PZ

W

O

C

BA

ZPW

V

O

E

C

B

A

Q

C

AFC

ATC

AVC

MC

MR=AR

Q

C

ATC

AVC

MC

MR=AR

Б їйлдвэрлэгч А їйлдвэрлэгч

ТӨГС БА ТӨГС БУС ӨРСӨЛДӨӨНТ ЗАХ ЗЭЭЛ

ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ

1. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл гэж юу вэ? Аливаа зах зээлд төрийн оролцоо байхгүй бол энэ нь хамгийн сайн зохицуулалт мөн гэж үзэж болох уу?

2. Өрсөлдөөн болон монопольжилтын түвшинг ямар шалгуур үзүүлэлтүүдээр илэрхийлэх вэ? Жишээ сонгон тайлбарла.3. Хугарлын цэг гэж юу вэ? Үйлдвэрлэгчийн гаргах шийдвэрийн талаар ярилцана уу.4. Хаалтын цэг гэж юу вэ? Үйлдвэрлэгчийн гаргах шийдвэрийн талаар ярилцана уу.5. Нэг төрлийн орцоор нэг төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх үед хамгийн их ашиг олох зарчмыг хэрхэн тодорхойлдог

вэ? График дээр тайлбарла.

БОДЛОГО

1. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа хоёр үйлдвэрлэгчийн талаарх мэдээллийг графикаар үзүүлэв. График дээр үндэслэн дараах асуудлуудын зөв, эсэхийг тодорхойл.

а. А үйлдвэрлэгч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь Qo байх үед алдагдлаа хамгийн

бага байлгаж чадахгүй. б. Б үйлдвэрлэгч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь Qo байх үед зөвхөн хэвийн ашиг

олно. в. А ба Б үйлдвэрлэгч хоёулаа богино хугацаанд үйл ажиллагаа явуулж байна.

г. А үйлдвэрлэгчийн хүлээх алдагдал ABPZ талбайтай тэнцүү.

д. Б үйлдвэрлэгчийн олох ашиг ACWP талбайтай тэнцүү байна.

е. А үйлдвэрлэгчийн олох орлого OZAQo талбайтай тэнцүү.

ж. Б үйлдвэрлэгчийн нийт тогтмол зардал BCWZ талбайтай тэнцүү байна.

з. А үйлдвэрлэгчийн нийт хувьсах зардал OWCQo талбайтай тэнцүү байна.

и. А үйлдвэрлэгчийн нийт тогтмол зардал OVEQo талбайтай тэнцүү байна.

к. А үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүний үнээс хамаарах эрэлт нь төгс мэдрэмжтэй.

л. Б үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүний үнээс хамаарах эрэлт нь төгс мэдрэмжтэй.

м. А үйлдвэрлэгчийн нийт зардал нь OPBQo талбайтай тэнцүү.

н. Б үйлдвэрлэгчийн нийт зардал нь OWCQo талбайтай тэнцүү.

2. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа жигнэмэг үйлдвэрлэгч бүтээгдэхүүнээ зах зээлд 540 Ґ–р борлуулдаг. Хэрвээ үйлдвэрлэгчийн нийт зардал TC = 9q2 + 2340 функцээр илэрхийлэгддэг бола. Тэрээр хэдэн жигнэмэг үйлдвэрлэвэл хамгийн их ашиг олж чадах вэ?b. Үйлдвэрлэгчийн олох ашгийн хэмжээг тооц. c. Богино хугацааны нийлүүлэлтийн функцийг тодорхойл.d. Хэрвээ уг зах зээл дээр 90 үйлдвэрлэгч үйл ажиллагаа явуулдаг гэвэл салбарын нийлүүлэлтийн муруй ямар байх вэ?e. Нэг жигнэмэг үйлдвэрлэхэд зарцуулах зардлын хэмжээг тооц.f. График зурж, тайлбар хий.

3. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулдаг нэг үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба нийт зардлын талаарх мэдээллийг хүснэгтээр үзүүлэв. Бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнэ 442 Ґ гэвэла. Хүснэгтийг гүйцээ.b. Үйлдвэрлэлийн зохистой хэмжээг тодорхойл.c. Үйлдвэрлэлээ зогсоох үнийн хамгийн доод түвшин хэд вэ?

Q TC TFC TVC AVC MC TR MR π012345

5709601240145217021990

Q0 Q0

678910

23402782330640445000

4. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулдаг 100 ижилхэн үйлдвэрлэгч байв. Үйлдвэрлэгч тус бүрийн нийт зардал богино хугацаанд TC = 8700 – 56q + 4q2 функцээр илэрхийлэгддэг бола. Нийлүүлэлтийн функцыг тодорхойл.b Салбарын богино хугацааны нийлүүлэлтийн функцыг бич.

5. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэрлэгчийн нийлүүлэлтийн функц Q = 2P ба тогтмол зардал нь 27000 Ґ байв. Бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнэ 230 Ґ байснаа 320 Ґ болж нэмэгдэхэд а. Үйлдвэрлэлийн хэмжээ яаж өөрчлөгдөх вэ?b. Олох ашгийн түвшинг тодорхойлж, өөрчлөлтийг ол.

6. Үйлдвэрлэгчийн нийт зардал богино хугацаанд TC = 8700 – 56q + 4q2 функцээр илэрхийлэгддэг. Хэрвээ бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнэ 1800 Ґ бол үйлдвэрлэгч хамгийн их ашиг олох үед а. Зах зээлд хэдэн нэгж бүтээгдэхүүн нийлүүлдэг вэ?b. Үйлдвэрлэгчийн дундаж нийт зардал хэдийд хамгийн бага утгаа авах вэ?

7. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээр үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэрлэгчийн нийт зардлын функц TC = 20q2 + 2400q бол түүний богино хугацааны нийлүүлэлтийн функцыг бич.

8. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээр байгаа үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүний үнэ 2400Ґ, түүний нийт зардлын функц TC = 20q2 + 6000 бол богино хугацаанд хамгийн их ашиг олох үед үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээг олж, ашгийг тодорхойл.

9. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд үйл ажиллагаа явуулдаг үйлдвэрлэгчийн нийт зардлын функц TC= 9q2 + 9000 гэж өгөгджээ. Хэрвээ бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнэ 2700 Ґ байснаа 3600 Ґ болж өссөн бол үйлдвэрлэгчийн олох ашиг яаж өөрчлөгдсөн бэ?

10. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээрх үйлдвэрлэгчийн нийт зардлын функц TC = 20q2 – 90q + 8405 бол түүний дундаж нийт зардал хамгийн бага байх үед үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээг ол.

