EKO 208 : Mikroiktisat 2

EKO 208: Mikroiktisat 2

Ders 10

Faktör Piyasaları

EKO 208 Mikroiktisat 2 Ders 10 Faktör Piyasaları Slayt 2

Tartışılacak Konular

Tam Rekabetçi Faktör Piyasaları

Tam Rekabetçi Faktör Piyasalarında Denge

Monopson Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları

Monopol Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları



Tam Rekabetçi Faktör Piyasalarının Özellikleri:

1) Üretim faktörünün çok sayıda satıcısı

2) Üretim faktörünün çok sayıda alıcısı

3) Alıcı ve satıcılar fiyatı piyasadan veri olarak almaktadırlar


Tam Rekabetçi Faktör Piyasaları Diğer varsayımlar:

Üretim faktörü alıcısının, faktörün piyasa fiyatı üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı varsayılır.

Başlangıçta tek değişken faktör olduğunu varsaymaktayız.Mal ve hizmetlere olan tüketici talebinden farklı

olarak; faktörlere olan talep türetilmiş taleptir (derived demand).

Firmanın çıktı düzeyi ve girdi maliyetlerinden türetilmektedir.



Ek Varsayımlar:Sermaye (K) ve emek (L) olmak üzere

iki faktör kullanılmaktadırSermayenin (K) maliyeti r (kira maliyeti)

Emeğin maliyeti w (ücret) olarak verilmiştir.

K sabit L ise değişkendir

Tek Değişken Faktör Durumunda Firmanın

Faktör Talebi


Faktör Talebi



Burada firmanın çözmesi gereken problem:Ne kadar işçi (emek) istihdam edecektir?



İşçinin ürettiği çıktının değerini ölçmek:Emeğin marjinal ürün değeri (Marginal

Revenue Product of Labour), MRPL

MPRL : ek bir birim emek istihdam

ettiğimizde, ürettiğimiz ek nihai çıktı

satışından elde edilen geliri ifade eder.


Faktör Talebi


Faktör Talebi


Bu da: MRPL = (MPL)*(MR)

MRPL, ücret düzeyinden düşükse firma daha çok işçi çalıştırmak isteyecektir.

degisir.kadar ne hasila toplamartarsa, birimbir L

.L

*R

L

RLMPMR

Q

Q

TT

L

TR



Mal ve hizmet piyasasında tam rekabet koşullarının geçerli olduğunu kabul edelimBu durumda MR = P olacaktır.


Faktör Talebi


Faktör Talebi



Soru Daha çok işçi çalıştırıldığında MRPL nasıl değişir?

Tam rekabet şartlarında, marjinal ürün değeri düşecektir çünkü azalan getiriler söz konusudur.

Üretici tekel gücüne sahipse marjinal ürün değeri daha hızlı düşecektir çünkü hem MPL hem de MR düşmektedir.


Faktör Talebi


Faktör Talebi


P>MR Çünkü daha çok satmak için fiyatı düşürmek zorundadır

Marjinal Ürün Değeri Marginal Revenue Product

Çalışılan Saat

Ücretler

MRPL = MPLx P

Tam Rekabetçi Mal Piyasası (P = MR)

MRPL = MPL x MR

Tekelci Mal Piyasası

(P > MR)



Bir üretim faktörünün piyasa talebi firmaların faktör talep eğrilerinin yatay toplamıdır.

Choosing the profit-maximizing amount of labour

MRPL > w daha çok çalıştırma

MRPL < w: daha az istihdam etme

MRPL = w: karı maksimum kılan istihdam düzeyi

w ücret, başka bir ifade ile işçi çalıştırmanın marjinal maliyetidir.


w* SL

Tam rekabetçi bir emek piyasasında, firma tam esnek bir emek arzı eğrisi ile karşılaşır ve w* ücret düzeyinde istediği kadar işçi çalıştırabilir.

Sermaye Sabit İken Firmanın İstihdamı

Emek miktarı

Emeğinfiyatı

MRPL = DL

L*

Kar maksimizasyonu yapan firma MRPL =W düzeyinde L* kadar emek

istihdam eder.



