EĞİTİM SEN - ÇALIŞMA YAŞAMINDA VE EĞİTİMDE CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN SAĞLANMASINA YÖNELİK GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİMİZ

8/14/2019 ETM SEN - ALIMA YAAMINDA VE ETMDE CNSYET ETLNN SALANMASINA YNELK GR VE NERLE

1/36

KESK

ETM SEN(ETM VE BLM EMEKLER SENDKASI)

MERKEZ KADIN SEKRETERL

ALIMA YAAMINDA VEETMDE CNSYET

ETLNN SALANMASINAYNELK GR VE

NERLERMZ

8 Kasm 2006Ankara

1


2/36

ETM VE BLM EMEKLER SENDKASI - ETM SEN in ALIMAYAAMINDA VE ETMDE CNSYET ETLNN SALANMASINA

YNELK GR VE NERLER

Kadnlarn yaamn her alannda hak ettikleri eit statlere gelmelerinin lkemizin

demokratikleme ve kalknma hedefleri asndan tartmasz bir nem tad bilinmektedir.ada ve demokratik bir sistem oluturmann ve sosyal adaleti tesis etmenin temelgereklerinden birisini de, hi kukusuz kadn haklarnn hayata geirilmesi oluturmaktadr.

Nitekim, bu gereklilik Cumhuriyetimizin kuruluundan itibaren zerinde nemle durulanhususlardan birisini oluturmutur. Daha Cumhuriyetin ilk yllarnda bata kadnlarn semeve seilme hakknn tannmas olmak zere eitli yasal reformlar gerekletirilmi; kadnlarneitim hakkndan yararlanmalar ve istihdama katlmalar nndeki engeller ortadankaldrlmaya allmtr.

Trkiye kadn erkek eitliinin ve kadn haklarnn tam olarak salanmas konusundauluslararas normlara ulama ynnde nemli aamalar katetmitir. Bugn lkemizde

kadnlarn kamusal yaama katlm, cinsiyet eitliinin salanmas ve kadnlara ynelikayrmc uygulamalara son verilmesi asndan zellikle yasal dzlemde nemli gelimelersalanmtr. Birlemi Milletlerin Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcl nleme (CEDAW)Szlemesinin kabul edilmesinin ardndan bu sre daha da hzlanmtr. Kadna karayrmcln ortadan kaldrlmas konusunda CEDAW htiyari Protokole taraf olan ilk 20lkenin arasnda yer almtr.

Kadn-erkek eitlii konusu, Avrupa Birlii yeliimizin gereklemesi asndan da nemtamaktadr. Bugn, Avrupa Birliinin demokrasi ve insan haklar alanndaki normlarnauyum iin gerekli yasal dzenlemeleri yapm olmamza ramen, pratikte bu dzenlemeleringnlk uygulamaya kalc bir biimde yansmalarnda ciddi skntlar yaanmaya devametmektedir. Bu durumun alabilmesi, ancak toplumumuzda var olan geleneksel erkek egemenzihniyetin almasyla mmkn olabilecektir. Dolaysyla demokrasi kltrnn toplumuntm tarafndan zmsenmesine baldr. Bunun en nemli aracnn eitim olduunudnyoruz. Tabi ki medyada bunun yaygnlatrlmasnda nemli bir role sahiptir.

Tm bu olumlu gelimelere ramen toplumumuzda kadnlara ynelik ayrmcln ortadankalktn; kamusal ve zel alanda kadn-erkek eitliinin salandn sylemek ne yazk kimmkn deildir. Nitekim kadnlarn seme ve seilme hakkn ok erken tarihlerde kazanmolduklar lkemizde bugn parlamentonun sadece yzde drdn oluturuyor olmalar znt

vericidir. Yasal reformlar nemli olmakla birlikte toplumsal, kltrel ve tarihsel adankarmak ve derin kkenlere sahip olan cinsiyet eitsizlii sorununun sadece yasal reformlarlaortadan kalkmas beklenemez. Bunun iin toplumsal bir dnm perspektifiyle ok boyutlu

bir aba iinde olunmas gerektii aktr.

Bylesi bir toplumsal dnmn en nemli aktrlerinden birisini devlet kurumlaroluturmakta, toplum rgtlerine ise nemli roller dmektedir. Eitim ve Bilim EmekileriSendikas Eitim Sen kuruluundan bu yana bu rolnn bilinciyle hareket etmitir. Aadaistihdamn genel zellikleri ve eitim i kolundaki toplumsal cinsiyet yaps ile zmnerilerimizle birlikte Eitim Senin kadn politikalar yer almaktadr.

2


3/36

TRKYEDE KADIN STHDAMI

Kadn stihdamnn Genel zelliklerilkemizde kadnlarn igcne katlm oran greli olarak dktr. alan kadnlarn ok

byk bir blm ise tarmsal alandadr ve cretsiz aile iisi statsndedir. Son yllardakrdan kente gn artmtr. Ancak kentler kadnlar iin yeterli istihdam olana sunmaktanyoksundur. Tarm d isizlik kronikleen yapsal bir isizlie dnmken, i gcne dahilolmayan 19.264.00 kadndan 13.025.00ni kendisini ev kadnolarak tanmlamaktadr.1 Evkadnl sorumluluklarndan/ konumlarndan kalknma sreci ierisinde kurtulduklar andaaslnda bu kadnlarn byk ounluu igcne katlmaya hazr hale geleceklerdir. YaniTrkiyede ciddi boyutlarda gizli bir kadn isizlii vardr. Bu kadnlarn almaya hazrolarak igc piyasasna girmeleri, zaten tehlikeli boyutlara ulam olan isizlik sorununudaha da arttracaktr. Bundan dolay da isizlik sorununu zmeye ynelik aktif istihdam

politikalarnn ayn zamanda toplumsal cinsiyet bak asn iermesi ve istihdampolitikalarnn iinde kadn istihdam politikalarnn yer almas gereklidir.

Trkiyede yeterli istihdam olanaklarnn yaratlmamasnn yan sra, istihdam yaratmayanekonomik byme de krsaldan kente gle beraber kadnlarn isiz kalmasna nedenolmaktadr. Kadn istihdamnn nndeki dier nedenler ise; cinsiyete dayal i blm ve buiblmn yeniden reten tercihler ve yasal dzenlemelerdir. alma yaamn dzenleyenyasalarda ocuk bakm kadnn sorumluluunda grlmekte, alma yaam ve aile yaamnuyumlatracak dzenlemeler bulunmamaktadr. ocuk bakm nedeniyle i piyasasndanayrlan kadnlarn, igc piyasasna geri dnn salamak konusunda bir politikaolduunu sylemek gtr. Doum ve analk izninden dnen kadnlarn ayn veya edeer

pozisyonlara dnmesini garanti altna alacak, i piyasasna dndklerinde mesleki eitimlerinisalayacak dzenleme de mevcut deildir. Bakm yalnzca ocuk bakm olarak deil hasta,yal ve zrl bakm olarak da kadnn omuzlarndadr. Bununla ilgili bir devlet politikas

bulunmamaktadr.

Etkisi giderek artan ve sosyal devleti byk lde ortadan kaldrmakta olan neo-liberal politikalarn alma yaamna yansmas, kadnlar daha fazla etkilemektedir. Kentlerdealan kadnlarn nemli bir blm kayt d sektrlerde dk gelirle ve i gvencesindenyoksun bir ekilde istihdam edilmektedir. Kaytl sektrdeki kadn istihdam gda ve tekstilgibi imalat sektr ile hizmetlerde younlamaktadr. Hizmet sektr kadn istihdam orannngreli olarak yksek olduu sektrdr. Ve eitim ikolu hizmet sektrnde en fazla kadnistihdam edilen sektrlerden birisidir.

Dnyann bir ok yerinde olduu gibi lkemizde de genel olarak ie girite ve iyerindekadnlarn aleyhine cinsiyete dayal bir ayrm bulunmaktadr. Kadnlarn kazanlar ve itekikonumlar kadnlarn aleyhine sonular gstermektedir. UNDP, 2005 nsani KalknmaRaporuna gre cretlerde hesaplanan cinsiyet fark % 46dr. Ayrca yine ayn rapora greidari ve ynetim kademelerindebulunan kadnlarn oran % 62 iken profesyonel ve teknikalanlarda kadn oran ise % 30dur.

Egemen durumdaki aile ideolojisi eve ekmek getirenin erkek olduunu, kadnlarngelirlerinin sadece aile btesine destek oluturduunu ngrmektedir. Bu durum, kadnlarnalma yaamnn asli unsurlarndan birisi olmasn gletirmektedir. te yandan ounlukla

1 Trkiye statistik Kurumu, 20052 Bu oran bir nceki yl iin ayn kaynakta % 7 olarak verilmitir.

3


4/36

kayt d sektrlerde ve dzensiz bir ekilde istihdam edilmeleri, kadnlarnsendikalamalarn da gletirmektedir. Yaplan iler cinsiyete gre snflandrlmakta vekadn ii olarak nitelenen iler dk statl, dk cretli iler olarak grlmektedir.Trkiyedeki toplam sendika yelerinin ok az bir ksmn kadn yeler oluturmaktadr.Kamu sektrnde rgtlenen sendikalarn kadn ye oran imalat sektrne gre daha

yksektir.

Trkiyede, istihdam piyasasnda cinsiyet temelli ayrmay nlemek zere kapsaml vesrekli bir almann yapldn ve bu dorultuda gerekli nlemlerin alndn sylemekzordur. Bu konuda yaplmas gerekenler, kadnlar iin eitimden, alma yaamna vesiyasette temsiliyete kadar hayatn her alannda frsat eitliinin salanmasdr. Burada nemliolan ise bu politikalarn sonuta eitlii salayabilmesi iin toplumsal yaamda kadnlarneitliini salayncaya kadar geici zel nlem politikalarnn alnmasdr. Ayrca kadnlarndourganlnn alma yaamnda kadnlar iin dezavantajlara yol aan btn yasaldzenlemelerin kaldrlmas gerekmektedir. Bu balamda yalnzca kadnlar iin doum iznidzenlemesi yapmak yeterli deildir. Kkadnlarn doum izninden dndkten sonra deien i

koullarna uyumunu salayacak hizmet ii eitimlerin iveren tarafndan verilmesinisalamak ve kadn ayn veya edeer pozisyonda almasn garantilemek gerekmektedir.Eit cretten eit muameleye kadar cinsiyet nedeniyle yaplan her trl ayrmcla ilikinyeterli yasal dzenlemeler ve yaptrmlar uygulamaya konulmaldr. Parlementoda kadnerkek eitlii daimi komisyonunun kurulmas kadn hareketinin bugn en nemlitaleplerinden birisidir ve bu komisyonun meclise intikal eden btn yasalar cinsiyet eitli

perspektifinden deerlendirmesi gereklilii istihdamda cinsiyet an kapatmak iin arttr.Cinsiyet eitliinin salanmas ynnde yaplmas gerekenler u ekilde zetlenebilir;

Yaplmas Gereken Yasal ReformlarYasalarda cinsiyet eitsizliine neden olan maddeler kaldrlmal; kanunun kapsam geniletilmeli, i kanunu ie alma srecini kapsamal, i gvencesi

salanmal, Ebeveyn izni dzenlemesi yaplmal, Dorudan ve dolayl ayrmclk tanmlanmal, Kre ve oda ama ykmll toplam ii zerinden tanmlanmal ve bu konuda iveren,

devlet ve yerel ynetimlere sorumluluk tanmlanmal, yerinde cinsel taciz tanmlanmal, srelerin haftalk 35 saat olacak ekilde dzenlenmeli, Esnek alma biimlerinde, insan onuruna yakan i ve cret olmal, sosyal gvenlik ve

sosyal haklar tanmlanmal, kanunda ksm zamanl alan ii tanmlamas yaplmaldr.Alnmas Gereken nlemler ve Kurumsal Hizmetler e almada, terfide, meslek ii eitimlerde ve yeniden eitimlerde kadnlar iin pozitif

ayrmclk uygulanmaldr. Kadn erkek eitliine aykr politikalar, yasal dzenlemeler ve uygulamalar kaldrlmal,

toplumda kadn ve erkek eitlii salanncaya kadar, kadnlara pozitif ayrmclk yaplmalbir devlet politikas olarak kabul edilmelidir.