ТЕСТ

1. Үйлдвэрлэгчийн гол зорилго бол . . . явдал юм.а. Нийгэмд чухал хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, зах зээлд нийлүүлэхb. Хамгийн их ашиг олохc. Их хэмжээний бүтээгдэхүүн борлуулахd. Аль болох бага хэмжээний татвар төлөх

2. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд байгаа үйлдвэрлэгч хэдийд үйлдвэрлэлээ зогсоох вэ?а. P > ATCminb. MR < MCc. P > AVCmind. P < AVCmin

3. Тооцооны ашиг аль нь вэ?а. Эдийн засгийн ашиг + Гадаад зардалb. Эдийн засгийн ашиг + Дотоод зардалc. Эдийн засгийн ашиг – Гадаад зардалd. Эдийн засгийн ашиг – Дотоод зардалтай тэнцүү байна.

4. Төгс өрсөлдөөнт зах зээлийн нөхцөлд байгаа үйлдвэрлэгч . . . учир бүтээгдэхүүнийхээ үнэд нөлөөлж чаддаггүй.а. Үнээ өөрчлөх сонирхолгүйb. Засгийн газар хяналт тавьж байдагc. Тухайн үйлдвэрлэгчийн зах зээлд эзлэх хувь багаd. Өрсөлдөгчийн үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнүүд яг ижилхэн

5. MR > MC нөхцөлд үйлдвэрлэгч ямар шийдвэр гаргах вэ?а. Үйлдвэрлэлийнхээ хэмжээг нэмэгдүүлнэ.b. Үйлдвэрлэлийнхээ хэмжээг багасгана.c. Үйлдвэрлэлээ зогсооно.d. Үйлдвэрлэлийн тэнцвэрт байдлыг хадгалахыг эрмэлзэнэ.

6. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд ажиллаж байгаа үйлдвэрлэгч богино хугацаанд хамгийн их ашиг олж байгаа бол . . . нөхцөл бүрдсэн байна.

а. Үнэ дундаж нийт зардлын хамгийн бага утгатай тэнцүү байхb. Үнэ ахиуц зардалтай тэнцүү байхc. Эдийн засгийн ашиггүй байхd. Хамгийн их орлого олох

7. Хэрвээ урт хугацааны тэнцвэрээс бүтээгдэхүүний үнэ доогуур байвал бол төгс өрсөлдөөний зах зээл дээр байгаа үйлдвэрлэгч

а. Салбарыг орхино.b. Үйлдвэрлэлийн хэмжээг багасгана.c. Тооцооны ашиг тэг болно.d. Хамгийн их ашиг олно.

8. Ашгийг тодорхойлох томъёо аль нь вэ?

а. Q х (P – ATC)b. Q х P – (TVC + Дотоод зардал)c. Борлуулалтын орлого – Эдийн засгийн зардалd. Дээрх бүх томъёог ашиглах боломжтой.

9. Үйлдвэрлэгчийн нийлүүлэлтийн муруй ньа. Дундаж хувьсах зардлын өсөх хэсгээр илэрхийлэгдэнэ.b. Ахиуц зардлын муруйгаар илэрхийлэгдэнэ.c. Дундаж хувьсах зардлын муруйгаас дээш орших ахиуц зардлын муруйгаар илэрхийлэгдэнэ.d. Ахиуц хүчин зүйлийн зардлын муруйгаар илэрхийлэгдэнэ.

10. Дараах баталгаануудын аль нь зөв бэ?а. Тооцооны зардал + Тодорхой зардал = Эдийн засгийн зардалb. Эдийн засгийн ашиг – Тооцооны ашиг = Тодорхой зардалc. Тооцооны ашиг – Тодорхой бус зардал = Эдийн засгийн ашигd. Тодорхой зардал + Тодорхой бус зардал = Тооцооны ашиг

11. Төгс өрсөлдөөний нөхцөлд байгаа үйлдвэрлэгчээс монополийн ялгагдах гол ялгаа ньа. Өөрийнхөө бүтээгдэхүүнд дурын үнэ тогтоож чадна.b. Ахиуц орлого, ахиуц зардлаа тэнцүүлж хамгийн их ашиг олно.c. Зах зээлийн тухайн эрэлтийн муруйд хамгийн их ашиг олохуйц үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнийн хослолыг сонгоно.d. Бүтээгдэхүүнийг өөрийн хүссэн хэмжээгээр үйлдвэрлэж, сонгосон зах зээлдээ борлуулж чадна.

12. Аль шинж нь монопольд хамаарахгүй вэ?а. Бүтээгдэхүүний үнэд хүчтэй нөлөөлж байхb. Бүтээгдэхүүнийг орлуулах боломжтой байхc. Тухайн салбарт ороход учрах саад бэрхшээл их байхd. Зах зээл дээр ердөө ганц үйлдвэрлэгч байх

13. Дараах баталгаануудаас аль нь төгс өрсөлдөөнт зах зээлийн нөхцөлд биелэгдэхгүй вэ?а. MR = MC үед үйлдвэрлэгч тэнцвэрт байдалд байна.b. Дундаж нийт зардлын муруйн min цэгээр ахиуц зардлын муруй огтлолцоно.c. Үйлдвэрлэгчийн эрэлтийн муруй сөрөг налалттай байна.d. Үйлдвэрлэгчийн бүтээгдэхүүний эрэлтийн муруй хэвтээ тэнхлэгтэй параллель байна.

14. Төгс ба монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд байдаг нийтлэг шинж бола. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг.b. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг.c. Олон үйлдвэрлэгч, олон хэрэглэгчид зах зээлийн харилцаанд оролцдог.d. Зах зээл дээр байгаа бусад өрсөлдөгчдийн үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэгчийн гаргах шийдвэрт тодорхой нөлөө үзүүлнэ.

15. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээр богино хугацаанд үйл ажиллагаа явуулж байгаа үйлдвэрлэгч ашгаа хамгийн их, эсвэл алдагдлаа хамгийн бага байлгах зорилготой бол үйлдвэрлэлээ хэдийд зогсоох вэ?

а. Бүтээгдэхүүний үнэ дундаж нийт зардлын хамгийн бага түвшингээс доогуур байвалb. Бүтээгдэхүүний үнэ дундаж хувьсах зардлын хамгийн бага түвшингээс бага бол c. Дундаж тогтмол зардал бүтээгдэхүүний үнээс өндөр байвалd. Нийт орлого нийт зардлаа нөхөхгүй байвал

16. Олигополийн нөхцөлд байгаа үйлдвэрлэгча. Бүтээгдэхүүний үнэ ба үйлдвэрлэлийн хэмжээг өсгөж, бууруулах шийдвэр гаргах нь өрсөлдөгчдөөсөө хамаарахгүй.b. Бүтээгдэхүүний үнэ ба үйлдвэрлэлийн хэмжээг өсгөж, бууруулах шийдвэр гаргах нь өрсөлдөгчдийн борлуулалтын хэмжээнд нөлөөлнө.c. Бүтээгдэхүүний үнэ ба үйлдвэрлэлийн хэмжээг өсгөж, бууруулах шийдвэр гаргах нь үр ашиггүй байна.d. Бүтээгдэхүүний үнэ ба үйлдвэрлэлийн хэмжээг өсгөж, бууруулах шийдвэр гаргах боломжгүй.

