Eğitsel Rehberlik-tan_yesilyaprak

EĞİTSEL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK

• Bireyin kendi yetenek, ilgi, ihtiyaç, kişilik yapısı ve içinde yaşadığı şartlar ve imkânlarına uygun bir öğrenim dalı seçerek, o dalda başarı ile ilerlemesini sağlamak üzere verilen psikolojik hizmetlere eğitsel rehberlik ve psikolojik danışma denir.

• 24367 sayılı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri yönetmeliği eğitsel rehberlik kapsamında verilecek hizmetleri şöyle sıralar:

1. Öğrencileri okula, okuldaki alanlara, çeşitli etkinliklere ve yeni durumlara alıştırma ve yönlendirmek,

2. Öğrencilerin etkili öğrenme ve çalışma becerileri geliştirmelerine yardım etmek,3. Öğrencilerin motivasyonlarını desteklemek ve arttırmak,4. Öğrencileri özelliklerine uygun üst öğretim kurumlarına yönlendirmek,

• Eğitsel rehberliğin temel amacı öğrencinin okulda uyum sağlamasına ve eğitsel ve eğitsel gelişimine rehberlik etmektir.

Eğitsel rehberliğin uğraştığı sorunlar

• Öğrencinin bir okul seçmesi• Girdiği okulda ileride eğitimini sürdüreceği bir alana

yönelmesi• Seçtiği okul ve derslerde başarı sağlaması • Ders çalışma teknik ve alışkanlıklarını kazanması • Derslerde karşılaştığı güçlüklerin giderilmesi• Üstün yetenekli öğrencilerin zamanında belirlenmesi

ve yetenekleri doğrultusunda gelişimlerinin sağlanması• Özel eğitime muhtaç öğrencilerin zamanında belirlenip

uygun eğitim programlarına yöneltilmeleri

Okula devam kararı ve okul seçimi

• Öğrencilere bir üst eğitim kurumuna gidip gitmeme konusunda sistemli ve planlı şekilde rehberlik etme

• Yüksek öğretime devam edecek öğrenciler için yapılması gerekenler:

1. Öğrencinin öncelikle yüksek öğretime devam edip etmeme kararı araştırılmalıdır.

2. Yüksek öğretime devam kararı alan öğrencinin hangi okulu seçeceği incelenmelidir. (okulun cinsi, büyüklüğü, mezuniyet koşulları, mezunların iş bulma olanakları vb.)

3. Seçilen okulun giriş koşulları, özellikleri, imkânları, dikkatle incelenmelidir.

4. Tercih edilen fakültenin veya yüksek okulun statüsü d dikkatle incelenmelidir. Tercih imkânı varsa hangisinin daha yüksek statüye sahip olduğu belirlenmelidir. 5. Tercih edilen fakültenin öğrenciye ve ailesine getireceği mali yük dikkate alınmalıdır. Eğer öğrenci ailesinin olmadığı bir şehirde öğrenimine devam edecek ise barınma, yol masrafları, sağlık gibi ek masraflarda ilave edilerek hesaplanmalıdır. 6. Öğrenci yurdu, burs, kredi, yarı-zamanlı çalışma imkânları ayrıca incelenmelidir. Bursların ve kredilerin aylı veya yıllık ödeme miktarı, karşılıklı veya karşılıksız oluşları, mezuniyetten sonraki ödeme şartları araştırılmalıdır.

7) Mezun olduktan sonraki işe giriş alanları, iş şartları, avantajları ve dezavantajları işin kazanç ve süreklilik durumları nitelikler gözden geçirilmelidir. Bir üst eğitim kurumunun öğrenciyi mutlu edebilmesi iyi bir planlama ve araştırmaya bağlıdır.