Emek piyasasında bazı nedenlerden (kadınların işhayatına katılımı vs.) dolayı emek arzı (piyasa) artacak olursa ortaya emek arzı fazlası çıkacak ve ücretler düşecektir.

SoruBu, talep edilen emek miktarını nasıl

etkiler? Sonraki slayta bakalım.


Piyasa Emek Arzında Kayma

Emek miktarı

Emekfiyatı

w1S1

MRPL = DL

L1

w2

L2

S2

Başlangıçta denge noktası



Girdi ve Çıktı Piyasalarının Karşılaştırılması

MC MP

.MP MR

MR))((MPMRP

iken maksimumkar ve MR))(MP(MRP

L

L

L

L

LL

wQ

Lww

ww



Faktör ve Çıktı Piyasalarına baktığımızdaHer iki piyasada, karı maksimize eden girdi

ve çıktı tercihleri MR = MC’de gerçekleşir.Çıktı satışından elde edilen MRGirdi alımından kaynaklanan MC

bulunur. MCçarparsak (w) maliyetle birim Q

L miktarini

emekbu Gerekli verir.miktariniemek ek gerekli

için arttirmak birimbir üretimi bize Q

L :Not



Örnekİki değişken girdi kullanarak tarım alet ve

makineleri üretilmektedir:Emek (Labour)Montaj Makineleri

Ücret oranının düştüğünü kabul edelim

Birden Çok Faktör Değişken Olduğunda Faktör Talebi

Birden Çok Faktör Değişken Olduğunda Faktör Talebi



Soru

Birden çok faktör değişken olduğunda, ücretin düşmesi emek talebini nasıl etkiler?


MRPL1 MRPL2

Birden fazla faktör değişken olduğunda, firmanın bir faktöre olan talebi her iki faktörün

marjinal ürün değerine bağlı olacaktır.

Firmanın Emek Talebi Eğrisi(iki değişken faktör)

Çalışılan saat

SaatÜcreti

0

5

10

15

20

40 80 120 160

DL

A

B

C

Ücret düşmeden

önceki denge noktası


Ücret 20 dolar iken, A noktası firmanın emek talep eğrisi üzerinde bir noktayı temsil eder. Ücret 15 dolara düştüğünde, MRPL > W olmaktadır ve firma daha çok emek istihdam etmektedir. Fakat, MRPL kullanılan makineler sabit iken emek talebini temsil etmektedir. Ücretlerdeki düşme firmayı daha çok sermaye kullanmaya teşvik edecektir. Sonuç olarak, daha çok makine ile işgücü daha üretken olacak ve MRPL1 eğrisi MRPL 2,’ye kayacak ve firmanın emek talebi eğrisi üzerinde C noktasında denge olacaktır. Yani A ve C noktaları emek talep eğrisinin üzerindedir fakat B noktası emek talebi eğrisinin üzerinde değildir.


Tüm firmaların ücretlerdeki düşüşe tepki verdiklerini kabul edelimTüm firmalar daha çok işçi çalıştıracaktır.

Böylece, Mal piyasasında arz artacaktır.

Sonuçta mal piyasasında ürünün fiyatı (P) düşecektir.

Bu da, firmaların istihdam edecekleri emek miktarını azaltacaktır.


Emeğin Piyasa Talep EğrisiEmeğin Piyasa Talep Eğrisi

MRPL1

Emeğin Piyasa Talep Eğrisi

ÇalışılanSaat

ÇalışılanSaat

SaatÜcreti

SaatÜcreti

0

5

10

15

0

5

10

15

50 100 150 L0 L2

DL1

Eğer ürünün fiyatıaynı kalıyorsa

yatay toplamıdır

120

MRPL2

L1

Piyasa TalepEğrisi DL2

Firma Endüstri

A B


Önceki grafikte: tam rekabetçi bir firmanın emek talep

eğrisi, MRPL (A’da) üretilen malın fiyatının aynı kaldığını

varsaymaktadır. Fakat, W düştüğünde ($15’ten $10’a)

malın fiyatı da (P) düşmekte ve MRP eğrisini aşağı doğru

düşürmektedir. Sonuç olarak, piyasanın emek talep eğrisi

(B’deki) daha katıdır.