Cinsiyet eitlii eitimi temel eitimden balayarak eitim ve retimin her kademesinde,meslek ii eitimlerde verilmelidir.

Toplumsal cinsiyete duyarl politikalar devletin btn ana plan ve programlarnn iine

entegre edilmeli, ilgili kurum ve kurulular arasnda ibirlii salanmal, programlarn ve

4


5/36

sonularn izlenme ve deerlendirilmesi iin gerekli mekanizmalar oluturulmal ve varolan mekanizmalarn iler hale getirilmesi salanmaldr.

Bte grmelerinde merkezi ve yerel dzeyde, bakanlklar ve genel mdrlklerdzeyinde toplumsal cinsiyet eitliinin salanmas iin bte ayrlmaldr.

ETM KOLUNDA KADIN STHDAMI VE TOPLUMSAL CNSYETETZL

lkemiz bugn eitim sisteminin hibir aamasnda kadn erkek eitliini salayamamtr.Trkiye toplumsal cinsiyet eitliini gerekletiremeyen ve 2015'e kadar gerekletirememeriski bulanan 12 lkeden biri. lkemizde toplumsal cinsiyet eitliinin gelitirilmesi vekadnlarn glendirilmesi, ilk ve orta retimde toplumsal cinsiyet eitsizliinin tercihen2005 ylna, btn dzeylerde ise 2015 ylna kadar giderilmesi hedeflenmektedir.

7.5 milyon okuma yazma bilmeyen kiinin, 6 milyonunu kadnlar oluturmaktadr. 15 ya vest kadnlarn % 22.8i ise hala okuma yazma bilmiyor. Trkiyede ilkretim anda olupda okula gitmeyen kabaca 1 milyon ocuk vardr. lkretim dzeyinde okullulamadacinsiyetler arasndaki fark %7dir. lkretim anda olup da okula gitmeyen kz ocuk saysayn durumdaki erkek ocuk saysndan 600,000 daha fazladr. Kz ocuklarn okullatrmakampanyalaryla ilkretimde bu orann greli olarak ykselmesine karn, ortaretimdeokullama oran, erkek ocuklarda %74.3 iken kz ocuklarda %57.2 olarak gereklemitir.

Milli Eitim Bakanlnn verilerine gre, 8 Yllk Zorunlu Temel Eitim Reformununsonucu, ehirlerde kz ocuklarn okula kayt orannda %30, krsal kesimde ise %16 civarndaart salanmtr3.

Eitimin her kademesinde blgesel eitsizler mevcuttur. Ekonomik olanakszlklar vegeleneksel deerlerin kadnlarn eitimleri konusunda kstlayc bir rol oynad

bilinmektedir. Eitimin amac, bireyin ve toplumun istek ve ihtiyalar dorultusundabireylerin ilgi ve yeteneklerini gelitirerek onlar topluma kazandrmaktadr. Hereyden nceeitim alma en temel insan haklarndan biridir. Bu nedenle, sistem d kalm, sistemdenayrlm veya ayrlma riski bulunan (okula hi kaydolmam veya okula kaytl olup da devametmeyen), dzenli yntemlerle eriilmesi mmkn olmayan, blgesel farklln ve cinsiyetleraras farklln yksek olduu yerlerde yaayan ocuklara ve zellikle kz ocuklarnamevcut eitim sistemi iinde yerlerini almalarnn ncelikli olarak salanmas gerekmektedir.

UNCEF ve MEB tarafndan ortaklaa yrtlen Haydi Kzlar Okula kampanyas da aslndabu amala btnlemektedir. Bu nedenle sendikamz bu kampanyaya ciddi deer bimektedir.

Resmi olmayan rakamlara gre birinci yl 40 bin, ikinci yl 73 bin ocuk eitime kazandrld.2003'e oranla art ise 11.44 oldu. Kampanya sresince 53 ilde 113 bin kz ocuu okulakazandrld. Ancak, genel tablo iinde kz-erkek oransal dalmnda bu art sadece yzde1'lere karlk gelmektedir. Bir yl iinde okula giden kz ocuu oran yzde 47'den, yzde48'e kt.

Milli Eitim Bakanl'nn verilerine gre hala ilkretime kazandrlmas gereken 566 bin789 kz var. Bu durum aslnda sorunun kampanya ve snrl nlemlerle bertaraf edilemeyecek

3 Milli Eitim Bakank resmi WEB Sitesi

5


6/36

kadar kkl deiimleri gerektirdii bir kez daha ortaya kmtr. Kald ki, kadn erkekeitliinin, yalnzca nicel artlarla salanamayaca gz ard edilmemelidir.

Sendikamzn saptad ve Mili Eitim Bakanlnn da tespitleriyle rten, kz ocuklarnnokullamalarnn nndeki engelleri ksaca yle belirlemek mmkn:

Okul ve derslik yetersizlii; okullarn genellikle yerleim yerlerinden uzak olmas ve birokailenin zellikle kz ocuklarnn bu kadar yol gitmesini istememeleri; ailelerin, ocuklarn,fiziksel koullar elverisiz, rnein tuvaletsiz, su ebekesi olmayan okullara gndermekistememeleri; birok ailenin ekonomik glk iinde olmas; ailelerin yetikin erkekleri veerkek ocuklar kadnlara ve kzlara gre nde tutan geleneksel nyarglar; ocuklar evdealtrarak aile gelirine ek katk salama eilimi; birok ailenin kzlarnn bir an nceevlenmesini eitimden daha nemli saymas; krsal blgelerde kadn rol modellerinin nadirengrlmesi ya da hi olmamas; orta renim imknlarnn snrl olmasnn ilkretimeynelik ilgiyi azaltmas olarak tespit edilmektedir. lkemizin kimi yrelerinde okul ncesiocuklarn Trke bilmemeleri de bir sorun olarak deerlendirilebilinir. te yandan kimi

yerlerde aileler tamal sisteme kaygl yaklatklar iin kzlarn okula gndermemeyi tercihedebilmektedirler. Yoksulluk ise kz okuklarnn eitimi nndeki temel engellerden

birisidir.

Sosyal, psikolojik ve zihinsel geliimin erken yalarda ekillenmesi nedeniyle, okulncesieitimin yaygnlatrlmas gerekmektedir. Okul ncesi eitimi yaygnlatrmak,

programlarnn kalitesini ykseltmek, sosyo-ekonomik dezavantajlar olan ocuklaraynelmek, alan annelerin ocuklarna gndz bakm ve eitim olana sunmak eitiminkalitesini dorudan etkileyen fiziki altyap, donanm, mfredat, retmen ve retim yesiistihdam asndan eitim kurumlarnn yeterli dzeye getirilebilmesi iin finansmanimkanlar gelitirilmelidir.

Uygulanan IMF politikalaryla eitime ayrlan paylarn hissedilir biimde azalmasyla artanyoksulluk, varolan toplumsal deerler ve cinsiyeti tutumlarla birletiinde zellikle alt gelirgruplarndaki kadnlarn ve kz ocuklarnn eitim olanaklarndan yararlanmasn iyicezorlatrmtr.

Kadnlarn eitim srelerine katlm ile ilgili sorunlarn kaynanda, eitime ayrlan payndkl, i gler, yoksulluk, toplumsal deerler, cinsiyeti kalp yarglar, eitiminyapsndan ve ieriinden kaynakl (programlar, retmen tutum ve davranlar, ders kitaplarve materyalleri) problemler bulunmaktadr. Eitimdeki bu cinsiyeti yaplanma genel olarak

toplumdaki cinsiyeti iblmn pekitirmekte, kadnlarn igcne eksik katlmna yadakadnlarn belli sektrlerde younlamalarna yol amaktadr.

Eitim sisteminde kadnerkek eitliini salamak her eyden nce temel bir anlaydeiikliini gerektirmektedir. Kadnlar arasnda okumaz yazmazln tamamen ortadankaldrlmas, bilim ve teknolojiye, meslek eitimine ulamalarn salayacak pozitif destek

politika ve aralarn yaratlmas gerekmektedir. Kz ocuklarn eitimini salamann somut biryolu, kz ocuklarn eitiminin nemi konusunda toplumu bilinlendirmek ve anne babalarkz ocuklarn okula gndermeye ikna etmektir.

6


7/36

ETMN ER

Eitimdeki arpc saysal eitsizliin yan sra, eitimin ierii, eitim ortamlar ve retmentutumlar ile de cinsiyet ayrmcl srdrlmektedir. Okullarn ve eitsel uygulamalarn

ierikleri toplumdaki cinsiyet rollerine ilikin kalp yarglar gizli ya da ak iletilerlerencilere tand gereinden yola karak bizler retmen adaylarnn, kadn erkek tmeitimcilerin toplumsal cinsiyet konusunda duyarllk kazanmalarn ve rendiklerinidavrana dntrmelerini hedefliyoruz.

Ders kitaplar ve materyalleri de, geleneksel cinsiyet rollerinin gen kuaklara aktarlmasndanemli ileve sahiptir. Cinsiyeti ideolojiyi ve g ilikilerini krkleyen, kadnlk-erkeklikrollerini pekitiren siyasal ierikte dzenlenmektedir. Kadnlarn edilgen ve itaatkar,erkeklerin baskn rolleri n plana karlmaktadr.

Yeni Mfredat Programnda cinsiyet eitliine ynelik olumlu bir takm dzenlemeler

ngrlmekle birlikte ders kitaplar henz cinsiyeti elerden arndrlabilmi deil. Buara ve gerelerin cinsiyetilikten arndrlmas kadnlarla erkekler arasnda daha eit ilikilerkurulmasna yardm edecei gibi, daha demokratik, bar bir toplumun yaratlmasn dasalayacaktr.

Eitim sistemimiz, son yllarda eitim materyallerinin cinsiyetilikten arndrlmas vekzlarn temel eitimden yararlanmas ynnde gerekleen kimi kazanmlara ramen, halacinsiyetler asndan eit olanak ve frsat salamaktan uzaktr. Eitimin yapsnn, erkekegemen dil de dahil cinsiyeti ieriinden arndrlmasna ve bunlar denetleyen birmekanizmaya ihtiya vardr. retim programlar geleneksel cinsiyeti rollerin yenidenretilmesini kolaylatrmaktadr. Eitim materyallerinin yan sra retmenlerin de bu yndeeitilmesi gerekmektedir. Eitim kademeleri ve yneticilik pozisyonlarna gre retmenlikmesleinde cinsiyet dalmnda ciddi eitsizlikler mevcuttur.