Prof. Dr. A.Esra Aslan Ders notu 12

Eğitsel Psikolojik danışma

Prof. Dr. A. Esra AslanRehberlik Pedagojik Formasyon

ders notu-3


Farklı yaş dönemlerindeki öğrencilerin eğitsel ihtiyaçları


Okulöncesi döneminde kişisel rehberlik açısından öğretmene düşen sorumluluklar

Güven yaratma• Öncelikle çocuğun siz sevmesi ve güvenmesi

için çaba harcayın. • Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisini hatırlarsanız

ikinci sıradaki ihtiyacı güvendir.• Anne babasının olmadığı bir ortamda

arkadaşının saldırısına uğrasa, kaza geçirse, hastalansa ona siz yardım etmelisiniz.


Abraham Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi


Okul ortamını sevdirme• Çocuğun anaokulunu sevmesi için çaba harcayınız. • Okulu çocuğun hoşlanması için «uyarıcı ve ilgi çekici» bir

ortam haline getiriniz. • Okulda hoşlandığı etkinlikleri yapabilmesine imkan veriniz.• Okul, enerji ve potansiyelini kullanabileceği bir ortam

olmalıdır.

Gelişimi izleme• Anasınıfındaki tüm çocuklar için gelişim dosyası tutunuz. • Başka bir anaokulundan geliyorsa gelişim dosyasını isteyiniz ve

inceleyiniz.


İlgili kayıtları tutma• Çocuğu izlemek için gözlem formları oluşturunuz veya

mevcutların içinden kendinize uygun olan bir tanesini seçiniz.• Anektod kayıtları tutunuz. • Gelişimini izleyip dosyasına not alınız.

Veli ile işbirliği• Çocuğun velisi ile düzenli görüşmeler yapınız• Gelişimi hakkında onunla bilgileriniz paylaşınız ve evdeki

davranışları hakkında bilgi alınız. Gelişimi değerlendirme

• Çocuğun gelişiminin yaş ortalamasına göre ileri ve geri yönlerini tanımlayınız.

• Geri olduğu yönler için geliştirici etkinlik paketleri oluşturunuz.• Ek gelişim paketleri uygulaması için aile ile işbirliği yapınız.


Değişime hazırlama• Çocuğun hayatında beklenmedik ve travmatik bir değişim

varsa bunu önceden öğrenerek çocuğu duygusal olarak buna hazırlayınız.

• Yeterli hissetmediğiniz veya durumun ciddi psikolojik travma içermesi durumunda bir uzmana başvurunuz.


İlköğretim I. Dönemde Kişisel-Sosyal Gelişim alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler

1. Sınıf Ortamı• Sınıf çocuklar için zevkli, istenilir, ilginç bir yer haline

getirilmelidir.• Sınıf, cezalandırıcı, kaygı yaratıcı bir havaya sahip

olmamalıdır.• Sınıf öğrenciler tarafından yeni şeyler öğrendikleri,

keyifli zaman geçirdikleri, kendilerini ifade edebildikleri bir yer olarak algılanmalıdır.


2. Öğrenci Katılımı• Sınıf içi kurallar alınırken ya da kararlar alınırken

öğrenciler bu sürece katılmalı, onları görüşleri yer almalı ve sorumluluk paylaşılmalıdır.

3. Öğrenciler Özeldir.• Öğretmen her çocuğu özel kabul etmelidir. Her

çocuğun farklı özellikleri bulunduğunu göz önünde bulundurmalı ve gelişmesini sağlamalıdır.


4. Yeterliliklerin Vurgulanması• Okul hayatının ilk yıllarında öğrencilerin yeterli olduğu yönler

vurgulanmalı, pekiştirilmelidir. • Öğrencilerin yeterlilik duygusunu tadabilecekleri etkinlikler,

ödevler verilmelidir.• Çocuğa olumlu bir şekilde dönüt vererek kendisini tanıması ve

kabul etmesi sağlanmalıdır.

5. Doğru Rol Model• Öğretim hayatının ilk yıllarında öğrencilerin rol modelleri

öğretmenlerdir. Bu nedenle öğretmenler yetersiz yönlerini bilmeli ve bu yönlerini geliştirmelidir.


6. İşbirliği ve Sosyalleşme• Öğretmenler, gerek öğretim etkinliklerinde, gerekse eğitsel

çalışmalarda ve sosyal kültürel etkinliklerde farklı gruplar kurarak öğrencilerin işbirliği içinde farklı arkadaşlarla çalışmalarını sağlamalıdır.