17. Дараах шинжүүдийн аль нь зөвхөн төгс бус өрсөлдөөнт зах зээлд хамаарах вэ?а. Үйлдвэрлэгч бүр нь ижил стандартын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. b. Бүх үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдэд зах зээлийн талаарх мэдээлэл жигд тархсан байна. c. Тухайн зах зээлийн салбарт шинээр орох, эсвэл гарахад чөлөөтэй d. Үнийн бус өрсөлдөөн асар их байна

18. Олигополь зах зээлийн хэв шинжид аль нь хамаарах вэ?а. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, зах зээлд нийлүүлдэг олон тооны үйлдвэрлэгчид үйл ажиллагаа явуулнаb. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон өрсөлдөгчид үйл ажиллагаа явуулнаc. Цөөн тооны өрсөлдөгч үйлдвэрлэгчид үйл ажиллагаа явуулнаd. Зах зээлийн үнэд нөлөөлөх боломжгүй байна.

19. Ямар зах зээл дээр зар сурталчилгаа явуулах шаардлагагүй вэ?а. Монополь ба олигополь зах зээлb. Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлc. Төгс өрсөлдөөнт зах зээлd. Бүх зах зээл дээр реклам байх ёстой

20. Үйлдвэрлэгчийн олох ашиг хамгийн их байх нөхцлийг тодорхойлох MR = MC зарчим нь аль зах зээл дээр тохирох вэ?а. Төгс монополь ба олигополь зах зээлb. Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлc. Төгс өрсөлдөөнт зах зээлd. Бүх зах зээл

ЖИШЭЭ БОДЛОГО

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг үйлдвэрлэгч бүтээгдэхүүнээ 40 Ґ–өөр борлуулдаг. Түүний нийт зардал ТС = 15 + 2Q2 функцээр өгөгдсөн бол:

а. Хамгийн их ашиг олох үед үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээг ол. б. Ашгийг тооц.в. Хэрэв зах зээлийн эрэлт P = 40 – Q бөгөөд энд монополь үйлдвэрлэгч үйл ажиллагаа явуулж байгаа бол ашгаа хамгийн их байлгахын тулд ямар хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? Үнийг олг. Монополийн ашгийг ол.

Бодолт: а. Бүх зах зээл дээр хамгийн их ашиг олох үндсэн тэнцвэр MR = MC байна.Төгс өрсөлдөөнт зах зээл дээр P = AR = MR байдаг тул үйлдвэрлэгчийн олох ашиг хамгийн их байх нөхцөл P = MC болно.

Томьёо: Ахиуц зардал

MC= ΔTCΔQ

=dTCdQ тул

MC=(15+2 Q2) '=4Q болно.Эндээс үнэ болон ахиуц зардлаа P = MC гэсэн үндсэн нөхцөлдөө орлуулбал

40 = 4q буюу q* = 10 байна.б. = TR – TC

TR = Р * Q TC = 15 + 2q2

TR = 40 * 10 TC = 15 + 2* 102 = 400 – 215TR= 400 TC = 215 = 185

в. Монополь үйлдвэрлэгчийн хамгийн их ашиг олох үндсэн нөхцөл нь MR = MC < P юм.

Ахиуц зардал:

MC= ΔTCΔQ

=dTCdQ

Нийт орлого: TR = P * Q

Ахиуц орлого:

MR= ΔTRΔQ

=dTRdQ

TR = (40 – Q) * Q = 40Q – Q2

MR=dTRdQ

=d (40 Q−Q

2

)dQ

=40−2 Q

Эндээс үнэ болон ахиуц зардлаа MR = MC гэсэн үндсэн нөхцөлдөө орлуулбал:40 – 2Q = 4Q

40 = 6Q Qm* = 6.67P = 40 – 6.67 Pm* = 33.33

г. = TR – TC TR = Р * Q TC = 15 + 2Q2

TR = 6.67 * 33.3 TC = 15 + 2* 6.672 = 222.3 – 103.9TR= 222.3 TC = 103.9 = 118.4

ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛС, ГАЗРЫН ЗАХ ЗЭЭЛ

ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ

Кейс:2009 оны хямралын үед АНУ-н автомашины борлуулалт буурч, үүнийг даван гарах арга замыг хайж байсан. Энэ үед

дэлхий нийт автомашины гурван том үйлдвэрлэгчдэд анхаарлаа хандуулж байхад тэдний эд ангийг нийлүүлэгчдэд энэ хямрал нь мөн хүнд цохилт болж байсан. Тэдний ихэнх нь үйл ажиллагаагаа зогсоосон ба түүнээс олон нь дампуурлын эрмэг дээр байсан. Автомашины эд ангийг нийлүүлдэг жижиг үйлдвэрүүдэд хямрал нүүрлэсэн гол шалтгаан нь том машин үйлдвэрлэгчдээс болсон юм. Детройт нь эд анги нийлүүлэгч жижиг үйлдвэрүүдэд сард дунджаар 8.4 тэрбум долларын төлбөр төлдөг байсан. Гэтэл 2009 оны сүүлийн сарын дундаж үзүүлэлт нь 2.4 болсон байна. Үүнээс гадна зээл олголт буурсан нь тухайн жижиг компаниудыг бэлэн мөнгөний гачигдалд оруулсан байна. Үйлдвэрүүдийн төлөөлөгчид банкуудыг зээл олголтоо сайжруулахад нь шахалт үзүүлсэн байна. Хямрал болохоос өмнө банкууд тухайн үйлдвэрүүдэд зээл олгохдоо нийт хөрөнгийнх нь 90 хувьтай тэнцүү хэмжээний зээл олгодог байсан. Харин тухайн үед 50 хувь руу орсон. Тиймээс эдгээр компаний ихэнх нь үйл ажиллагаагаа удаан явуулах бэлэн мөнгө байхгүй болсон. Хэрэв энэ нөхцөл байдал хурдан шийдэгдэхгүй бол ажилгүйчүүдийн тоо маш их болох болно.

Кейсийн график:

Мэдээнд хийсэн шинжилгээ:Автомашины эд анги үйлдвэрлэлийн эрэлт нь авто машины эрэлтээс үүсэлтэй. Тиймээс хэрэв автомашины борлуулалт

буурвал тухайн машинд хэрэглэгддэг эд ангийн эрэлт графикт дүрсэлсэнчлэн бас буурна. Энэ эрэлтийн бууралтийн зарим хэсэг нь хуучин машиныг илүү удаан хэрэглэснээр нөхөгдөнө. Энэ эрэлтийн нөхөлт нь ямар эд анги үйлдвэрлэдэгээс нь шалтгаалан зарим эд анги үйлдвэрлэгчдэд нь чухал нөлөө үзүүлж, заримд нь ямар ч нөлөө үзүүлэхгүй. Маш олон тохиолдолд борлуулалтын орлого буурна гэдгийг (P1 x Q1) < (P0 x Q0) - с харж болно.