Kukusuz toplumsal cinsiyet eitsizliini ortadan kaldrmak ve daha demokratik bir eitimsistemi oluturma mcadelesinin en nemli aktrlerinden birisi sendikalardr. Sendikamzistihdamda, eitimde ve toplumsal yaamda toplumsal cinsiyet eitliinin salanmas vekadnlarn karlatklar zgl sorunlarn ortadan kaldrlmasna ynelik almalarn kadnsekreterlii aracl ile yrtmektedir.

7


8/36

ETM SSTEMNE YNELK ZM NERLERMZ

Gerek yaygn gerekse rgn eitim alannda kadn erkek eitliinin salanmas ancak zelnlemleri ieren eitim politikalar ve uygulamalaryla mmkn olabilecektir. Sorumlukorumdaki devlet organlar Pekin Pekin+5 taahhtlerini yerine getirmelidir.

ncelikle krsal alanda kz ocuklarnn nfusa kayt olmas salanmal, kzlarn okuladzenli devam konusunda (kzlarn okula kaydedildikten sonra tarlaya almaya ya da igle baka bir kente gitmeleri durumunda oluan) eitimden gizli uzak kalma sorununutakip edecek mekanizmalar gelitirilmelidir.

Eitimdeki burs, barnma, ara gere vb imkanlardan yararlanmada eitliin salanmashedeflenmeli ve bu durum saysal verilerle izlenmeli, kzlar lehine geici zel nlemleralnmaldr.

Ders kitaplarnda bulunan ayrmc eler ayklanmal ve srekli denetlenmelidir. Anababa eitimine ve eitimcilerin hizmet ii eitimine zel nem verilmelidir.

Okul andaki bedensel ve renme engelli kz rencilerle mahkum kadnlar, eitimeve topluma kazandrma ynnde zel almalar yaplmaldr. Kz ocuklar ve kadnlarn eitim hakkn kullanmalar ynnde destek ve tevik

politikalar srekliletirilmelidir.

Toplumsal cinsiyet perspektifinin eitim programlar ve materyallerine (ders kitaplar,yazl-grsel malzemeler, ninniler, arklar, oyunlar vs) yanstlmas yoluyla ocuklarncinsiyeti kalplardan syrlmalar salanabilir. Bu anlamda, toplum rgtlerinin buyndeki almalar ve dier iyi rnekler paylalmal, bunlardan faydalanlmaldr.

Eitimin her dzeyinde ve ieriinde, ders kitaplar ve materyallericinsiyetilikten arndrlmal, toplumsal cinsiyetle ilgili konular ve dersler yer almaldr.

Toplumsal cinsiyet perspektifinin eitimin her aamasnda hayata geirilmesindeeiticilerin eitimi hayati nem tayor. Bu balamda, eitim programlar ve materyalleri(ders kitaplar, yazl-grsel malzemeler vs) toplumsal cinsiyet perspektifi tamal.Toplumsal Cinsiyet Dersi eitimin btn kademelerinde, zellikle eitim fakltelerindezorunlu olmal. Bu dersi alamam olan eitimciler iinse meslek ii eitim kapsamndatoplumsal cinsiyet eitimi verilmeli. Anca bu dersin klasik snav-not sistemli bir dersdeil, sorgulatc, katlmc, etkileimli ve dntrc bir ders olmas nem tayor.

Bakanln, Hizmet i Eitim Programlarna Toplumsal Cinsiyet konusu dahiledilmelidir.

Milli Eitim Bakanlnda Eitlik Komisyonu oluturulmaldr. Bu komisyonun grevi,eitim sistemindeki cinsiyet eitsizliini takip etmek, eitimleri ve eitim materyallerinimateryalleri denetlemek, eitimin her dzeyinin eitlik temelinde yeniden yaplanmasiin almalar yapmak olmaldr.

Erkek idarecilerin ezici ounlukta olmalar retmenlerin cinsiyeti tutumlarnn vedillerinin pekitirilmesini salayan unsurlardan biridir. Dolaysyla, okul ynetimlerinde,YKte, eitimle ilgili olan komisyonlarda kadnlarn idari mekanizmalara dahil olmalarsalanmaldr.

Lisans ve yksek lisans dzeyinde Kadn Aratrmalar Blmleri almal ve bu alandaalma yapmak isteyen renciler desteklenmelidir.

kanununda yer alan 25522 sayl gebe ve emziren kadnlarn altrlma artlarylaemzirme odalar ve ocuk bakma yuvalarna dair ynetmelik ile ilgili olarak, kre ama

sorumluluunun sadece kadn zerinden tanmlanmas cinsiyeti bir bakn rndr. Bumadde, belirli sayda alan bulunduran her kurumda kre bulundurulmasn salayacak

8


9/36

ekilde deitirilmeli. Okullarn younluklu olarak bulunduu blgelerde Okul ncesiKurumlar almaldr.ETM ve BLM EMEKS KADINLARIN ACLEN ZM BEKLEYEN

SORUNU: ST ZN

Anayasamz Trkiye Cumhuriyetinin sosyal bir hukuk devleti olduunu dilegetirmektedir. Sosyal devlet olmann gereklerinden birisi de alanlarn sosyal haklarnnkorunmasdr. Sosyal bir devletin alma hayatn dzenleyen btn yasa veynetmeliklerinin de adil ve alanlar koruyucu olmas beklenir. Bu adan lkemizdekialma mevzuatnn kimi olumlu dzenlemeleri ierdii belirtilebilir. Eksikliklerin ise bataILO szlemeleri olmak zere alanlar lehine olan uluslar aras normlara paralel bir ekildegiderilmesi gerekmektedir.

alan kadnlarn annelik haklarnn korunup gelitirilmesi asndan da kimi yasalreformlara ihtiya bulunmaktadr. te yandan mevcut yasalarda yer alan haklarnkullanmnda da zaman zaman sorunlar yaanmaktadr. rnein alan kadnlarn st iznineilikin bu tr bir sorunla kar karya bulunmaktayz. lgili yasalara gre alan kadnlarn

st izni vardr. Fakat ikolumuzda bu hakkn kullanlmasn dzenleyen genelge fiilen kadnretmenlerin st izinlerini kullanmalarn engellemektedir.

657 sayl Devlet Memurlar Kanunu memurlara bir yandan kk ocuklarnemzirmeleri iin gnde toplam bir buuk saat st izni verilmesini ngrmektedir. Yasadayaplan deiiklie gre st izninin kullanlmas annenin saat seme hakk bulunmaktadr.Devlet Personel Bakanl da Devlet memurlarna Doum Sebebiyle Verilecek zinlerHakknda 2004/3 numaral Tebliinin 2. sayfasnda st izni bal altndaki aklamasnda ocuu henz bir yaandan kk olan memurun, bir buuk saatlik st iznindenyararlandrlmas ve anneye saat seim hakk tannmas gerekmektedir demektedir. Her ikidzenlemede de annenin seim hakknn kstlanabileceine dair en kk bir ibare yeralmamaktadr. Dolaysyla bu emredici dzenlemelerden annenin hibir koula balolmakszn st izni hakkndan yararlanmas gerektii ve bu hakkn hibir gerekeylekstlanamayaca anlalmaktadr.

Hal byle iken Milli Eitim Bakanlnn st izninin kullanmn dzenleyen genelgesikadn emekilerin bu haklarn kullanmalarn engellemektedir.

Milli Eitim Bakanl Personel Genel Mdrlnn yaymlad 27.12.2004 gnlve 4523/93570 sayl st izni konulu Genelge, eitim ikolunda alan kadnlar asndannemli skntlara yol amaktadr. Genelgede yer alan eitim ve retim faaliyetlerininaksatlmadan yrtlmesi kaydyla ibaresi ile altnc paragrafnda yer alan Bu itibarlaeitim ve retimin aksatlmadan retmen-ynetim ibirlii iinde yaplmas gerekmektediribaresi, kadn emekilerin st izni hakkndan yararlanmalar nnde engel haline

getirilmektedir.Genelgenin yol at maduriyetin nlenebilmesi iin sendikamz tarafndan 2005ylnda Dantaya yrtmeyi durdurma davas alm bulunmaktadr. Milli Eitim Bakanlyapt savunmada alan annelerin st izni haklarn kullanmalarn eitim hakknnengellenemeyecei gerekesi ile kstlanabileceini belirtmitir. Buna gre okul yneticisist izninin kullanlmasn eitim ve retim faaliyetlerini aksatc buluyorsa bu hakknkullanlmasn engelleyebilecektir.

ILO szlemelerine ve AB normlarna uyum erevesinde alanlarn haklarnkorumak ve gelitirmek zere yasalar karlmakta iken, yasalarda yer alan haklarnyorumlanmas halen alanlarn aleyhine sonular verebilmektedir. St izninin kullanlmasnailikin MEB genelgesi bu anlayn bir soncudur ve eitim ikolundaki alan anneleri ve

bebekleri madur etmektedir.

9


10/36

Bu genelgenin en ksa zamanda ekilerek yasada aka tannm olan st iznihakknn kullanmn salayacak ekilde yeniden dzenlenmesini talep etmekteyiz.

ETM SEN MERKEZ KADIN SEKRETERL

Trkiyede kadn istihdam orannn en yksek olduu alanlarn banda eitim sektrgelmektedir. 2004 yl verilerine gre kadn retmenlerin oran %45tir. Eitim ikolundakien byk sendikalardan birisi olan Eitim Sen ise kadn ye orannn en yksel olduusendika durumundadr. Sendikamz eitimde, alma yaamnda ve toplumsal yaamn heralannda toplumsal cinsiyet eitliinin salanmas konusunda duyarllk sahibidir; buduyarlln btn almalarna yanstmaktadr. Merkezi dzeyde oluturduumuz ve yerelrgtlerimizde de hayata geirdiimiz kadn sekreterlikleri de bu duyarllmzn birrndr.

kolumuzdaki alan kadnlarn sorunlar ve istihdamn toplumsal cinsiyet yaps, lkemizingenel kadn istihdamnn yapsndan bamsz deildir. Bunun yan sra eitim ikoluna ilikin

kimi zgn hususlar da bulunmaktadr.