Firmanın Faktör Arzı

* Ne kadar girdi satın alınacağının belirlenmesi

* Tam rekabetçi bir faktör piyasası kabul edelim

SPiyasa KumaşArzı

Tam Rekabetçi Bir Piyasada Üretim Faktörü Arzı

Miktarkumaş

MiktarKumaş

Fiyat fiyat

D

Piyasa Kumaş Talebi

100

ME = AE10 10

Kumaş Arzı

50

Kumaşa Talep

MRP

Gözlemler:1) Firma piyasa fiyatını veri $10 olarak almaktadır. 2) S = AE = ME = $103) ME = MRP @ 50 birimde



Piyasa Faktör Arzı EğrisiHerhangi fiziksel bir girdinin piyasa arz

eğrisi pozitif eğimli olacaktırÖrneğin: uçak benzini, kumaş, çelik

Ancak emek faktörünün arz eğrisi pozitif eğimli olmayabilir. İşgücünün arz eğrisi pozitif eğimli ve geriye bükük olabilmektedir.



Emek ArzıEmek arzı kararlarının fayda

maksimizasyonu çerçevesinde ele alınır

boş zaman-çalışma tercihleri faydayı etkiler

Ücret oranı boş zamanın maliyetini ölçer

Yüksek ücret boş kalmanın altenatif maliyetini yükseltir.



Emek Arzı (Supply of Labour)Yüksek ücretler işçileri daha çok çalışıp

daha az boş zaman geçirmeye teşvik eder (ikame etkisi, ki bu etki her zaman negatif)

Yüksek ücretler, işçilere boş zaman dahil tüm mallardan daha fazla satın alma olanağı sağlar, bu çalışma saatlerini azaltıcı etki yaratır (gelir etkisi, pozitif veya negatif olabilir)



Önemli: Emek arzı eğrisi neden geriye doğru bükümlü olabilmektedir?Eğer gelir etkisi, ikame etkisini aşarsa

emek arzı eğrisi geriye doğru bükümlü olabilmektedir. Sonraki slayta göz atınız.


Gelir etkisi <İkame etkisi

Gelir etkisi >İkame etkisi

Geriye Bükümlü Emek Arzı Eğrisi

Gün başına çalışılan saat

Saatücreti

Emek Arzı

12

C

A noktasını seçen işçi:•16 saat boş zaman, 8 saat çalışmayı tercih eder•Elde edeceği gelir = $80

16Q

P

A

w = $10

Ücret Artışının Yol Açtığı Gelir ve İkame Etkileri

Boş Zaman

Gelir(Günde)

0

240

8 24

480

20

B

w = $20

Ücretlerin $20ye yükseldiğini varsayalım

ikame etkisi (12-16=-4) : ACGelir etkisi (20-12=8) :CB

İşçi (ücret $20 ise) : 20 saat boş zaman, 4 saat çalışmayıtercih edip, gelir= $80

Toplam etki=8-4=4 A dan B ye


Tam Rekabetçi Faktör Piyasasında Denge

Tam rekabetçi ve monopolcü işverenin istihdam kararlarını karşılaştıralım:

Tam rekabetçi bir faktör piyasasında, faktör fiyatı arz ve talep edilen faktör miktarlarını eşitlediğinde denge sağlanmış olur.

SL = AE

SL = AE

DL = MRPL DL = MRPL

P * MPL

Emek Piyasasında Denge

İşgücü Miktarı İşgücü Miktarı

Ücret ÜcretTam Rekabetçi Çıktı Piyasası Monopolcü Çıktı Piyasası

wC

LC

wM

LM

vM

AB

MRPL=MR*MPL


Emek Piyasasında Denge Tam Rekabetçi bir faktör

piyasasında: Denge ücret düzeyi (wC ),

MRPL ve emek arzı (ortalama harcama, AE) eğrisinin kesiştiği noktada belirlenir.