• Olumsuz sonuçlara yol açan katı ve rekabetçi bir ortam yerine öğrencilerin işbirliği içerisinde çalışabildiği, empati kurabildiği, karşı cinsi kabul edebildiği bir ortam kurulmalıdır.

7.Etkinlikleri Çeşitlendirme• Çocukların ilgilerini, yeteneklerini, ihtiyaçlarını, üstün ve sınırlı

yönlerini keşfetmelerini sağlayacak etkinliklerle okul etkinlikleri çeşitlendirilmelidir.

• Bunun yanında bu amaçla okul dışı olanaklar da kullanılmalıdır.


8. Gelişimi İzleme• Öğretmen çocuğun duygusal ya da sosyal gelişiminde bir

sorun sezdiğinde;– Durumu izlemeli,– Aile ile görüşmeli,– Gerekiyorsa bir uzmanla işbirliği yaparak gerekli yardımları

sağlamalıdır.

9. Girişkenliği Teşvik Etme

• Çocukların girişken davranışları teşvik edilmelidir. İçe kapanık, yalnız çocukların gruba katılmaları ve kendilerini ifade edebilmeleri sağlanmalıdır.


İLKÖĞRETİM DÖNEMİ İÇİN YAPILACAK REHBERLİK ETKİNLİKLERİ

• Oryantasyon (duruma alıştırma) • Okul ve sınıf kurallarını öğretme ve uygulama• Yönergeleri izleme• Etkin çalışma yöntemleri • Zamanı planlama


Oryantasyon (duruma alıştırma)

• Yeni öğrenciye odaklı: Okula yeni kaydolan veya diğer okullardan ara sınıflara gelen tüm öğrencilere uygulanmalıdır.

• Sürekli: Okulun her yıl tekrar eden sürekli bir faaliyeti olmalıdır.• Programlı: Duruma alıştırma, bütün faaliyetleri ayrıntı ile düşünülmüş bir program halinde olmalıdır. • Kapsamlı: Program kapsamlı olmalıdır. Sadece okulu gezdirmeden ve okulu tanıtan bilgilerden ibaret

olmamalı, öğrenciye etkin çalışma yöntemleri, disiplin kuralları, zaman planlama, kültürel geziler düzenleme gibi faaliyetleri içermeli.

• Gelişim dönemine uygunluk: Öğrencinin yaş ve gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarını kapsayacak , önleyici rehberlik anlayışı ile faaliyetler düzenlenmelidir. Örneğin, ilkokul dönemi için sosyal beceriler, problem çözme, öz bakım becerileri kazandırma gibi grup rehberliği veya bilgilendirme faaliyetleri düzenlenebilir.

• Veli katılımı: Oryantasyon programı velileri de içine almalıdır. Velinin okul ortamını tanıması, kuralları, okulun amaçlarını ve yürütmekte olduğu eğitsel veya sosyal faaliyetleri bilmesi işbirliği sağlanması açısından önemlidir.

• Sonucu değerlendirme: Oryantasyon programının sonunda bir değerlendirme yapılmalıdır. Programın hedeflerine ulaşma derecesi belirlenmelidir.

• Genel ilkelere uygunluk: Hazırlanan programlar rehberliğin genel ilkelerine uygun olmalıdır. • Özel düzenlemeler: Program içinde engelli ve özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler için gerekli

düzenlemeler yapılmalıdır. Faaliyetlerden bu öğrencilerin en iyi şekilde yararalnamsı için çaba gösterilmelidir.


Okul ve sınıf kurallarını öğretme ve uygulama

• Okulda ve sınıfta düzenin sağlanması, öğrencilerin haklarının korunması, güvenliği ve eğitimin yürütülebilmesi için kurallar vardır.

• Bu kurallar yazılı, sözlü veya sembollerle öğrencilere tebliğ edilir.

• Sınıf öğretmeni veya rehber öğretmen kuralların öğretilmesi ve uygulanması için uygun bir yöntem kullanmalıdır. Bunlardan birisi sınıf ile birlikte sınıf için kuralları oluşturmak olabilir.


