау дұрыс тәрбие емес. Ал балаңның тағдырын сеніп тапсырған ұстазды ба­лаңның көзінше жамандау өзің отырған бұтақты кесумен бір­дей екенін неге түсінбейміз.

Сонау 1990­2000 жылдар аралығында рас, білікті, білімді ұстаздар күн көрістің қамымен

базар жағалап, ай лығы қомақты өндірістер мен компанияларға кетіп, орны ойсырап қалды. Кадр таңдауға, конкурс арқылы іріктеп жа сақтауға мүмкіндік болмады. Осы тұрғыдан алғанда бүгінгі таңда мектептерде білім беру жүйесіндегі академиялық адал дық қағидатын қолға алу ке рек. Әрбір мұғалім, оқушы өз міндетіне адал болуы ке­рек. Мұғалім өз білімін ар­найы оқу орындарында көтеріп, шыңдап, ізденсе, оқушы ұс­тазынан өзіне керекті білім мен тәрбиені алса үлкен же тіс­тіктерге жетері анық. Кө шіріп алған, ұрлап алған бі лім не береді? Мектеп ұшу алаңы де­сек, ертең қанатында қуат, жігер болмаса, бағытың айқын, қонар межең белгілі болмаса жартасқа соғыларың, теңізге батарың анық. Сон дықтан ұшпай тұрып, ұшу алаңында бағдарыңды нақ тылау, біліміңді ұштау ар­қылы мүмкіндігіңді пайдаланып қалу оқушының бірінші мін деті болмақ.

Біздің ауданда біршама мектептерде ата­аналар бөл­месі бар. Онда ата­аналар пси хологпен кеңесуге, ба­л а с ы н ы ң ұ с т а з д а р ы м е н

әң гі мелесуге жағдай жасалған. Ата­аналар комитеті өткен оқу жылында «Ғибрат» атты кі тап шығардық. Онда газет бетінде жарияланған тәр бие, тәлім, әдеп жөніндегі ма қа­лалар топтастырылған. Аудан мектептерінде жыл сайын жаңа оқу жылы басталған соң белсенді, іскер, мектеп бас шылығына бағынышты емес, қоғамдық жұмысқа қа­білетті деген азаматтардан ата­аналар комитетінің тө р­а ғаларын сайлаймыз. Солар ар қ ылы мектептерде пікірлесу, дөң гелек үстелдер, мектепке келмейтін ата­аналармен жұ­мыс тұрақты жүргізіліп тұ­рады. Біздің жұмысымызды облыстың басқа аудандары үлгі ретінде сұратып алдыр­ды. Сөз соңында айтарым, үш жақты бірігу арқылы, ынтымақта, кеңесе отырып жұмыс жасасақ алар асуымыз да оңай болар еді.

Мақсат ҚАРҒАБАЙ,Созақ аудандық

ата-аналар комитетінің төрағасы

Оңтүстік Қазақстан облысы

ҰЛТТЫҚ МЕКТЕПТІҢ ҰЛЫ МҰРАТЫ

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙДЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ

Алыс ауылдағы білім ордасы

Ақпараттың қайнар бұлағы––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қызылорда қаласындағы іргелі білім ошақтарының бірі – №2 «Мұрагер» мектебі. Бұл өзі үш тілде білім беретін, мамандандырылған оқу ордасы. Жуырда «Егемен Қазақстан» газетінің Қызылорда облысындағы тілшілер қосыны өскелең ұрпақты білім нәрімен жан-жақты сусындатып отырған «Мұрагер» мектебінің мұғалімдерімен кездесті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Білім беруді жетілдіру, мектептерді қажетті заманауи жабдықтармен қамтамасыз етуге мүмкіндік мол, оқытушыға қойылатын талаптар жоғары дегенмен, ауылдың аты – ауыл. Ондағы мектептердің барлығы осы талаптар тұрғысынан көріне алады дей алмаймыз. Осы орайда облыстық білім басқармасы өкілдерінен ауыл мектептерінің ахуалы жайлы сұрағанымызда, олар Маңғыстау ауданына қарасты Ұштаған ауылындағы мектепке барып көруге кеңес берді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Әңгіме арқауы – адами әлеует

Мүддесі ортақ үш таған–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Егемен Қазақстан» газетінің 3 қараша күнгі №212 са-нында Сүлеймен Мәметтің «Бала, ата-ана және мұғалім» атты мақаласы жарияланып, көп оқырманның бірі ретінде маған да ой салды. Ошақтың үш бұтындай ата-ана, бала және мектеп үш тағаны бірін бірі сүйеген одақ. Олар біріге отырып қоғамның салиқалы, салмақты мүшесін қалыптастырады. Ақыл-есі сау, он екі мүшесі қалыпты бала мектеп қабырғасында жүріп, ұстаздар берген білім мен тәрбиені, ата-анадан алған өнегемен ұштастыра отырып, оны бойына сіңіріп, толыққанды орта білім алып шығуға міндетті. Алайда мақалада айтылғандай, толыққанды емес отбасындағы баланың тәрбиесі мен біліміне алаңдауымызға негіз бар. Бүгінгі мектепке ең бірінші кезекте ер мұғалімдерді көптеп тартуымыз керек. Әр отбасында әкенің алар орны, оның жүріс-тұрысы, сөзі, ақыл кеңесі әрбір ұл мен қыз үшін өте маңызды. Ал әкесіз бала тәрбиелеп отырған отбасында барлық материалдық қажеттіліктер қамтамасыз етілген күннің өзінде бәрібір әке орны үңірейіп сезіліп тұратыны анық. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––Қай қоғамның да алға қой ған мақ-саты – адам әлеуетін жақ сарту. Елбасының рухани жаңғыру жө-ніндегі мақа ласындағы «Өмір сүру үшін өзге ре білу керек» деген бай-ламы көп жайды аңғартады. Осыған орай, Тәуелсіздік күні қарсаңында «Астана дарыны» өңірлік ғылыми-практикалық орталығының ұйыт-қы болуымен №78 мектеп-лицей-де «Адами әлеует – елдің инно-вациялық дамуының басты факто-ры» тақырыбында қалалық ғылыми-практикалық конференция өткен еді. ––––––––––––––––––––––––––

Сурет «Егемен Қазақстанның» архивінен алынды

12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛ 7ЗЕРДЕ

Ұлы Дала өркениеті тарихын-да Билер сотының құқықтық, саяси-әлеуметтік, тарихи-мәдени, рухани-дүниетанымдық, ұлттық-халықтық, философиялық құн-дылықтары айрықша. Негізінде, қа зақтың билік философиясын-да ұлттық санасы жоғары би-қазылардың төрелік айту мәдениеті мен шарттары халықтық демокра-тия мен халықтық билікке орай-ластырылған-ды. Қазақ халқының салт, ғұрып, дәстүр, құқық, жөн-жоба, дүниетану ерекшеліктері толық сақталған. Басты мақсат – ел бірлігі, жер қорғау, этномәдениет, ата-кәсіп, тәртіп...

Билер соты мейлінше дербес құры­лым болатын. Ұстанымы – әділдік. Сот ісін жүргізуі жария, ашық, таза. Қазылық жасаушылардың кәсіби шеберлігі, ойлау мәдениеті мен параса­ты, тәжірибесі, қара қылды қақ жаратын турашылдығы, білімділік­біліктілік өресі жетік, телегей. Ар­ождан, ха­лық атынан тұжырымды, дәлелді сөй лейді. Шешімталдық қасиет­қабі­летке ие. Яғни, ұлттық­рухани, ізгі­лік қағидаттары, шешендік, дәстүр, сана, мақсаткерлік, интеллектуалдық­шығармашылық қуат көрініс тапқан.

Қазақтың Билер сотының озық жетістіктерін жіті көре білген озат ойлы орыс білімпаздары А.Н.Левшин, В.Григорьев, Л.Ф.Баллюзек, Л.А.Сло­во хотов тұжырымдары терең ойға қалдырады. Олар билерді Солон мен Ликургке «көктен түскен періштеге», «ха лық ақиқатының жыршысына» теңейді. Академик С.Зиманов оның клас сикалық сот жүйесі екендігін ұшан­теңіз айғақтармен дәлелдейді.

Билер санасында ұлт тағдыры – мемлекет, ел тағдыры. «Шешеннің сөзі – дария» (Жанқұтты шешен), «Аталы сөз сүйек балқытады» (Әжібай би). Расында, билердің тарихи ор­нын, көзқарасын, ұстанымын Томан би (1724­1814) былайша мөлдіретіп жеткізген:

Шешілмей жатқан дауды шешіп айт,

Қиянат жолын кесіп айт,Қызыл желдей есіп айт,Ақиқаттың ақ жолына түсіп айт,Ақиық қырандай, нұрлы аспанды

құшып айт.Сөзің болсын сап алтындай ұстаған,Әділ билік арың болсын нұсқаған.Ырық берме, месқарын зорға,Ел қамын жеген сөзің болсын

жорға.Ұлы Даланың билері тереңдікпен,

білімпаздықпен билік­кесім айтқан. Сөйтіп, ел ішіндегі жүгенсіздіктерді кісенсіз, зындансыз, абақтысыз сап тыйған.

Үйсін Төле би, Арғын Тәйтеке би, Ал шын Әйтеке билердің әділдігін үлгі ете отырып: «Солардай әр тап­тан Құдай жаратқан билер шықты, ең ақыры кешегі Россияға қараған замандағы Шоң билер болды. Ол қа­зақ тың ортасынан Құдай жаратқан билері бар заманында бұзақылық жоқ болды, ұрлық, қарлық, өтірік, өсек дәнеме болмады. Талас, тартыс, дәнеме жоқ, халық қандай пейілді бол­ды, «қой үстіне торғай жұмыртқалаған заман болды! Кеше деген Шоң деген кісі тоқты ұрлаған ұрыны тарттырып өлтіртті, төрт қары боз ұрлағанды тарт­тырып өлтіртті. Жеті ұрыны бір көлдің басында тарттырып өлтіргеннен кейін, сол көл «Ұрының көлі» атанды», деп жазады Мәшһүр Жүсіп.

Билердің сөзінде логикалық тұтас­тық, ой тапқырлығы, жинақы бейне­леу, сыңғыр қаққан күмістей келісім бар. Мәселен, «Жерден ауыр дегенім – ақыл­білім, Сөзден терең дегенім – оқу­ғылым, Оттан ыстық дегенім – фәни жалған адамның өмірі, Көктен биік дегенім – тәкаппардың көңілі» (Бала би). «Адамның сәні – өнер, білім, ақылы, Жердің сәні – жеміс, өнім, дақылы. Сөздің сәні – өнегелі нақылы, Пікірдің сәні – ойландырар мақұлы!» (Жетес би). «Ел болған соң қоныс керек, Қоныс үшін соғыс керек, Хан болсаң халық керек, Халық үшін салт керек. Би болсаң – даналық керек, Даналық үшін саналық керек. Бай болсаң – шүлеңгерлік керек, Шүлеңгерлік үшін кемеңгерлік керек. Батыр болсаң – білек керек, Білек үшін – жүрек керек. Кедей болсаң – кәсіп керек, Кәсіп үшін – машық керек» (Шеген би). «Ханда ұл болмайды, Биде құл болмайды, Хан – өз елінің ұлы, Би – әділдіктің құлы, Хан өз ұлына тартса, Халқына қадірсіз, Би – қылдан май татса, Билігі әділетсіз» (Қыдырәлі би). Мың қырлы тілдің құпия құбылыстарын қапысыз игерген билердің өнернамасы – қазақ көркем ойының энциклопедиясы іспетті.

Қазақ мемлекеттігінің қалыптасуы мен даму тарихындағы билер институ­ты – Қазақстанның соттық­құқықтық жүйесін, әдет­ғұрып, тұрмыс­салт ережелерін кейінгі заманға жеткізуші һәм жетілдіруші. Билер соты ұлтының тәуелсіздігін қорғау, мемлекет тұтас­тығын сақтау, қорғаныс қабілетін күшейту жолында өлшеусіз еңбек сіңірді.

Серік НЕГИМОВ,филология

ғылымдарының докторы, профессор

Билер соты

Сабыр ҚАСЫМОВ, «Қаһармандар» РҚҚ президенті, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

«Алашордалықтар» өткен ғасырдың бас кезеңінде Қазақ­стан ның қоғамдық­саяси өмі­рін де қайта өрлеу дәуірін жа­сады, белсенді ғылыми­пуб­лицистикалық қызметімен ха­лықтың сана­сезімін оятты, ұлттық еркіндік пен ұлт тық мем­лекеттілікті қайта өркен детуге де ген рух пен үміт ті оят ты.

Осыдан 100 жыл бұрын, 12 желтоқсанда Орынборда болған 2 ­ші Жалпықазақ съезінде (құрылтайында) құ­рыл ған «Алашорда» Үкіметі қазақ мемлекеттігін қайта жаң­ғыртты. Бүгінгі таңдағы құқық, саясаттану және әділет тұр ғы­сынан алғанда бұл саяси ше­шім қазақ халқының еркі мен арманына сай және толығымен заңды еді. Алаш партиясы қоз ­ғалысының және аса көр нек ті көшбасшыларының ұмы тылмас тарихи еңбегі осында. Қазақ халқының ұлт тық мемлекеттілігін қайта дамы тудағы осы ерен ұмтылыс 1920 жылғы 26 тамыз­да Қазақ (Қыр ғыз) автономиялық республикасын, одан кейін 1936 жылы Одақтас республиканы құруға ұласты және ол ақырында 1991 жылы Тәуелсіз Қазақстан мемлекетін құрудың негізі болды.

«Алаш» көшбасшылары­ның ерен еңбегі сол – олар әкімшілік бөлініс кезінде Қазақ елі нің шекарасын жан­жақты әрі ғылыми­теориялық және сая­си тұрғыдан негіздей отырып, Ленин басқарған Кеңестік билік басшылығының көзін жеткізіп, патшалық Ресей алып қойған, тарихи тұрғыдан қазақтарға тиесілі жерлердің қазақ халқына (Автономиялық Республикаға) қайтарылуына қол жеткізді. Олар ХХ ғасырдың басындағы тың үрдістерді пайдаланып, Қа зақстанның бостандығы мен тәуелсіздігі үшін, жеріміз­дің тұтастығын сақтап қалу үшін ата­бабаларымыз жүр­гізген күресті жалғастыра оты ­рып, оның нәтижесін ша рық­тау шегіне жеткізді. Жа ңа өр­кениетті талаптарға сай ны­сандар мен тетіктерді бекітіп, жалпыұлттық партия құрып, біртұтас ұлттық мемлекеттілік құру жолдарын көрсетіп, билікті бөлу туралы ұсыныстарында президенттік лауазым енгізуді және т.б. ұсынды.

Үстіміздегі жылдың нау рыз айында Алматыда, Алаштың 100 жылдығы мен Әлихан Бөкейхановтың 150 жылдығына арналған еске алу жиынында мен алдымен Алаштың же­ті көрнекті көшбасшысына «Ха лық қаhарманы» атағын беруді ұсындым. Олар Әли­хан Бөкейхан, Ахмет Байтұр­сынұлы, Мұстафа Шоқай, Мір­жақып Дулатұлы, Жа һан ша Досмұхаметұлы, Мұха мед жан Тынышбайұлы, Ха лел Дос­мұхамедұлы еді. Өйт кені бұлар ту ған халқы үшін теңдессіз ру­хани және азамат тық ерліктер жасап, рия сыз сүйіспеншіліктері мен жан қиярлықтарын көрсе тіп, Қазақ мемлекетінің демокра­тиялық, еуропалық және халық­аралық стандарттар бойынша қайта өрлеуіне өлшеусіз үлес қосып, бүкіл саналы өмірлерін Отаны мен халқының еркіндігі мен тә уелсіздігіне арнап, сол үшін өз өмірлерін еш ойлан­бастан қи ғандарын атап көр­сеткен едім. Олар дың ерлі гі халқымыздың жадында әрдайым сақталады және өз халқына де­ген сүйіс пеншіліктің, еркіндік пен тәуелсіздік үшін күресудің үлгі сі, эталоны болып қала бер­мек.

Олар өз Отанының қоғам­дық­саяси және мемлекеттік да ­муының теориялық негіз дерін қалап, озық еуро па лық және халықаралық жетіс тік тер мен стандарттарға сай практикалық үлгілерін ұсын ды. Бұл сол кездегі ресей лік солшыл­төңкерісшіл, мо нар хиялық көзқарастағы сая ­си қайраткерлердің бағ дар ла­маларына қарағанда әлде қай да объективті, көреген әрі ма ңыз ды екеніне көз жеткізіп отырмыз. Алаштықтардың стра тегиялық бағдарламалары мен тактикалық іс­әрекеттері қазақ халқының мүдделерін терең әрі жан­жақты қолдап, сол кездегі даму үдерісі мен саяси ахуалға сай болды.