SL=DL

Ve

MRPL = (P)(MPL) olduğundan

Piyasalar etkindir

Monopolcü bir çıktı piyasasında denge: MR < P

Denge ücret wM düzeyi MRP ve SL. eğrisinin kesiştiği noktada belirlenir.

Burada MRPL = (MR)(MPL)

wM ücret düzeyinde LM kadar işgücü istihdam edilir

Burada: vM = tüketicinin marjinal kazancı ve wM = firmanın marjinal maliyetidir.

Yani: piyasalar etkin değildir ve daha az işçi istihdam edilmesi söz konusudur


İktisadi Rant (Economic Rent)

Bir faktör piyasasında iktisadi rant, bir üretim faktörüne fiili olarak yapılan ödeme ile bu faktörü kiralayıp üretimde kullanmak için ödenebilecek minimum harcama arasındaki farktır



Yapılan toplam harcama (ücret) 0w* x AL*İktisadi Rant

Rant= ABW*

B

İktisadi Rant

Emek Miktarı

Ücret

SL = AE

DL = MRPL

w*

L*

A

0

İşçi çalıştırmak için ödenebilecek minimum harcama ileÖdenen ücret arasındaki farktır.


Rant

SoruArz eğrisi tam esnek veya tam katı

olduğunda iktisadi rant nasıl değişir?


Toprak: Tam katı (dikey) bir arz eğrisi söz konusudurToprak arzı sabit olduğuna göre, toprağın

fiyatı (kirası) tamamıyla talep tarafından belirlenecektir (en azından kısa dönemde)



EconomicRent

s1

İktisadi Rant

s2

Toprak Rantı (Land Rent)

Miktar dönüm

FiyatToprak Arzı

D2

D1


Faktör Piyasalarında Monopson Gücü Factor Markets with Monopsony Power

BuradaMal ve hizmet piyasalarında tam rekabet

yani P=MR varsayımı yapmaktayız.

Girdi piyasaları ise burada tam monopson konumundadır (ör. Otomobil firmaları yan sanayiden aldıkları parçalar açısından önemli monopson gücüne sahiptir)


Faktör Piyasalarında Monopson Gücü Faktör arz eğrisi (SL) bize monopsonla karşı karşıya

kalan faktör arz edenlerin faktör fiyatı arttıkça satmak isteyecekleri miktarları gösterecektir.

Monopsonist satın alacağı tüm birimler (faktörler) için aynı fiyatı ödeyeceği için arz eğrisi aynı zamanda ortalama harcama eğrisiyle özdeş olacaktır.

MRP ile marjinal harcama eğrisinin kesiştiği noktada optimal ücret (W) ve işgücü (L) belirlenir. Elde edilen denge ücret oranı (W*) ve girdi kullanımı (L*) düzeyi tam rekabetçi düzeylerden (Wc) ve (Lc) daha düşüktür.


SL = Ortalama Harcama (AE)

MarjinalHarcama (ME)

D = MRPL

Marjinal ve Ortalama Harcama Eğrileri

Faktör miktarı

Faktörfiyatı

0 1 2 3 4 65

5

10

15

20

w* = 13

L*

wc

Lc

C

Karı max. Eden denge


Bir üretim faktörünün monopson gücü varsa, marjinal harcama (ME) eğrisi ortalama harcama eğrisinin üzerinde yer alır.

Marjinal harcamalar neden SL den yüksektir? Çünkü: firma daha çok işçi çalıştırmak için teklif ettiği ücretleri yükselttiğinde firma tüm işçilere (eskilere de) yüksek ücret ödemek zorundadır.


Faktör Piyasalarında Monopson Gücü

Monopson Tek alıcıya Örnekler Devlet

Askerler Askeri araçlar-silahlar Savaş uçakları

NASA Astronotlar

Tek bir fabrikanın yer aldığı küçük kasaba


Faktör Piyasalarında Tekel Gücü

Faktör satın alanlar monopson gücüne sahip olacağı gibi, faktör arz edenler de tekel gücüne sahip olabilir.

En çok üzerinde durulan örnek güçlü işçi sendikalarının olduğu piyasalardır (endüstriler).