Eitim Senin toplumsal cinsiyet eitliinin salanmasna ynelik yaklam tznde veprogramnda yer almaktadr. Buna gre sendikamz kadn yelerin alma yaamnda vesendikal etkinliklerde kadn olmaktan kaynaklanan sorunlarna zm retmeyi, ek haklarelde etmelerini, onlara olanaklar sunmay grev olarak benimsemitir. Kadn yelerininynetsel birimlerde daha etkin bir biimde yer almalarn zendirmeyi amalamaktadr.Kadnlarn karar ve ynetim organlarndaki temsil dzeyini ykseltmeye ynelik olaraksendikamzn kadn yelerince gerekletirilen Kadn Kurultaynda kota benzeri pozitifayrmclk uygulamalar benimsenmi fakat bu karar henz sendikann kararnadntrlememitir. Bununla birlikte seim ynetmeliinde seimlerde eit oy alanlardankadnlar lehine pozitif ayrmclk uygulanaca ilkesi benimsenmitir.Sendikamzn cinsiyet eitliine ilikin en nemli adm Kadn Sekreterliinin kurulmuolmasdr. 2000 ylnda kongre karar ile Eitim Sen Kadn Sekreterliinin kurulmasyla bukonudaki almalar kurumsal bir nitelik kazanmtr. Kadn Sekreterlii merkez ynetiminunsurlarndan birisi durumundadr ve yerel rgtlerdeki kadn sekreterliklerinin almalarnda koordine etmektedir. Kadn sekreterliimizin temel amac, ncelikli olarak genelde kamuemekisi zelde de eitim emekisi kadnlarn haklarnn savunup gelitirilmesi; iyerindeyaanan btn ayrmc uygulamalarn aa karlarak ortadan kaldrlmas, kadnlarntoplumsal yaama ve sendikal rgtlenmeye aktif katlmnn arttrlmasn salamaktr. Bu

perspektifle destek eitim program ve projeleri hayata geirilmi ve eitli faaliyetler

yrtlmtr. yelerimizin toplumsal cinsiyet eitlii konunda bilinlenmeleri ve duyarllkkazanmalar amacyla karma eitimler dzenlenmi; rgtlenme ve basn yayn almalaryrtlm; sempozyumlar, kurultaylar dzenlenmi ve bilimsel aratrmalargerekletirilmitir. Kadn sekreterliimiz bu almalarn kadn rgtleri ile dayanma veibirlii iinde yrtmektedir.

Eitim Senin kuruluundan itibaren gsterilen duyarlla ramen ne yazk ki sendika iindecinsiyet eitlii asndan henz istenilen bir dzeye eriebilmi deiliz. kolumuzun vesendika yelerimizin yarya yaknn kadnlardan olumasna karn, sendika ynetimorganlarndaki kadn oran %20 civarnda kalmtr. Denetleme ve disiplin kurullarmzdakadn yer almamakta, st kurul delegelerinin ise sadece %12sini kadnlar oluturmaktadr.

10


11/36

ETM SENN DE YER ALDII KAMU EMEKLER SENDKALARIKONFEDERASYONU/KESKN ALIMA YAAMINDA, TOPLUMDA VE

ETMDE CNSYET ETLN SALAMAYA YNELK NEML

KAMPANYALARI

Eitim Sen 1. Kadn Kurultay: Yaklak iki yllk bir n hazrln ardndan 2004ylnda dzenlenen Kadn Kurultaynn amac, ikolumuzdaki kadnlarn almayaamnda, eitimde ve sendikalarda karlatklar glkleri saptamak ve bu glklerekar yrtlecek mcadele stratejilerini belirlemek; alnan kararlar sendikann genel

politikalarnn bir paras haline getirmekti. Kurultayda alnan kararlar dorultusundakadn sekreterliimizin alma program oluturulmu, eylem takvimi enlendirilmitir.

Dnya Kadn Yry: Kadn Sekreterlii, amalarna ulamada ulusal ve uluslar arasdzeydeki kadn rgtleri ile iliki iinde olmay, ortak etkinlikler dzenlemeyinemsemektedir. Bu dorultuda 2000 ve 2005 yllarnda Dnya Kadn Yry Trkiyeetabnda etkin bir ekilde yer alnmtr.

Eitlik in rgtlen Kampanyas: Kamu alan kadnlarn pantolon giyinmeleriniyasaklayan kyafet ynetmeliine kar kampanya yrtlmtr. Kampanyamz baaryaulam ve kadn retmenler pantolon giyinme hakkn elde etmilerdir4.

Eitimde Cinsiyet Ayrmclna Hayr Kampanyas: lkemizde eitimin heraamasnda ve btn kurumlarnda cinsiyet ayrmclna rastlanmaktadr. Milli EitimBakanlnn ynetsel yapsndan ders kitaplarnn ieriine, okullardaki hiyerarinin en

stnde hep erkeklerin bulunmasndan kz ve erkek rencilerin mevcut cinsiyet rollerinegre ynlendirilmelerine kadar geerlidir. 2005 ylnda dzenlediimiz Eitimde CinsAyrmclna Hayr Kampanyas ile bu duruma dikkat ekmek, eitimde toplumsalcinsiyet eitliini salamaya ynelik duyarllk oluturmak amalanmtr.

Szmz rgtlyoruz Kampanyas: alma yaamnda kadnlara ynelik hertrl ayrmcln ortadan kaldrlmas ynnde mcadele etmek ve kadnlarn sendikalaradaha aktif katlmn salamak amacyla, 2003 tarihinde bir dizi etkinlikten oluan birkampanya dzenlenmitir. Doum ve st izinleri ile kree ilikin taleplerimizi ieren birimza kampanyas dzenlenerek 20 bin imza toplanm, babakanla verilmi, kadn

parlamenterlerle grmeler yaplmtr. Yaplan yasal deiiklikle alan kadnlarn

doum izni 9 haftadan 16 haftaya karlmtr.

Konfederasyonumuz KESK dzeyinde 8 Mart 2006 tarihinde balattmz, EitlikHaklarmz ve Geleceimizi stiyoruz kampanyamz 8 Mart 2007 tarihine kadarsrdrmeyi hedefliyoruz. Kampanya sresince gerekletireceimiz tm faaliyetleringerek kamu alanlar, gerekse toplum nezdinde toplumsal cinsiyet eitsizliine ynelik

bir farkndaln yaratlacana inanyoruz. Aada grlebilecei gibi bu kampanyamznamac toplumda, alma yaamnda ve eitimde cins ayrmcln ortadan kaldrmak,

4Bu kampanya sonucunda Devlet Bakanlnn 7/12/2001 tarihli 33480 sayl yazs zerine, Kamu Kurum ve

Kurulularnda alan Personelin Klk ve Kyafetine Dair Ynetmelikte Deiiklik Yaplmasna likinYnetmelikin yrrle konulmas sonucunda kamu alan kadnlar pantolon giyinme hakkn eldeetmilerdir.

11


12/36

kamu alan kadnlarn alma yaamndan kaynakl sorunlarn zmek ve kadnlarnsendikal katlmn ykseltmektir.

Kampanya talepleri arasnda yer vermi olduumuz kre talebi ocuk sahibi kamu emekileriasndan olduka yakc bir sorun durumundadr.

ETLK HAKLARIMIZI VE GELECEMZ STYORUZ

YARIN DEL BUGN!

Kampanyann Gerekesi:

kinci Kadn Kurultaymzda yaptmz tespitlere gre sermayenin kresellemesi veuygulanan neo-liberal politikalar, lkeler, blgeler, snflar ve cinsler arasndaki eitsizliklerinve ayrmcl derinletirmitir. Kadnlarn byk ounluu bu sreci ekonomik olarak

yoksullama, dlanma, emeklerinin ve varlklarnn grlmemesi biiminde yayorlar. Sonyllarda Trkiyede ki kadn emeinin, istihdamdaki oran %23lere gerilerken; kadnlar kaytd sektrlerde serbest ticaret blgelerinde ucuz ve gvencesiz koullarda alyorlar ve

bunun olumsuz sonularn zaman zaman canlaryla dyorlar.

Kamuda alanlarn yaklak %34 kadndr. Yine sektrel anlamda baz ikollarnda kadnoran olduka yksektir. Cinsiyeti politikalar kadnlar yok sayyor, yedek igc olarakgryor, iyerine iddete ve tacize maruz kalyor, bilgi ve birikimi yeterli olduu halde terfi veatamalarda madur oluyor, ykselemiyor. Bugn kamu kurum ve kurulularnn stynetimlerinde kadnlar yok denecek kadar azdr. Yine Hkmet ILO szlemelerindekieitlik politikalarna ekince koyarak, kadnlarn hak ve karlarn gmemezlikten geliyor.Kadnn igcne katlm oran 80lerde yzde 40 iken, imdi dramatik bir biimde yzde23e dmtr. 1964 ylnda ILO tarafndan kabul edilen 1977 ylnda Trkiyeninonaylad 122 Sayl stihdam Politikas Szlemesi, szlemeyi onaylayan lkelerin kadnistihdamna zel nem vermesi gerektii asndan nemlidir. stihdamda ie almada kadn-erkek eitliinin salanaca bu szlemede ifade ediliyor. Fakat bu szlemeye ramenkamuda st dzey ynetimlerde kadn yok denecek kadar azdr.

Yine Hkmet tarafndan karlmas ngrlen Sosyal Gvenlik Yasa Tasars, KamuPersonel Rejimi Yasa Tasars en ok kadnlar madur edecektir. Gvencesiz ve olumsuz ikoullarnda alan kadnlar iin emeklilik bir hayal olacaktr. Eitim, salk, sosyal gvenlik

gibi temel hizmetlere kadnlar daha zor ulaacaktr.

Yukarda saydmz birok neden kadnlarn sendikal mcadeleye katlm iin bizlere grevyklemektedir. Ksaca sendikalarmzn kongre kararlar gerei, kadnlarn kadn olmaktankaynaklanan sorunlarna sahip kmak, cins ayrmc politikalara kar mcadele etmek entemel grevlerindendir. Bir btn olarak rgtmzn kampanyay sahiplenmesi, kadnlarnsendikal mcadeleye katlmnn nn aacak, sendikalarmz ve kadnlar glendirecektir.

Kampanyann Hedefleri:

Sendikalarmzdaki kadn ye saysn %20 arttrmak. zel ve kamusal alanda ekonomik, sosyal ve siyasal dzenlemelerdeki eitsizlik ve

cinsiyet ayrmc politikalar aa karma ve bilin oluturmak.

12


13/36

Cinsiyeti dzenleme ve uygulamalara kar kamu emekisi kadnlar arasndadayanmay gelitirme ve glendirmek.

Kadnlarn ortak ve zgr talepleri ile eitim, panel, sempozyumlarla toplumsal bilincigelitirme, gibi sendikal faaliyetleri ierir.

Kampanyann Talepleri :

1- En az 50 alann bulunduu iyerlerinde ve 50den az alann bulunduu iyerleriiin alma alanna yakn ortak bebek bakm niteleri ve kreler almaldr. Buhizmet SHEK bnyesinde verilmelidir. Kreler cretsiz ve SHEK ynetmeliineuygun dzenlenmelidir. Gece almas olan ve vardiyal iyerlerindeki kreler 24 saatak olacak biimde dzenlenmelidir. Hkmet, krelerin alamad durumlardageici nlem olarak kre cretini karlamaldr.

2- Doumdan dolay cretsiz izne ayrlan kamu alan kadnlarn, izinde geen sreleriemekli kesenekleri devlet tarafndan denmeli ve emeklilikten saylmaldr.

3- e almada, terfi ve ykselmelerde olumlu ayrmcln uygulanmas, kadn istihdamnarttrmaya ynelik istihdam politikalarnn oluturulmas ynnde somut admlaratmaldr.

4- Eitimde cinsiyetler arasnda eitlii salamak iin; Milli Eitim BakanlndaEitlik Komisyonu oluturulmal, eitimin her dzeyinde ve ieriinde, derskitaplar ve materyalleri cinsiyetilikten arndrlarak, toplumsal cinsiyetle ilgilikonular ve dersler yer almaldr. Kz ocuklar ve kadnlarn eitim hakknkullanmalarnn nndeki engelleri kaldrmaya ynelik, destek ve tevik politikalarhayata geirilmelidir.