«Алаш» ұлттық­азаттық

қоз ға лысы іс жүзінде бүкіл өңір лерді, барша қазақ қоға­мын қамтыды. Зерт теуші ға­лым дардың ресми дерек теріне қарағанда, ХХ ғасырдың ба­сында, 1917 жылға қарай Қа­зақ стандағы қазақтардың саны 6 миллионнан асатын. Сон ­дықтан, «Алаш» қоз ға лы сын қолдап, оның іс­ша ра ларына миллиондаған қазақ тар және басқа ұлттардың өкіл дері қа­тысты деп айта аламыз. Барлық дерлік өңір лерде құрылған Қазақ ко ми тет тері «Алаш Орда» үкі­меті нің жергілікті жерлердегі атқа рушы органдары (құры­лымдық бөлімшелері) болып табылды. Артынан солардың бәрі де қуғын­сүргінге ұшы рады. Оларды «ақтар» да, «қы зыл дар» да қуғын­сүргінге ұшыратты. Өйткені жат пиғыл дылардың ешқайсының жоспарында қазақ халқына тәуел сіздік сыйлау болған емес.

Алаш көшбасшылары Қа­зақстандағы «Кіші октябрь» сая сатына және Голощекин бас қарған Қазақ өңірлік коми­те тінің қызметіне мұқият тал ­дау жасап, оның өрескел қа те­ліктерін атап көрсетіп, со ның ішінде халықтың жасанды түр ­дегі ашаршылыққа ұшы рай­тынын болжай отырып, бай­лардың шаруашылықтарын тәр кілеп, құқығынан айыруға және жаппай ұжымдастыруға қар сы шықты. Ал Голощекинді Қазақстанның бірінші басшысы қызметінен кетіруді ашық түрде талап етті. Кеңестік империя да бұл өте ауыр мем лекеттік қыл­мыс болып са налған.

Халықтардың ұлттық мүд­делерін аяққа басқан сталиндік­кеңестік қуғын­сүргін маши насы өзінің империялық «бөліп ал да билей бер» саясатын қол данып, Қазақстанның сол кездегі саяси элитасы мен зиялыларын ыдыра­тып, Алаш көшбасшылары мен бел сенділерін жаппай қудалай бас тады. Голощекин республи­ка басшылығындағы қазақтар ара сынан шыққан қуыршақ жақтастарының қолдауымен халқымызды ғаламат қасіретке алып келген «Кіші октябрь» бағдарламасын іске асырды.

Өкінішке қарай біз, Тәуел­сіздік алғанымызға 25 жылдан артық уақыт өтсе де «Алаш» партиясы және «Алаш Орда» үкіметі қозғалыстарына бі рік кен алдыңғы қатарлы, жо ғары білімді қазақ элитасын және партияның қатардағы мүшелерін, облыстар мен үйездердегі филиалдардың қызметкерлерін, «Алаш Орда» әскери бөлімдерінің сарбаз­дарын әлі де түгел ақтай ал­май отырмыз. Олардың жә­не жергілікті жерлердегі бел­сен ді жақтастарының Ота ны­мыз дың бостандығы үшін, қа­зақ халқының мүдделері мен болашағы үшін құрбан бол­ғаны сөзсіз. Сондықтан «Рухани жаңғыру» бағдар ламасы шең­берінде туған ел үшін жа салған ерлік пен ба тырлыққа мем­лекеттік баға беру мәселесін де қолға алуы мыз керек. Әлемнің барлық дерлік мемлекеттері тәуел сіздікке қол жеткізгеннен кейін бірінші кезектегі шара ретінде өз халқының азаттығы мен бостандығы үшін күрескен ұл­қыздарының тағдыры мен көрсеткен ерлігі туралы ар­найы шешім қабылдады. Олар өз Отанын, өз жерін қор ғау шы­ларды ұлттық батыр дәре жесіне көтеріп, ұлықтады. Бұл – әлемдік заңдылық, ғаламдық практика, жаңадан құрылған барлық мем­лекеттер осы жолды ұстанады.

Әрине, Қазақстан Респуб­ликасында да тәуелсіз дік ал­ғаннан кейін бірқатар маңызды мемлекеттік шешім дер қабыл­данды. Олар негізі нен тарихи және мәдени ескерт кіш терді қалпына келтіруге, қазақ тілін дамытуға, сәу лет құрылыстарын қайта өркенде туге бағытталған «Тарихи са наны қалпына келтіру тұжы рымдамасы», «Мәдени мұра» бағдарламасы. Сондай­ақ жекелеген тарихи оқиғалар мен тарихи тұлғаларға (негізі нен жоңғарлармен соғыс ке зін де) арналған ғылыми­прак тикалық конференциялар өткізілді, олар­дың құрметіне ескерткіштер қойылып, көше атаулары бе­ріл ді, олар жайлы Мемлекет бас шысының баян дамаларында сөз етілді, кі таптар шығарылып, мақа ла лар жазылды, бірқатар көр кем және деректі фильмдер тү сірілді. Бірақ олардың бәрі ака демиялық және бір реттік

си патқа ие болды, жалпы тәсіл­дер мен ұсынымдарға, сондай­ақ мерейтойлық дата ларға ар­налды, салтанатты шара – той түрінде өткізілді.

Сонымен бірге біз Қазақ­станға күштеп көшіріл ген бас­қа халықтарды да ақта дық. Оны мыз дұрыс­ақ. Бі рақ біз әлі күнге, жоғарыда айт қа­ным дай, Қазақстанның азат ­тығы, тәуелсіздігі мен аумақ­тық тұтастығы үшін кү рес ­кен дерге қатысты ешбір ар­найы мемлекеттік акт қа был­да мадық. Басқа одақтас рес­пуб ликалардың бәрінде мұн дай құ жат қабылданды.

Кеңес Одағы орнағаннан бері мемлекет тарапынан қуда лауға ұшырап, жазалаушы жасақтар қырып­жойып, ата­жұртынан тұтастай қуылған қазақ халқының жартысынан астамы бір үзім нанға зар болып, аштықтың аза­бынан ажал құшты. Осындай зұлматтың құрбаны болған қазақ халқына қатысты бір арнайы құжат қ а былданып, онда «қызыл им перияның» ісіне саяси және заң дылық тұрғыдан баға беріліп, ал құр бандарды тұтастай ақтау жө ніндегі қажетті шаралар Тә­уелсіз елімізде жасалуы керек еді. Бірақ бізде бұл іс әлі күн­ге «жабулы қазан» күйінде жа­тыр. Мәселен, 1929 жылы Тор­ғайда орын алған Батпаққара көтерілісіне қатысып, «бандит» атанып сотталған 500 адамның бар болғаны 3­уі ғана ақталды. Ал қалған қайсар жандардың бірнеше ұрпағы «қылмыскер», «бандит», «бандылық құры лым­ға қатысушы» атанып, қа ра күйе жағылып, азаттық үшін алысқан аталарының ақтал ғанын көре ал­май келеді.

Айта кететін болсақ, Қа­зақ стан бұрынғы КСРО­ның бас қа одақтас республикала­рына қарағанда отаршыл бас­қын шылыққа көбірек ұшы рап, тоталитарлық сталиндік ре­

жі мнен көбірек зардап шек­ті. Сондықтан да бізде қуғын­сүргін ауқымы мен құрбан дар санатының жан басына шақ­қандағы саны басқа рес пуб ли­каларға қарағанда кө бірек.

Ал еліміздің бостандығы мен тәуелсіздігі үшін күрескен дердің есімдерін толық ақтау және олар дың ерліктерін мәңгі есте сақтау – бұл өзінің тәуел сіздігін жа риялаған хал қы мыз дың және Қазақстан Рес публикасының ардақты мін деті. Сондықтан да бұл мәсе ленің «Рухани жаңғы­ру» бағ дарламасының темір­қазығы, бі ріктіруші тетік терінің бірі болуға тиіс екендігі – табиғи әрі заңды жайт.

Өткен жылдың соңында бір топ белсенділердің баста ма­сымен Қазақстанның бос тан ды­ғы мен тәуелсіздігі үшін кү рес те зардап шеккен адамдарды ақтау және мәң гі есте сақтау мақсатын көздеген «Қаhармандар» Рес ­пуб ликалық Қоғамдық Қоры» (РҚҚ) құрылды. Ол мем­лекеттік органдармен, ғалым­дар мен, саяси партиялармен және басқа да қоғамдық ұйым ­дармен, демеушілермен өзара іс­қимыл жасай отырып, осы мәселелермен жүйе лі түрде айналысуға ниет етіп отыр.

Қордың міндет терінің қа та­рын да: Қазақ станның азат тығы мен тәуелсіздігі жолын дағы кү рес барысында зардап шек ­кен адам дардың барлық са­нат тарының (саяси, әскери, қыз меттік, идеологиялық, шы ­ғар машылық, ғылыми, мә дени және т.б) ғылыми тұ жы рым ­дамаларын әзірлеу; Қазақ стан­ның азаттығы мен тәуел сіздігі жолындағы күресте зардап шек­кен құрбандардың барлық са­наттарын ақтау және олардың есімі мен ерліктерін мәң гі есте қалдыру жөнінде заң намалық, нормативтік және жеке­дара актілер әзір леуге мұрындық бо­лып, атқа ру шы және өкілді билік орган да рының, соттардың, про­куратура органдарының осын­дай шешімдер қабылдауына мүм кіндік беретін заңнамалық актілердің әзірленуіне және құқықтық бастама субъек тіле­ріне көмек көрсету сынды мә се ­лелер бар.

Мұндай қорлар басқа мем­лекеттерде бұрыннан бар. Мы­салы, Ресейде федералдық және өңірлік деңгейде осындай адам­дарды іздестіру жө нін дегі қорлар құрылды. Олар дың мұндай қор­лары орта лық биліктің нұс қауы мен қол дауы бойынша әртүрлі көздерден, соның ішінде өңір­лік мемлекеттік қорлардан, биз нестік қоғамдастықтардан жә не тағы басқалардан қаржы­лан дырылады. Федерация су­бъек тілерінің, мемлекеттік құ ­ры лымдардың идеологиялық және тәрбие қызметтерімен ай на лысатын басшылары бұл жұ мыстарға бағыт беріп отыра­ды және бақылау жасайды. Ал біз мемлекет тарапынан қол­дауға мұқтажбыз. Бізде де осы мәселені жолға қоятын уа қыт жетті.

Қазір қор Қазақстанның азат тығы мен тәуелсіздігі үшін күрескендерді толық ақтау және олардың ерліктерін мәңгі есте

сақтау мәселелерін дәйекті түрде шешу үшін мынадай жұмыстарды атқару қажет деп санайды: Біріншіден, өмірдің түрлі салаларындағы, сондай­ақ барлық өңірлердегі ұзақ және мақсатты түрде орын алған от­арлау саясатына қарсы шы­найы патриоттар күресінің және оның мемлекеттік деңгейде іс­ке асырылуының негізгі ны­сандары мен әдістерін кешенді түрде нақтылау (зерделеу, тал­дау). Екіншіден, кәсіби маман­дар «Қазақстанның бостандығы мен тәуелсіздігі жолындағы күрес керлер туралы» атты дер­бес заң жобасын әзірлеп, оның қабылдануы (алдын ала жобалар бар) керек. Бұлар еліміз бойын ша өркениетті мемлекеттік сая сатты дайындауға және оны жүр гізуге құқықтық негіз жасайды.

Өкінішке қарай, бізде ке­зін де архивтер мен дамыған жазу­сызудың болмауынан жә­не саяси режімдер сал ған тый­ым салдарынан қаһарман дар дың ерлігі мен аты­жөні ас тыртын ғана айтылып, бірте­бір те тарих қойнауына сүңгіп, ұмытыла бас­тады. Ал олардың әрбір ерлігін, әрбір наразылық әрекетін қайта жаңғыртып, объективті түрде бағалау – біз дің перзенттік,

азаматтық және моральдық борышымыз. Біз үшін және кейінгі ұрпақтар үшін баға жетпес ақпаратқа ие адамдар тірі тұрған кезде жоғарыда айтылған күрескерлер туралы мәліметтерді титімдей бол­са да тірнектеп жинау – аса маңызды әрі өте қажет іс. Та­рих шылардың деректері бой­ынша, өткен ғасырдың 20­30­шы жылдарында Қазақстанда халыққа қарсы жүргізілген сая сатқа байланысты 350­ден астам көтерілістер мен бас кө­терулер болған. Бірақ біздің БАҚ­та олардың кейбірі ғана көрсетілді. Осы көтерілістердің себептерін, құрамын, мақсат­тары мен ұрандарын біздің ғылыми мекемелер мен ғалым­дарымыздың зерделеп, талда­уы көңіл көншітпейді, өйткені мем лекет немесе демеушілер мұндай зерттеулерді қаржы­ландырмайды. Тек па триот­ғалымдар ғана өз күшіне сүйе­ніп, өз уақыты, қаражаты мен денсаулығы есебінен мем ле­кеттік идеологиямыздағы осы ол қылықтың орнын толтыруға тырысып жүр.

Бүгінгі Қазақстанның зия­лы қауымы еліміздің азаттығы мен тұтастығы жолындағы кү­рескерлердің басқаларға қа­рағанда анағұрлым күш тірек және қатаң қысым ға ұшы­рағанын, сотсыз және тергеусіз атыл ғанын, қуғындал ғанын жақ сы біледі. Отарлаушы би­лік қазақ жұртының ең үздік, ең ба тыл патриоттарын, ең ақыл ­ды және беделді өкілдерін қу­ғындап, көзін жойды.

Қазір сыртқы ықпалдардың салдарымен Қазақстанның идео­логиялық және ақпараттық қа­уіпсіздігіне елеулі қатер тө­нуде. Сондықтан «Рухани жаң ­ғыру» бағдарламасы шең бе­рінде Отанымыздың тәуел­сіз дігі жолындағы ерлік пен па триотизмнің маңызын мем­лекеттік­қоғамдық бағалау мен ұрпаққа білдіру мәселелері қо­ғам дық сананы жаңғыртудың бір бөлігіне айналуы тиіс. Ұлт тың азаттығы жолында күш­қайрат көрсетіп, арпалысқан ерлердің ісі жастарға түпкілікті үлгіге айналуы керек.

Сонымен қатар біз басқа мем лекеттер мен халықтардың жаулап алушылары мен тиран­дарын, діни апостолдарын емес, қазақ халқының ұлт­азаттық күресін түсініп, қолдаған, қуда­лау мен қуғын­сүргіннің ауыр кезеңінде бізге көмек қолын соз ған ұлы демократтар мен гума нистерді де мәңгі есте қал дыруға тиіспіз. Мысалы, орыс халқының көрнекті ұлы Григорий Потанин (Ресейдің Құрылтай жиналысына «Алаш» партиясының атынан сай ланған депутат), Тимофей Си дельников (Мемлекеттік Думаның мүшесі), Орест Шкап ский (Уақытша Үкіметтің комиссары), Сергей Швецов (Петербургтік про­фессор­этнограф) және бас­қа адамдар «Алаш» ұлт­азат­тық қоз ғалысының идеяларын қолдап, қазақ халқының мемле­кеттік автономиясын жақ тап әрекет етті, қазақтардың мүддесі мен өз жерлерін сақтап қалуын қорғады.

Қорыта айтқанда, Қазақ­стан ның азаттығы мен тәуел­сіздігі үшін күрескендерді то лық ақтау мен олардың ер лігін мәңгі есте сақтау – өзінің тәуелсіздігін жариялаған хал қы мыздың және Қазақстан Рес публикасының ардақты мін деті. Сондықтан да бұл мә селенің «Рухани жаңғыру» бағд арламасының темірқазығы, бі ріктіруші тетіктерінің бірі бо ­луға тиіс екендігі – табиғи әрі заңды екенін ұмытпауымыз ке рек.

АЛАШ – 100

Алашордалықтардың ерлігі еренОлар тәуелсіздікке алғашқы болып жол салды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласындағы сананы жаңғыртуға бағытталған ұсыныстары жұртшылықтың жаппай қолдауы мен қызу мақұлдауынан кейін іске асы-рыла бастады. Соның ішінде қазақ халқы үшін аса күрделі, тарихи сілкініс болып табылатын Алаш оқиғасының 100 жылдығына арналған мерейтойлық іс-шаралардың қорытындысы мемлекеттік жоғары деңгейде өткізіліп жатқаны қуантады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ОЛАР ӨЗ ОТАНЫНЫҢ ҚОҒАМ ДЫҚ-САЯСИ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТІК ДА МУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗ ДЕРІН ҚАЛАП, ОЗЫҚ ЕУРО ПА ЛЫҚ ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖЕТІС ТІК ТЕР МЕН СТАНДАРТТАРҒА САЙ ПРАКТИКАЛЫҚ ҮЛГІЛЕРІН ҰСЫН ДЫ.

8 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛАЙМАҚ

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Әрине осындай етек-жеңі далиған өңірдің әлеуметтік мәселелері де шаш-етектен болатыны түсінікті ғой. Тек қана мал шаруашылығымен айналысатын қазақы ауданның тыныс-тіршілігін жыл соңында саралап көрген едік.