SL

DL

MR

İşçi sendikası monopol konumundaysa, işçi istihdam eden firmaların emek talep eğrisi üzerinde

bir noktayı seçer.

Emek Arz Edenlerin Tekel Gücü

İşçi sayısı

İşçi BaşınaÜcret

A

L*

w*

Emek kiralayan L*, noktasında çalışacak işçi sayısını maksimize eder, bunu işçilerin w*.ücretiyle çalışacakları

konusunda anlaşarak yapar.


EkonomikRant

w1

L1

İşverenlerin rantını maksimum yapan emek miktarı L1

Marjinal hasıla ile emek arzı eğrilerinin keşistikleri noktada belirlenmektedir. Burada sendika üyeleri w1 kadar

ücret almaktadır.

SL

DL

MR

Emek Arz Edenlerin Tekel Gücü

istihdam

Ücret

A

L2

w2

Eğer sendika toplam ücretleri maksimum yapmayıistiyorsa, L2 üyesinin w2 ücretle çalışmalarını

sağlamalıdır, bu durumda sendikanın marjinal hasılası sıfır olacaktır

L*

w*

Max rantMR=SL iken

Max toplam ücretMR=0 ikenMax istihdam ise SL=DL ikenElde ediliyor.


Ekonomik rant ve ücretleri kontrol etmenin temel belirleyicisi emek arzını kontrol etmekten geçmektedir.



İşgücü istihdamına ilişkin iki sektörlü bir modelSendikaların tekel gücü, ekonominin

sendikalı olmayan kısmını da etkileyecektir.



Sendikalı ve Sendikasız Kesimde Ücretin Belirlenmesi

İşgücü miktarı

Ücret

DUDNU DL

SL

w*

UL

wU

Tekelci sendika ücreti yükselttiğinde (w* dan wU,’e) bu sektörde istihdam

LU kadar azalır.

Toplam emek arzının aynıkalması için, sendikasız kesimde Ücretlerin w* dan wNU. Düşmesi

gerekir

MUL

wNU

DL=Du+Dnu


İki Taraflı TekelBir tekelin (sendika), monopsona (tek

alıcıya) satış yaptığı piyasadır.

Faktör satıcısı işçi sendikası gibi bir tekel ise, satıcı marjinal ürün hasılatı eğrisi üzerinde kendi amacına en uygun noktayı seçecektir (MR=SL).

Tekel Gücünün Olduğu Faktör Piyasaları


İki Taraflı Tekel

Emek

Ücret

DL = MRPL

MR

5

10

15

20

25

10 20 40

SL = AE

ME

25

19

OlasıÜcretler

wC

Sendika: MR=SL max W

Monopson: ME=DL Kar Max.


İki Taraflı Tekel

Emek

Ücret

DL = MRPL

MR

5

10

15

20

25

10 20 40

SL = (AE)

ME

25

19wC

Gözlemler Sendikanın Amacı

MR = MC (25 işçi ve w =

$19/saat)

Sendika yokken denge

MRP = ME (20 işçi ve w =

$10/saat)


İki Taraflı Tekel Tekel gücüne sahip bir sendika ile monopson olan

işveren pazarlığa giriştiğinde, ücretler pazarlık sürecinin doğasına bağlı olacaktır.

Kim kazançlı çıkar?

Sendikanın grev yapma tehdidi mevcut şartlarda inandırıcı ise sendika kazançlı çıkar.

İşverenin sendika dışından işçi çalıştırabilme olanağı varsa işveren kazançlı çıkacaktır.

Eğer her ikisinin tehdidi inanılır ise (pazarlık güçleri eşitse) ücret wc olacaktır.


AçıklamaSendikalar ödenen toplam ücretleri

maksimize etmek yerine bireysel ücretleri maksimize etmeye kalkışırlar.

Firmaların nitelikli emek yerine sermaye ikame etme olanakları arttıkça sendikalı işçilere olan talep giderek daha esnek hale gelmektedir.

Özel Kesimde Sendikalaşmanın Azalması


Son

Haftaya

Genel Denge ve Refah Ekonomisi

Documents

EKO 208 : Mikroiktisat 2