5- Btn kadn kamu alanlarna ynelik mesai saatleri ierisinde dzenli KadnSal eitimleri verilmelidir.

6-

yerinde cinsel tacizin; Kiilik haklarn tehdit eden ve zedeleyen, belli bir cinsiyetemensup olma sebebiyle cinsel nitelikte veya baka trl davran eklinde, zelliklest yneticiler ve mesai arkadalar tarafndan yaplan, arzu edilmeyen ve kabuledilemez sz, tutum ve davranlar, cinsel tacizdir. biiminde yasal tanmyaplmaldr. Cinsel taciz konusu mesleki eitimlerin bir paras olmal; koruyucutedbirler alnmal ve yasal yaptrmlarn uygulanmasnda madurun ikayeti yeterliolmaldr.

7- ILO'nun Aile Sorumluluklar Olan Kadn ve Erkek ilere Frsat Ve Davran EitliiSalanmasna likin 156 sayl szlemesi lkemiz tarafndan bir an nceonaylanmal ve hayata geirilmelidir.

8- Anayasadaki aile tanm, boanm ve ocuuyla yaayan kadnlar kapsayacak

biimde geniletilerek yeniden dzenlenmelidir.9- Yarg mensuplarna, gvenlik glerine, salk grevlilerine, retmenlere, sosyal

hizmet uzmanlarna, psikologlara, hukukulara, kadn ve ocuklara kar iddetkonusunda zorunlu hizmet ii eitim verilmeli, seminerlerle desteklenmelidir.

10- Hkmet, belediyelerin grev ve sorumluluklarn ieren 5393 sayl yasannBykehir belediyeleri ile nfusu 50 bini geen belediyeler, kadn ve ocuklar iinkoruma evleri aar maddesi dorultusunda, snma evlerini uluslar aras standartlaragre ina edip bakmnn yaplarak, uygulamaya geirilmesi iin gerekli nlemlerialmaldr.

11- 8 Martta kamu emekisi kadnlar cretli izinli saylmaldr.

Kampanyann Aralar:

13


14/36

Sanat, bilim kadn, gazeteci gibi kadnlardan kadnlara ar Kampanyann basn ile paylam Kadnlarn sendikalara ye olmalarn ifade eden cd, Bildiri (talepleri ifade eden) Afi El bror Kampanyann balangcnda talepleri ieren imza kampanyas En az 10 soruluk kadnlarn sendikadan ne beklediini anlamamz salayacak anket

almas llerde blgesel dzeyde panel, sylei, eitim faaliyeti, enlik vb etkinlikler Kokart

Sendikamzn yesi bulunduu Kamu Emekileri Sendikalar Konfederasyonu-KESKinyukarda sraladmz kampanyalar toplum iinde nemli etkilerde bulunmutur. Ayrca bugl kampanyalar sonucunda ilgili kamu kurumlar dile getirilen taleplere duyarszkalamamlardr. Kamu alan kadnlarn pantolon giyinme hakk ya da alan annelerindoum izinlerine ilikin somut kazanmlar elde edilmitir. Bu etki, sendikalar ve kamukurumlar arasnda olmas gereken diyalog asndan nemli bir aamaya iaret etmektedir5.Son kampanyamza ilikin de beklentimiz bu yndedir. zellikle yukarda da belirttiimizgibi ocuk sahibi kamu emekileri asndan kre hakk olduka yakc bir durum arzetmektedir. Sayn bakanmzn bu konuya zenle eilmesi, daha nceki talepler asndanolduu gibi bu talebin karlanmasnda da olumlu etkide bulunacaktr.

SayglarmlaElif Akgl Ate

Eitim Sen Merkez Kadn Sekreteri

5 Kadnn Sorunlar ve Stats Genel Mdrlnn yrttmz kampanya taleplerine ilikinkonfederasyonumuza gnderdii ve aada yer verdiimiz yant yazs sz konusu olumlu etkinin ve diyalogunrneklerinden biridir.

KAMU EMEKLER SENDKALARI KONFEDERASYONU (KESK) BAKANLIGINA

Konfederasyonumuza bal ekli listede belirtilen sendikalardan Devlet Bakanlmza intikal eden ve aynierikli olmak zere 657 Sayl Devlet Memurlar Kanununa gre alan kadnlarn doum izinlerine ilikintaleplerin yer ald dilekeler incelenmitir.Sz konusu dilekelerde yer alan iyerlerinde kre almas ve biran nce ILO'nun 183 Sayl Annelik KorumasSzlemesinin onaylanarak hayata geirilmesi iin gerekli nlemlerin alnmas talepleri ilgisi nedeniyle almave Sosyal Gvenlik Bakanlna iletilmitir.Ayn ierikli dilekelerde sz konusu cretli doum izin srelerinin doum ncesi 6, doum sonras 18 haftaolmak zere toplam 24 haftaya karlmasna ilikin talep ise halen srdrmekte olduumuz "Devlet MemurlarKanunu, Kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Tasar Tasla"almalarnda deerlendirilecektir.Durumun ekli listede yer alan sendika ubelerine iletilmesi hususunda bilgilerinizi ve gereini rica ederim.

Leyla COKUN INARGenel Mdr V.

Adres:Merutiyet Cad.No:19 Kat:4-5-7-8 06650 Bakanlklar/ANKARA Tel:4192979 Fax:41S4917

14


15/36

ETM SENN ETMDEK CNSYET AYRIMCILIINI GRNR KILMAYAVE DUYARLILIK OLUTURMAYA YNELK ARATIRMALARI

1-) YNETCLK ERKEK

A) LKRETM

Yneticilik altnda mdrlk, mdr bayardmcl ve mdr yardmclklar kabuledilmektedir. rneklemde 225 mdr, 98 mdr bayardmcs ve 450 mdr yardmcs yeralm olup; 699 erkee karlk sadece 77 kadn ynetici olduu saptanmtr. Aratrmada 7

blge, gelimilik dzeyine gre 5 kategoride iller ve toplumun gelir durumuna greokullarn bulunduu 6 gelir gurubu esas alnmtr.

YzdeErkek Kadn

Marmara 86,21 13,79Ege 89,86 10,14 Anadolu 91,58 8,42Akdeniz 88,28 11,72Karadeniz 92,55 7,45

Gneydou 83,33 16,67Dou Anadolu 97,37 2,63Toplam 90,04 9,961. Derecede Gelimi ller 85,06 14,942. Derecede Gelimi ller 85,79 14,213. Derecede Gelimi ller 94,19 5,814. Derecede Gelimi ller 91,50 8,505. Derecede Gelimi ller 100,00 0,00Toplam 90,04 9,96En alt 87,76 12,24Alt 92,48 7,52

Orta alt 94,02 5,98Orta 90,22 9,78st 86,60 13,40En st 93,75 6,25Toplam 90,04 9,96

Cinsiyetlere gre ayrmlama kadn aleyhine Dou Anadolu ve Karadenizde daha daartmakta, gelimemi illerde (5. derece gelimilerde) mdr yardmclklar da dahil olmakzere hibir kadn yneticiye rastlanmamaktadr.

15


16/36

86,21

89,8691,58

88,28

92,55

83,33

97,37

90,04

85,06

85,79

94,19

91,5

100

90,04

87,76

92,48

94,02

90,22

86,6

93,75

90,04

13,79

10,14

8,42

11,72

7,45

16,67

2,63

9,96

14,94

14,21

5,818,5

0

9,96

12,24

7,52

5,98

9,78

13,4

6,25

9,96

0 10 20 30 40 50 6 0 7 0 8 0 90

10

0

Marmara

Ege Anadolu

Akdeniz

Karadeniz

Gneydou

Dou Anadolu

Toplam

1. Derecede Gelimi ller





Toplam

En alt

Alt

Orta alt

Orta

st

En st

Toplam

Er kek Kadn

Mdr, mdr bayardmcs ve mdr yardmclklar ile ilgili detaylar aada verilmektedir.

Mdrlk

Mdrlkler hem bran, hem de cinsiyet asndan bariz ekilde farkllamaktadr. Sadeceerkek ii deil, ayn zamanda snf ve bran retmeni iidir.

Branlara Gre Durum: Alan Ayrmcl

Branlara gre oranlar grebilmek iin o brantaki kadn-erkek retmen saylar daverilmitir ki, normal bir dalm iinde retmen oranlaryla mdr oranlarnn birbiriylertmesi gerekmektedir. Ama sonular byle bir rtmeyi gstermemekte; aksine branlaragre nemli ayrmalara iaret etmektedir.

Mdrlerin Branlara GreDalm

(%)

16


17/36

Okul ncesi retmeni 0,4Rehber retmeni 1,5zel Eitim retmeni 0,0Snf retmeni 49,2Mzik retmeni 0,0Resim 0,8 Eitimi 0,8Beden Eitimi 0,4Din K./Ahlak 3,8Trke 6,9Sosyal Bilgiler 11,2Fen Bilgisi 11,9Matematik 8,5ngilizce/Almanca/Fran. 2,7Bilgisayar 0,0Szlemeli 0,0Eitim Bilimleri 1,5Ziraat 0,4Toplam 100

Mdrlerin branlara gre dalm dikkate alndnda baz nemli sonular u ekildezetlenebilir: Eitim Bilimleri kkenliler ile Sosyal Bilgiler ve Fen Bilgisi retmenleri mevcut kadro

durumlarna gre yaklak 2-3 kat daha fazla oranda mdr olma ans yakalamaktadr. Matematik, Din Kltr ve Ahlk ile Snf retmenleri de mdrlkte mevcut kadro

oranlarndan daha yksek temsil edilmektedir. Mzik, zel retim ve Bilgisayar retmenleri mdrlkte hibir ansa sahip

olmazken, Okul ncesi, Teknik, Resim ve Beden retmenleri de ok dk oranlardatemsil edilmektedir.

zel retim ve Bilgisayar retmenlikleri grece daha gen yataki bir grubuoluturmakta ise de, Okul ncesi, Mzik, Resim, Beden ve Teknik gibi alanlarnzellikle dezavantajl olduu ileri srlebilir.

17


18/36


19/36

Mdrlerin CinsiyetGruplarna Gre Dalm

YzdesiErkek Kadn

Marmara 90,48 9,52Ege 100,00 0,00 Anadolu 98,36 1,64Akdeniz 97,37 2,63Karadeniz 100,00 0,00Gneydou 100,00 0,00Dou Anadolu 100,00 0,00lin GelimilikDerecesi 97,33 2,671. Derecede Gelimi

ller 90,48 9,522. Derecede Gelimiller 96,55 3,453. Derecede Gelimiller 100,00 0,004. Derecede Gelimiller 100,00 0,005. Derecede Gelimiller 100,00 0,00Okulun Konumu 97,33 2,67En alt 96,77 3,23

Alt 97,73 2,27Orta alt 100,00 0,00Orta 94,64 5,36st 98,08 1,92En st 100,00 0,00

97,33 2,67

Cinsiyet gruplarna gre baz sonular u ekilde zetlenebilir:

226 okuldan 220sinde erkekler, 6snda kadnlar mdrlk yapmaktadr. Bu sonulara gre kadnlar nerdeyse 40a 1 dzeyinde kalmaktadr (% 2,67). Blgelere gre kadn mdrlerin dalmlar da dengesizdir. 6 kadn mdrden 4

Marmara Blgesinde bulunmaktadr. blgede (Karadeniz, Gneydou ve DouAnadolu) rneklemdeki okullarda hibir kadn mdre rastlanmamtr.