Ауданда шаруа қожалықтарының саны 815-ке жетіп, былтырғыдан 12,2 пайызға артыпты. Сәйкесінше мал басы да көбейген. Биылғы 10 айдың ішінде сиыр – 8,2%, жылқы 14,8%-ға көбейді дейді статистика.

– Жергілікті шаруалардың ісі оңға басуына мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдаудың көмегі көп. «Сыбаға» мемлекеттік бағдарламасы бойынша биыл 7 шаруа қожалығы 153,4 млн теңге, «Құлан» бағдарламасы бойынша 3 шар-уа қожалығы 95,0 млн теңге несиеге қол жеткізді. «Береке» бағдарламасы аясында үстіміздегі жылдың 10 айын-да бордақылауға қойылатын 1628 бас мал сатып алуға 308,1 млн теңге несие беріліп, жоспар 90% орындалып отыр. Берілген несиеге 1152 бас мал сатып алынса, оның 527 басы бордақыланып, сатылып кетті, 625 бас жайылымда

ұсталуда немесе бордақылауға қойылу -да, мал сатып алып бордақылауға қою жұмыстары жалғасуда. Сонымен қатар 182 бас аналық малын сатып алу жоспарланған болса, күні бүгінге 287 бас сатылып алынды, жоспар 158 % орын-далды, – дейді Ақжайық ауданының әкімі Әділ Жоламанов.

Сонымен қатар биыл аудандық «Ақжайық-Агро» несие серіктестігі арқылы «Қанат», «Іскер» жаңа несие-лендіру бағдарламалары іске қосылған. «Қанат» бағдарламасы бойынша 4 шар-уа қожалығы 30,3 млн теңге, «Іскер» бо йынша 7 шаруа қожалығы 36,5 млн теңге, «Бірлік» бойынша 2 шаруа қожалығы 32,3 млн теңге, барлығы 90,2 млн теңге несие алып үлгеріпті. Қосым-ша 1 шаруа қожалығы 5 млн теңге несие алуға құжат тапсырып отыр екен. 10 айда алынған барлық несие көлемі 347,6 млн теңге болған. Бұл ауыл шаруалары үшін үлкен көмек.

Ақжайықтықтар бұрын малының са-нын көбейтуге ұмтылса, бүгінде сапаға көбірек көңіл бөле бастаған. Бүгінде ау-данда қазақтың ақбас сиырын өсіретін 30 шаруашылық, көшім жылқысын өсіретін – 6, етті-жүнді еділбай қой тұқымын өсіретін 2 қожалық «асыл тұқымды мал

өсіруші шаруашылық» мәртебесін алған.Айтпақшы, Ақжайық ауданында

өскен мал етінің дәмін біраздан бері шетелдіктер де татып келеді. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «100 нақты қадам» Ұлт Жоспарының 61-ші қадамында белгіленген тапсырмаларды іске асы-ру мақсатында аудан орталығында тәулігіне 1400 бас ұсақ мал соятын «БатысМаркаЛамб» ЖШС-нің ет комби-наты және күніне 50 бас ірі қара малын соятын «БатысНық» ЖШС-нің ет өңдеу комбинаты іске қосылған еді. 2016 жылы 12624 бас ұсақ мал сойылып, өндірілген 257,8 тонна еттің 39,1 тоннасы көршілес Ресейге экспортқа шығарылған болатын. Ал биыл Атырау мен Маңғыстау облыс-тарына, тіпті алыстағы Иран еліне 83 тонна ет өнімі экспортқа шығарылған.

Айтпақшы, алдыңғы сөзімізде Ақ-жайықты тек қана мал шаруашы лығы-мен айналысады деп артық айтыппыз. Батыс Қазақстан облысында соңғы жылдары су шаруашылығы нысандарын жаңғырту қолға алынды. 2016 жылы облыс бюджетінен 52 млн теңге қаржы бөлініп, аудан аумағында орналасқан Жайық-Көшім суармалау-суландыру жүйесіне кіретін коммуналдық меншікте тұрған 5 суландыру каналының және 23 көлтабанның құжаты толығымен жасақталған еді. Биыл да облыстық бюджеттен 37,6 млн теңге қаражат бөлініп, Қашкен, Ащы-Азнабай-Тайпақ, Азнабай-Тайпақ, Тоғыз суландыру кана-лы мен №53 көлтабанның техникалық

төлқұжаты, Ащы өзеніндегі Ақжайық су қоймасының техникалық құжаты, Аяқ су қоймасы және Қос-Жүген суландыру ка-налы құжаттары толық дайындалған. Бұл жұмыстар ауданда бау-бақша мен суар-малы егістікті, мал азығын дайындау мөлшерін күрт дамытады деп күтілуде. Биылдың өзінде 840 га егіс алқабына картоп, көкөніс-бақша дақылдары егіліп, соның ішінде 36 га алқапқа тамшыла-тып суару әдісі қолданылған. Алмалы ауылдық округінде «МұнайКонтакт» ЖШС 9 гектар жерге тамшылатып суару әдісін қолданып, алма бағын отырғызды.

Тұрғындардың тұрмыс дәрежесін бұлтартпай көрсететін бір-екі санға тоқтала кетейік. Ақжайық ауданы халқының 79,7 пайызы – таза ауыз су-мен, 94 пайызы – көгілдір отынмен қамтылған. Биыл Ұлттық қордан және республикалық бюджеттен 1млрд 092,0 млн теңге қаржы бөлініп, «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында Атамекен, Қабыршақты, Базаршолан ауылдарына және «Ақбұлақ» бағдарламасы бойын-ша Ақсуат ауылына орталықтандырыл-ған таза ауыз су құбырын тарту жұмы-сы жүргізілген. Келер жылы Сайқұ-дық, Базартөбе, Жайық, Көнеккет кен, Кеңсуат, Шабдаржап, Битілеу және Жам был ауылдарын таза ауыз сумен қамту, су жүйесін қайта жөндеу жұмыс-тары жоспарланған.

Күні кеше ғана Қазақстан Республи-касының Тұңғыш Президенті күні мемлекеттік «Нұрлы жер» бағдарламасы

аясында республикалық және облыстық бюджеттен бөлінген 65,5 млн теңге қаражатқа Чапаев ауылында екі пәтерлі 5 үй, Тайпақ ауылында екі пәтерлі бір үй салынып, тұрғын үй кезегінде тұрған 12 отбасына тапсырылды. Алға бас, Базаршолан, Бударин, Есенсай, Көнек-кеткен, Құрайлысай ауылдарында да 1 пәтерлі коммуналдық тұрғын үйлер са-лынып, қоныстой тойланбақ.

Ақжайық ауданының халқы 41144-ке жетті, оның 510-ы – биыл ғана жарық дүние есігін ашқан. «Табиғи өсім 281 адамды құрады» дейді статистика.

Тоқсаныншы жылдардың қиын кезеңінде Тайпақ ауданы таратылып, Чапаевқа қосылған еді. Жақында «Туған жер» бағдарламасы аясында бұрын Тайпақ ауылында денсаулық сақтау саласында қызмет жасап, қазір облыс аумағында, көршілес Атырау облы-сында қызмет етіп жүрген 32 дәрігер «Ақ желеңді абзал жандар» атты жер-лестер форумында бас қосып, туған жеріне тағзым етті. Дәрігерлер бір күн ішінде Тайпақ және сол маңдағы ауыл-дық округтерден келген 897 адамды қабылдап, білікті ақыл-кеңес берген. 8 адам Орал мен Атырау қалаларының кар дио орталықтарына жолдама алыпты. Аудан тұрғындарының ұйымшылдығын, бауырмалдығын танытатын мұндай ша-ралар болашақта да жалғасады дейді ұйымдастырушылар.

Батыс Қазақстан облысы

–––––––––––––––––––––––––––Жыл соңы алматылық мұғалім­дерді бірқатар жағымды жаңа­лығымен қуантты. Соның бірі шаһарда бұрын­соңды болмаған, еңсесі биік «Ұстаздар үйі» ғимаратының бой көтеруі. «Өрлеу» біліктілікті артты­ру ұлттық орталығы» АҚ­тың ұйымдастыруымен қаладағы барлық мұғалімдердің басты ордасына айналған орталықтың салтанатты ашылу рәсімі өтті.–––––––––––––––––––––––––––

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан»

Өткен ғасырдың алпысыншы жылдары құрылған Алматы қалалық мұғалімдер білімін жетілдіру инсти-туты бүгінге дейін өзінің орналас-қан жерін бірнеше мәрте ауыстыр-ды. Институт екі рет балабақша ғима ратында, одан музыкалық және жалпы білім беретін мектеп жа-нына ауысып, көшпелі күй кешті. Институттың жеке ғимаратының бол-мауы білім беру қызметтерінің мін-деттерін өз дәрежесінде іске асыру-да айтарлықтай қиындық туғызып келген еді. Енді көптен көкейде жүрген мәселе оң шешімін тапты.

Білім және ғылым министрлігі және «Өрлеу» БАҰО» АҚ басқармасы-ның қамқорлығының арқасында Алматы қаласы бойынша педагогика-лық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты жеке ғимаратқа орналасып, ал қала мұғалімдері ұстаз қауымының ортақ шаңырағы – «Ұстаздар үйіне» қол жеткізіп отыр. Қала педагогтері «Ұстаздар үйінде» біліктілігін арттыру курстарында

оқытылып, әдістемелік көмек ала ала-ды. Оған қоса орталық мұғалімдердің тәжірибе алмасу алаңына айналып, педагогикалық инновацияларды жүзеге асыруына жол ашпақ.

– «Ұстаздар үйінің» есігі қала мұғалімдері үшін әрқашан ашық. Жаңа ғимаратта заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған ауди-ториялар, робот-техника, Монтессори кабинеттері, бейне және дыбыс жазу

студиялары, 200 адамға арналған сал-танат залы бар. Қазіргі уақытта Алматы қаласы мұғалімдерінің кәсіби деңгейін дамыту үшін барлық жағдай жасалған. Заман талабына сай жабдықталған, еңсесі биік, мұғалімдерге арналған біліктілікті арттыру ұлттық орталығы білім саласының кеңге қанат жаюына септігін тигізіп, ұстаз беделін артты-ра түсуге қызмет етеді. Қазіргі таңда мектептерде жаңартылған білім бағ-дарламасы енгізілуде. Мұғалім білік-ті болса, мақсат-міндеттерін жақ-сы білсе, шәкірттер де нағыз білік ті азамат болып қалыптасады, дейді «Өрлеу» БАҰО» АҚ басқарма төрайы-мы Гүлназ Ахметова.

Су жаңа орталықтың ашылу рәсі-мімен қатар «Өрлеу» біліктілікті арт-тыру ұлттық орталығы» АҚ «Microsoft Kazakhstan» компаниясымен бір ле-сіп, мектеп мұғалімдері мен колледж оқытушылары үшін ұйымдастыр-ған «Smart-педагог Өрлеу: кәсіби табысқа апарар жол» республика-лық конкурсының жеңімпаздарын марапаттады. Байқау қорытындысы бо йынша жеңімпаздар мен жүл-дегер лерге диплом және ақшалай сыйлықтар, ал барлық қатысу шыларға сертификаттар табыс етілді.

АЛМАТЫ

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Мұғалжар тауының етегінде дүние ге келген халқымыздың дарын-ды ұлдарының бірі – Құдайбер ген Жұбанов еді десек, қателесе қоймаспыз. Кейіннен оның есімі тек қазақ жұртына ғана емес, сонымен бірге сол дәуірдегі Одаққа да кеңінен танылды. Тарихи тұлға ең алдымен әкесі ашқан мектеп-те әліпбиді бес саусағындай меңгеріп, бұдан кейін Орынбор мен Петербор қалаларында білім мен ғылымның қия шыңына қарай құлаш сермейді. Зияткер қала Петерборда қазақтың

тұңғыш аспиранты атанады. Ол В.Бар-тольд, Н.Марр, А.Самойлович және В.Богородичкий сынды әлемге әйгілі шығыстанушы ғалымдар дың алдынан өтіп, дәрістерін тың даған. Сонымен бірге Петербордағы бірқатар саңлақ ғалымдармен тізе қосып, қатар жүрген. Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің ректо-ры, филология ғылымының докторы, профессор Бауыржан Ерденбеков Жұбановтану ғылыми-зерттеу орталы-ғының ашылу рәсімі кезінде сөз арна-сын осы тұстан тарқатты.

Осы басқосу кезінде айтылғандай, Құдайберген Жұбанов небәрі 38

жыл ғұмыр кешіп, «қызыл қырғын-ның» құрбаны болып кете барды. Біртуар ғалымның еңбегі әлемдік лингвистиканың озық дәстүрлерін терең әрі жан-жақты игеруімен ерек-ше ленеді. Ол осы қысқа ғұмыры ның ішінде қазақ тіл білімі мен түрко-логия мәселелеріне қатысты бірқатар ғылыми зерттеулер жазып, кейінгі ұрпаққа ұсынып кетті.

Сондай-ақ тарихи тұлғаның жан-жақтылығы мен ой-өрісінің кеңдігі және ақыл-парасатының тереңдігі тілдік-лингвистикалық тұрпаттағы түйіндерді жалаң қарастырмай, оны әдебиет пен музыка және түркология

сынды ғылым салаларымен байланысты-ра қарастыруынан да айқын көрініс таба алады. Жаңадан ашылған Жұбановтану ғылыми-зерттеу орталығының маман-дары ғалымның артына қалдырған осы қырларына да көңіл аударса игі. Бір сөзбен айтқанда, Құдайберген Жұбанов-тың ғылыми еңбектері еліміздің ру-хани қазынасының қатарынан орын ала тын құнды дүниелер екені анық. Жұ бановтану ғылыми-зерттеу орта-лығы оның осы қадір-қасиетін кейін гі ұрпақ тың бойына орнықтыру мақ сатын қойып отыр.

АҚТӨБЕ

Үйінің орнын сипап қалды

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Күнделікті әдетімен жұмысқа көтеріңкі көңіл-күймен кеткен Дина Мақашева баспанасының сүріліп, орнын сипап қаламын деп әсте ойламаған. Жаманат хабарды теле-фон қоңыраулатқан көршілерінен естіп, есінен танып, құлап қала жаздаған. Жаңылыс болар, таңертең ғана сап-сау тұр еді ғой деп өзін-өзі қанша жұбатқанмен бір орнында байыз тау-ып отыра алмаған. Тығыз шаруалардан қолы босамаған апасы Гаухар Ахметжановамен хабарласып, мәселенің анық-қанығын білуді өтінген. Ол ентіге басып жеткенімен, сүріліп тасталған баспаның жұртын ғана кезіктіреді. Жүгіре басып, қалалық әкімдікке келеді. Ондағылар бұл оқиғаға біздің еш қатысымыз жоқ деп ат-тондарын ала қашады. Үйлерді құлатуға жауапты мекеме мен адамдардың телефон нөмірін алғанымен, ешкім телефон көтермейді.

Жергілікті билік орындарының жауапсыз-дығы салдарынан тұрып жатқан үйден айры-лып, далада қалған Дина қыстың көзі қырауда туған-туыстарын сағалап жүр. «Жас өркен» шағын ауданында орналасқан үйімнің бұзыла-тынын білетінмін. Бірақ ол туралы алдын ала ескертілмегені таңдандырып отыр. Баспана ішіндегі жиһаздардың, тұрмыстық заттардың қайда кеткені, жаңа пәтердің қашан берілетіні белгісіз. Не істерімді білмей далмын», дейді 20 жастағы бойжеткен жыламсырап.

Қалалық әкімдіктегілер болса орын алған орынсыз оқиғаны жуып-шайып, барлық жағдайды жасауға, атап айтқанда мүліктерді қалпына келтіруге, шығындарды өтеуге, сондай-ақ пәтер алуға кепілдік беретін құжат-тарды ресімдеуге уәде беріп отыр.

ПЕТРОПАВЛ

АУДАН АХУАЛЫ

Ынтымағы жарасқан ырысты өңір

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ақжайық ауданы – көлемі жөнінен Батыс Қазақстан облысындағы ең үлкен әкімшілік аумақ. Негізінен Жайық өзенінің қос жағалауын жай­лап, Атырау облысымен шектесетін бұл ауданда 18 ауылдық округ, 52 елді мекен бар. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ҒИБРАТ МӘССАҒАН!

ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

Орталық атауы – Жұбановтану

«Ұстаздар үйі» ашылды

12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛ 9

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Егер түрлі деңгейдегі атқа­рушы органдарда қыз мет атқаратын жетекші тұлға­лар өзіне тікелей тапсы рыл­ған міндеттерді салақ сытып жіберсе немесе жауа пкер­шілікті сезінбесе сөгіс алуы әбден мүмкін. Қо ғам дық өмір де сөгіс өзге де әрқилы жағ дайларда жарияланады. Ақтөбе облысы әкімінің бас­пасөз қызметі лауазымды тұлғаға дағдылы тәжірибеден тыс берілген ерекше бір сөгіс жөнінде жер гілікті басылым­дар арқы лы ақпарат таратты.

