Ekonomia klasyczna (1776 – ok. 1870)

• Sens nazwy „ekonomia klasyczna”

• Główny przedmiot badania – długookresowe tendencje rozwojowe kapitalizmu (wzrost gospodarczy, podział dochodu w czasie itp.)

• Optymistyczna względem funkcjonowania wolnych rynków jako optymalnych mechanizmów organizujących gospodarkę

• W okresie istnienia ekonomii klasycznej powstały także szkoły myślenia ekonomicznego przeciwne kapitalizmowi – socjalizm, marksizm (K. Marks)

Główni ekonomiści klasyczni

• Adam Smith (1776-1790), Wealth of Nations 1776

• David Ricardo (1772-1823), Principles of Political Economy and Taxation, 1817

• John Stuart Mill (1806-1873), Principles of Political Economy, 1848

Ekonomiści związani z ekonomią klasyczną

• Thomas Robert Malthus (1766-1834): teoria demograficzna wykorzystywana przez klasyków

• Karol Marks (1818-1883): używał niektórych idei klasyków ale odrzucał inne

Adam Smith (1723-1790)

Adam Smith

• Ekonomista, filozof, publikował też na temat prawa, retoryki a nawet astronomii

• Profesor filozofii moralnej na uniwersytecie w Glasgow (Szkocja) w latach 1752-1764

• Interesował się problemami gospodarczymi w szerokim kontekście, m.in. etycznym

• Pod wpływem swojego nauczyciela FrancisaHutchesona (1694-1746) oraz przyjaciela filozofa-ekonomisty Davida Hume’a (1711-1776)

Adam Smith

• Nazywany „ojcem ekonomii” ponieważ udało mu się zsyntetyzowad osiągnięcia poprzedników w jeden spójny system wyjaśniający działanie rynków, wzrostu gospodarczego, rekomendujący pro-wzrostową politykę gospodarczą itd.

• Główne dzieło ekonomiczne:

– Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, 1776 (Bogactwo narodów)

Przedmiot i metoda Bogactwa narodów

• Główny problem: przyczyny bogactwa narodów i metody jego zwiększania

• Metodologia: metoda dedukcyjna połączona z opisem historycznym

• Kontekstowa polityka gospodarcza – rekomendacje dla polityki oparte nie tylko na teorii ale również na analizie okoliczności historycznych, politycznych, instytucjonalnych itp.

• Bezkontekstowa polityka gospodarcza (D. Ricardo): czysta teoria wystarcza do formułowania zaleceo w polityce gospodarczej

Ekonomia Adama Smitha

• 1. Wizja działania gospodarek wolnorynkowych i polityka gospodarcza

• 2. teoria wzrostu gospodarczego

• 3. teoria wartości wymiennej (cen rynkowych)

• 4. teoria handlu zagranicznego

Założenia Smitha w rozważaniach teoretycznych i analizie polityki gosp.

• 1. ludzie są racjonalni (maksymalizują) i kierują się głównie własnym interesem (nie są altruistami)

• 2. rynki są konkurencyjne (istnieje swobodny przepływ zasobów między różnymi zastosowaniami)

Wizja kapitalizmu A. Smitha

• W kapitalizmie istnieje samoczynna siła, która bez intencji pojedynczych podmiotów ukierunkowuje ich indywidualne prywatne egoizmy w publiczną korzyśd

• Siła ta działa za pośrednictwem „niewidzialnej ręki rynku”

• Najsłynniejsza metafora ekonomiczna w historii

Metafora niewidzialnej ręki rynku

• „Ponieważ zaś każdy człowiek stara się, jak tylko może, aby użyd swego kapitału w wytwórczości krajowej oraz tak pokierowad tą wytwórczością, ażeby jej produkt posiadał możliwie największą wartośd, przeto każdy człowiek pracuje z konieczności nad tym, by dochód społeczny był jak największy. Co prawda, nie zamierza on na ogól popierad interesów społecznych ani też nie wie, w jakim stopniu je popiera. Kiedy woli popierad wytwórczośd krajową, a nie zagraniczną, ma wyłącznie na uwadze swe własne bezpieczeostwo, a gdy kieruje wytwórczością tak, aby jej produkt posiadał możliwie najwyższą wartośd, myśli tylko o swym własnym zarobku, a jednak w tym, jak i w wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąd. Społeczeostwo zaś, które wcale w tym nie bierze udziału, nie zawsze na tym źle wychodzi. Mając na celu swój własny interes człowiek często popiera interesy społeczeostwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyd im rzeczywiście. Nigdy nie zdarzyło mi się widzied, aby wiele dobrego zdziałali ludzie, którzy udawali, iż handlują dla dobra społecznego.”

Niewidzialna ręka rynku

• Egoistyczne działania podmiotów gosp. w sposób przez nie niezaplanowany i niezamierzony prowadzą (poprzez niewidzialną rękę rynku) do sytuacji optymalnej dla społeczeostwa

Co to jest niewidzialna ręka rynku?

• Wolna konkurencja: własnośd prywatna, swoboda gospodarowania, egoistyczne motywacje.

• Konkurencja między kapitalistami powoduje, że

1) Dobra sprzedawane są po kosztach wytworzenia

2) Optymalnej alokacji zasobów w różnych sektorach produkcji

3) Zaspokojenia pragnieo konsumentów

4) Zasób kapitału rośnie powiększając wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy wg A. Smitha

Bogactwo narodu (ilośd towarów materialnych)

Siła produkcyjna pracy (produkcyjnośd pracy)

Odsetek osób zatrudnionych produkcyjnie

Akumulacja kapitału

Podział pracy

Rozległośd rynku

Rola paostwa wg A. Smitha

• Wymiar sprawiedliwości

• Obrona narodowa

• Dobra publiczne

Teorie wartości (cen) A. Smitha

• Wartośd wymienna (cena) a wartośd użytkowa (paradoks diamentu)

• Ceny relatywne towarów

• Ceny krótkookresowe a długookresowe (naturalne)

• Dwie teorie wartości wymiennej:

• - oparta na koszcie pracy

• - oparta na koszcie produkcji

Teorie wartości Smitha

• Dwa modele gospodarki:

1) Prymitywna (używa się tylko pracy)

2) Zaawansowana (używa się pracy, kapitału i ziemi)

Teorie wartości Smitha

• Teoria wartości oparta na koszcie pracy

• Wartośd wymienna (cena) jest określona przez ilośd pracy niezbędnej do wytworzenia towaru: P1/p2 = a1/a2

• Jak mierzyd ilośd pracy niezbędnej?

• Ilośd czasu pracy (przykład)

Teoria wartości oparta o koszt pracy

• A pomysłowośd, kwalifikacje, trudnośd, przykrośd pracy?

• Wyjaśnienie Smitha: płaca poprawną miarą kosztu pracy

• Ale co wyjaśnia płace?

Teoria wartości oparta na koszcie produkcji

• Ceny relatywne zależą od relatywnych kosztów produkcji: p1/p2 = TC1/TC2

• Koszt produkcji jest równy sumie płacy, zysku i renty gruntowej

• Ale, co wyznacza płacę, zysk, rentę gruntową??

Teorie wartości A. Smitha

• Wniosek:

• Teoria wartości oparta na czasowym koszcie pracy jest niepoprawna w obu modelach

• Teoria wartości oparta na koszcie produkcji jest analitycznie poprawna, ale nie jest dobrze określona