Mdr olabilen kadnlar ise illerin gelimiliine gre 1. ve 2. dereceden st gruplarda, Yine okulun o ehirdeki konumuna gre de orta ve st konumdaki okullarda

younlamaktadr.

Mdr Bayardmcs: Bykln Gstergesi

Mdr bayardmcl ile ilgili en nemli bulgu, Batya ve Akdenize doru, illergelitike ve okulun stats ykseldike bayardmclk oran ykseliyor.

19


20/36

Baz nemli bulgular u ekildedir:

Marmarada 41 okuldan 20sinde bayardmc bulunurken bu oran Karadenizde 30a8dir.

1. ve 2. derecede gelimi illerde okullarn % 40dan fazlasnda bayardmc bulunurken

dierlerinde % 25in altna dmektedir. st ve en st konumdaki okullarda % 55lere karken dierlerinde % 30lar civarndadr. Cinsiyete gre dalmna bakldnda erkek arlnn yine (mdrlerde olduu gibi)

yksek olduu grlmektedir. 88 erkee karlk 10 kadn bayardmclk yapmaktadr. Bu sonulara gre kadnlar nerdeyse 9a 1 dzeyinde kalmaktadr (% 10). Cinsiyetler itibariyle mdrlklerden farkl olarak blgelere, illerin gelimiliine ve

okulun o ehirdeki konumuna gre daha dengeli bir dalm sz konusudur.

YzdesiErkek Kadn

Marmara 83,33 16,67Ege 100,00 0,00 Anadolu 91,30 8,70Akdeniz 95,00 5,00Karadeniz 100,00 0,00Gneydou 60,00 40,00Dou Anadolu 87,50 12,50lin Gelimilik Derecesi 89,80 10,201. Derecede Gelimi ller 88,46 11,542. Derecede Gelimi ller 83,33 16,67

3. Derecede Gelimi ller 96,77 3,234. Derecede Gelimi ller 85,71 14,295. Derecede Gelimi ller 100,00 0,00Okulun Konumu 89,80 10,20En alt 85,71 14,29Alt 91,67 8,33Orta alt 93,33 6,67Orta 86,36 13,64st 90,00 10,00En st 100,00 0,00Toplam 89,80 10,20

Mdr Yardmclar: Dou Anadolu Fark

Mdr yardmcl nerdeyse okul bana 2 dzeyinde bir standarda kavumu gzkmektedir.Baz nemli sonular u ekildedir: Okul bana yaklak 2 mdr yardmcs bulunmaktadr. Okullar arasnda konumlarna gre bir farkllama gzlemlenmektedir. st konuma

doru yardmc says art gstermektedir. Mdr yardmcl cinsiyetlere gre yaklak 7 erkee karlk 1 kadn eklinde

gereklemektedir. 389 erkee karlk 61 kadn mdr yardmcl grevi yapmaktadr.

20


21/36

Dier blgelerde kadnlarn erkeklere oran % 12-20 arasnda deiirken DouAnadoluda kadn mdr yardmcs says 45 erkee karlk 1 kadn olarakgereklemektedir.

Cinsiyet dalm asndan genel bir eilime illerin gelimilik dzeyinde rastlanmaktadr.lk gelime grubuna gre gelimemi grupta kadn yardmc oran dmektedir.

YzdeErkek Kadn

Marmara 84,81 15,19Ege 81,08 18,92 Anadolu 88,14 11,86Akdeniz 82,76 17,24Karadeniz 87,93 12,07

Gneydou 80,77 19,23Dou Anadolu 97,78 2,22lin Gelimilik Derecesi 86,44 13,561. Derecede Gelimi ller81,40 18,602. Derecede Gelimi ller80,56 19,443. Derecede Gelimi ller90,71 9,294. Derecede Gelimi ller88,30 11,705. Derecede Gelimi ller100,00 0,00Okulun Konumu 86,44 13,56En alt 83,02 16,98Alt 89,61 10,39

Orta alt 90,91 9,09Orta 88,68 11,32st 81,10 18,90En st 90,48 9,52

86,44 13,56

Sonu olarak; Toplumumuzda olduu gibi okul yneticiliinde de erkek egemen biranlayn olduunu vurgulamak istiyoruz. Yaplan tm aratrmalar ilkretimde veortaretimde kadn ynetici saysnn yok denecek kadar az olduunu ortaya koymaktadr.

Oysa eitim retim alannda alanlarn %50sini kadnlar oluturmaktadr. Bu durum,Trkiyede kadna ynelik geleneksel bak asnn bir sonucudur.

Son dnemde yaplan mdr yardmcl snavlarn bavuranlarn % 40a yaknn kadnlaroluturmaktadr. Ancak, atamalarda, atama komisyonlarnn takdir puan yetkisini erkeklerdenyana kullandn zellikle belirtmek gerekmektedir.

21


22/36

B-) ORTARETM

Yneticilik altnda mdrlk, mdr bayardmcl ve mdr yardmclklar kabul

edilmektedir.rneklemde 206 mdr, 157 mdr bayardmcs ve 637 mdr yardmcs yer almolup; ynetici konumunda 851 erkee karlk sadece 149 kadn bulunuyor.

Cinsiyetlere gre ayrmlama byk kent ile Karadenizde grece daha az (1/4, 1/5dzeyinde), dier blgelerde neredeyse mutlak erkek lehine bulunuyor (yaklak 1/10).

Ynetici Dalm

Yzde

Erkek KadnCinsiyet 85.10 14.90Blge 85.10 14.90stanbul 72.22 27.78Ankara 82.35 17.65zmir 74.55 25.45Marmara 86.72 13.28Ege 93.55 6.45 Anadolu 87.43 12.57Akdeniz 92.19 7.81

Karadeniz 82.52 17.48Gneydou 84.85 15.15Dou Anadolu 90.43 9.57lin Gel. Der. 85.10 14.90stanbul 72.22 27.78Ankara 82.35 17.65zmir 74.55 25.451. Der. Gel. ller 88.16 11.842. Der. Gel. ller 87.59 12.413. Der. Gel. ller 90.40 9.604. Der. Gel. ller 80.00 20.00

5. Der. Gel. ller 91.87 8.13Okul Tr 85.10 14.90mam Hatip, AH 96.97 3.03Kz Meslek, KT, AKML 52.07 47.93Endstri Meslek, ET, AEML 90.31 9.69Ticaret, AT 81.21 18.79Lise, SL 92.83 7.17Anadolu 87.40 12.60Toplam 85.10 14.90

22


23/36

Mdrlk: Normal Lisede Kadn Mdr Yok Gibi

Mdrlkler hem cinsiyet, hem de okul trleri asndan bariz ekilde farkllayor. Mdr

konumundakilerin sadece % 11,65i kadn, gerisi erkeklerden oluuyor. Yani 1/10luk birfarkllama bulunuyor.

rneklem kapsamnda mam Hatip Liseleri ile birlikte normal liselerde de hibir kadnmdre rastlanmyor. Kz Meslek Lisesi mdrleri genellikle kadn olup, Anadolu Liselerindede % 13,50 ile kadnlar temsil edilme frsat buluyor.

Mdr Dalm

YzdeErkek Kadn

Cinsiyet 88.35 11.65Erkek 88.35Kadn 11.65Blge 88.35 11.65stanbul 88.89 11.11Ankara 91.67 8.33zmir 88.89 11.11Marmara 91.67 8.33

Ege100.0

0 0.00

Anadolu 87.18 12.82Akdeniz 93.33 6.67Karadeniz 91.30 8.70Gneydou 80.65 19.35Dou Anadolu 82.61 17.39lin Gel. Der. 88.35 11.65stanbul 88.89 11.11Ankara 91.67 8.33zmir 88.89 11.111. Der. Gel. ller 92.86 7.142. Der. Gel. ller 89.29 10.713. Der. Gel. ller 94.29 5.714. Der. Gel. ller 82.35 17.655. Der. Gel. ller 82.14 17.86Okul Tr 88.35 11.65

mam Hatip, AH100.0

0 0.00Kz Meslek, KT, AKML 29.17 70.83Endstri Meslek, ET, AEML 97.50 2.50Ticaret, AT 96.43 3.57

Lise, SL

100.0

0 0.00Anadolu 86.49 13.51

23


24/36

Toplam 88.35 11.65

88.35

88.89

91.67

88.89

91.67

100.00

87.18

93.33

91.30

80.65

82.61

88.35

88.89

91.67

88.89

92.86

89.29

94.29

82.35

82.14

88.35

100.00

29.17

97.50

96.43

100.00

86.49

11.65

11.11

8.33

11.11

8.33

0.00

12.82

6.67

8.70

19.35

17.39

11.65

11.11

8.33

11.11

7.14

10.71

5.71

17.65

17.86

11.65

0.00

70.83

2.50

3.570.00

13.51

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

Marmara

Ege

Anadolu

AkdenizKaradeniz

Gneydou

Dou Anadolu

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

1. Der. Gel.

2. Der. Gel.

3. Der. Gel.

4. Der. Gel.

5. Der. Gel.

Toplam

mam Hatip, AH

Kz Mes lek, KT, AKML

Endstri M., ET, AML

Ticaret, AT

Lise, SL

Anadolu, AL

Erkek Kadn

Branlara Gre Durum: Alan Ayrmcl

Branlara gre oranlar grebilmek iin o brantaki kadn-erkek retmen saylar daverilmitir ki, normal bir dalm iinde retmen oranlaryla mdr oranlarnn birbiriylertmesi gerekmektedir.

Ama sonular byle bir rtmeyi gstermiyor, aksine branlara gre nemli ayrmalaraiaret ediyor.

24


25/36

Branlara Gre Mdr DalmBranl

arSadece Liseler

retmen Yzdes Mdrlk Yzdesi

Trk Dili 19.04 17.2Tarih 9.20 25.9Corafya 6.60 3.4Felsefe 5.22 1.7Fen Bil. 16.47 22.4Matematik 18.23 17.2ngilizce 10.55 1.7Meslek

r.0.0 0.0

Resim 3.08 0.0

Beden E. 5.92 1.7DinK./Ahlak 2.84

8.6

Total 100.0

Mdrlerin branlara gre dalm dikkate alndnda baz nemli sonular u ekildezetlenebilir: Tarih retmenleri neredeyse kat arlkla (retmen % 5,81, mdr % 14.00)

mdrlk yapyor. Meslek retmenleri ile Din Kltr ve Ahlk retmenleri de mdrlkte mevcut kadro

oranlarndan daha yksek temsil ediliyor. ngilizce retmenleri neredeyse oranlarnn 1/7, Felsefe Grubu retmenleri de 1/3

daha az arlkla mdr olma ans buluyor.

11.82

5.81

3.84

3.14

12.38

11.62

10.16

29.21

1.90

3.81

2.24

10.50

14.00

3.00

1.50

11.50

7.00

3.00

41.50

1.50

1.50

5.00

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00

Trk Dili

Tarih

Corafya

Felsefe

Fen Bil.

