EDEBYAT ve ESTETKEletiri tarihi boyunca edeb eserler, genel bir bakla deerlendirildiinde be deiik estetik anlayna gre yorumlanmtr. Bunlar, nesnel estetik, pozitif estetik, negatif estetik, znel estetik ve dorulama estetiidir:

I) NESNEL ESTETK (Esthtique Objective) : Dncelerimizin dnda bir d gereklik vardr. Sanat yahut edebiyat, bu nesnel gereklii yanstr. Yanstma ne kadar doruysa, eser aktif yahut pasif bir biimde bu gereklii ne lde dile getiriyorsa, ksaca ne kadar gereki ise o kadar deerlidir. Bu anlaya gre bir eser ierik ve biimden meydana gelir. Gerekilik akm, edeb eserlerin ieriine, temalarna (thmatique) bal nesnel bir estetie yneldi, ieriin gereki olup olmadn aratrd. Biimcilik (Formalisme), edeb eserin biimine (expression) ynelik nesnel bir estetie ynelmitir, biimin nesnellii ile ilgilenmitir. II ) POZTF ESTETK (Esthtique Positive): Bu anlaya gre sanat, bal olduu dnemin ve evrenin rndr, dnemini ve evresini yanstr. Bu yanstmada bir benzerlik (analogue) ilikisinden ok, bir trdelik (homologue) ilikisi vardr. Sanattaki deiim ve geliimler, zihnin deiimine, dncenin geliimine, tarihin akna gre biimlenir. Aristo ve Hegel estetii, Platon estetiinin aksine pozitif bir estetiktir. Bu estetik, sanat balamlar, tarihi ve sosyal artlar iinde tanmlar. Hegel, sanat tarih iinde olumu bir hiyerari iinde ele alr. Sanat tarihi, maddi olandan manevi olana, somuttan soyuta doru bir geliim izgisi izlemitir. Maddi olan madde ve tabiattr, manevi olan iirdir. Sanat tarihi diyalektiin tez, antitez ve sentez lsne bal bir geliim gsterir: Mimari, sembolik bir sanatt (TEZ), onu klasik bir heykel sanat izledi (ANTTEZ) , nihayet onlar romantik birer sanat olarak iir, mzik, tiyatro izledi (SENTEZ). iir kendi iinde mitolojik ve destan olandan lirik olana, lirik olandan dramatik olana doru geliti. Wagner operas, mkemmel bir romantik sanat rneidir. Gen Lukacs ve Goldmann, esas olarak Hegeli izlediler ve pozitif estetiin savunucular oldular. Sosyolojinin kurucularndan olan ve pozitif felsefeye balanan Auguste Comtea gre bilgilerin geliim izgisi, insanln geirdii evreyi yanstr. Comtea gre bilimin geliimi, somuttan soyuta doru bir ilerleme gstermitir. O, insanlk tarihini sosyolojik olarak ve bilginin geliimi asndan evreye ayrmtr:A) Tanrbilimsel Dnem ( ltat thologique): Bu dnemde sanat, hayal gcne dayanr. Kendi iinde ayrca safhaya ayrlr: a) Putuluk dnemi (ftichisme): Bu safhada insan doaya ruh nitelikler verir. Onu insanm gibi alglar (tehis ve intak). b) ok tanrclk dnemi : Tabii olaylarn kayna olarak grlmez ve yksek bir lem hayal edilir. c) Tek tanrclk dnemi: Tektanrclk, metafizik dneme bir gei safhasdr.

B) Metafizik Dnem (ltat mthaphysique: Bu dnemde olaylarn nedenleri soyut fikirlerde, ilkelerde, maddi kuvvetlerde aranr. Kuvvetler, bir tek temel kuvvet olan doa fikrine balanr. Metafizik de Tanrbilim gibi her eyin olu biimini, kaderini aklamak amac gder. Aralarndaki fark, metafizik dnemde somutun yerini soyutun almas, hayal gcnn yerini ispatlamann almasdr. Metafizik dnemde masal ve mitlerin yetersizlii anlalm, onlarn yerine sebepler ve tzlerin aratrlmasna balanmtr. Birinci dnem toplumsal olarak krallar a, ikinci dnem uluslar a olmutur. Bylece sanat normlar da deimitir. C) Pozitif Dnem (ltat scientifiqe yahut positive) : Bu dnemde hayal gc ve ispatlama yerini tamamen gzleme brakr. Pozitifilik, grgclkten olduu kadar mistisizmden de uzaktr. Mutlak nedenlerle aklama yerine bilimsel genel kanunlar bulmaya ynelir. Bilim doa kanunlarnn deimezlii ilkesine dayanr. Bacon, Galile ve Descartes pozitif felsefenin kurucular olmulardr. Comtea gre pozitif demek, gerek, srekli, yararl, itiraz edilemez, kesin, grlebilir ve dokunulabilir olan eydir. Pozitif estetik, sanatn ve edebiyatn byle bir bilim anlayndan yola klarak yorumlanmasdr. III ) NEGATF ESTETK ( Esthtique Ngative ): Adorno ve Horkheimer Frankfurt Okulundan etkilenerek bu estetii kurmulardr. Bu estetik Kantn akln tenkidi teorisine dayanr, bununla birlikte Kanta ait ycenin akn estetii grn benimsemez. Adornoya gre sanatn gereklik deeri vardr ancak bu deerini hr oluundan, gerei, toplumu, yabanclamay ve faizmi inkarndan alr.IV ) ZNEL ESTETK (Esthtique Subjective ): Marcuseun teorisidir, bu gre gre sanat, nesnelliin dnmn ifade eder ve bu haliyle devrimci bir potansiyele sahiptir.

V ) DORULAMA ESTET (Esthtique affirmative): Nietzche, Lyotard ve Delouze tarafndan gelitirilmitir. Bu estetie gre sanat, bir ama (intentions) deildir, bir amallktr. Sanat, arzularn, libidonun, kuvvetin, yapma iradesinin dorulanmas, teyidi gcdr. Bu estetik hem Platonun nesnel estetiine hem Hegelin pozitif estetiine karttr, ayn zamanda negatif estetik ve znel estetiin de kartdr.Estetik (nesnel yahut pozitif), edeb eletirinin doal (dolaysyla kendiliinden ve eletirilmemi) bir felsefesidir. Edebi eletiri, edebiyatn (realist yahut formalist) doal bir felsefesidir. Macherey, edeb eletirinin tip kuruntuya, vehme (illuzyon) yahut saplantya dayand fikrindedir:1) Doal kuruntu (lillusion empirique): Tmevarma dayanan bir kuruntudur. Edebiyat metin olarak alglar ve eseri yazarla aklar. Doal eletiri taraftarlarna gre edebiyat yaratan, yazar ve eserdir. Aslnda ise yazar ve eseri yaratan edebiyat geleneidir ( sanat, dil, eletiri). 2) Kuralc Kuruntu (lillusion normative, virtuelle): Tmdengelime dayanan bir kuruntudur. Bu anlayta eser estetik, ahlak, ideolojik bir modele gre deerlendirilir. Eletiri, bir lte, bir norma, bir koda, bir kipe dayanlarak yaplr. Bu ise eserin ideolojik bir okuma ve deerlendirme ile snrlandrlmas demektir, bu durumda edebiyat bir ideolojiye indirgenir. Bylece bir yarg eletirisi (gazeteci, dergici ) doar ve yarg, yazarn efendisi olur.3) Yorumlayc yahut kltrel Kuruntu ((lillusion interprtative ou culturelle): Bu eletiri, ikili estetik yahut metafizik kategorilere dayanr: erik / biim, yahut i/d, yahut ilham /doalama gibi. Bylece eser, eser yardmyla, eser vastasyla yorumlanm olur. Eser yorumlanrken onun bir anlam tad, ayrca gizli, rtl anlamlar bulunabilecei postulatndan hareket edilir. Okuyucunun yahut eletirmenin grevi, bu anlamlar kefetmek, aklamak ve gstermektir. Bu durumda yorumcu adeta bilimsel bir tbirci olur. Tefsirler, gstergebilimsel ve psikolojik yorumlar bu tipe girer.