Bu toplantı için dikkat edilecek noktalar: • Önce sınıfta kuralları oluşturma toplantısının amaçları öğrencilere

açıklanmalıdır. • Örnek açıklama: Benim yada sizlerin yapabileceğiniz ve birbirimize ters

gelen davranışlarımız olduğunda anlaşmaya varabilmek için hepimizin kabul edeceği bazı kuralları saptamak amacı ile bu toplantıyı yapıyoruz»

• Demokratik olma: Öğretmen, öğrencilere kuralları kabul ettirmek için güç kullanmayacağını, onlarında kullanmasına izin vermeyeceğini belirtmeli.

• Bu kuralların neden gerekli olduğu örnek durumlarla açıklanmalı• Genel disiplin kuralları ile ters düşmemesine dikkat edilmeli• Öğretmen yetkisi dışındaki durumlar için kural konulmamalı • Kurallar her uygunsuz davranışa bir yaptırım oluşturmak şeklinde değil,

sınıf içinde ve okulda uyumlu yaşamak, hakların korunması ve iç kontrol oluşturmak için yapılmalı


Yönergeleri izleme• Yönerge bir işin nasıl yapılacağını gösteren, ne yapılması gerektiğine

ilişkin açıklamalardır. • Sözlü yönergeler: öğretmen sınıftaki yazılı yönergelerden başlayarak

günlük yaşamda karşılaştığımız pekçok yönergeyi örnek vererek bunların

• Yaşamımızı kolaylaştırdığı,• Bireysel hareket etme özgürlüğü sağladığını öğrencilere anlatmalıdır. • Yönergeleri düzenlerken de açık, anlaşılır ve yaş seviyesine uygun

olmasına özen gösterilmelidir.• Yazılı yönergeler: Yazılı sınavlarda öğrencilerin yönergeyi okuma ve

anlamasının çok önemli olduğu anlatılmalıdır. • Her sınavda öğretmen bu alışkanlığın kazandırılması için pekiştirme

yapmalıdır.


Önünüzdeki hafta için düşüncelerinizi gözden geçirin.

Yapmak istediklerim Yapmak zorunda olduklarım Önemli Acil


Etkinlik etkinlik Günlük süre Haftalık süre

uyku

kahvaltı

Akşam yemeği

Sınıf ta geçen zaman

Ulaşım

Kişisel bakım

spor

Ev-aile sorumlukları

Ders çalışma

oyun


Etkin çalışma yöntemleri • 21. yy.da bilgi çok hızlı yayıldığı çok kaynaktan elde edilebildiği için

nasıl öğrenmeli sorusunun cevabı önemli hale gelmiştir.• Okul ve öğretmenin en önemli işlevi, öğrenmeyi öğrenmektir. • Bunun için aşağıdaki becerilerin öğrenciye kazandırılması gerekir: • Zamanı planlama• Çalışma ortamını düzenleme• Çalışma süresinin ve aralıklarının planlanması• Not tutma • Aktif dinleme• Hızlı ve etkili okuma• Özet çıkarma • Hafızayı güçlendirme• Motivasyon


Zaman planı

• Etkin çalışma yöntemlerinin kapsamında da ele alınabilecek bir konudur.

• Çalışma için hazırlık yapılması gerekir. • Çalışma malzemesi hazırlanmalıdır.• Öğrencinin yapmak istediği tüm faaliyetleri

listelenmelidir. • Bunlar için haftalık ve aylık planlama cetveli

çıkartılmalıdır.


• ETKİNLİK Yeşilyaprak s. 136


Çalışma ortamını düzenleme

• Öğrenciler için zamanı planlamanın yanı sıra verimli bir akademik yaşam için çalışma ortamının düzenlenmesine de ihtiyaç vardır.

• Uygun çalışma ortamı her kişiye göre değişmekle birlikte uzmanların fikir birliğine vardığı bazı koşular şunlardır( Yeşilyaprak, Güngör veb Kurç, 2000; Baltaş, 1998; Uluğ, 1991).


• Isı, ışık, ve Hava: Çalışma odası iyi havalanmış, uygun ısıda, ve iyi aydınlatılmış olmalıdır. Oksijen azlığı baş ağrısına neden olur, havasız bir mekanda uyku hali yaratır ki bu da çalışmayı köstekler.

• Sesizlik: Çalışma mekanı özellikle sessiz olmalıdır. Eğer mümkünse öğrencinin çalışma saatleri içinde diğer odalardan gelebilecek konuşmalar, televizyon, müzik sesi gibi uyarıcıların dikkat dağıtıcı olacağı düşünülerek sessizlik sağlanmalıdır.

• Çalışma Masası: Çalışma etkinliği mutlaka çalışma masasında yapılmalı. Eğer evde özel bir masa ver oda ayırma imkanı yoksa yemek masası üzeri tamamen boşaltılıp çalışma için uygun hale getirilmelidir. Masa çocuğun boyuna uygun yükseklikte olmalıdır. Masanın üzerinde 60X100 cm. ebatında rahat çalışabilmesi için boş bir alan bırakılmalıdır. Önemli bir diğer nokta çalışma masası sadece çalışmak için kullanılmalıdır.


• Dikkat çekiciler: Öğrencinin çalışma alanın etrafında dikkatini dağıtacak resimler, posterler masada göz hizasında olmamalıdır.

Mekânın öğrenciye mümkün olduğunca az çağrışım yaptıracak şekilde düzenlenmesinde yarar vardır. Çalışma esnasında yemek içmek gibi etkinliklere mümkün olduğunca az yer verilmelidir. Çalışma aralıkları iyi ayarlanarak da dikkatin dağılması engellenmelidir. 40-45 dak.lık sürelerde sadece ders çalışma ile ilgilenilerek 10-15 dakikalık aralar verilmeli. Tüm günlük plandaki çalışma bitirilmeden


Not tutma

• Bir dersi, bir semineri, bir konferansı izlerken not tutmanın iki büyük yararı vardır.

• İlki; öğrenmenin temel koşulu olan «aktif katılımı» sağlar. Öğrenci böylece uyanık kalır ve dikkatini öğretmene yoğunlaştırır.

• İkincisi, unutmayı zorlaştırır. • Öğrendiğimiz malzemenin %70’ini ilk 1 saat içinde, %80’nini

de 1 gün içerisinde unuturuz. • Bunu engellemenin en iyi yolu not tutma ve aralıklı tekrardır.


• Ders tekrarı için not tuttuğumuz anahtar sözcükleri tekrar edebiliriz. Bu zaman ve enerjiden ekonomi sağlar.

• İki temel kaynaktan not tutma yapılır: Birincisi kitap, makale gibi yazılı kaynaktan

• İkincisi ders, konferans, seminer gibi etkinliklerde konuşmacı veya öğretmenin anlattıklarından

• Kısaltma sistemi: Anlatılanlar organize edilerek yazılmalıdır. Harf ve numaralama sistemi ile yapılır. Öğrenci notları düzenli ve anlaşılır olarak tutmalı, seçici olmalı ve sadece ana düşünceyi destekleyen önemli ayrıntılı özetleyerek yazmalıdır. Ancak, bilgiler anlaşılır bir formda kısaltılmış olmalıdır.


• Üç şeye dikkat etmek gerekir: 1. Notlar dersin ana noktalarını ve özetini içermelidir. 2. Notlar bireyin daha sonra bilgileri anımsayabilmesi için yeterli ayrıntılara ve

örneklere yer vermelidir.3. Notlar dersin örgütlenmesini yansıtmalıdır.Öğretmenin verdiği ipuçlarına dikkat etmek gerekir:A. Sesin değişmesi: Bazı öğretmenler ses tonunun yükselip alçalmasına dikkat ederek önemli noktaları yakalayabilir.B. Konuşma oranının değişmesi: Önemli kavramları tartışırken konuşmayı yavaşlatabilirler. Öğretmen her sözcük veya cümle sonrası ara veriyorsa açıklaması önemlidir ve not alması için işarettir.C. Anahtar sözcük ve cümlecikler kullanma: Öğretmenin dikkat çekici ve vurgulayıcı cümlecikler kullanmasıdır. D. Tahtaya Yazma: Öğretmen tahtaya bazı kavramları şemaları veya formülleri yazmak için zaman ayırıyorsa bunlar mutlaka not alınmalıdır. E. Göze kulağa hitap eden araçları kullanma: Öğretmenler slaytlar, filmler, video-teypler fotoğraflar aracılığı ile önemli kavram ve düşünceleri betimler veya örneklerler.


F. Doğrudan bildirme: Öğretmen ara sıra bir kavram veya düşüncenin önemli olduğunu açıktan bildirir.G. Sözel olmayan ipuçları: Öğretmenin farklı mimik ve jestleri kullanır öğrencinin bunları gözlemesi gerekir.

Orta öğretimde Kişisel-Sosyal Gelişim alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve

Hedefler

• İlköğretim I. dönem için belirlenmiş olan yeterlik alanları bu dönem için de geçerlidir. Ancak çocukların artan olgunluk düzeyine bağlı olarak her yeterlik alanında daha ileri düzeyde hedefler belirlenmiştir.



Yeterlik: Kendini Anlama ve DeğerlendirmeHedef Davranış Örnekleri• Kişilik özelliklerini oluşturan ilgilerini, tutumlarını ve

yeteneklerini analiz eder.• Tek ve değerli bir varlık olarak kendine karşı olumlu bir

tutum sergiler.• Özdenetimi geliştirici uygulamalar yapar, olumlu yollar

dener.


Yeterlik: Başkalarını Anlama ve Kabul EtmeHedef Davranış Örnekleri• Diğerlerinin fikirlerine ve duygularına saygı duyar.• Etkileşimde sözel olmayan ipuçlarının anlamını fark

eder.• İletişim engellerini ve onların nasıl üstesinden

gelebileceğini bilir.• Bir gruba katılır ve grubun etkin üyesi olur.


Yeterlik: Ev ev aile Değerini Anlama ve Kabul EtmeHedef Davranış Örnekleri• Ailenin geleneksel rolleri ile günümüzde değişen

rollerini tanımlar ve tartışır.• Ev ve okul arasındaki açık etkileşim ihtiyacını anlar.


Yeterlik: Toplumun Bir Parçası Olma Duygusunu GeliştirmeHedef Davranış Örnekleri• Başkalarından farklı yönleri olduğunu görür ve kabul

eder.• Toplumdaki moral ve etik değerlerin gerekliliğini

benimser.• Başkalarına yardım etmenin, kendi değerini yükseltme

açısından önemini kavrar.


Yeterlik: Karar Verme, Amaç Belirleme ve YürütmeHedef Davranış Örnekleri• Amaçlarını nasıl belirleyeceğini ve nasıl ulaşacağını

bilir.• Karar verme sorumluluğunu üstlenir.• Problem çözme teknikleri ve etkili karar verme

becerilerini geliştirir.


Yeterlik: Kendini Tehlikelerden Koruma veYaşamı Güvenli sürdürme Hedef Davranış Örnekleri• Vatandaşlık sorumluluğunun bir parçası olarak, duygusal,

fiziksel ve akıl sağlığını iyi bir şekilde sürdürmek ve geliştirmek için bilgi ve becerilerini kullanır.

• Akran yardımlarının yetersiz kaldığı ve profesyonel yardım gerektiren durumları öğrenir.

• Bir terslikle karşılaşmamak için güvenlik tedbirlerini alır.• Boş zamanın önemini ve olumlu bir şekilde değerlendirmeyi

benimser (kendini geliştirici etkinliklerde).

• Kaynak: Hasan Tan ve Mustafa Baloğlu. Rehberlik ve Psikolojik Danışma. Ankara: Nobel yay.

• Binnur Yeşilyaprak. (2000). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel Yay.

Documents

Eğitsel Rehberlik-tan_yesilyaprak