Matematik

ngilizce

Meslek r.

Resim

Beden E.

Din K./Ahlak

retmenlikteki Oran (%) Mdrlkteki Oran (%)

25


26/36

Sadece Normal Liselere de bakldnda bu genel eilim sryor. zellikle tarih retmenleri,hzla ykselme ans buluyor.

19.04

9.20

6.60

5.22

16.47

18.23

10.55

0.00

3.08

5.92

2.84

17.20

25.90

3.40

1.70

22.40

17.20

1.70

0.00

0.00

1.70

8.60

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00

Trk Dili

Tarih

Corafya

Felsefe

Fen Bil.

Matematik

ngilizce

Meslek r.

Resim

Beden E.

Din K./Ahlak

retmenlikteki Oran (%) Mdrlkteki Oran (%)

Mdr Bayardmcs: Bykln Gstergesi

Mdr bayardmcl ile ilgili en nemli bulgu, Batya ve Akdenize doru, illergelitike ve okulun stats ykseldike bayardmclk oran ykseliyor.

Baz nemli bulgular u ekildedir:

Byk illerde neredeyse her okulda mdr bayardmcs bulunurken bu oran kkillerde dyor.

Yine 1. ve 2. derecede gelimi illerde okullarn hemen tamamnda bayardmcbulunurken dierlerinde bu oran bir miktar dyor.

Cinsiyete gre dalmna bakldnda erkek arlnn yine (mdrlerde olduu gibi)yksek olduu grlyor. 141 erkee karlk 16 kadn bayardmclk yapyor.

Bu sonulara gre kadnlar nerdeyse 10a 1 dzeyinde kalyor.

26


27/36

Mdr Bayardmcs DalmYzde

Erkek KadnCinsiyet 89.81 10.19

Blge 89.81 10.19stanbul 64.29 35.71Ankara 90.00 10.00zmir 75.00 25.00Marmara 86.96 13.04Ege 100.00 0.00 Anadolu 93.10 6.90Akdeniz 100.00 0.00Karadeniz 92.86 7.14Gneydou 95.24 4.76

Dou Anadolu 94.74 5.26lin Gel. Der. 89.81 10.19stanbul 64.29 35.71Ankara 90.00 10.00zmir 75.00 25.001. Der. Gel. ller 85.71 14.292. Der. Gel. ller 93.02 6.983. Der. Gel. ller 100.00 0.004. Der. Gel. ller 90.48 9.525. Der. Gel. ller 95.24 4.76Okul Tr 89.81 10.19

mam Hatip, AH 100.00 0.00Kz Meslek, KT,AKML 70.59 29.41Endstri Meslek, ET,AML 90.63 9.38Ticaret, AT 77.27 22.73Lise, SL 95.35 4.65Anadolu, AL 96.55 3.45Toplam 89.81 10.19

27


28/36

89.81

64.29

90.00

75.00

86.96

100.00

93.10

100.00

92.86

95.24

94.74

89.81

64.29

90.00

75.00

85.71

93.02

100.00

90.48

95.24

89.81

100.00

70.59

90.63

77.27

95.35

96.55

10.19

35.71

10.00

25.00

13.04

0.00

6.90

0.00

7.14

4.76

5.26

10.19

35.71

10.00

25.00

14.29

6.98

0.00

9.52

4.76

10.19

0.00

29.41

9.38

22.73

4.65

3.45

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

Marmara

Ege

Anadolu

Akdeniz

Karadeniz

Gneydou

Dou Anadolu

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

1. Der. Gel.

2. Der. Gel.

3. Der. Gel.

4. Der. Gel.5. Der. Gel.

Toplam

mam Hatip, AH

Kz Mes lek, KT, AKML

Endstri M., ET, AML

Ticaret, AT

Lise, SL

Anadolu, AL

Erkek Kadn

28


29/36

Mdr Yardmclar: Dou Anadolu Fark179 okulda 637 mdr yardmcs grev yapyor.

Baz nemli sonular u ekilde zetlenebilir:

Okul bana yaklak 3,6 mdr yardmcs bulunuyor. Okullar arasnda trlerine gre bir farkllama gzlemleniyor. Kz Meslek ve Endstri

Meslekte grece daha fazla mdr yardmcs grev yapyor. Mdr yardmcl cinsiyetlere gre yaklak 4-5 erkee karlk 1 kadn eklinde

gerekleiyor (528 erkee karlk 109 kadn, mdr yardmcl grevi yapyor). Kz Meslek de dahil, btn okul trlerinde erkek yardmc oran daha yksek bulunuyor. byk ilde kadnlar lehine bir miktar dzelme oluyor, 5. derece gelimi illerde ise tam

tersi olarak oranlar % 95e 5 olarak gerekleiyor.

Mdr Yardmcs DalmYzdeErkek Kadn

Cinsiyet 82.89 17.11Blge 82.89 17.11stanbul 68.97 31.03Ankara 78.26 21.74zmir 71.05 28.95Marmara 85.19 14.81Ege 90.48 9.52 Anadolu 86.09 13.91Akdeniz 89.47 10.53Karadeniz 77.27 22.73Gneydou 83.75 16.25Dou Anadolu 91.78 8.22lin Gel. Der. 82.89 17.11stanbul 68.97 31.03Ankara 78.26 21.74zmir 71.05 28.951. Der. Gel. 87.50 12.502. Der. Gel. 85.63 14.37

3. Der. Gel. 87.07 12.934. Der. Gel. 76.67 23.335. Der. Gel. 94.59 5.41Okul Tr 82.89 17.11mam Hatip 94.12 5.88Kz Meslek 55.00 45.00Endstri M. 88.71 11.29Ticaret, AT 77.78 22.22Lise, SL 89.83 10.17Anadolu, AL 83.61 16.39

Toplam 82.89 17.11

29


30/36

82.89

68.97

78.26

71.05

85.19

90.48

86.09

89.47

77.27

83.75

91.78

82.89

68.97

78.26

71.05

87.50

85.63

87.07

76.67

94.59

82.89

94.12

55.00

88.71

77.78

89.83

83.61

17.11

31.03

21.74

28.95

14.81

9.52

13.91

10.53

22.73

16.25

8.22

17.11

31.03

21.74

28.95

12.50

14.37

12.93

23.33

5.41

17.11

5.88

45.00

11.29

22.22

10.17

16.39

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

Marmara

Ege

Anadolu

Akdeniz

Karadeniz

Gneydou

Dou Anadolu

Toplam

stanbul

Ankara

zmir

1. Der. Gel.

2. Der. Gel.

3. Der. Gel.

4. Der. Gel.

5. Der. Gel.

Toplam

mam Hatip, AH

Kz Meslek, KT, AKML

Endstri M., ET, AML

Ticaret, AT

Lise, SL

Anadolu, AL

Erkek Kadn

Deerlendirme: Kadnn Ykselme ans 10 Kat Zor

Yneticilikle ilgili en belirgin zellik cinsiyet ayrmcl olarak zetlenebilir. Mesleki pozisyon ykseldike bu ayrmclk daha da art gsteriyor ve mdrlk ve mdr bayardmcl iin yaklak 1/10 dzeyine kyor. Bir baka deyile kadnlarn nemlipozisyonlara gelmesi, erkeklere gre 10 kat daha g gzkyor.

30


31/36

2-) NVERSTE YNETMLERNDE KADINLARA YER YOK

Eitim Sen rektrlk seimlerinin yaplmakta olduu bir dnemde bu soruna dikkat ekmek

amacyla blgelere ve kentlerin gelimilik dzeyine gre setii 16 kamu niversitesininynetim hiyerarisini aratrd. Aratrma, niversitelerdeki ynetsel kadrolarn eziciounluunun erkeklerce doldurulduunu gstermitir.

Aratrmann Kapsam

nceleme Kapsamndaki niversiteler:

1- Ankara niversitesi/Ankara2- Gazi niversitesi/Ankara3-Boazii niversitesi/stanbul

4- stanbul niversitesi/stanbul5- Ege niversitesi/zmir6- 9 Eyll niversitesi/zmir7- 19 Mays niversitesi/Samsun8- Karadeniz Teknik niversitesi/Trabzon9- Atatrk niversitesi/ Erzurum10- 100. Yl niversitesi/ Van11- Dicle niversitesi/ Diyarbakr12- Mersin niversitesi/ Mersin13- Mula niversitesi/Mula14- Celal Bayar niversitesi/ Manisa15- Trakya niversitesi/ Tekirda16- Seluk niversitesi/ Konya

nceleme Kapsamndaki Kadrolar:

1- Rektr2- Rektr Yardmcs3- Dekan4- Dekan Yardmcs5- Enstit Mdr

6- Blm BakanAratrma Sonularna Gre;

Aratrma kapsamnda yer alan 16 niversitedeki toplam 1201 yneticinin %781ierkek, %21.9u kadndr.

Bu personelin ynetim grevleri ve cinsiyetlerine gre dalm aadaki gibidir:

RektrErkek: %93.8

Kadn: %6.2

31


32/36

Rektr yardmcsErkek: %88.7Kadn: 11.3

Dekan

Erkek %86.3Kadn: 13.7

Dekan YardmcsErkek: %72.4Kadn: 27.6

Enstit Mdr:Erkek: %83.1Kadn: 16.9

Blm Bakan:Erkek: %77.3Kadn: %22.7

Zaten az olan kadn orannn ynetim hiyerarisinin tepesine doru daha da azaldgrlmektedir. Baka bir ifade ile en st dzeydeki ynetsel organlar daha ok erkeklertarafndan igal edilmekte, daha aalara inildike kadnlara ksmen yer alabilmektedir. 16niversitede ynetim hiyerarisinin en stnde yer alan rektrlkteki kadn orannn %6.2iken, rektr yardmclnda %11.3, dekanlkta % 13.7, dekan yardmclnda ise 27.6orannda kadn bulunmas bunun bariz bir gstergesidir.

niversite Ynetimlerindeki Cinsiyet Kompozisyonunun Kentlere Gre Dalm

Aratrma sonular byk kentteki niversitelerin ynetimindeki cinsiyet kompozisyonuile dier 10 kentteki cinsiyet kompozisyonu arasnda kayda deer bir fark olduunugstermektedir. Buna gre 3 byk kentteki toplam 6 niversitenin ynetiminde yer alanlarn%71.3 erkek, %28.7 kadn iken Ankara, stanbul ve zmir dndaki kentlerdeki niversiteyneticilerinin %82.9u erkek olup kadnlarn oran sadece 17.1de kalmaktadr.

Ynetsel kademedeki akademik personelin cinsiyet kompozisyonu asndan en belirgin birekilde farkllk gsteren niversite Boazii niversitesidir. Bunun nedeni sadece

rektrnn kadn olmasndan kaynaklanmamaktadr. Boazii niversitesinin ynetselkademelerde yer alan personelinin %51ni kadnlar %49unu ise erkekler oluturmaktadr.

Ankarada Ankara niversitesi ile Gazi niversitesi arasnda da bu adan bir fark olduugzlenmektedir. Elde edilen saysal verilere gre Ankara niversitesinde ynetselkademelerde bulunan akademik personelin %72.5 erkeklerden ve %27.5i kadnlardanoluurken Gazi niversitesinde kadnlarn oran daha da dmektedir. Gazi niversitesindekioranlar srasyla %78.6 erkek ve %21.4 kadndr.