Ақтөбе облысының кадр­лық комиссиясының шешімі бойынша айырықша тәртіптік жаза Қарғалы ауданының әкімі Рахат Сыдықовқа беріл­ген. Не үшін? Айдың, күн­нің аманында не бүлдіріп қойды екен? Атқарып жүрген қызметінде бір шикілік болғаны­ау шамасы. Жоқ, мұның бірі де емес, гәп бас­қада болып шықты. Ол Ақ ­төбе облысының әкімі Бер­ді бек Сапарбаевтың Қарға­лы ауданына сапары ке­зінде үстірт әрекетке жол берген. Нақтырақ айтқан да, Р.Сыдықов облыс басшы сы­ның аталған ауданға қарас­ты Бадамша ауылы тұр­ғын дарымен басқосуға тек жергілікті мемлекеттік қыз­метшілер мен шағын және орта бизнес өкілдерін ғана шақырған. Сөгісті сол үшін арқалапты.

Бұған не деуге болады? Әрине тек бір ғана Қар ға лы ауданының әкімі тарапынан кездескен кемшілік десек, шындықтан алшақтау кетіп қалармыз. Өзге өңір лер де

де осыған ұқсас көрі ністер кездесіп қалып жүр гені жасырын емес. Мұндай сыңаржақ ұстаным жер­гілікті атқарушы органдар жетек шілерінің абыройына дақ түсіруі мүмкін екенін де жоқ қа шығара алмасақ ке­рек. Екіншіден, лауазымды тұл ға мен бетпе­бет пікір алы суға тек «штаттағы ше­шендер» мен мемлекеттік қыз мет шілердің шақырылуы ел­жұрттың арасында түр лі алып­қашпа пікірлер туғызуы да ғажап емес.

Әңгіменің ашығына келе­йікші. Республикадағы об лыс әкімдері үлкен лауазым ды тұлға емес пе? Облыс ор­та лы ғынан шалғай орна ­лас қан жергілікті елді ме­кен дер де тұратын қара па­йым халықтың өңір бас шы­сының қабылдауына кіруі­не мүмкіндігі бола бермей­тіні белгілі. Олардың бәрін қабылдауға облыс әкімдерінің жұмыс кестесі сәйкес бол­майтыны тағы да түсінікті. Сонда жергілікті тұрғындар көкейде жүрген ойлары мен тілектерін осындай кезде­сулерде айтпағанда қайда айтады?! Әйтсе де кейбір жағ дайларда жұртшылық өкілдері оған шақырылмай қалады. Тұрғындар мен билік өкілдері арасында тіке лей үнқатысулар бол ған жағдайда өзара түсі ністік одан әрі тереңдей түс пей ме? Қарғалы ауданы әкі мі­не өңірлік кадрлық комис­сия ның шешімімен сөгіс жарияланған кезде осындай ойлар келіп еді көкейге. Бұл жайттардан оның әріптестері тиісті сабақ алса игі.

АҚТӨБЕ

– Әкім Әбдіқайымұлы, сіздің Үкімет дайындаған заңға балама жоба ұсынуы ңызға не себеп болды?

– 1997 жылы 23 қаңтар күні Үкімет дайындаған «Көші­қон туралы» заңның жобасы Парламентке келіп түсті. Ол кезде мен депутат едім. Осы заң жоба­сына жетекшілік ету маған жүктелді. Жобамен танысу барысында біршама қолайсыздықты байқадым. Яғни елімізге көшіп келушілерді мемлекеттік бюджет­тен қаржыландыру тетігін алып тастап, оны жергілікті бюджетке міндеттепті. Ол тұста жергілікті бюджетте мұндай мүмкіндік жоқ болатын. Заңның екінші бір көңілге қонбаған тұсы Қазақстаннан сыртқа қоныс аударушыларға арнайы мемлекет қазынасынан қаржылық көмек көрсету туралы бап енгізіліпті.

Қысқасы, Үкімет ұсынған жобаның рес пуб ликадағы ішкі­сыртқы көші­қон сая сатын ұйымдастыру мен нысаналы түр де қамтамасыз ету негіздерін құқық­тық тұр ғыда қанағаттандыра алмайтынын аң ғардым. Заңның құқықтық сипаты мен жекеленген аргументтер арасында қай шы­лықтар жетерлік. Осыдан кейін балама заң жобасын жасау қажет екенін түсін дім де, Үкімет жобасына жетекшісі болу дан бас тарттым. Менің жаңадан заң жо басын жа­сауыма түрткі болған дүние осы.

– Сол кезде, яғни 90-жылдардың аяғында еліміздегі сыртқы көші-қон процесінің жағдайы қандай еді?

– Бұған дейін елімізде құқықтық құжат ретінде басшылыққа алынып кел­ген, нақтырақ айтқанда, 1992 жылы 26 маусымда қабылданған жеті тармақтан тұратын заңда Мемлекеттік көші­қон ту­ралы ереже бар екен. Осы құжат негізінде Еңбек министрлігі жанынан Көші­қон департаменті құрылыпты. Қазіргі таңда көптеген мемлекеттік мекемелер бөлінген бюджетті игере алмай жатса, ол кезде көші­қон саласына бөлінген қаржы жетпей қиналып жатты. Мысалы, 1994 жылы Үкімет көші­қонға 10 мил­лион теңге жоспарлаған болса, оның бір миллионы ғана әзер шотқа түскен. 1995 жылы 23,5 миллион теңге жоспарланған екен, осының 10 миллионы ғана берілген. 1996 жылы аталмыш салаға 25 миллион теңге қаржы жоспарланған болса, соның 8 миллионы ғана қолға тиген. Осындай жағдайлардан кейін мыңдаған оралман баспанасыз босып кеткен, кейбіреулері тіпті келген еліне кері қайтуға мәжбүр болған.

Елбасы осынау қордаланған мәселені оңтайлы шешу жөнінен Үкіметке 1994 жылдың 14 желтоқсанында және 1995 жылдың 31 мамырында екі рет нақ ты тапсырма жүктесе де, көзге түсерлік жұ­мыс жасалмаған. Өйткені қаржы жоқ.

Қысқасы, еліміздегі көші­қон саласы қатты тұралап тұрды.

– Сіз ұсынған заң жобасы үлкенді-кішілі 40-тан аса әртүрлі талқылау-дардын өткен көрінеді. Әрі мемлекет-тік тілде жазылған тұңғыш заң болған-дықтан қиындық та болған шығар?

– 1997 жылдың 7 ақпаны күні Пар­ламенттің 5­ші залында мен ұсынған жоба талқыланатын болды. Мен «заң жобасын мемлекеттік тілде жаздым және мемлекеттік тілде тақылауға ұсынамын» дедім. Бірақ сол күні талқылау болмай қалды. Себебі, жобаның орыс тіліндегі нұсқасы жоқ. Тек қазақ тілінде жазылған заңды талқылау бұған дейін Парламент тәжірибесінде болып көрмеген екен.

Осыдан кейін қолымдағы жобаны орыс тіліне аударту мәселесі туындады. Парламентте орыс тілінен қазақшаға ау­даратын адамдар бар да, ал қазақшадан орысшаға аударатын маман жоқ. Бірнеше белді мекемелерге хабарластым, бәрінде осындай жағдай. Туындаған мәселені қалай шешеміз дегенге тірелдік. Кезекті жалпы отырыста осы мәселе жөнінде дабыл қақтым. Төраға нақты тапсыр­ма берді. Мәжілістің аппарат басшы­сы «Аудармашыны өзіңіз табыңыз, қаржысын біз төлейік», деді. Содан ау­дармашы іздедім, табылмады. Ақыры, Әділет министрлігінде істейтін бір та­ныс қызметкерге өтініш айтып, жобам­ды орысша аударттым. Іс мұнымен де бітпеді. Балама жоба екенін дәлелдейтін бірнеше ғылыми­зерттеу институттары­нан, министрліктен қорытынды алуым қажет болды. Мен ұсынған құжатпен танысқан Ішкі істер және Сыртқы істер министрліктері қолдау танытты...

Жоба мемлекеттік тілде жазылған­дықтан барлық талқылау қазақ тілінде өтті. Соның бәрінде ілеспе аударма қатар жұмыс істеді. Парламент тарихында қазақ тілінен орыс тіліне ілеспе аудар маның жұмысы алғаш рет осылай қалып тасты деуге негіз бар. Сөйтіп 1997 жыл дың 26 ақпаны күні Парламент Мәжілі сі мен ұсынған жобаны барлық депутаттар тал­қысына ұсыну туралы қаулы қабылдады.

– Түсінікті. Сіз ұсынған жобаны өз әріптестеріңіз қалай қабылдады?

– Көпшілігі қолдады. Тіпті 35 депутат өз қолдарын қойып, басқа депутаттардың да қолдауын өтініп, үндеу тастады. Осылардың ішінде өзге ұлт өкілдері де болды. Мысалы, қарағандылық депутат В.Громов, павлодарлық А.Шварцкопф, жезқазғандық П.Колесов, көкшетаулық В.Калюжный және тағы басқалар бар.

– Барлық талқылауға екі заң жо-басы қатар ұсынылып отырды емес пе, сізбен қатар Үкімет мүшелері де өз жобасын өткізуге тырысқан болар?

– Күн тәртібіне екі заң жобасы қатар ұсы ны лып, бірдей талқыланып отырды. Тал қы лаулардан кейін менің жобам үстем­дік ала бастады. Қызық болғанда Үкімет атынан заң жобасын ұсынып отыр ған Еңбек және халықты әлеуметтік қор ғау министрлігіне қарасты ғылыми­зерт теу институты да менің жобама оң баға берді.

Бұның бәрі қарсыластарға оңай бол­мады. Тіпті «Ойнасақ та біраз жерге бардық, атыңыз шықты, енді балама жо­баңызды қайтып алыңыз» деген сияқты «сәлемдеме» ұсыныстар түсіп жатты...

– Сіз не дедіңіз?– Мен айттым: «Мәселе менің атымды

шығару да емес, мақұл, балама заң жо­бамды қайтып алайын. Тек мен ұсынған ұсыныстар Үкімет жобасында көрініс тапсын» дедім.

– Ол қандай ұсыныстар еді?– Менің бағытым негізінен Елбасы­

ның көші­қон жөніндегі саясатын қол дау болатын. Ол – ұлттың мүддесі, мем лекет қауіпсіздігі, біртұтастығы, демо графия­лық ахуалы, тәуелсіздігімізді нығайту. Сондықтан да бірінші кезекте көші­қон жөнінде Президентке тікелей бағынатын уәкілеттік орган құру. Үкімет жобасындағы «отандастар» деген анықтаманы алып тас тау. Өйткені анықтамада отандастар – Қазақстанда дүниеге келген барлық ұлттың өкілдері деп атап өткен де, оларға отан­дастар есебінен жағдай жасау көзделген. Сонымен қатар қандастарымыздың өз от­анына көшіп келуіне мемлекеттен ар найы қаржы бөлу. Үкіметтік жобада біріктіріп жіберген репатриант пен бос қындар ара жігін ашып, бөлек­бөлек мәр тебе беру. Өйтпегенде Қазақстанға жан­жақтан ағылған түрлі ұлт өкілдеріне, яғни бос­қындарға жол ашылады деген сөз. Репат­рианттарға қазақша атау беру...

– Бұл ұсынысыңызға келісті ме?– Жоқ, келіспеді.– Әншейінде пікір қайшылығына

ұрынып, жік-жік болып жүретін зия-лы қауым өкілдері сіздің жобаны бірауыздан қолдады. Бұл да көмек болған шығар?

– Мен ұсынған жоба Мәжілісте қаралмас бұрын «Егемен Қазақстан» газеті арқылы бүкілхалықтық талқы­лауға ұсынылды. Одан кейін 1997 жыл­дың 2 сәуірі күні Президент жанын дағы Мемлекеттік саясат жөніндегі ұлт тық кеңесте қаралды. Оған Мемлекеттік хатшы Әбіш Кекілбай жетекшілік етті.

Өте қызу талқылау болғаны есімде. Кенес мүшелерінің барлығы дерлік мен ұсынған балама жобаны қолдап, Мәжіліске кеңес хаттамасын ұсынды. Әсіресе соңғы талқылауда заңгер­акаде­мик Салық Зиманов өте белсенділік танытты. Онымен қоймай Мәжіліс төрағасына өз атынан ресми хат жолдап, менің жобамның қабылдануын сұрады. Хатында: «Үкімет ұсынған заң шикі әрі құқықтық мәртебесі өте төмен, заман та­лабына сай емес» деп көрсеткен.

Сол талқылауда Герольд Бельгер аға мыз Үкімет ұсынған жобаны сынға алды. Сондағы айтқаны, бұл заң өмірден алынб аған, шешуші рөл атқара алмайды, заңның тал бойынан қазақ ұлтына қатыс­ты жақсылықтарды көре алмай тұрмын, деді. Сонымен қатар академик Манаш Қозыбаев: «Депутат Әкім Ысқақтың балама заң жобасының мәрте бесі биік екені сөзсіз...», деп мені қол дап Мәжіліс Төрағасына хат жолдады. Іле­шала жазу­шылар атынан Н.Оразалин, С.Ора залин, М.Мағауин, Қ.Жұмаділов, Ә.Тарази, Қ.Ысқақ, Қ.Тұрсынқұлов, Т.Ме дет бек бастаған бір топ азамат қол қо йып, менің жобамды қуаттаған хаттары Мә жі ліс пен Сенат төрағаларының атына келіп түсті. Қазақстан Республикасының Пре зи денті жанындағы Мемлекеттік саясат жө нін­дегі ұлттық кеңестің мүшелері К.Саға­диев, Н.Мамыров, А.Гаркавец, П.Сә б и т­ова да мені қолдап үндеу тастады.

Бұдан мынадай қорытынды жасауға болады. Қазақ зиялылары қазақтардың байырғы Отанына оралуына мүдделі. Демек мемлекеттік тілдегі заң жобасы көкейлерінен шыққан. Сол себепті зиялы қауымның қолдауына ие болдым.

– Қысқасы, сіздің жоба басы бүтін заңға айналды. Сөйтіп «Халықтық көші-қон туралы» заң дүниеге келді. Соның бүгінгі нәтижесі қандай?

– Өзіңізге мәлім, мен ұсынған жоба­да жеке­дара Көші­қон агенттігін құру туралы мәселе бар еді ғой, сол меке­ме Елбасының Жарлығымен Үкіметтің құрамына кірмейтін орталық атқарушы орган ретінде 1997 жылдың аяғында құрылды. Осы Жарлықта: «Агенттіктің міндеті – көші­қон процесін басқару және халық санының өсуі жөніндегі саясат ты қамтамасыз ету болып табы­лады» делінген. Барлық облыстарда көші­қон жөнінде басқармалар құрылды. Бұлар күні бүгін республикалық бюджет есебінен қаржыландырылып отыр.

Екіншіден, квота мәселесі және орал­ман кім, босқын кім, көшіп келуші кім, көшіп кетуші кім, ішкі көші­қон дегені міз не, осының бәрі заң жүзінде нақты ланды. 1997 жылдары көші­қонға республи­калық бюджеттен 20­30 миллион теңге көлемінде қаржы бөлініп келсе, қазір бұл меже 17­20 млрд теңгеге жеткен. Бүгінгі таңдағы мәліметке жүгінсек, атамекеніне бір миллионнан аса қазақ оралыпты. Бұл ресми квота бойынша есептелген адам саны. Ал демографтардың соңғы есептеуі бойынша бұл дерек одан да көп көрінеді.

ӘңгімелескенБекен ҚАЙРАТҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Жол апатынан арылу арман ба?

Несін жасырайық, қазір респуб-ли калық тас жолдар бойында, қалалар да ірі жол-көлік апаттары белең алып барады. Кіші де, үлкен де темір көлік құрсауында опат бо-лып жатыр. Әрине, сарапшылар жол жүрісі кезінде кездесетін мұндай жол апаттарының себептерін жою мүм кін емес дейді. Солай демеске лаж жоқ секілді. Өйткені жолдағы кез де сетін келеңсіздіктер салдары-нан талай жан опат болатын апат-тар саны жыл өткен сайын арта түсуде.

Ал сол келеңсіздіктерге тосқауыл қоятын заң жоқ деп айта алмайсыз. Заңға сәйкес тәртіп те қатаң ұста­лынады. Бірақ мына бейбіт заманда күн сайын, тіпті сағат сайын емес, минут сайын жол­көлік апатынан адам опат болады дегенге сенгіңіз де келмейді. Бірақ сенбеске де амал жоқ. Үлкендердің өзін айтпағанда, болашағымыз бала десек, сол жол­дарда әр төрт минут сайын бір бала қаза табады екен. Олардың, бұған қоса, тағы жүздегені түрлі жарақат алады. Жарақаттарынан айығып кетсе жақсы, ал мүгедек болып қалатындары қаншама. Ол балалар сіздің де балаңыз немесе немереңіз болуы әбден мүмкін ғой. Жаныңыз түршігеді.

Бұл қасірет кез келген адамның ба­сына түсуі бек мүмкін. «Сен басшысың, сен бағыныштысың» деп жол апаты ай­ырып тұрмайды. Қараңыз, тек 2011 жылдан бастап Қазақстанда жол апаты­нан екі мыңға жуық бала қаза тапқан, бұл қаза болғандардың жалпы санының 10 пайызы ғана, олардың ішінде мың­ға жуығы – мектеп оқушылары. Ал бұ ған соңғы кездерде мерт болғандар­ды тағы қосыңыз. Балалардың көбін көлік қаққан. Сұм ажал кімді болса да әйтеуір бір алатыны белгілі ғой. Бірақ көлденеңнен келген апат жас ғұмырды көктей үзіп жіберетіні неткен өкінішті. Соңғы жылдары жол­көлік апаты­нан опат болғандардың саны Ауған соғысында он жылда қайтыс болған адамдардың санынан әлдеқашан асып кеткен. Сонда қарасаңыз, жолдарда мылтықсыз соғыс жүріп жатқандай. Ал қайткенде бұл қасіреттің алдын алуға болады?

Бұл мәселе жайында алаңдап, бас қатырып жатқан мемлекеттік тиісті органдар да жоқ емес. Соның бірі – Бас прокуратураның жанындағы Құқық қорғау академиясы. Олар Жол жүрісі қауіпсіздігінің ұлттық тұжырымдамасын да жасап шыққаны белгілі. Ал басқа салалардың мұртын балта шабар емес. Осы Ұлттық тұжырымдамадан байқағанымыздай, егер билік бұл мәселеге нақты назар ау­дарып, білек түре кірісер болса қандай қасірет болмасын, оның алдын алуға, санын азайтуға кепілдік бар екен. Біріншіден, барлық сарапшы біткен бір тұжырымға келгендей, алдымен, көлік жолдары бар талапқа сай болуы қажет. Әрбір көлік жүретін жолда жаяу жүргіншілер өтетін жер асты не жер үсті өткелдері міндетті түрде салынуы қажет. Мұндай өткелдердің болма­уы, адамдарды ажалға итермелеумен бірдей деген сөз. Мүкін дігінше көше қиылыстарында көлік тер кедергісіз өтіп кететіндей жағдай жасалса, жол апатының 80 пайызы бірден кемір еді. Өйткені жол­көлік апатының дені осы жол қиылысында орын алып жатады.

Сөзімізге дәлел, 2011 жылдан бас­тап республика аумағында 88 814 ЖКО болып, оларда 13 894 адам қаза тапқан, олардың ішінде жаяу жүргіншілер 5000­нан астам. 25 мыңнан астам адам жарақат алған. ЖКО­дан кел­ген экономикалық шығындарды Азия даму банкі 1 052 млрд теңге деп не­месе 2012 жылғы ІЖӨ­нің 3,5 пай­ызы мөлшерінде бағалапты. Сонда қазіргі жолдардағы туындаған үрдіс нәтижесіне сай есептесек және соған сай жүйелі шаралар қабылдамаған жағдайда Қазақстан 2022 жылға дейін тағы 21 мыңның үстінде адамынан айырылуы мүмкін. Сондай­ақ одан да көп, яғни 266 мың адам жарақат алуы әбден мүмкін көрінеді.

Және жыл сайын еліміздің жолда­рында орта есеппен 17 жасқа дейінгі 160 бала қаза табатындығын ұмытпаған жөн. Бұл әрине қайғылы сандардың бер жағы ғана ғой. Сондықтан алды­мен жолдардың сапалы салынуы бас ты назарға алынуы тиіс. Жолдағы әрбір ойық, шұңқыр апатқа соқтырады. Бірақ көше жолдарының сапасы сын көтермейді. Ал жалпы жолдарды салу мен реконструкциялауға соңғы бес жылда 1,8 трлн теңге жұмсалған екен. Автожол саласындағы жобалар­ды іске асыруға «Нұрлы жол» мем­лекеттік инфрақұрылымды дамыту бағ дарламасы шеңберінде 2016 жылы Ұлттық қордан 151,3 миллиард теңге қаражат бөлінген.

Сонда былай қарасаңыз, заң бар, қаражат жеткілікті, жұмыс жүріп жатқандай, бірақ сапасыз жолдар саны көбеймесе, еш азаяр емес. Соған сай жол апаты да артып барады.

Александр ТАСБОЛАТ,«Егемен Қазақстан»

ОТАН ДЕП ОРАЛҒАНДАР

Атажұртқа жол салған құжат–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––1997 жылы желтоқсан айының 13-і күні Қазақстан Республикасы Парламенті тарихында ерекше оқиға орын алды. Елбасы Н.Назарбаев елор-да төрінде Мәжіліс депутаты Әкім Ысқақ ұсынған «Халықтың көші-қоны туралы» заңға қол қойды. Сонымен қатар бұл заң Парламент тарихында алғаш рет мемлекеттік тілде дайындалған құжат ретінде тарихқа қатталды. Аталмыш оқиғаға міне, биыл 20 жыл толып отыр. Осы орайда біз «Халықтың көші-қоны туралы» заңның авторы, қоғам белсендісіне жолығып, арнайы әңгімелескен едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

МӘСЕЛЕНІҢ МӘНІСІ

Әкім не үшін сөгіс алды?ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

ҚОҒАМ

(Соңы. Басы 1-бетте)

Шетелдегі тәртіп қандай? Италия 2004 жылы ұрық донор­лығы мен суррогат ана болу ға заңмен тыйым салған. Кана­дада бір ғана «ұрық қоймасы» болып, онда донор ұрығын ақы­лы тапсыруға жол бермейді. Ұлы британияда болса бір до­нор тек 10 баланың ғана био­ло гия лық әкесі бола алады. Жаңа Зеландияда бұл шектеу төр теуге дейін қысқартылған. Аус т ра лиядағы ереже әр өңірде әртүр лі болғанымен, бір донор­ды 5 отбасыдан артық қол дан­бау нақты белгіленген. Алай да олар бір донорлық ұрық ты бір отбасының барлық бала ларына пайдалана алады. Қытайда бір ер азаматтың донор лық ұрығы бес әйелді ғана жүкті ете алса, Америкада 800 мың тұрғыны бар аймақта бір адамның ұрығы 25 баланың өмірге келуіне септігін тигізетін көрінеді. Аталған ел­дерді алаңдатып отырған бір әк­е ден туған балалардың бір­бірі не үйленуінің алдын алу екені бел­гілі. Ал жеті атаға дейін жұп тасу ­ға болмайтын қазақ үшін заң ның дұрыс жолға қойылуы тіп ті де еселене түсуі керек емес пе еді?!

Айтқожинаның айтуынша, донор болатын кісі 18 бен 35 жас аралығында болып, дені сау, ұрығы сапалы және жұқпалы ау­рулардан ада бол уы шарт екен. Аналық ұрық клеткасына донор әйел сөзсіз құрсақ көтерген бо­луы шарт.

Ләззат Кенжебайқызы ай­туынша, қазіргі кезде әйелдің құрсақ көтере алмауына екі жақ бірдей себепкер екен. Яғни елімізде бедеу әйел мен белсіз еркектің саны таразы басын теңестіріп тұр. Ана бақытына бөленгісі келетіндердің көбінің

жатыры, жатыр түтікшесі немесе аналық ұрық безі жоқ. Ал аталық ұрығы әлсіз немесе мүлде жоқ (импотент) ер азаматтардың қата рына жыныстық қабілеті тө­мен жігіттер күн санап қосылуда.

«Қазіргі кезде біз ең алды­мен күйеуін тексереміз. Бұрын баланың болмауына әйел көбірек кінәлі болса, кейінгі уақытта ерлердің денсаулығы төмендеп бара жатқаны анық байқалады. Ерлі­зайыптылар гормондық ауытқулардан, ин­фекция мен қабынудан ғана зардап шегіп жатқан жоқ, оларға дұрыс тамақтанбау мен өмір сүру салты да кері әсерін тигізуде. Алдымызға жатыры­нан, жатыр түтікшесі мен аналық ұрық безінен айырылған әйелдер өте көп келеді. Оларға опера­ция жасатуға асықпай, бірнеше гинекологқа қаралуға кеңес бе­рер едім», деген Л.Айтқожина емделушілердің жиі жіберетін қателіктеріне тоқталды.

«Жас жұбайлардың арасында балалы болуға асығып, бір жылға жет пейтін уақыттың ішінде маңа­йындағы гинекологтың есігін тоздыратын әйелдер бар. Әйел отбасылық өмірдің бір­екі жы­лын артқа тастағаннан ке йін ғана тексерілгені дұрыс. Ем болмай жатса гинекологқа емес, репродуктологқа, ерлер андро­логқа, урологқа бірден баруы керек. Сонда мәселе тез шеші­ле ді. Ал 10 жыл бойы құрсақ көтер месе де қам­қайғысыз жүр­ген әйелдерді уақытты босқа өт­кіз беуге шақырамын. Өйткені адам ның жасы ұлғайған сайын денеден тыс ұрықтандырудың нәтижесі төмендей береді. Ең нәтижелі кезең – 35 жасқа дейін. Одан кейінгі көрсеткіштер тек қана төмендей береді», дейді Ләззат Кенжебайқызы.

Бірнеше жылдардан бері Қазақ станның халық жиі орна­лас қан аудан, қалаларында тегін қабылдау өткізіп келе жат қан Ләззат Айтқожина онда ғы жағ­дай лардың еліміздің демо гра фия­сына кері ықпал етіп отыр ға нын айтады. «Елі міз дің ай мақ тарын аралап кеңес берген кез де, ең алды мен ерлі­зайыптылар дың сауат сыз дығына куә болдым. 10 жыл баласы болмаса да үйінің жа нындағы гинеколог қа барып жүре беретін әйел дер бар. Екін­ші мәселе – қаржы ның жоқ ­тығы. Олардың үлкен қа ла ларға келіп тексерілу ге ма те риалдық мүмкіндік тері мүлде жоқ. Ал елімізде жасан ды ұрықтандыруға 700­800 мың теңге көлемінде қара жат жұмсалады», дейді ол.

Сондықтан да Ләззат Айт қо ­жина үнемі көтеретін мәсе ле нің екіншісі – квота. 1996 жыл дан бері елімізде жасанды ұрық­тандыру арқылы 14 мың бала дүниеге келген. 2010 жылдан бастап қана мем ле кет экстра­корпоралды ұрық тан дыруға квота бөле бастады. Нәтижесінде жеті жылда 4783 жұпқа тегін медициналық көмек көрсетілген. Былтырдан бері жыл сайын 900 квота тұрақты бөлініп келеді.

«Елімізде 23 репродуктивті орталық бар. Тек біздің орта­лыққа жылына келетін 20­30 мың жұптың 4 мыңдайы осы ЭКҰ­ның көмегіне жүгінеді. Бұл балаға зар болған отбасы­ларды қанағаттандыра алмай отыр. Өйткені ЭКҰ жасатуға кез келгеннің қолы жете бер­мейді. Изральдегі сияқты ал­ғашқы экстракорпоралды ұрық­тандыру мемлекеттің қар жы­сымен жасалса деген өтіні шім бар. Болмағанда жыл сайын 2000 квота бөлінсе үлкен көмек болар еді», дейді Ләззат Кенжебайқызы.

Есепсіз донорлықтың ертеңі алаңдатады

10 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛРУХАНИЯТ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Таяуда Халықаралық Түркі академиясы Венгрияның Қазақстандағы елшілігімен бірлесіп мажарлық белгілі шығыстанушы Дьёрдь Алмашидің туғанына 150 жыл толуына байланысты семинар ұйымдастырып, фото-сурет көрмесін өткізді. Білетіндердің айтуынша, Астанаға ат басын ар-найы бұратын сол елдің екі этнограф ғалымының біреуі қазақшаға судай көрінеді. Онымен қоймай, батырлар жырын жағы талғанша жатқа соғады екен. Жағымды жаңалық жарғақ құлағымызға жеткен соң жатамыз ба, ұлтымыздың асыл қазыналарын ұлықтаған шетелдік азаматпен тілдесіп қалуға асықтық. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Алқалы жиынға алыс-жақыннан жиналған ағайынға ілім-білім тұ-нып тұрған төрін ұсынған Ұлттық кітапханаға ертерек келіп, керек ада-мымызды қи нал май таптық. Талантына сырттай тамсанып үлгерген жаңа танысы мыз талай кітап тауысқан тақуа ғалымнан гөрі әйгілі әртіске ме, саңлақ спортшыға ма көбірек келіңкірейтін сияқты. Жүріс-тұрысы, киім киісі басқа әріптестерінен сәл бөлектеу. Тек, са-бырлы жүзі мен салмақты көзқарасы ғана салиқалы саланың өкілі екенін аңғартып тұрғандай.

Көңіліміз қалағандай көсіле әңгіме-дүкен құрудың реті келмеді. Алдағы жа-сайтын баяндамасына алаңдаулы екенін байқадық. Оның үстіне жан-жақтан жамырай амандасып, қал-жағдайын сұраушылар сұхбаттасуымызға мүмкін-дік бермеді. Әйтсе де әккілік жасап, амал-дап будапештік мейманның көкейіндегі көп ойлардың шет жағасын суыртпақтап шығаруға тырыстық.

Бұйымтайымызды білдіре баста-ғанымыз сол еді, жанымызға жаны-ғып асай-мүсейлерін арқалаған теле-арналардың журналистері жетті де, ай-шайға қарамай камераларын іске қосып жібергені. Амалсыз артқа шегіндік те, телетүсірілімнің барысын сырттай бақылаушылар қатарына қосылдық.

Ол қазақша ойқастай жөнелді. Жор-ғадай жосылуын, шіркіннің. Тұс-тұстан таңдайлар тақылдады. Тілі неткен жа-тық, ойлары қандай орамды. Өрісте бірге жүрсе де өз енесін еме алмайтын сіргелі бұзау секілді пұшайман халге түс кен орыстілді қандастарымызға тың-датар ма еді, мына интервьюді. Әй, бірақ ондай дымбілместер бәрібір ештеңе түсінбейді ғой...

Дәуіттің дауысы да құлағымызға май дай жағып барады. Сөздері де сөлді екен.

– Жиырма жылдан бері қазақ халқы-ның этнографиясын зерттеп жүрмін. Еңбегімді елге таныту үшін елуге тар-та мақала жаздым. Менің қазақтануға құштарлығымды оятқан бәріңіз білетін Иштван Қоңыр Мандоки ағам еді. Тоқ -саныншы жылдардың басында екеу -ара сырласу үстінде ағынан жары лып, ақыл-кеңесін берді. Біздегі құман-қыпшақтардың шыққан тегін білгің кел-се, алдымен ана қазақтардың арғы-бергі тарихын зертте. Алайда қазақтың тілін жетік білмейінше, алға қойған мақсатыңа жете алмайсың, дегені есімде қалып қойыпты. Өкінішке қарай, өмірден ерте өтіп кетті. Марқұм маған асыл арманын аманаттады ма екен, кім білсін?.

– Жақсының жолын жалғас тыр­ғаныңыз жөн болыпты. Қазіргі таңда қандай ізденіс үстін десіз?

– Қазақтар мен қырғыздар ара-сындағы бақсылық салттар мен ырымдар қатты қызықтырады. Әруақ мәселесіне байланысты да әртүрлі бағытта ізденіп, өзімше пікір түйдім. Бұл жұмыстарым бұйырса, жеке кітап түрінде жарық көрмек.

– Этнографияға әуестігіңіз неден басталды?

– Мен Будапеште туып-өскен қала ның баласымын. Бірақ, Құман

даласындағы нағашыларымның үйіне жиі баратынмын. Бұл араны сонау ХІІІ ғасырда Бату ханға бас имей Еуро-паға қоныс аударған қыпшақтардың ұрпақтары мекендейді. Екі елдің қаны бүгінде әбден араласып кеткен. Деген-мен қазіргі құман-қыпшақтарыңыз өздерінің шыққан тегін ұмытпаған. Алтын бастауларының алыстағы Азияда екенін естен шығармайды. Атажұрттары туралы тереңірек білуге құмар. Маған да солардан бірдеңе жұқса керек. Әйтеуір аңсарым осы жаққа ауа берді.

– Бәрекелді! «Жігіттің жақсысы – нағашыдан» деген емес пе?! Өзімізге тартқан өрен болдыңыз ғой. Содан ебін тапса, жиен де ел болатынын дә­лел деуге кірісіп кеттіңіз.

– Қанша айтқанмен бойымда қып-шақтардың қаны бар болғандықтан бір бүйрегім сіздерге бұрған да. Екі ға сыр Қиян даланы қиқулатып, қайқы қылыштарымен талай дұшпандарының басын қаққан қыпшақтар Шыңғысхан шапқыншылығына шыдас бере алмай, шартарапқа тарыдай шашырап кетті. Тағдырдың жазуымен Қап тауына асты, Дунай жағалады, Арабияны бетке алды. Солардың соқталы бір бөлігі біздің Венгрия жеріне тұрақтағаны әмбеге аян. Қарсақтағы құман қыпшақтардың Орта Азиядағы түбі бір туыстарымен

рухани байланыстарын зерттеуге зейін қойдым. Бірінші кезекте қазақ, қырғыз, қарақалпақ, ноғай халық тарының салт-дәстүрлерін сара лауға ниет қылдым. Мен онда Буда пештің Лоранд Этвёш атындағы гума нитарлық университетінің филология факультетінде оқып жүрген болатынмын. Неге екенін қайдам, Ман-доку марқұмның «Ең әуелі қазақтың тілін біл, әйтпесе олардың ішіне кіре алмайсың» деген ақылы ойыма қайта-қайта орала берді. Сонымен қойшы, 1993 жылы Қазақстан мен Венгрия

арасындағы келісімшарт аясындағы студенттер алмасу бағдарламасы бойын-ша Алматыға келіп, Абай атындағы университетке қабылдандым. Алайда, аудиториядағы сабақтар қанағаттандыра қоймады. Құр теориямен тереңге бой-лай алмайтынымды бірден сездім. Тәу-елсіздіктің тәй-тәй басқан кезі. Қала дағы қазақтар бір-бірімен негізінен орысша сөйлеседі. Айналамдағылардан бірдеңе сұрасам, «говорите на русском языке» деп бе тімді қайтарып тастайды. Ал, енді келіп ойланайын. Тілді тездетіп игеру үшін не істеуім керек сонда? Шақшадай басымды шарадай қылып оның да жо-лын таптым-ау ақыры. Қаладан қашып, ауылдарға бару қажеттігі жөнінде ше-шім қабылдадым.

Жазиралы Жетісу, Асқақ Алатау...

Сұқ тансаң көз тоймас сұлулыққа толы осынау көркем өлкені көп кез дім. Көшпелі өмірдің еміс-еміс елес терімен кездестім. Ауылдағы адамдар басымнан сипап, бауырға тартты. Жылқышылармен қырға шығып, қымыз іштім. Салбурынды тама-шалап, саятшылардың бүркіт салғанын көрдім. Кеудесі кең сарайдай кемеңгер қариялардан ескі әңгімелерге қанықтым. Халықтың әдет-ғұрыптарымен таныс тым. Қысқасы, отаныма қазақ болып қайттым.

– Дұрыс. Ең бастысы ниет қой. Ал дына биік мақсат қойған жан кез­кел ген қиындықты жеңеді. Қара суды теріс ағызардай ағылшыншасы мен орысшасы бар, бірақ ана тілінен ма­құрым базбір бауырларымызға сабақ болатын мысал екен бұл өзі. Тала бы­ңызға нұр жаусын!

– Рахмет, шын жүректен шыққан тілегіңізге ризашылығымды білдіремін.

– Бүгінгі басқосудың басты та қы­рыбына айналып отырған Алма ши­дей айтулы тұлғаға қандай қаты сы­ңыз бар?

– Айтайын. Қазақстаннан қайтып еліме оралған соң сол кезде өзім секіл-ді студент, бүгінде үлкен ғалым атан ған Иштван Шантамен кездесіп, екеуіміз біраз сырластық. Ол маған мажардың әйгілі шығыстанушысы Алмашидің «Азия жүрегіне саяхатым» атты 700 беттік қалың кітабын көрсетті. Сондағы суреттер көзіме оттай басылды. Мен әбден бауыр басқан Жетісу қазақтарының жиырмасыншы ғасыр басындағы тұрмыс-тіршілігінен хабар беретін фотолардағы жасыл жай-лау, өзен-көл, тау-тас, тағысын тағылар са намдағы сағынышты тербеп жіберді. Ке регесін түріп тастап төрінде жамбас-тап жатқан киіз үйлер, домбырашылар күрең кешті күңірентіп тартқан қазақтың қай ран күйлері, аталар мен әжелерден ес-тіген аңыз-ертегілер, бәрі-бәрі есіме түсті.

Әлгі кітапқа қызыққаным сонша, екі-үш күн бас алмай оқып тауыстым. Сол сәттен бастап Алмаши саяхат жа-са ған жерлермен жүріп өтіп, деректі кино түсіруге бел будым. Көп кешікпей көкейдегі ойымды жүзеге асырдым.

– Кинофильмді түсіру барысында қандай қызық оқиғалар болды?

– Айтсам нанбайсыз.– Е, неге?!– Ендеше, тыңдап көріңіз. Алмаши

Іледе қайықпен жүзіп Балқаш көліне барған. Біздің экспедициямыз да сол бағытпен тартты. Жол-жөнекей далада маң-маң басқан түйелерді көр дік. Әдейілеп бұрылып қасиетті жануар лардың қасында біраз аялдадық. Маңғаз кейіптегі мал иесі бізді дәмге шақырды. Дастархан басындағы әңгіме үстінде отағасы түйе бағу баяғыдан атакәсіптері екенін, тіпті осыдан жүз жыл-дай бұрын аталары осы өлкеге сапарлаған әлдебір еуропалық жиһанкезге лаушы болғанын мақтанышпен жеткізді. Ойлап қарасақ, бұдан жүз жыл бұрын бұл жаққа Алмашиден басқа бірде-бір еуропалық аяқ баспаған секілді. Ендеше мына отырған кісі түйелерімен жүгін тасып, Алмашиға қызмет көрсеткен кісінің немересі емей, немене?!

– Мына қызықты қараңыз...

– Тоқтай тұрыңыз, одан да қызығын айтайын. Алмаши Нарынқол өңірін ара-лап, Сантас асуы арқылы Қарақолға асқанда Оразбек деген қырғыз жігітін жолбасшылыққа жалдапты. Біз оның да ұрпақтарымен ұшырастық. Қалай дейсіз ғой. Қарақолға жеткен бойда Доқтырбай Оразбеков атындағы көшеге топ ете қалдық. Еріксіз елең еттік. Өйт-кені, Алмашиді қазақ-қырғыз оның оқы мыстылығын меңзеп Доқтырбай атағанынан хабардармыз. Ал, Оразбек – жаңағы жолбас шының аты. Жөн сұра маққа жақын орналасқан үйлердің біріне бас сұқтық. Үй ішіндегілерден мына көшеге есімі берілген Доқтырбай Оразбековтің кім екенін сұрадық. «Ол менің – атам» деді шаңырақ қожайыны шалқалай қоқырайып. «Кім болған» дедік біз тағы да тақымдай сауал қойып. «НКВД офицері, елге еңбегі сің ген қайраткер» деді анау одан сайын астам-сып. «Оразбек аталарыңыз ше?». «Ол кісі туралы көп біле бермейміз. Қытайдан апи-ын тасумен айналысқан ба, белгісіздеу. Әйтеуір, Шыңжаң жақта қапияда қазаға ұшырапты».

Тиісті мағлұмат құлағымызға тиген соң, «тергеп-тексеруді» доғарып, жө-німізге көштік.

– Қолдарыңызда ата-әжелеріңіздің суреті бар ма?

– Жоқ. Қайдан болсын...– Көргілеріңіз келе ме?– Ондай атты күн қайда? – Ендеше, көрімдіктеріңізді дайын-

даңыздар.Алдарына тастай салған ата-әжеле-

рінің ат үстіндегі бейнелерін көрген ұр пақтары айран-асыр болып, күтпеген қуаныш тан жанарлары жасқа шыланды.

Солай... – Үнді фильмдеріндегідей үйлесе

кетуін қарашы. Ғажап!– Еңбегіміздің еш кетпегеніне біз де

қатты қуандық. – Дәуіт, сізді көп тіл біледі дейді. – Солардың ішінде ең жақсы білетінім

– қазақ пен қырғыздың тілі. Ана тілімнен кейін, әрине.

– Әйеліңіз қазақ қызы емес пе?– Қырғыз. Будапеште білім алған. – Қап, әттеген­ай, өзің қатты қадір­

лей тін Қоңыр ағаңмен бажа болатын­дай жөнің бар еді.

– Бұйрық солай болғаны да. – Елден естуімізше, біздің батыр­

лар жырымыздың біразын білетін көрінесіз.

– Иә, «Алпамысты», «Қобыланды ба-тырды», «Едігені», «Қырымның қырық батырын» жатқа айтамын.

– Ал, ендеше аңыратып жіберші біреуін.

– Бұрынғы өткен өмірде, Естіген сөз көңілде. Бұл оқиға айтылар,Үш-төрт сағат кемінде.

Жиделі-Байсын жерінде, Көк торғынды көлінде,Асқаралы белінде,Қоңырат деген елінде...– Ой, азамат! Көп жаса!

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Мемлекет басшысы ұсын-ған «Рухани жаңғыру» бағ-дарламасы талаптарымен мей -лінше үндес болмыстағы ай-тыс аламанында елдің әр ай-мағынан және Қытай Халық Республикасынан сайдың та-сындай іріктеліп келген, «сен тұр, мен атайын» дейтіндей сүбелі сөздің майын тамызған 14 жас ақын бәсеке көрігін қыздырды.

Жыр додасының ашы-лу рәсімінде айтыс ақындары мен көрермен қауымды қала әкімі, «Нұр Отан» партиясы қа-лалық филиалының төрағасы Асқар Ыдырысов, қоғам қай-раткері Әлихан Бәйменов, ай-тыс қа төрелік етуші қазылар алқасының төрағасы, белгілі жыр жүйрігі Аманжол Әлтаев

құттықтап, сөз сөйледі. Осы орайда, қазылар алқасының құрамында елге етене таныс ай-тыс ақындары Төлеген Жаманов пен Өміржан Көпбосынов, кенші-ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Мұса Тілеуов, ақын-журналистер Абдолла Дастанов пен Ізтөлеу Түсіпов болғанын айта кеткен жөн.

Екі күнге ұласқан жыр до-дасында жас ақындар Шын-болаттың ізімен шындықты ш ы р а й ы н е н г і з е о т ы р ы п шыр қады. Айтыс барысында Шын кеңнің ұлттық өнер түр-лерін өркендетуге қатысты өлшеусіз еңбегі мен дара тұлға ретіндегі қадірі мен қа-сиеті де әдемі әспеттелді. Бір сөзбен түйіндесек, әр ақын-ның өзіне тән таным-түй-сігінен туындаған оралым-ды ойлар мен маржан сөздер тыңдарманның құлақ құрышын

қандырды. Жандарын жадыра-тып, бір шама қауымның сана-сына сәуле құйды. Нәтижесінде Шын болат Д ілдебаевтың әулеті тағайындаған арнайы жүл делерді тараздық Рай Дөң-бай, ұлытаулық Мұқағали Сейт қазы, жаңаарқалық Медет Нұр ланұлы және Сәтбаев қала-сының намысын қорғаған Жеңіс Тілекенов иеленді. ІІІ орынға тиесілі әрқайсысы 100 мың теңге көлеміндегі екі жүлдені жезқазғандық Жо ламан Мағ зұмов пен пав-лодарлық Нұр қанат Қай рат өзара бөлісті. Тараз қала-сынан келіп, тыңдар манды тәмсіл тұнған тамаша жыры-мен тамсандырған ару ақын Аруна Керімбек ІІ орынды еншілеп, 300 мың теңге сый а-қыны алды. І орынға лайықты түрде қол жеткізген қытай-лық қандас қарындасымыз

Сұлужан Таубалдының сұлу өлеңдері мен қазақ қызына тән ибалы мінезіне, тауып айтар және төңірегін түгендеп айтар тапқырлығына тәнті болған көрермен оған сомасы 400 мың теңге құрайтын жүлде тапсы-рылар сәтте ыстық ықыласын танытудан аянып қалмады. Ал, Бас жүлдені (600 мың теңге) жеңіп алған ақтөбелік дүлдүл ақын Данияр Алдабергеновтің саңлақ сөздеріне айтысқұмар қауым екі күн бойы мейірлене қол соққаны анық еді. Бұдан бөлек, ұйымдастырушылар тарапынан жүлдеге ілікпеген ақындарға 40 мың теңгеден сыйақылар берілді.

Қаладағы ұлттық өнер орта лығының жетекшісі Гүл-сім Дәуіт сахнада жасын-дай жарқылдаған Сұлужан Таубалдыға көрермен ықы-ласының айғағы ретінде қолдан құйылған күміс жүзік тарту етті.

Айтыстан кейінгі ауызекі талқылаулар кезінде жұртшылық қазылар алқасының әділдік жалауын жықпай, ақындарға қапысыз баға бергенін айтып жатты. Шынтуайтында, соңғы шешім киелі өнер сайысына төрелік жасаудың төресіндей болды.

Айтысты қорытындылау сәтін дегі өз лебізінде қала әкімі Асқар Ыдырысов жыр жүй-рік тері додасының жыл сайын дәстүрлі негізде өткізіліп тұра-тынын мәлімдеді.

Қарағанды облысы,Сәтбаев қаласы

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Өскемендегі облыстық драма театрда осы мәдениет ордасын биік белеске көтерген талантты режис-сер, ақын, актер Рүстем Есдәулетті еске алу кеші өтіп, шара барысын-да өнер иесіне арналған ескерткіш мүйіс ашылды. Небары отыз бір жа-сында жарық жұлдыздай жарқ етіп, өмірден ерте өткен тұлғаның кеуде мүсінінің қос қапталынан суреттері мен марапаттары, әйнек сөреден ол туралы жазылған мақалалар, естеліктер мен өзінің қолжазбалары орын алыпты. Ескерткіш мүйістің лентасын ақын, жазушы Әлібек Қаңтарбаев пен марқұмның әпкесі Бағдат Оразбайқызы қиды.

«Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақала-сында «Әлем бізді қара алтын-мен немесе сыртқы саясаттағы ірі бастамаларымызбен ғана емес,

мәдени жетістіктерімізбен де та-нуы керек» деп жазылған. Ендеше біз Рүстем Есдәулеттей дарыны-мызды дәріптеп, ұрпақ жадында қал дыруға тиіспіз. Рүстем бауы-рымыздың театр өнерінің дамуы-на қосқан үлесі зор. Жас та болса бас бола білген оның қойған спек-такльдері республикалық қана емес, халықаралық додалардан да сан мәрте жүлде алып келді», – деді театр директоры Дінмұхамед Ұя бай ескерткіштің ашылу салта-натында.

Бұл күні Жастар театрының актерлері облыс орталығындағы өнер ордасының қазақ труппа-сын басқарған 7 жылда 25 қойы-лым сахналаған талант иесі нің өлеңдерін оқыды. Кеш соңында режиссердің төл туындысы «Атым-ды адам қойған соң...» қойылымы көрермендер назарына ұсынылды.

ӨСКЕМЕН

МЕРЕЙ

Шынболат шындығының шырағдандары––––––––––––––––––––Таяуда Сәтбаев қаласы айтыс ақтаңкері, таны-м а л ж ы р ш ы - т е р м е ш і Шынболат Ділдебаевтың 80 жылдық мерейтойын кең көлемде атап өтті. А л д ы м е н , « Ш ы н д ы қ » жинағының тұсаукесерін өткізіп, одан кейін «Текті сөздің төресі – терме» атты республикалық жыршы-термешілер байқауын ұйымдастырған. Еске алу кешін ерекшелеген әрине, Шынболат Ділдебаев атынд ағы «Ұлы Дала үні» республикалық жас ақындар айтысы болатын. ––––––––––––––––––––

ТАҒЗЫМ

Режиссердің ескерткіш мүйісі ашылды

СӘТІ ТҮСКЕН СҰХБАТ

Дәуіт Шомфай ҚАРА, мажарлық түркітанушы ғалым:

Қазақтануға құштарлығымды оятқан Қоңыр ағам еді

ЖАЗИРАЛЫ ЖЕТІСУ, АСҚАҚ АЛАТАУ... СҰҚТАНСАҢ КӨЗ ТОЙМАС СҰЛУЛЫҚҚА ТОЛЫ ОСЫНАУ КӨРКЕМ ӨЛКЕНІ КӨП КЕЗДІМ. КӨШПЕЛІ ӨМІРДІҢ ЕМІС-ЕМІС ЕЛЕСТЕРІМЕН КЕЗДЕСТІМ. АУЫЛДАҒЫ АДАМДАР БАСЫМНАН СИПАП, БАУЫРҒА ТАРТТЫ. ЖЫЛҚЫШЫЛАРМЕН ҚЫРҒА ШЫҒЫП, ҚЫМЫЗ ІШТІМ. САЛБУРЫНДЫ ТАМАШАЛАП, САЯТШЫЛАРДЫҢ БҮРКІТ САЛҒАНЫН КӨРДІМ. КЕУДЕСІ КЕҢ САРАЙДАЙ КЕМЕҢГЕР ҚАРИЯЛАРДАН ЕСКІ ӘҢГІМЕЛЕРГЕ ҚАНЫҚТЫМ. ХАЛЫҚТЫҢ ӘДЕТ-ҒҰРЫПТАРЫМЕН ТАНЫСТЫМ. ҚЫСҚАСЫ, ОТАНЫМА ҚАЗАҚ БОЛЫП ҚАЙТТЫМ.

P.S.: Әңгіме соңында Дәуіт Шомфай Алмашидің жоғарыда сөз болған кітабын қазақшаға аударуға Халықаралық түркі академиясы ынта білдіргенін, бұл жоспардың жүзеге асатынына күмәнсіз екенін ерекше екпін түсіре айтты.

Қазақтың этнографиясын жан-тәнімен беріле зерделеп жүрген мажарлық ғалымға біз де сәттілік тіледік.

Әңгімелескен Талғат БАТЫРХАН,«Егемен Қазақстан»

12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛ 11ЖАРНАМА

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Орталық коммуникациялар қызметінде «Ақпарат таратуда әдеттен тыс амалдар мен түрлі алаңдарды қолдану» тақырыбында дөңгелек үстел өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––К е ш е Ш в е й ­царияның Ньон қаласында ор­наласқан УЕФА­ның штаб­пә­терінде Еуропа лигасының 1/16 финалына жере­бе тарту рәсімі өтті. –––––––––––––

Республикалық меншік объектілерін сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы №920 қаулы­сымен бекітілген Жекешелендіру объектілерін сату қағидасына сәйкес жүзеге асырылады.

Аукционның өткізілу күні мен уақыты: 2017 жылғы 27 желтоқсанда Ас тана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін.

Сауда-саттықтың бағасын көтеру әдісімен аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – «Алматы облы­сының прокуратурасы» ММ, Талды­қорған қаласы, Гайдар көшесі, 17. Тел. 8(7282) 24­81­83.

1. Daewoo Nexia автокөлігі, 2010 ж.ш., м/н 032РК05. Бастапқы (алғашқы) баға – 174 000 теңге. Кепілдік жарна – 26 100 теңге.

Теңгерім ұстаушы – ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқор­лыққа қарсы іс­қимыл агенттігі сы­байлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл ұлттық бюросының «Алматы облысы бойынша департаменті» РММ, Тал­дықорған қаласы, Қабанбай батыр көшесі, 36/42. Тел. 8(7282) 24­76­86.

2. Toyota Avensis автокөлігі, 2006 ж.ш., м/н 475AR05. Бастапқы (алғашқы) баға – 582 000 теңге. Кепілдік жарна – 87 300 теңге.

Анықтама үшін телефон: 8(7282) 24-53-29.

Сауда­саттыққа қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі және аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады, содан соң қатысушылар бер­ген өтінімдерін кері қайтара алмайды.

Сауда-саттыққа қатысу үшін ке-пілдік жарналар мемлекеттік мүлік-ті есепке алу саласындағы бірың-ғай оператордың шотына төле неді: Кепілдік жарнаны алушы – «Ақ-параттық-есептеу орталығы» АҚ;

Банк атауы – «Қазкоммерцбанк» АҚ, ЖСК:КZ529261501102032004, БСК: KZKOKZKX;

Банк атауы – «Астана банкі» АҚ, ЖСК: KZ914500339860000351, БСК: ASFBKZKA; БСН: 050540004455; КНП: 171; Кбе:16.

Назар аударыңыз! Қатысушының хабарламада көрсетілген талаптар­ды сақтамауы, сондай­ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шотына сауда­саттықты өткізу туралы хабарла­мада көрсетілген кепілдік жарнаның сауда­саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб­порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналар-ды:

1) жеке тұлғалар үшін : жеке

сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкес­тендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (пошталық мекенжайы, телефоны, факс, е­mail) көрсете отырып, тізілімнің веб­порта­лында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгер ген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб­порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін нысан бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда­саттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің веб­порталында тір­кеу қажет.

Тізілімнің веб­порталы автоматты тек­серу нәтижелері бойынша тізілімнің веб­порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қа­былдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб­порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат беріледі.

Аукционға қатысушылар аукцион басталғанға дейін бір сағат ішінде ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдалана оты­рып, аукцион залына кіреді. Аукцион жекешелендіру объектісінің бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орналастыру жолымен сауда­саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Аукционды өткiзу кезiнде жекеше­лендiру объектiсiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны көтеру әдісін қолдана оты-рып аукционды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион залында аукцион басталған сәттен бастап жиырма ми­нут ішінде қатысушылардың бірде­бірі Қағидаға сәйкес белгіленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілмеген болып таны­лады;

2) егер аукцион залында аукци­он басталған сәттен бастап жиыр­ма минут ішінде қатысушылардың бірі Қағидаға сәйкес белгіленген қадам ға жекешелендіру объектісінің

бас тапқы бағасын арттыру жолы­мен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растайтын болса, онда бастапқы баға белгіленген қадамға артады;

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиырма минут ішінде қатысушылардың бірде­бірі жекешелендіру объектісінің ағымдағы құнын арттыру жолы­мен жекешелендіру объектісін са­тып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін соңғы растаған қатысушы жеңім паз болып танылады, ал осы жекешелендіру объектісі бойынша аук­цион өткізілген болып танылады.

Жекешелендіру объектісі бойын­ша бағаны көтеру аукционы қатысу­шылардың бірі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі.

Жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы бағаны арттырудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жеке­шелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы өткізілген болып та­нылады, бұл ретте бастапқы бағаны екі қадамға көтеруді кемінде екі қатысушы жүзеге асырады.

Әрбір сатылған жекешелендіру объек­тісі бойынша аукцион нәтижелері сауда­саттық нәтижелері туралы элек трондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы және жеңімпаз ЭЦҚ пайдалана отырып, сауда­саттық өткiзiлген күнi тізілімнің веб­порталында қол қояды.

Аукцион нәтижелері туралы хаттама аукцион нәтижелерін және жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу­са­ту шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып табылады. Жеңім пазбен сатып алу­сату шарты­на аукцион өткізілген күннен бас тап күнтізбелік он күннен аспайтын мер­зімде қол қойылады.

Аукционның жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыстырып тексеру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің не анықтаманың;

заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттың, сондай­ақ заңды тұлғаның өкілі паспортының не­месе оның жеке басын куәландыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшірмелерін не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салысты­рып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

«ҰЛУТАС» ЖШС, 130303, Маңғыстау облысы, Қарақия ауданы, Жетібай кенті, 507, БСН 941240000103, қатысушыларға «Caspian Group» акционерлік қоғамының (Каспийская Группа) «ҰЛУТАС» ЖШС­нің жарғылық капиталының өзіне тиесілі 99,99741063 пайыз үлесін үшінші тарапқа сататындығын хабарлайды.

«ҰЛУТАС» ЖШС­нің сатылуға ұсынылған жарғылық капиталының көр сетілген үлесінің бағасы 335 000 000,00 теңге (үш жүз отыз бес мил лион теңге 00 тиын).

«ҰЛУТАС» ЖШС қатысушыларына көрсетілген үлестің өздеріне артық шылық берілген құқығына сәйкес тиісті бөлігін сату үшін жеті күндік мер зімде «ҰЛУТАС» ЖШС өзінің саты луға ұсынған үлесті толықтай немесе белгілі бөлігін сатып алу жөнін дегі ниетін білдіруге тиіс.

Страховые полиса АО Страховой ком-пании «Номад Иншуранс» серии ОПП­ЭЛ0 89197, 089198, 089199, 089200, 089636, 089637, 089638, 0896389, 089640, 089641, 089642, 089643, 089644, 089645, 089646, 089647, 089648, 089649, 089650, 089651, 089652, 089653, 089654, 089655, 089656, 089657, 089658, 089659, 089660, 089661, 089662, 089663, 089664, 089665, 089666 в общем количестве 35шт,считать недействи­тельными в связи с утерей.

АО «АИФН «RETAM», юридичес­кий адрес: г.Алматы, ул.Сатпаева, д.90/5, р/с KZ28826A1KZTD0005638 в АФ АО «АТФбанк», с 12 декабря 2017 года будет производить выплату диви­дендов по итогам 3 квартала 2017 года по простым акциям денежными сред­ствами в безналичной форме. Размер дивиденда на 1 акцию 60 000 тенге.

Республикалық меншік объектілерін сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы №920 қау­лысымен бекітілген Жекешелендіру объектілерін сату қағидасына сәйкес жүзеге асырылады.

Аукционның өткізілу күні мен уа-қыты: 2017 жылғы 29 желтоқсанда Ас тана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін.

Сауда-саттықтың бағаны көтеру әдісімен аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – «СҚО бойын­ша мемлекеттік кірістер департаменті» РММ. Мекенжайы: СҚО, Петропавл қ., К.Сүтішев к­сі, 56. Тел: 8(7152) 50­01­30.

1. «Skoda Octavia A4» маркалы авто көлік, м/н 392АН15, 2007 ж.ш. Орналасқан жері: СҚО, Петропавл қ., К.Сүтішев, 56А. Бастапқы (алғашқы) баға – 648 000 теңге, кепілдік жарна – 97 200 теңге.

2. «Skoda Octavia A4» маркалы автокөлік, м/н 394АН15, 2007 ж.ш. Ор наласқан жері: СҚО, Петропавл қ., К.Сүтішев, 56А. Бастапқы (алғашқы) баға – 648 000 теңге, кепілдік жарна – 97 200 теңге.

Анықтама үшін: 8 (7152) 46-05-84.Сауда­саттыққа қатысушыларды

тіркеу хабарлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі және аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады, содан соң қатысушылар берген өтінімдерін кері қайтара ал­майды.

Сауда-саттыққа қатысу үшін кепілдік жарналар мемлекеттік мүлік ті есепке алу саласындағы бірың ғай оператордың шотына төле-неді: Кепілдік жарнаны алушы – «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ; Банк атауы – «Қазкоммерцбанк» АҚ; ЖСК КZ529261501102032004; БСК: KZKOKZKX; БСН:050540004455; КНП: 171; Кбе:16.

Назар аударыңыз! Қатысушының хабарламада көрсетілген талаптар­ды сақтамауы, сондай­ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шотына сауда­саттықты өткізу туралы хабарла­мада көрсетілген кепілдік жарнаның сауда­саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб­порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналар-ды:

1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкес­тендіру нөмірін (бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН),

толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (пошталық мекенжайы, телефоны, факс, е­mail) көрсете отырып, тізілімнің веб­порта­лында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгер ­ген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб­порталына енгі­зілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін объект бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда­саттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің веб­порталында тір­кеу қажет.

Тізілімнің веб­порталы автоматты тек­серу нәтижелері бойынша тізілімнің веб­порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қа­былдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб­порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат беріледі.

Аукционға қатысушылар аукцион басталғанға дейін бір сағат ішінде ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдалана оты­рып, аукцион залына кіреді. Аукцион жекешелендіру объектісінің бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орналастыру жолымен сауда­саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Аукционды өткiзу кезiнде жекеше­лендiру объектiсiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны көтеру әдісін қолдана оты-рып аукционды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион залында аукцион басталған сәттен бастап жиырма ми­нут ішінде қатысушылардың бірде­біреуі қағидаға сәйкес белгіленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолы­мен жекешелендіру объектісін са­тып алу ниетін растамайтын болса, онда осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілмеді деп танылады;

2) егер аукцион залында аукци­он басталған сәттен бастап жиыр­ма минут ішінде қатысушылардың біреуі қағидаға сәйкес белгіленген қадам ға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу

ниетін растайтын болса, онда бастапқы баға белгіленген қадамға артады;

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиырма минут ішінде қатысушылардың бірде­біреуі жекешелендіру объектісінің ағымдағы құнын арттыру жолымен жеке­шелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін соңғы рас­таған қатысушы жеңімпаз болып таны­лады, ал осы жекешелендіру объектісі бо йынша аукцион өткізілді деп таны­лады.

Жекешелендіру объектісі бойын­ша бағаны көтеру аукционы қатысу­шылардың біреуі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі.

Жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы бағаны арттырудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жеке­шелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы өткізілді деп таны­лады, бұл ретте бастапқы бағаны екі қадам ға көтеруді кемінде екі қатысушы жүзеге асырады.

Әрбір сатылған жекешелендіру объек­тісі бойынша аукцион нәтижелері сауда­саттық нәтижелері туралы элек трон дық хаттамамен ресімделеді, оған са тушы және жеңімпаз ЭЦҚ­ны пайдалана отырып, сауда­саттық өткiзiлген күнi тізілімнің веб­порталында қол қоя ды.

Аукцион нәтижелері туралы хаттама аукцион нәтижелерін және жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу­са­ту шартына қол қою міндеттерін бел­гілейтін құжат болып табылады. Же ңім­пазбен сатып алу­сату шартына аукцион өткізілген күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде қол қойылады.

Аукционның жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыстырып тексеру үшін мынадай құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куә­ландыратын құжаттың;

2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куәліктің не анықтаманың;

заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куәландыратын құжаттың, сондай­ақ заңды тұлғаның өкілі паспортының не­месе оның жеке басын куәландыратын құжаттың түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып, олардың көшірмелерін не нотариат куәландырған көшірмелерін ұсынады.

Құжаттардың түпнұсқалары салысты­рып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМАҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінің Алматы

мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті (Алматы қаласы, Біржан сал көшесі, 130/132, 4-кабинет) республикалық меншік объектілерін сату бойынша www.gosreestr.kz. Мемлекеттік мүлік тізілімінің

веб-порталында аукцион өткізілетіндігін хабарлайды

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМАҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитетінің Солтүстік Қазақстан мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті (Петропавл қ., Совет к-сі, 34) республикалық меншік объектілерін сату бойынша www. gosreestr. kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында аукцион

өткізетіндігін хабарлайды

«Қазақтелеком» АҚ Басқармасы Мемлекеттік құпияларды қорғау және арнайы жұмыстар қызметінің басшысы Алмасбек Сейітұлы Абдрахмановқа әпкесі

Гүлшара Сейітқызы НҮРПЕИСОВАНЫҢқайтыс болуына байланысты туған­туыстарына орны толмас қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

«Бүгінгі жиынымыздың негізгі тақы­рып тарының бірі жемқорлықпен күресу жолдарындағы Бұқаралық ақпарат құрал­дарының рөлі. Тақырып өте маңызды және күрделі деуге болады. Осы салада еңбек етіп жүрген мамандар тапшы. Біз жем­қорлықпен ұсталғандарды хабарлап қа­на қоймай, олардың қалай ұсталғанын, не мен ұсталғанын түпкілікті зерттеп, толық ақпарат беруіміз керек», деді Бас редак торлар клубының президенті Ерлан Бекхожин.

Бас редакторлар клубының құрметті мүшесі Кенжеболат Жолдыбай бұл

тақы рып тың қоғам үшін қауіп тудырып тұрғанын тілге тиек етіп, оны шешу жолда­рына да тоқталып өтті.

«Иә, қоғамға БАҚ өкілдерінің тигізер ықпалы орасан зор. Осы жемқорлықпен күресуге де олардың қосар үлесі қомақты. Ол үшін ең бірінші билік журналистермен ашық түрде араласу керек. Менің ойымша ашықтықты алдыңғы қатарға қою қажет. Сол кезде мәселелерді шешу анағұрлым оңай болады», деді ол.

Ақпарат және коммуникациялар ми­нистрлігі Ақпарат комитеті төрағасының орын басары Руслан Әлішев министрлік тарапынан атқарылып жатқан шараларды алға тартып, әрі қарай да қарқынды жұмыс жүргізіле беретінін жеткізді.

Журналистер жемқорлықпен күреседі

Әли БИТӨРЕ,«Егемен Қазақстан»

Өздеріңіз білетіндей, Еуропа лига­сының топтық кезеңінде «Вильярреал» (Испания), «Славия» (Чехия) және «Мак­каби» (Из раиль) командаларымен «А» то­бында сынға түскен елорданың «Астана» командасы 10 ұпаймен топта екінші орын иеленіп, аталған турнирдің плей­офф кезе ңіне шыққан болатын. Елорданың командасы Қазақстан футбол тарихында бұрын­соңды болмаған нәти жені тіркеп, айды аспанға бір­ақ шығарды.

Жеребе тарту рәсімінің қорытындысы бойынша еліміздің төрт дүркін чемпион­дарына Португалияның «Спортинг» ко­мандасы қарсылас атанды. 111 жылдық тарихы бар «Спортинг» Португалия чем­пионатының 18 дүркін жеңімпазы. Чем­пионаттың күміс жүлдесін 21 рет иелен­се, 27 рет қола жүл демен марапатталған. Лиссабонның командасы соңғы рет ел чемпионатында 2001/2002 жылғы мау­сымда топ жарған. Былтыр күміс жүлдені қанағат тұтса, биыл ел біріншілігін үшін­ші орынмен аяқтаған. 2017/2018 жыл ғы чемпионаттың 14­турынан кейін «Спор­тинг» топ басында тұрған «Пор ту дан» доп айырмасымен ғана артта қалып келеді.

Бұл команда Еурокубок додаларына 1940 жылдан бері қатысып келеді. «Спор­тинг» ең алғаш 1963/1964 жылғы «Кубок иеле рінің кубогы» турнирінде жеңімпаз атанған. Соны мен қатар 2004/2005 жылы УЕФА кубогының финалына шығып, Ре­сей дің ЦСКА клубынан жеңіліп қалған еді.

«Спортинг» клубы Еурокубоктың би­ыл ғы маусымында Чемпиондар лигасы­ның топтық кезеңінде «Барселона» (Ис па­ния), «Ювентус» (Италия) және «Олим п­иакос» (Грекия) командаларымен ойнап, «Барселона» мен «Ювентус» клубтарын алға жіберіп, «D» тобында үшінші орын иеленгендіктен Еуропа лигасының плей­офф кезеңіне түскен.

Дәл қазір әлемнің футбол сарапшылары «Астана» сырт алаңда Праганың «Славия» командасын жеңіп, Еуропа лигасының плей­офф кезеңіне шыққан соң, «Астана» мен «Спортинг» командаларының қай­сысы келесі кезеңге өтетінін дәл баса алмай отыр. Дегенмен, мамандар «Спор­тинг» клубының құрамы «Сла вия мен» салыстыруға келмейтінін айтады. Бү гінгі таңда Лиссабонның клубында Пор туга­лия ұлттық құрамасының қақпашысы Руй Патрисиу, кезінде Франция ұлттық құрамасы мен Испанияның «Бар селона» командасында жасындай жарқыл­даған қорғаушы Жереми Матье, «Реал

Мад ридтің» тасқамал қорғаушысы болған Фабиу Коэнтрау, бразилиялық жартылай қорғаушы Бруно Сезар, кот­д’ивуарлық Сейду Думбия және тағы басқа бірқатар таны мал футболшылар доп тебеді. Сонымен қа тар бұл клубтан футболдан бес дүркін «Ал тын доп» иегері, Португалияның бү гін­гі мақтанышы Криштиану Роналду шық ­қанын жанкүйерлер білетін болуы керек.

Ал «Астана» сапында үздік ойын көр сетіп жүрген қос африкалық леги­онерлер Патрик Твумаси мен Жуниор Кабанангаға қысқы трансферлік маусым ашылысымен өз клубында көргісі келетін командалардың қатары күн өткен сай­ын артып келеді. Тіпті «Спортинг» ко­мандасына қарсы ойынға «Астананы» бас жаттықтырушы ретінде Станимир Стойлов бастап бара ма, жоқ па деген сұрақ та бүгін күн тәртібінде тұр.

Жеребе тарту рәсімі аяқтала салып, «Астана» командасының қорғаушысы Абзал Бейсебековке хабарласып, жеребе туралы пікірін сұраған едік.

«Бізге Португалияның ең мықты ұжым дарының бірі қарсылас атанды. «Спортинг» командасы тарихы терең, тәжірибелі ойыншыларды өз қатарына жинаған мықты ұжым. Сондықтан бұл командаға қарсы ойын оңай болма­сы анық. Негізінен, португалиялық ойыншылардың физикалық мүм кіндіктері жоғары, бойлары ұзын, стан дарттық жағдайларда өте қауіпті. Алайда бапкер­лер құрамы қарсылас команданың осал тұстарын көрсетіп, жеңіске жол бастап береді деп ойлаймын.

Еліміздің келесі жылғы футбол маусы­мы Еурокубок матчымен басталатынын ескеретін болсақ, «Астана Аренадағы» алғаш қы кездесуде жанкүйерлер қызу қол дау көрсетеді деп сенеміз. Ал біз өз ке зегімізде оларды қуанту үшін бар күш­жі герімізді жұмсаймыз», дейді футболшы.

Ал «Спортинг» клубының жан­күйерлері команданың Facebook парақ­шасына тө мендегідей пікірлер қалдыруда. «Бізде келесі кезеңге өтетін мүмкіндік бар. Әрине, қар сыластарымызды төмен бағаламауымыз керек. Біз жақсы ойын өрнегін көрсетіп, үлкен басымдықпен жеңеміз деген пікір деміз».

Екі команда арасындағы алғашқы ойын 2018 жылдың 15 ақпанында күні елордадағы «Астана Арена» стадионын­да өтеді. Ал бір аптадан кейінгі қарымта матч 22 ақпан күні Лиссабондағы 50 мың жанкүйер сыятын «Жозе Алваладе» атындағы аренада өтпек. Ойынның нақты уақытын алдағы күндері УЕФА бекітетін болады.

СПОРТ

«Астана» плей-оффта «Спортингпен» кездеседі

12 12 ЖЕЛТОҚСАН 2017 ЖЫЛДИДАР

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бурабай курортты аймағын барынша тартымды ету мақсатында көптеген шаруалар қолға алынып келеді. Сондай шараның бірі Тәуелсіздік күніне орайлас­тырылып әрі бүркітші Мәсіп Батырханұлын еске алуға арналған «Қансонар» халықаралық турнирі ұйымдастырылды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––Жас ұрпақты рухани тәр бие мен қай сар­лыққа баулу­да батыр ба­б а л а р ы м ы з ­дың ерлігі мен ө р л і г і н ү л г і етуден асқан қ ұ р а л ж о қ . Олардың өмір жолдары та­рих беттерінде кейінгіге өлмес өнеге болып өрі ліп жатыр. Жуырда белгілі қаламгер Кеңес Оразбекұлының құрастыруымен «Қазақ тың алпыс батыры» атты су жаңа кітап жа рық көрді. –––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Атырау қаласындағы химия­биология бағытындағы Назарбаев зияткерлік мектебінде Тәуелсіздік күніне арналған «Ұлы Дала мұрагерлері» атты оқушылардың шығармашылық есебі өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамы

Басқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІ

Басқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚ

Газет мына қалалардағы:

Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9/2 «Хабар-Сервис» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыМайгүл СҰЛТАН

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (701) 236-76-99;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (701) 375-74-34;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76; 8 (702) 608-91-98;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Шара Махамбет атындағы облыстық қазақ драма театрын-да оқушылардың жетістіктеріне арналған көрмеден басталды. Химия, биология, физика, ма-тематика сынды ғылымдарды игеруде арнайы жобаларды жасақтап отырған балалардың жұмысы қойылған көрме көп­шіліктің қызығушылығын ту­дырды. Топырақты мұнай қал­дықтарынан тазарту, жалынды микротолқын әдісімен өшіру, арзан электр көзін алу және бу-дан су тамшыларын жинайтын қондырғылар жасау секілді ғы­лыми жобаларды мектеп оқу ­шылары дайындаған. Саз жә­не қыштан бұйымдар жасау, то қыма және тігін шеберха-насы, ағаш­металл және плас­тик материалдар мен жұмыс үйір месі, бейнелеу, киіз және жүн өнімдерімен айна лысатын оқушылардың туын дылары да көрмеден орын тапты.

«Ұлы Дала мұрагерлері» атты оқушылардың шығармашылық

есебіне арналған гала­концертте мектептің хор ұжымы, хореогра-фия, домбыра, актерлік шеберлік үйірмелеріне қатысушылар өнер көрсетті. Құрамында жүзден астам оқушы бар домбыра ор­кестрі бір мезгілде Құрманғазы күйлерін орындаса, мектептің көлеңке театры «Мәңгілік Ел та-рихы» атты қойылымда еліміздің негізгі тарихи оқиғаларын көр­сетті.

Назарбаев зияткерлік мектеп­теріндегі әлеуметтік жобалар, атап айтсақ «Екі апта ауылда», «Ата­ана жұмысында 10 күн», «Баланы жұмысқа жетеле» сын­ды оқушылардың жазғы әлеу­меттік тәжірибелерінің орын­далуы да көпшілік назарына ұсы нылды.

– Тәуелсіздік мемлекеттегі әр саланың өз алдына дамып, ға­ламдық өзгерістерге бейім деле

отырып қалыптасуына зор мүм ­кіндік берді. Соның бірі – ұлт­тық білім беру саласы. Мем­лекет басшысының қол дауы­мен ашылған Назарбаев зият­керлік мектептері, сөз жоқ, тәуел сіздіктің жемісі. Сапалы білім берудің отандық флаг-маны ретінде өзге білім беру ме ке мелерін алға жетелейтін, жаратылыстану және матема-тика бағытындағы ғылымды

игеруде көш бастап отырған зияткерлік мектептер желісінің құрылғанына 10 жыл толады. Ал Атырау қаласындағы хи-мия­биология бағытындағы Назарбаев зияткерлік мектебінің жұмысы бесінші жылға аяқ бас ты. Аталған мерзім ішінде өңірдегі Елбасы мектебінің жет­кен жетістіктері, табысы көп, – дейді мектеп директоры Айдар­бек Айтпукешов.

Қазір мектепте 700­ден астам оқушы халықаралық стандарт-тар негізінде білім алып жатыр. «Барлық оқушы табысты бола-тын мектеп!» деген ұранды басты ұстанымына айналдырған білім ордасы биыл Нидерландтағы Халықаралық мектептер кеңе­сінің аккредитациясынан сәтті өтті.

АТЫРАУ

Кезінде Жамбыл облысы Мойынқұм ауданын да бүкіл қазақтың «Ата шо паны» атанған Жазыл бек Қуанышбаевтың жо рал ғылы жолына түсіп, қа наттаса, қатарласа жүре

жақсы ісін жарқырата жал ­ғас тырғандардың бірі Социа­листік Еңбек Ері Діл даш Итбасова еді.

Ол кісі ұзақ уақыт қой бақ қан. Қазақ КСР Жоғарғы

Ке ңесіне екі рет депутат бо-лып сайланған. «Қазақ КСР мал шаруашылығына еңбегі сіңген шебер» болатын.

Деп ойласаң: «Құмда қалай бәрі әсем»,

Тағы айтайын (мен де құмның баласы ем).

Мойынқұмды Ділдаш болып түсін де,Берекесін Ділдаш болып

сана сен!– деп жырлапты сол бір шақта қазақтың бел гілі ақы ны Жақсылық Сәті бе­ков (бірнеше жыл респуб­ликалық «Социалистік Қазақ­стан» газетінің Жамбыл об­лы сындағы меншікті тіл­шісі қызметін абыройлы атқарған).

. . .1983 жыл. Мойын­құмдағы Тұлпарсаз жайла-уы. Бүкіл облыс, аудан жұрт­шылығы Ер ана – Діл даш апаның 70 жылдығын айрық­ша салтанатпен атап өтті.

Мына сурет сол тойда тү­сірілген. Отырғандар: «Ай­дарлы» кеңшарының атақ ты жылқышысы Майкөт Қар­сақов (солдан оңға қа рай), Со­циалистік Еңбек Ері, Байзақ ауда нының атақ ты қызылша ө с і р у ш і с і С ы н д ы б а л а

Оңғарбаева, еңбек пен ерлікті, бірлік пен ынтымақты ыр-лап отырған қырғыз ақыны Естемес Тұр сыналиев, той ие сі Ділдаш апа, Социалистік Еңбек Ері Дариға Жантоқова (бұл кісі де Байзақ ауданын-да қызылшашы болған) жә­не аупарткомның үшінші, яғ ни идеология жөніндегі хатшы сы Жұмабек Орынбаев (бүгінде Жамбыл облысы, Шу ауданының орталығы Тө ле би ауылында тұрады, сек сен үш жаста).

Біз сонда кеуделері алтын шапақты күндей жарық ша-шып, гүлдей жайнаған осынау «Үш құрбының» әдемі отыры-сын көріп, әсер лі әңгімелерін естіген соң аудандық газетке «Жердегі жұл дыздар» атты мақала жазған едік...

Берікбай ҚАДЫҚОВ,журналист

Алматы облысы,Қарасай ауданы

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан»

Оқырман қауымға жол тартқан «Қазақтың алпыс батыры» жинағында елімізді жоңғар, қалмақ шапқыншылығынан, орыс, қытай отаршылдығынан, Қоқан, Бұқар әмірліктерінің билеп­төстеуінен құтқарып, азат еткен арда бабалардың өнегелі өмірі мен олар жайлы бізге жеткен аңыз­әңгімелер қамтылған. Әсіресе XVII­XIX ғасырларда өмір кешкен батырлардың жанқиярлық ерліктері жайында ел аузында қалған есті әңгімелер кітапта кеңінен көрініс табады. Сондай­ақ батырларға қатысты тарихи мәні бар деректер де назардан тыс қалмаған. Аты Алаштың айбарына айналған хан Абылайдан бастап Ағыбай, Ер Жәнібек, Барақ, Жалаңтөс, Қабанбай, Қангелді, Қарасай, Райымбек, Сұран­шы, Сыпатай сынды өз дәуірін дүркіреткен баһа­дүрлермен қатар есімі елге беймәлім батыр ларға қатысты тың деректер мен олардың ерлік жо­рықтары туралы көптеген мәліметтер айтылады.

– Халық батырлары жайындағы аңыз­әңгі­мелерді өз басым жиырмашақты жыл көле мінде жүйелеп жинастырып келемін. Кітапта қазақ ба-тырлары туралы аңыз­әңгімелерді топтастырып, әрқайсысының өмірбаян деректерін беріп қана қоймай, әрбір батырға арналған эпиграммаларды да мейлінше ұсынуға тырыстық. Кітаптың жарық көруіне қолдау танытқан Алматы облысының әкімдігіне айтар алғысым шексіз. Келешекте бұл кітапты толықтырып, «Қазақтың жүз батыры» деген атпен қайта шығарсақ деген ниетіміз бар, – дейді Кеңес Оразбекұлы.

Екі мың данамен шығып отырған танымдық туындының 1200 данасы Алматы облысының барлық кітапханаларына тегін таратылған. Бұл тарих пен тағылымды биік қоятын оқырмандар үшін орны бөлек олжа болып отыр. Көбіне­көп балалар тақырыбына қалам тербеп жүрген қаламгердің «Жыл басы қалай анықталады» атты ертегі кітабы жуырда ғана Корея мемлекетінде 25 мың тиражбен жарық көрген болатын. «Ал­дағы уақытта бұл кітап қазақ, орыс, корей, ағыл­шын тілдерінде қайта басылмақ» дейді автор. Шетелдіктер автордың жас оқырмандарға арнал­ған өзге де бірқатар шығармаларының кітап бо-лып басылуына қолдау білдіріп отырған көрінеді.

АЛМАТЫ

Суретті түсірген автор

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Облыстық туризм басқар­масының басшысы Шынарбек Батырхановтың қатысуымен Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифинг-те халықаралық турнирдің бас жүлдесіне автокөлік ті гі ­летіні ерекше аталды. Оның бас төрешісі ретінде об лыс­тық дене шынықтыру жә не спорт басқармасының «Ұлт­тық спорт түрлері бо йын­ша облыстық балалар мен жасөспірімдер спорт мектебі» коммуналдық мем ле кеттік мекемесінің ди рек торы Марат Қойшин бе кітілді. Жалпы, құсбегілік өнері бұған дейін де талай насихатталған. Алайда ха лықаралық деңгейге алғаш рет көтеріліп отыр. Өйткені

қазір әлемде құспен аң аулауға қызығушылық артуда. Оның үстіне Қазақстанның тама-ша табиғаты мен қысы құс­бегілерді қызықтырып отыр ­ған сияқты. Ұйым дасты­рушылардың мә ліметіне қа­р ағанда, 5 елден 50­ден ас­там үміткер өздерінің бақ­тарын сынады. Бұл ретте Ш.Батырханов облыс басшы­сы Мәлік Мырзалинге қолдау білдіргені үшін риза шы лығын айтты. Бұдан кейін сөз алған Қазақстан Рес пуб ликасының құсбегілік өнері бойынша бас бапкер Күнтуған Базарбек бұл атакәсіптің 10 облыс пен 1 қалада кең өріс ал ған­дығын жеткізді. Тағы бір бел­гілісі, ұлттық ойындар қауым ­дастығы 2 миллион тең ге кө­лемінде қаржы бөлген.

Ақмола облысы

Семейде алдағы жылы «Менің аулам» атты арнайы бағдарлама іске қосылады. Семей қаласының әкімі Ермак Сәлімовтің айтуын-ша, 2018 жылы қаладағы көп қабатты үйлердің кіре­беріс жерлерін, аулалар-ды жөндеу үшін қалалық бюд жеттен 61 миллион тең ге қарастырылған. Бұл

қаражат 50­ге тарта аула-ны толық абаттандыруға жетеді. Қалада жалпы 600­ге жуық аула бар екен. Тұр­ғын үй­коммуналдық ша­руашылық бөлімі әзірше 120 ауланы жөндеуге орай жоба­сметалық құжаттарды әзірлеп қойды. Ең алдымен аулаларға қарасты тұрғын үйлердің коммуналдық

қарыздарының болмауына талап қойылады. Яғни аула-ны көрікті ғып ұстаймын де-гендер жылу мен жарыққа, суға қарыз болмауы қажет.

Раушан НҰҒМАНБЕК

СЕМЕЙ

Суретті түсірген автор

ЕРКІН ЕЛДІҢ ЕРТЕҢІ

«Ұлы Дала мұрагерлері»

БІР СУРЕТТІҢ СЫРЫ КІТАП КӨКЖИЕГІ

Жердегі жұлдыздар Батырлар туралы баяндайды

МИРАС БӘРЕКЕЛДІ!

«Қансонар» халықаралық турнирге айналды

120 аула жөнделеді