1. Автомашины эд ангийн эрэлтэд ямар хүчин зүйл нөлөөлөх вэ?2. Яагаад ихэнх эд анги үйлдвэрлэгч жижиг компаниудад зээл авах нь чухал байгаа вэ?3. Энэ нөхцөл байдалд яагаад зээл авах нь хэцүү байна вэ?

БОДЛОГО

1. Дараах хүснэгтийг бөглө. Өгөгдлийг ашиглан TP, MP, TR, MRP-ийн графикийг тус тусад нь байгуулж, тайлбарла. (Төгс өрсөлдөөнт зах зээл)

Нөөцийн хэмжээ(нэгж)

TP(тн) MP(тн) P TR MRP

0  - - 2.0 - -

1 7 7 2.0 14 14

2 13

3 18

4 22

5 25

6 27

7 28

2. Дараах хүснэгтийг бөглө. Өгөгдлийг ашиглан TP, MP, TR, MRP-ийн графикийг тус тусад нь байгуулж, тайлбарла. (Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл)

Нөөцийн хэмжээ(нэгж)

TP(тн) MP(тн) P($) TR($) MRP($)

0  - - 2.80 - -

1 7 7 2.60 18.20 18.20

2 13 2.40

3 18 2.20

4 22 2.00

5 25 1.85

6 27 1.75

7 28 1.65

3. Бодлого1 болон Бодлого2-ийн графикуудыг хооронд нь харьцуулан тайлбарла.4. Дараах хүснэгтийг бөглө. Өгөгдлийг ашиглан TP, MP, TR, MRP-ийн графикийг тус тусад нь байгуулж, тайлбарла.

(Төгс өрсөлдөөнт зах зээл)

Нөөцийн хэмжээ(нэгж)

TP(кг) MP(кг) P($) TR($) MRP($)

0 - - 3 - -

1 14

2 26

3 36

4 44

5 50

5. Дараах хүснэгтийг бөглө. Өгөгдлийг ашиглан TP, MP, TR, MRP-ийн графикийг тус тусад нь байгуулж, тайлбарла. (Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл)

Нөөцийн хэмжээ(нэгж)

TP(кг) MP(кг) P($) TR($) MRP($)

0  - - 4.2 - -

1 14 3.9

2 26 3.6

3 36 3.3

4 44 3.0

5 50 2.7

6 54 2.4

7 56 2.1

6. Бодлого 3 болон Бодлого 4-ийн графикуудыг хооронд нь харьцуулан тайлбарла.7. АНУ-ын бүтээн байгуулалтын үр дүнд төмрийн эрэлт маш ихээр нэмэгджээ. АНУ-гын төмрийн компаниуд нүүрсээ

Латин Америкаас худалдан авдаг бол Латин Америкийн нүүрсний зах зээл дээр ямар нөлөө үзүүлэхийг графикт дүрслэн үзүүл.

8. Засгийн газраас иргэдийг орон сууцжуулах олон хөтөлбөр боловсруулж, мөн уул уурхайн салбарын хөгжлийн ачаар иргэдийн орлого ч өсөх болсон ба энэ нь орон сууцны эрэлтийг нэмэгдүүлж байна. Энэ үйл явдал барилгын материалын зах зээлд ямар нөлөө үзүүлэхийг графикаар тайлбарла.

ТЕСТ

1. Хүчин зүйлийн зах зээл болa. Алт, газрын тос болон бусад металл, байгалын баялагын зах зээл юмb. Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд орц болон хэрэглэгддэг капитал, хөдөлмөр болон түүхий эд материалын зах

зээл юмc. Газар болон байгалын нөөцийн зах зээл юмd. Нөхөн сэргээгддэггүй нөөцийн зах зээл юм

2. Үүсмэл эрэлт гэдэг ньa. Эцсийн бүтээгдэхүүний эрэлтb. Пүүсийн гарцын түвшин болон орцын зардалд тулгуурласан орцын эрэлтc. Дэлхийн зах зээлд борлуулагдсан металл болон байгалын нөөцийн эрэлт

d. Зайлшгүй хэрэгцээтэй биш, гэхдээ худалдан авагчийн ханамжыг бий болгохын тулд хэрэглэгддэг барааны эрэлт

3. Хүчин зүйлийн зах зээл дэхь эдийн засгийн рентын тодорхойлолт аль вэ?a. Нөхөн сэргээгдэхгүй нөөц болох үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн төлбөрb. Зах зээлийн өөрчлөлттэй хамт хэлбэлздэггүй орцын гэрээний үнэc. Зах зээлд нийлүүлж байгаа орцын тооцооны зардлаас бага худалдан авагчийн тухайн орцод төлөхийг хүсэж

байгаа хэмжээd. Аль нь ч биш

4. Газрын нийлүүлэлт төгс мэдрэмжгүй үед үнэ нь яаж тодорхойлогдох вэ?a. Эрэлтээрb. Зах зээл рүү нийлүүлж байгаа газрын боломжит зардал болон худалдан авагчын төлөхийг хүсэж байгаа

хэмжээ хоёрын зөрүүгээрc. Газрыг худалдан авах гэрээгээрd. Дээрх бүгд зөв

5. Аль нь үүсмэл эрэлт биш вэ?a. Шинэ уурхай нээгдэх үед хүнд машин механизмын жолоочийн эрэлт нэмэгдэхb. Ноолуурын үнэ хямдрах үед үндэсний үйлдвэрүүд их хэмжээний ноолуур худалдан авахc. Хүнсний ногоог боловсруулах технологи нэвтрэхэд тариалангийн талбайн эрэлт нэмэгдэхd. Интернэтийн хэрэглээ нэмэгдэхэд кабелийн эрэлт өсөх

6. Тухайн хүчин зүйлийн эрэлтийг тодорхойлоход аль үзүүлэлт нь хамгийн чухал вэ?a. Хүчин зүйлийн чанарын үзүүлэлтүүдb. Хүчин зүйлийн зах зээлийн үнэд нөлөөлөх боломжc. Ахиуц бүтээгдэхүүний өртөг буюу нэмж бий болгосон орлогоd. Үйлдвэрлэлийн хугацаа

7. Газрын нөөцийн үйлдвэрлэлийн бусад нөөцөөс ялгагдах гол онцлог болa. Үүсмэл эрэлттэйb. Газрын эрэлтийг тодорхойлоход түүний бүтээмж чухал нөлөө үзүүлнэc. Зах зээл дээр эрэлт, нийлүүлэлтийн харилцан үйлчлэлээр үнэ тогтоноd. Газар нь хүний оролцоогүйгээр бүтээгдсэн байгалын баялаг

8. Аль нь үүсмэл эрэлт вэ?a. Хүнд машин механизмын жолоочийн цалинг нэмэгдүүлэхэд жолоочийн нийлүүлэлт нэмэгдэхb. Ноолуурын үнэ хямдрах үед үндэсний үйлдвэрүүд их хэмжээний ноолуур худалдан авахc. Хүнсний ногоог боловсруулах технологи нэвтрэхэд тариалангийн талбайн эрэлт нэмэгдэхd. Мэдээллийн хурд нэмэгдэхэд интернэт хэрэглэгчдийн тоо өсөх

9. Тухайн хүчин зүйлийн эрэлтэд юу нөлөөлдөг вэ?a. Хүчин зүйлийн бүтээмжb. Хүчин зүйлийн зах зээлийн үнэc. Бусад нөөцийн үнэ d. Өмнөх бүх хүчин зүйлс бүгдээрээ

10. Газрын нөөц эдийн засгийн харилцаанд хэрхэн ордог вэ?a. Худалдах ба худалдан авах хэлбэрээрb. Өмчлөх, эзэмших, ашиглах хэлбэрээрc. Түрээслэх ба худалдах хэлбэрээрd. Өвлүүлэх, бэлэглэх, түрээслэх, худалдах хэлбэрээр

11. Үйлдвэрлэлийн нөөцөд юуг хамруулдаг вэ?a. Газар, түүний дээрх болон доорх баялагb. Хүний оюуны ба биеийн хүчc. Үндсэн ба эргэлтийн хөрөнгөd. Өмнө дурдсан бүгдээрээ

12. Газрын зах зээл дээрх тэнцвэрт үнэ өсөхөд юу нөлөөлөх вэ?a. Газрын эрэлт нэмэгдсэнb. Газрын харилцааг зохицуулах эрх зүйн орчин сайжирсан c. Газрын хэвлийгээс ховор үнэт металл олдсонd. Хотын хүн амын тоо нэмэгдсэн

13. Газрын нөөцийг захиран зарцуулах эрхтэйгээр мэдэлдээ байлгаж байгаа бол . . .a. Түрээслэх харилцааb. Эзэмших харилцааc. Ашиглах харилцааd. Өмчлөх харилцаа болно.

14. Газрыг гэрээнд заасан зориулалт, нөхцөл, болзлын дагуу хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд өөрийн мэдэлд байлгаж байгаа бол. . .

a. Түрээслэх харилцааb. Эзэмших харилцааc. Ашиглах харилцааd. Өмчлөх харилцаа болно.

15. Хуулиар зөвшөөрсөн хүрээнд, байгуулсан гэрээнд заасны дагуу газрын аль нэг ашигтай чанарыг нь гаргаж хэрэглэж байгаа бол . . .

a. Түрээслэх харилцааb. Эзэмших харилцааc. Ашиглах харилцааd. Өмчлөх харилцаа болно.

16. Хүчин зүйлийн эрэлтийн муруй нь . . . –р тодорхойлогддогa. Тухайн хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлогын муруйгаарb. МRP-рc. Ахиуц хүчин зүйлийн зардлын муруйгаарd. a ба b зөв

17. Газрын үржил шим сайжирвал . . .a. Тухайн газрын эрэлтийн тоо хэмжээ өсөж, эрэлтийн муруйн дагуу зүүн гар тийш цэгэн шилжилт хийнэb. Тухайн газрын эрэлт өсөж, эрэлтийн муруй баруун гар тийш шилжинэc. Тухайн газрын эрэлтийн тоо хэмжээ өсөж, эрэлтийн муруйн дагуу баруун гар тийш цэгэн шилжилт хийнэd. Тухайн газрын эрэлт, эрэлтийн муруй зүүн гар тийш шилжинэ

18. Монгол орны хөрсөнд тарьсан хүнсний ногооны эрэлт нэмэгдвэл . . .a. Хөдөө аж ахуйн газрын эрэлт өсөж, эрэлтийн муруй баруун гар тийш паралелиар шилжинэb. Хөдөө аж ахуйн газрын эрэлт өсөж, эрэлтийн муруй зүүн гар тийш паралелиар шилжинэc. Хөдөө аж ахуйн газрын эрэлтийн тоо хэмжээ өсөж, эрэлтийн муруй баруун гар тийш паралелиар шилжинэd. Хөдөө аж ахуйн газрын эрэлт өсөж, эрэлтийн муруй зүүн гар тийш паралелиар шилжинэ

19. Эдийн засгийн үржил шим гэж юу вэ?a. Байгалын үржил шимb. Зохиомол үржил шимc. Байгалын үржил шим + зохиомол үржил шимd. Байгалын үржил шим - зохиомол үржил шим

20. MRP гэж юу вэ?a. Хүчин зүйлийн ахиуц бүтээгдэхүүний орлого

b. MR∗MP

c.ΔTRΔ x

d. Дээрх бүгд зөв

МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН УХААН БА МАКРО ТҮВШНИЙ ҮНДСЭН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД

ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ

1. Макро эдийн засгийн ухаан юу судалдаг вэ?2. Макро эдийн засгийн ухааны үндсэн зорилтууд юу вэ?3. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг тооцож тодорхойлох нь ямар ач холбогдолтой вэ?4. ҮНБ, ДНБ хоёр нь хоорондоо ямар ялгаатай вэ?5. Нэрлэсэн ба бодит ДНБ-ий хоорондын ялгаа, ингэж ангилахын зорилго юу вэ?6. Хүн амын амжиргааны түвшин тодорхойлох хамгийн гол үзүүлэлт нь юу вэ?7. Бүтээгдэхүүн орлогын орчил гэж юу вэ?8. Ямар нөхцөл хангагдсан үед эдийн засаг хамгийн эрүүл, хурдацтай хөгжих вэ?

БОДЛОГО

1. Хүснэгтэд байгаа өгөгдлүүдийг ашиглан дараах үзүүлэлтүүдийг тооц.a.ҮЦБ-ийг тооц б. ҮО-ийг тооц в. Хувийн орлогыг тооц г. Эцсийн орлогыг тооцд/ Нэг хүнд ноогдох ҮО-ыг тооц

2. Тухайн улсын ҮНБ хэмжээ 250 тэрбум Ґөрхүүдийн хэрэглээний зардал 100 тэрбум Ґ ,пүүсүүдийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 60 тэрбум Ґ, цэвэр экспорт 20 тэрбум Ґ бол засгийн газраас бараа үйлчилгээ худалдан авахад гаргасан зардлын хэмжээг тооцно уу?

3. Тухайн улс 12 сая хүн амтай, нэг хүнд ноогдох ДНБ-ний үйлдвэрлэлийн хэмжээ 4,5 сая төгрөг бол жилд үйлдвэрлэх ДНБ-ний хэмжээг тооцож гарга

4. Монгол улсын гадаадад хөрөнгө оруулалттай пүүсүүд жилд 15 тэрбум төгрөгийн, харин Монгол улсад байгаа гадаадын хөрөнгө оруулалттай пүүсүүд жилд 26 тэрбум төгрөгийн орлогыг тус тус үйлдвэрлэдэг гэвэл Монгол улсын ДНБ-ийн хэмжээг тооц. Жилийн ҮНБ-ний үйлдвэрлэлийн хэмжээ 470 тэрбум төгрөг 5. Тайлант жилийн нэрлэсэн ҮНБ 350 тэрбум бодит ҮНБ-ний хэмжээ 300 тэрбум төгрөг бол ДНБ-ний дефляторыг ол .

6. 2009 онд нэрлэсэн ҮНБ-ний хэмжээ 20%-иар, үнийн түвшин 10%-иар тус тус өссөн бол бодит ҮНБ хэдэн хувиар өөрчлөгдсөн вэ?

7. Хүн амын нэрлэсэн орлого 30%-иар үнийн түвшин 10%-иар тус тус өссөн бол бодит орлого энэ хугацаанд хэрхэн өөрчлөгдсөн вэ?

ТЕСТ

1. Макро эдийн засгийн ухааны үндсэн зорилго ньa. Пүүсийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэхb. Хэрэгaлэгчийн хамгийн их ханамжийг бүрдүүлэх c. Эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангахd. Үйлдвэрлэлийн зардлыг хямдруулах

2. Макро эдийн засгийн ухааны судлах зүйлд дараах асуудлуудын аль нь хамаарагдахгүй вэ?

a. Бүтээгдэхүүний эрэлт нийлүүлэлт үнэ бүрдэлт b. Ханш уналтc. Ажилгүйдэлd. Мөнгө ба мөнгөн гүйлгээ

3. Дараах үзүүлэлтүүдийн аль нь улс орны эдийн засгийн хүчин чадлыг илүү бодитой тодорхойлох вэ?

Үзүүлэлтүүд Сая,1 ҮНБ 2002 Хүн амын тоо 53 -Элэгдэл хорогдлын шимтгэл 254 -Хүн амын орлогын татвар 55 -Үл хуваарилагдах ашиг 106 -Пүүсийн ашгийн татвар 57 -Шууд бус татвар 158 -Нийгмийн даатгалын шимтгэл 109 -Засгийн газрын буцалтгүй тусламж 6

a. Пүүсийн ашгийн түвшинb. Хөдөлмөрийн бүтээмжc. Нэг хүнд ноогдох ДНБ-ний хэмжээd. ҮНБ-ний хэмжээ

4. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай үйлдвэр аж ахуйн газруудад үйлдвэрлэгдсэн орлогыг доорхи үзүүлэлтүүдийн алинд нь оруулж тооцох вэ? а. ҮНБ-д b. ДНБ-д c. Хоёуланд5. Тухайн улсын хөрөнгө оруулалттай боловч гадаадад үйл ажиллагаа явуулдаг пүүсийн орлогыг аль үзүүлэлтэд нь оруулж тооцох вэ? а. ҮНБ-д b. ДНБ-д c. Алинд нь ч оруулж тооцохгүй6. Улс орнуудын эдийн засгийн хүчин чадлыг хооронд нь харьцуулахдаа аль үзүүлэлтийг ашиглах вэ?

a. ҮНБ-ний нийт хэмжээb. ДНБ-ний нийт хэмжээc. Нэг хүнд ноогдох ДНБ-ний хэмжээd. Үндэсний орлогын хэмжээ

7. ДНБ-ийг зардлаар тооцоход дараах зардлуудын аль нь орохгүй вэ ?a. Пүүсийн зүгээс түүхий эд материал худалдан авахад гаргах зардал b. Өрхийн зүгээс хэрэглээний зүйл худалдан авахад гаргах зардалc. Пүүсийн зүгээс машин тоног төхөөрөмжөө худалдан авахад гаргах зардалd. Засгийн газраас улсын худалдаанд гаргах зардал

8. ДНБ-ийг орлогоор тооцоход дараах үзүүлэлтүүдийн аль нь орохгүй вэ? а. Ашиг b. Элэгдэл хорогдлын шимтгэл c. Рент d. Цалин e. Бүгд орно9. ҮЦБ-ийг тооцохдоо а. ҮНБ-ээс цалинг хасч b. ҮНБ- ээс шууд бус татварыг хасч c. ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг хасч d. ҮНБ-ээс пүүсийн ашгийг хасч тодорхойлно.10. Үндэсний орлогыг тооцохдоо. а. ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг хасч b. ҮЦБ-ээс шууд бус татварыг хасч c. ҮЦБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг хасч d. ҮНБ-ээс пүүсийн ашгийг хасч тодорхойлно11. Хувийн орлогыг тооцохдоо. а. ҮО-оос пүүсийн ашгийн татварыг хасч шилжих төлбөрийг нэмнэ b. ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэл ба шууд бус татварыг хасч .

c. ҮО-оос пүүсийн ашгийн татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл, үл хуваарилагдах ашиг зэргийг хасч цэвэр шилжих төлбөрийг нэмж тооцно.

d. ҮЦБ-ээс шууд бус татварыг хасч 12. Доорхи орлогуудын аль нь хүн амын амьжиргааны түвшинг хамгийн бодитой харуулах вэ? а. Бодит орлого b. Нэрлэсэн орлого c. Татвар төлөхийн өмнөх орлого13. Нэрлэсэн орлого, үнийн түвшин хоёул өсөхөд . а. Бодит орлого өснө b. Бодит орлого буурна c. Өөрчлөгдөхгүй d. Дээрх мэдээлэл бодит орлогын өөрчлөлтийг тодорхойлоход хангалтгүй14. Бодит ҮНБ гэдэг нь

а. Тухайн жилийнх нь үнээр илэрхийлсэн ҮНБb. Суурь жилийнх нь үнээр илэрхийлэх ҮНБc. ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг хассан

үзүүлэлт d. ҮНБ-ний нийт хүн амын тоонд хувааж тооцсон үзүүлэлт15. Тайлангийн хугацаанд үйлдвэрлэсэн бараа, үйлчилгээний тоо хэмжээ өөрчлөгдөөгүй байхад үнийн түвшин өссөн гэвэл нэрлэсэн ҮНБ-ний хэмжээ. А. Өснө b. Буурна c. Өөрчлөгдөхгүй16. Эдийн засгийн зүй тогтол буюу хууль гэдэг нь:

a. Пүүсийн ашиг өсөх буурах үзэгдэлb. Эдийн засгийн юмс үзэгдлүүдийн хоорондын харилцан хамааралc. Ажилгүйдлийн түвшинd. ДНБ-ий бодит хэмжээ

17. Сейгийн хууль дараах холбоо хамаарлуудын алийг нь илэрхийлэх вэ?a. Орлого өсөхийн хэрээр нийт орлогод анхдагч хэрэглээний эзлэх хувь буурч хоёр дахь хэрэглээний эзлэх хувь

өснө.b. Аливаа үйлдвэрлэлийн процесс нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ хэмжээтэй тэнцүү хэмжээний орлогыг бий

болгоно.

c. Орлого өсөхийн хэрээр нийт орлогод хэрэглээний эзлэх хувь хэмжээ буурч хадгамжийн эзлэх хувь өснөd. Ахиуц хадгаламж ба ахиуц хэрэглээний нийлбэр нэгтэй тэнцүү байна.

18. Дараах томъёонуудын аль нь нийт зардлын томъёо вэ?a. C +I + G+Y b. C+I + Xn c. I + G + Xn d. C+I+G+Xn

19. Дараах тодорхойлолтуудын аль нь буруу вэ?a. Өрх гэрийн зүгээс пүүсүүдэд бараа үйлчилгээ нийлүүлдэг.b. Пүүсүүд худалдан авсан хүчин зүйлийнхээ оронд өрх гэрүүдэд мөнгө төлнөc. Өрх гэрүүд пүүсүүдэд газар, капитал, хөдөлмөр гэх мэт хүчин зүйлүүдийг худалддаг.d. ДНБ нь өрх гэрүүдэд очиж буй нийт орлоготой тэнцүү байна.

АМЬДРАЛЫН ӨРТГИЙГ ХЭМЖИХ НЬ

ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ

1. Монгол улсын инфляцийн түвшин өсч байгааг та юу гэж бодож байна вэ? 2. Монголчуудын өргөн хэрэглээний барааны эрэлт нийлүүлэлтийн талаар ярилц3. ДНБ-ий дефлятор болон ХҮИ-ийн ялгааг тайлбарла4. Нэрлэсэн зээлийн хүү болон бодит зээлийн хүүний ялгааг ярилц 5. Амьдралын өртгийг хэмжих аргуудыг нэгтгэн дүгнэж ярилц

БОДЛОГО

1. 2005 онд Монгол улсын нэрлэсэн дундаж орлого 172017 төгрөг, 2006 онд нэрлэсэн дундаж орлого 200179 төгрөг байв. 2005 онд ХҮИ Монгол улсад 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол 2005, 2006 онуудын бодит орлогыг ол?

2. Сэнди арлын нэг гэр бүл зөвхөн жүүс болон давуу хэрэглэдэг. Өнгөрсөн жил энэхүү гэр бүл жүүсэнд 40$, даавуунд 25$ зарцуулсан бол суурь он аль нь вэ? Суурь онд жүүс нэг шил нь 4$, нэг метр даавуу 5$ байсан. Харин энэ жил жүүс нэг шил нь 4$, нэг метр даавуу 6$ байна.

a. ХҮИ-ийн сагсыг ол. b. Энэ жилийн ХҮИ-ийг тооц. c. Энэ жилийн инфляцийн түвшнийг тооц.

3. Олон Улсын Валютын сангийн World Economic Outlook сэтгүүлд үнийн түвшний дараах мэдээлэлийг нийтэлжээ (2000=100):

Бүс нутаг 2003 2004 2005АНУ 106.8 109.7 113.4Европ 106.7 109.0 111.4Япон 98.1 98.1 97.8

a. 2004 оноос өмнө хаана хамгийн их инфляцийн түвшинтэй байна вэ? 2004 оноос хойш хаана хамгийн өндөр инфляцийн түвшинтэй байна вэ?

b. Японы үнийн түвшний графикийг байгуул.4. Монгол улсын нэг өрхийн нэрлэсэн орлого 2005 онд 172017 төгрөг, 2006 онд 200179 төгрөг байв. 2005 онд

хэрэглээний үнийн индекс Монгол улсад 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол 2005, 2006 онуудын бодит орлогын өсөлтийн хувийг ол?

5. 2005 онд Монгол улсад ХҮИ 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол 2005, 2006 онуудад 1 төгрөггийн худалдан авах чадварыг ол. Тайлбар: 1 төгрөгийн худалдан авах чадварыг [(1/CPI)*100] гэсэн томъёогоор олно.

6. Улаанбаатар хотод нэг өрхийн нэрлэсэн орлого 2005 онд 175116 төгрөг, 2006 онд 181165 төгрөг байв. 2005 онд ХҮИ 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол 2005, 2006 онуудын Улаанбаатар хотын бодит орлогыг тооц

7. Хөдөө орон нутагт нэг өрхийн нэрлэсэн орлого 2005 онд 162495 төгрөг, 2006 онд 207588 төгрөг байв. ХҮИ 2005 онд 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол хөдөө орон нутгийн нэг өрхийн бодит орлого хэрхэн өөрчлөгдсөн бэ?

8. Бат талх, ундаа, дэвтэр, үзэг авав. Нийтдээ 15230 төгрөг зарцуулсан ба талханд 450 төгрөг, ундаанд 1300 төгрөг, дэвтэрт 10230 төгрөг, үзгэнд 3250 төгрөг зарцуулав.

a. Батын талхны нийт зардалд эзлэх хувийн жин хэд вэ? b. ХҮИ 2006 онд 15219.1%, 2007 онд 17517.18% байсан бол 2007 оны инфляцийн түвшинг тооцоол

9. ХҮИ 2003 онд 220, 2002 онд 200 байсан бол хоёр жилийн хоорондох жилийн инфляцийн түвшин ямар байх вэ? 10. Бодит зээлийн хүү 7%, ДНБ-ий дефлятор 6% бол нэрлэсэн ДНБ хэд вэ?

ТЕСТ

1. Инфляци гэдэг нь?a. Дефляторын өсөлтb. Өргөн хэрэглээний барааны үнийн бууралт c. Нийт бараа үйлчилгээний үнийн өсөлт d. Мөнгөний нийлүүлэлтийн хэмээний өсөлт

2. Хэрэглээний сагсыг бүрдүүлэхэд дараах онцлог шинжүүдийг агуулсан бараа, үйлчилгээнүүдийг оруулдаг. Үүнд:a. Уг бараа, үйлчилгээний хэрэглээний шинж чанарb. Хэрэглээний нийт зардалд тухайн бараа, үйлчилгээний эзлэх хувийн жин c. Өргөн хэрэглээний бараа, үйлчилгээ эсэх d. Дээрх шаардалгуудыг хангана гэж үздэг

3. Монгол улсад өнөөдөр хэрэглээний сагсанд _______ бараа, үйлчилгээг оруулах ба уг бараа, үйлчилгээ нь ________ бүлгээс бүрдэж байна.

a. 125 бараа, үйлчилгээ ба 12 бүлэг b. 205 бараа, үйлчилгээ ба 8 бүлэг c. 287 бараа, үйлчилгээ ба 8 бүлэг d. 287 бараа, үйлчилгээ ба 12 бүлэг

4. Дефлятор болон хэрэглээний үнийн индексийн ялгааa. Дефляторын тооцоололд ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хувьсах, ХҮИ-ийн

тооцоололд ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин тогтмол байдаг. b. ХҮИ-ийн тооцоололд ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хувьсах, дефляторын

тооцоололд ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин тогтмол байдаг. c. Дефлятор болон ХҮИ-ийн тооцоололд ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хоёул

тогтмол байдаг. d. Дефлятор болон ХҮИ-ийн тооцоололд ордог бараа үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хоёул

хувьсах байдаг. 5. Дефлятор болон хэрэглээний үнийн индексийн ялгаа

a. Дефлятор нь зөвхөн дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээг агуулдаг. b. Хэрэглээний үнийн индекс нь гадаад болон дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээг агуулдаг. Уг сагсанд

ордог бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин тогтмол байдаг. c. Дефлятор орж буй бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хувьсах байдаг. d. Дээрх хариултууд бүгд эдгээр ойлголтуудын ялгааг харуулж байна.

6. 2005 онд хэрэглээний үнийн индекс Монгол улсад 14361.7%, 2006 онд 15219.1% байсан бол инфляцийн түвшинг тооц

a. Инфляцийн түвшин өмнөх оноос өссөн ба өсөлт нь 5.97% байна.. b. Инфляцийн түвшин өмнөх оноос буурсан ба бууралт нь 5.97% байна. c. Инфляцийн түвшин өмнөх оноос өссөн ба өсөлт нь 5.63% байна.d. Инфляцийн түвшин өмнөх оноос буурсан ба бууралт нь 5.63% байна.

7. Инфляци гэдэг нь a. Бараа, үйлчилгээний үнэ өсөх үзэгдэл b. Бараа, үйлчилгээний үнэ буурах үзэгдэл c. Бараа, үйлчилгээний үнийн дундаж түвшин буюу үнийн ерөнхий түвшин өсөх үзэгдэл d. Зарим бараа, үйлчилгээний үнэ өсөх болон, зарим бараа үйлчилгээний үнэ буурах үзэгдэл

8. ХҮИ 2003 онд 220, 2002 онд 200 байсан бол хоёр жилийн хоорондох жилийн инфляцийн түвшин ямар байсан бэ?a. 5 хувь b. 10 хувь c. 20 хувь d. 2 хувь

9. Инфляци яагаад асуудал болдог вэ?a. Эдийн засагт учруулж байгаа сөрөг үр дагаварыг тооцох явдал чухал байдаг учраасb. Хүн амын бодит худалдан авах чадварт нөлөөлж буй нөлөөллийг тооцох нь чухал байдаг учраасc. Инфляцийн гэнэтийн өөрчлөлт нь асуудал болдог. Учир нь ажил олгогч ба ажиллагсад, зээлдэгч ба

зээлдүүлэгчдийн хооронд орлогын дахин хувиарлалт хийхэд хүргэдэг учраас d. Инфляцийн түвшин өндөр байх нь бүтээмжтэй үйл ажиллагаанд зарцуулагдах нөөцийг инфляцийн

таамаглалд хандуулахад хүргэдэг учраас10. Дефлятор болон ХҮИ хоёрын ялгаа

a. Дефляторт гадаадад болон дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээ агуулагддаг бол ХҮИ-ийн хувьд зөвхөн дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа үйлчилгээ ордог.

b. ХҮИ-д гадаадад болон дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээ агуулагдаж болно. Дефляторын тооцоололд зөвхөн дотоодод үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээ ордог.

c. ХҮИ, дефляторт хоёуланд нь дотоодод болон гадаадад үйлдвэрлэгдсэн бараа, үйлчилгээ ордог. d. Дефлятор болон ХҮИ-д орж буй бараа, үйлчилгээний нийт зардалд эзлэх хувийн жин хоёулаа тогтмол

байдаг. 11. Нэрлэсэн зээлийн хүү гэдэг нь

a. Тухайн жилийн зээлийн дундаж хүүгb. Ханш уналтыг тооцсон хүүг c. Банкуудын зарласан хүүг d. Дефлятор тооцсон хүүг хэлнэ

12. Бодит зээлийн хүү нь инфляцийн түвшингээс доогуур байх нь a. Хадгаламж эзэмшигчдэд ашигтай b. Хэт инфляцитай байгааг харуулна c. Банкууд алдагдал хүлээнэ d. А ба С хариултууд зөв

13. Бодит зээлийн хүү гэдэг нь?

a. Инфляцийг тооцоогүй хүү b. Инфляцийг тооцсон хүү c. Төв банкны хүү d. Арилжааны банкны хүү

14. Инфляцийг ____________ тооцоолдог. a. Бодит ДНБ-ийг нэрлэсэн ДНБ-д харьцуулсан харьцаа болох ДНБ-ий дефляторыг ашиглана b. Бараа, үйлчилгээний сагсыг бүрдүүлэн уг сагсан дахь ХҮИ-ийг ашиглана c. Нэрлэсэн ДНБ-ийг бодит ДНБ-д харьцуулсан харьцаа болох ДНБ-ий дефляторыг ашиглан d. B), C) хариултууд дахь үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлтийн хувиар тооцдог.

15. Монгол улс 2007 онд инфляцийн түвшин 15.1% байв. Энэ нь Монгол улс 2007 оны инфляци _____ байсныг харуулна.

a. Мөлхөө b. Цогио c. Гипер инфляци d. Стагфляци

16. Монгол улс _____ ээс, сагсанд _____ бараа, үйлчилгээг оруулан инфляцийг тооцож эхэлсэн. a. 2000 оны 12 сарын 31, 239b. 1996 оны 1-р сарын 15, 205 c. 1991 оны 9-р сараас, 125 d. 2005 оноос, 287

17. Монгол улсын 2006 оны нэрлэсэн ДНБ 3172445.6 сая төгрөг, 1993 оны үнээр тооцсон бодит ДНБ 341276.4 сая төгрөг бол дараах үзүүлэлтийг тооцож болох ба түүний утга нь байна

a. ХҮИ ба 9.3 b. ХҮИ ба 0.1 c. ДНБ-ий дефлятор ба 0.1 d. ДНБ-ий дефлятор ба 9.3

18. Инфляцийг дараах индексүүдийг аль индексээр нь тооцож болох вэ? a. ХҮИb. ДНБ-ий дефлятор c. Паашийн үнийн индексd. Дээрх бүгдээр нь

19. Зээлийн хүү 8 хувиар өссөн, инфляцийн түвшин 5 хувиар буурсан бол бодит зээлийн хүүa. 13 хувиар өссөнb. 13 хувиар буурсан c. 3 хувиар өссөн d. 3 хувиар буурсан

20. Нэрлэсэн ДНБ-ийг бодит ДНБ-д харьцуулсан харьцааa. Инфляцийн түвшингийн тооцооллыг илэрхийлнэ b. ХҮИ-ийн тооцооллыг илэрхийлнэc. Дефляторын тооцооллыг илэрхийлнэ d. ДНБ-ий тоо хэмжээний өөрчлөлтийг харуулна