Rektrlk Seimleri ve Cinsiyet Kompozisyonu

Bu veriler nda yaplmakta olan son rektrlk seimlerine bakldnda, kadnlar lehineolumlu gelimeler olduu izlenimi uyanmaktadr. Bilindii gibi lkemizdeki kamu

32


33/36

niversitelerinin sadece ikisinin, ikisi de stanbulda bulunan Boazii ve Marmaraniversitelerinin rektrleri kadndr (%3.7). Son yaplan rektrlk seimlerinde ise 15niversiteden kan toplam 103 rektr adaynn 8inin kadnlardan olutuu grlmektedir.Baka bir ifade ile adaylarn %7.9unu kadnlar oluturmaktadr.

u anda 4 kadn aday dier adaylar geride brakarak ilk sraya yerlemi bulunmaktadr.Bunlar Kocaeli niversitesi, Zonguldak Karaelmas niversitesi, Tokat Gaziosman Paaniversitesi ile Balkesir niversitesindeki adaylardr. Drt kadn aday arasnda en yksekoyu Kocaeli niversitesindeki aday almtr. lk sra adaylarnn yan sra Manisa Celal Bayarniversitesinde de ikinci srada bir kadn aday yer almaktadr. nceki yllarda kadn adaysaysnn daha az olduu ve ilk srada hi yer almadklar dnldnde bu durumun birgelime olduu sonucu kartlabilir.

Rektrlk seimlerinin dzenleyen 2547 sayl yasa, niversite ynetimlerinin zgrce vedaha demokratik bir ekilde olumas nndeki en nemli engellerdendir. Dolaysylahalihazrda srmekte olan rektrlk seimlerinin bata niversite bileenlerinin katlm ve

temsiliyeti konusu olmak zere eletiriye ak bir ok yn bulunmaktadr. Buna karnnceki yllara gre kadn adaylarn artm olmasnn bu seimlerin olumlu ynlerinden birisinioluturduu belirtilebilir.

Eitim Senin 16 niversitedeki ynetsel dzeydeki akademik personel zerine yaptcinsiyet aratrmas, niversite ynetimlerinde kadnlarn yer almasnn ne denli g olduunuarpc bir ekilde gstermektedir. niversitelerin cinsiyet kompozisyonunun daha eitliki birekilde olumas iin ok kapsaml bir cinsiyet eitlii stratejisinin hayata geirilmesigerektii aktr. Kadnlarn niversitelerdeki ynetsel kademelerde erkeklere gre ok dahaaz yer alyor olmalar, toplumda, alma hayatnda, aile iinde ve aslnda yaamn heralannda var olan cinsiyet eitsizliinin dolaysz yansmasndan baka bir ey deildir. Buadan niversitelerdeki cinsiyet kompozisyonunun deiiminin ancak toplumsal birdnmle birlikte gereklemesi mmkn olabilir. te yandan niversitelerin cinsiyetlerasndan daha eitliki ve demokratik bir yapya kavumasnn, sz konusu toplumsaldnm hzlandraca da gz ard edilmemesi gereken nemli bir husustur.Bu nedenle rektrlk seimlerinin, ynetsel dzeydeki kadn akademisyen orannn az da olsaarttracak olmasnn yan sra, niversitelerin ynetim kademelerindeki cinsiyet eitsizliiniyeniden kamuoyunun gndemine getirerek bu konuda duyarllk oluturacak olmas da olumlu

bir gelime olarak deerlendirilebilir.

33


34/36

3-) Eitim kolu alan Kadnlarn alma Yaamndan Kaynakl SorunlarnTespiti Anketi

Eitim Sen Merkez Kadn Sekreterliinin A. Eitim Bilimleri Fakltesinden Dr. FevziyeSaylannn destei ile 2004 ylnda gerekletirdii bu anket eitim sektrnde alankadnlarn (retmen, retim eleman, memur ve hizmetli) sorunlarn tespit etmeyiamalamtr. Sz konusu aratrma, Trkiye genelinde 24 ilde toplam 1853 kadn ile yaplananket sonularnn analizine dayanmaktadr.

Kiisel BilgilerAnketi yantlayan kadn alanlarn mesleklere dalm

retmen % 70.7Memur % 8.9Hizmetli % 3.7

retim Eleman % 8.9Ynetici % 1.1

Aratrmaya katlan kadnlarn % 63.7si ilkretim, % 17.1i ortaretim, % 12.9u iseyksek retim kademesinde grev yapmaktadr.

Tablo 1

Yaa Gre Dalm

Sklk Yzde ToplamYzde

20-24 141 7,8 7,8

25-29 458 25,2 32,930-34 464 25,5 58,435-39 326 17,9 76,440-44 280 15,4 91,845+ 150 8,2 100,0Toplam 1819 100,0CEVAPSIZ 34

1853

Sektrde alan kadnlarn % 58.5i 35 ya altndaki grupta toplanmaktadr. Bu nedenle

meslekte geirdikleri toplam srenin, ya dalmna paralel biimde daha ok 12 ( % 64)yln altnda olduu grlmektedir. Meslekte 20 yl ve daha fazla hizmet verenlerin oran ise% 14tr.

Tablo 2 Medeni DurumSklk Yzde Toplam

YzdeEVLI 1241 68,8 68,8BEKAR 483 26,8 95,6DUL 26 1,4 97,0BOSANMIS 57 3,0 100,0

Toplam 1807 100,0CEVAPSIZ 46

34


35/36

Toplam 1853

Evli kadnlarn % 38inin einin de retmen olduu grlmektedir.

Tablo 3 ocuk Says

Sklk Yzde Toplam Yzdeocuksuz 293 21,2 21,21 454 32,9 54,22 531 38,5 92,73 89 6,5 99,14 12 ,9 100,0Toplam 1379 100,0

Eitim sektrnde alan kadnlarn % 58i siyasi konulara ilgi duyduklarn belirtmitir.Trkiyenin en nemli sorunu konusunda ise alan kadnlarn dnceleri yledir:Eitim ve Salk sorunlar % 44.3nsan Haklar hlalleri % 37.9Hayat Pahall % 34.3Yolsuzluk ve rvet % 28.0

Kadnlarn % 31.4 Trkiyede kadn sorununu geleneksel yaplara , % 27.1i toplumsaleitsizliklere, % 22.7si ise eitim sorunlarna balamaktadr.

Kadnlarn herhangi bir kadn rgte ya da kadn grubuna yelik ya da katlm oran ise % 3.4gibi son derece dk dzeydedir.

alma Yaamna likin SorunlarKadnlarn alma yaamna ilikin olarak ncelikli sorunlar konusundaki grleri yledir.En nemli sorun olarak cret dzeyinin dkln (% 34.1 ), ikinci olarak yneticilerinkeyfi tutumunu ( 28.0), nc olarak da iyerinde kre olmamasn (10.8) grmektedirler.

alma yaamnda kadnlara ynelik olarak ie almada (% 40.1), terfi ve atamalarda( %32),hizmet ii eitimden yararlanmada ( % 17), cret ve eitli demelerde (% 16.1), itenkarmada ( %15.1) ve emeklilikte (3.9) ayrmclk yapldn dnyor.

Eitim sektrnde alan kadnlarn yars (48.4) yneticilerin ounlukla erkek olmasn en

rahatsz edici cinsiyeti uygulama olarak grmektedir. kinci olarak erkek rencilerin kzrencilere ve kadn retmenlere ynelik cinsiyeti tutumlarn ( 13.4) nc olarak da terfiatamalar konusundaki erkek yanlln (11.6) cinsiyetilik olarak deerlendirmektedirler.Yan sra kadnlarn beti biri altklar iyerini erkek egemen bir ortam olarakdeerlendirmekte, % 12.8i yneticilerin kadn alanlar hafife aldn ve nemsemediini,% 8.7si ise terfi ve dl konusunda erkek yanls tutum sergilediini dnyor.

alan kadnlarn % 15i iyerinde cinsel taciz ile karlatn belirtmitir. Eitimsektrnde cinsel tacizin asl olarak kadn cinsellii ile ilgili imal szler ve akalar ilekadnlar aalayp, dalga geme konusunda odakland grlmektedir. Cinsel taciz ilekarlaanlarn ounluu (% 75.2) bu durumu yalnzca i ve i dndaki arkadalaryla

paylatklarn, % 16.8i ise bu konuda sessiz kalmay tercih ettiini, yalnzca % 8.4nnynetime ve sendika iyeri temsilciliine ikayette bulunduu grlmektedir.

35


36/36

Kadn alanlarn byk ounluu (76.1i) ynetici olmak istemediini belirtirken, yalnzcadrtte biri (% 23.9) alt iyerinde ynetici olmak istediini sylemitir. Ynetici olmakistemeyenlerin drtte biri yneticilii tercih etmediini, bete biri ise zamannn olmadn,yzde 15i ise yneticilii kendisine uygun grmediini belirtmitir. Ynetici olmak

isteyenlerin te biri daha iyi yneticilik yapabileceklerini, % 15i yneticilik vasflarnasahip olduunu, % 15i ise kadnlarn iyi ynetici olacan gstermek iin ynetici olmakistediini belirtmitir.

Ev ve Aile Yaam ile lgili Sorunlar:alan kadnlarn yarsndan fazlas (% 66.6) ayn zamanda ev ve aile yaamnngerektirdii sorumluluklar stlenmenin yaamn olumsuz etkilediini dnyor. Bukadnlarn yars kendine zaman ayramadn, te biri ise iyi anne, iyi e ve iyi retmenolma basks altnda yaadn belirtmitir. % 34.4 ise bu durumdan etkilenmediini

belirtmektedir.

Sektrde alan evli kadnlarn yarsndan ou (% 55.5) doum ve sonrasndaki ocukbakm sorumluluklarnn iteki konumunu olumsuz etkilediini dnyor.

Eitim sektrnde alan kadnlarn yarsndan fazlas (%57.1) ev ileri ve ocuk bakmnagnde 3 saatten fazla, hafta sonlar ise 5 saatten fazla zaman ayrrken, her kadndan biri

bu konuda cretli ya da cretsiz destek almaktadr. Drt kadndan biri bu destei anne ve aileevresinden almaktadr. E destei ise, asl olarak geleneksel iblmndeki erkek rollerineuygun biimde faturalarn denmesi (%73.5), al veri (%70.3) ve evii tamirat ilerinde(%55.3) odaklanmakta; ocuk bakm (%31), yemek hazrlama (%18), ve temizlik (%20.5)gibi kadn ii olarak grlen ilerde e destei dmektedir.

Ev ve aile sorumluluklarndan kalan zaman, kadn alanlarn te biri arkada grmeleriile, yzde 28i kitap okuyarak, yzde 13 sendikal almayla, yzde 11i sinema, tiyatro vbkltrel faaliyetle, yzde 9.6s spor ve eitli hobilerle deerlendirmekte, yzde 2.4 delisans st eitim yapmaktadr. Sendika yesi olanlarn ise ounluu (83.4) kendikonumunu pasif olarak deerlendirmektedir.

Documents

EĞİTİM SEN - ÇALIŞMA YAŞAMINDA VE EĞİTİMDE CİNSİYET EŞİTLİĞİNİN SAĞLANMASINA YÖNELİK GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİMİZ