Nastavni predmet: MakroekonomijaTema:Centralna banka Nastavni profesor: Kandidat(kinja)/student (ica)Dr. Kristijan Risti Sabina Hajdarevi Elmedin Delmanovi Burgi ArminBijeljina, Decembar 2013. godineSADRAJError! Bookmark not defined.Uvod

Error! Bookmark not defined.1. Pojam obveznice kao hartije od vrijednosti

Error! Bookmark not defined.1.1. Elementi obveznice

Error! Bookmark not defined.1.1.1. Plat obveznice sadri:

Error! Bookmark not defined.1.1.2. Kamatni kupon obveznice sadri:

Error! Bookmark not defined.2. Dugorone obveznice

Error! Bookmark not defined.2.1. Obveznice preduzea

Error! Bookmark not defined.2.2. Obveznice javnog sektora

Error! Bookmark not defined.2.3. Rejting obveznica

3. Vrste dugoronih obveznica..................................................................................................114.Principi vrednovanja obveznica.............................................................................................125. Nominalna, knjigovodstvena i trina vrijednost obveznicaError! Bookmark not defined.3Zakljuak15Literatura16

1. UVOD

U bankarskom i monetarnom sistemu najveeg broja zemalja centralno mjesto zauzima centralna banka. Iako se ona u nekim zemljama zove: emisiona, dravna, rezervna ili centralna u osnovi njene funkcije su jednake. S obzirom da komercijalne banke dre svoje depozite i sredstva rezerve kod centralne banke, otuda proizilazi i naziv za centralnu banku kao banku banaka.

Centralna banka je monetarni autoritet koji ima kontrolu slobode odluivanja o zalihama rezervi komercijalnih banaka. To podrazumijeva monopol na odreivanje visine rezervi komercijalnih banaka. Centralna banka ima mogunost da odreuje monetarnu politiku po vlastitoj volji.

Glavna uloga centralne banke ogleda se u sprovoenju ekonomske politike kroz voenje monetarno - kreditne i devizne politike te kroz osiguranje stabilnosti nacionalne valute.

Ona je neprofitna institucija, odgovorna za meunarodnu likvidnost zemlje i stabilnost nacionalne valute. Centralna banka ima znaajnu ulogu na finansijskom tritu gdje odreuje nivo novane mase i visinu kamatne stope.

Emisijska dobit ostvaruje se kao razlika prihoda i rashoda i u velikom broju zemaja predstavlja prihod dravnog prorauna.

Osnovne funkcije i zadaci centralne banke su :

1. emisija novanica, novca i kredita,2. sprovoenje mjera kreditno monetarne politike,3. eskontna politika,4. operacije na otvorenom tritu,5. politika obaveznih rezervi,6. obavljanje odreenih poslova na raun drave,7. odravanje spoljne likvidnosti.Centralna banka vri i niz drugih funkcija kao to su: kreditiranje komercijalnih banaka, kontrola i regulacija rada banaka. Ona je jedina institucija koja ima pravo i mogunost da vri kontrolu rezervi u bankarskom sistemu.Najsloenije pitanje monetrane politike jeste ta treba da kontrolie centralna banka, kao emisiona institucija. Promjena novane ponude direktno utie na kamatnu stopu, sto se odraava i na investiciona ulaganja.U stvarnom ivotu savremenih zemalja sve vie jaa uloga dravne intervencije u monetrano kreditnoj oblasti, s posebnom kontrolom rada komercijalnih banaka.

Centralna banka doprinosi razvoju finansijskih trita operacijama na otvorenom tritu i emisijom kvalitetnih hartija od vrijednosti.

Monetarna politika svake zemlje gradi se radi to efikasnijeg odvijanja procesa drutvene reprodukcije i odmjerene regulacije koliine novca u opticaju. Vea ili manja koliina novca koja se nadje u opticaju dovodi do posljedinih poremeaja.

Optimalna novana masa odreena je ukupnim obimom novanih transakcija i brzinom opticaja novca. Porast ukupnih novanih transakcija prouzrokuje potrebu za veom koliinom novca u opticaju, a vea brzina novanog opticaja za novanom masom se smanjuje.

U zemljama razvijenih trinih ekonomija, centralne banke primjenjuju standardizovan izbor instrumenata monetarnih regulisanja koji ine:

obavezna rezerva, rezerva likvidnosti, kreditni poslovi centralne banke, operacije na otvorenom tritu, politika eskonta , reeskonta i finansiranja, politika eskontene stope Centralne banke, ogranienje plasmana banaka.[1]U praksi veine Centralnih banaka, kao instrument monetarnog regulisanja najee se koristi mehanizam obavezne rezerve.2. POJAM I ZNAAJ CENTRALNE BANKACentralna banka je definisana kao emisiona ustanova monetarnog sistema, odgovorna za monetarnu politiku. Historijski centralna banka i svi njeni poslovi su bili pod potpunom kontrolom drave,ali u skladu s neoliberalnom ideologijom pojavila se tendencija davanja ovoj ustanovi sve vee i vee samostalnosti od drave. Osnovni uspeh ta ideologija uz punu podrku Svetske banke i Meunarodnog monetarnog fonda e ostvariti krajem 20 veka kada centralne banke u zapadnoj evropi (primjer:u Velikoj Britanije tek 1997. godine) i SADu dobivaju samostalnost u odnosu na dravni aparat.Imamo jos raznih definicija centralne banke, neke od njih kazu da je centralna banka (engl. central bank, njem. Zentralbank, Notenbank) temeljna financijska institucija novanog sustava; banka koja u suvremenim trinim gospodarstvima ima zakonski monopol za izdavanje zakonskog sredstva plaanja, ili primarnog novca (koji se esto naziva i rezervni novac), kao i pravo da poslovne banke kod nje moraju drati odreene rezerve.

Primarni novac pritom postoji u dva oblika, kao banknote koje izdaje centralna banka, te kao obveze centralne banke po tekuim raunima koje kod nje dre poslovne banke te dravni organi. Monopol na stvaranje primarnog novca centralnoj banci omoguava obavljanje ostalih funkcija koje se odnose na reguliranje novanog sistema, kao to su kontrola ponude novca i kredita u bankarskom sustavu, odravanje stabilne vrijednosti novca, upravljanje teajem domae valute u odnosu na svjetske valute, upravljanje deviznim rezervama zemlje, odravanje stabilnosti domaeg bankarskog sustava, obavljanje platnog prometa meu bankama, dranje rauna dravnih organa te druge.

Centralna banka moe da obezbedi ostvarivanje svojih funkcija uz pomo instrumenata monetarno-kreditnog regulisanja, u koje spadaju: eskontna stopa, obavezna rezerva, utvrivanje minimalne rezerve likvidnosti, kupovina i prodaja hartija od vrednosti, uee u deviznim transakcijama, ogranienje plasmana, i slino.

Centralna banka vri emisionu funkciju. Ona preko svojih specijalizovanih institucija emituje gotov novac. Centralna banka emituje i primarni novac tako to odobrava kredite poslovnim bankama ili od njih kupuje nedospela potraivanja. Na ovaj nain Centralna banka odrava potrebnu koliinu novca u opticaju i regulie visinu kamatnih stopa na finansijskim tritima.

Povijesno su se centralne banke u veini sluajeva razvile iz privatnih banaka koje su kreditirale dravu, za to im je drava zauzvrat povjerila monopol na izdavanje banknota. Tako je Bank de France bila formalno privatna banka sve do 1945. godine, a Bank of England do 1946. godine.

Razvoj centralnih banaka tekao je usporedo s potiskivanjem zlata kao rezervnog novca. Kako je iz monetarnog sustava postepeno nestajala obveza zamjene novanica, tj. banknota za zlato, tako su banknote centralne banke i njene obveze po tekuim raunima preuzimale funkciju rezervnog,odnosno,primarnog,novca..

Novac u suvremenim trinim gospodarstvima postoji i u obliku potraivanja prema bankama po osnovi tekuih i drugih depozitnih rauna. Budui da su ta potraivanja u principu uvijek pretvoriva u zakonsko sredstvo plaanja, te da se stoga i mogu prenositi u platnom prometu, to su ona poprimila sve karakteristike novca. Takvo svojstvo bankovnih obveza vezano je za relativno veliku sigurnost bankarskog sustava u suvremenim gospodarstvima, kao i za injenicu da nain plaanja prijenosom potraivanja prema bankama znatno smanjuje trokove transakcija.

Iako je suvremeni novac znatno iri od zakonskog sredstva plaanja koji kreira centralna banka, centralna banka ipak ima mogunost da kontrolira koliinu novca koji kreiraju poslovne banke. Ta kontrolu centralne banke obavljaju raznim instrumentima, od kojih su glavni krediti poslovnim bankama, kupovanje vrijednosnih papira te propisivanje obvezne rezerve koju poslovne banke moraju drati na raunima kod centralne banke. Dok krediti poslovnim bankama kao i kupovine vrijednosnih papira poveavaju koliinu primarnog novca (tj. obveze centralne banke), dotle propisivanje obvezne rezerve, najee u postotku u odnosu na ukupne obveze poslovnih banaka (tj. njihove depozite), odreuje granice do kojih banke mogu,svojim,kreditom,kreirati,novac.

Ako je npr. propisana obvezna rezerva za poslove banke 20% od stanja ukupnih depozita, tada na 100 jedinica primarnog novca koje je emitirala centralna banka poslovne banke ne mogu svojim kreditima kreirati vie od 500 jedinica svojih novanih obveza, tj. depozita, ak i kada bi imale u svom posjedu svu koliinu primarnog novca. Jedan dio primarnog novca, tj. banknote, uvijek se meutim nalazi u posjedu nebankarskih sektora, pa to jo dodatno ograniava,ekspanziju,kredita,poslovnih,banaka.

Osim odobravanjem kredita poslovnim bankama, centralne banke stvaraju primarni novac i kupovanjem vrijednosnih papira, odobravanjem kredita dravi, kao i poveavanjem, tj. kupovanjem deviznih rezervi. Ako drava prisili centralnu banku da kreditira deficit budeta te to dovodi do stvaranja pretjerane koliine primarnog novca, ukupna ekspanzija novanih obveza banaka esto se ograniava tzv. direktnim ogranienjima, npr. u obliku pojedinanih limita na koliinu kredita koje moe odobriti svaka poslovna banka.

3. MONETARNA POLITIKA I CENTRALNA BANKAMonetarna politika je skup propisa, pravila, mjera i instrumenata kojima se u monetranoj sferi drutvene reprodukcije regulie novana masa kao i cirkulacija novca u prometnim kanalima.Monetranom politikom kontrolie se ponuda novca od strane centralnih banaka. Ona se sastoji od politike ograniavanja novane ponude i politike ekspanzivne novane ponude.injenica je da stepen mobilisanosti kapitala mijenja efikasnost monetarne i fiskalne politike na jedinstvenom valutnom podruju. Efikasnost monetarne politike zavisi od brzine kojom se njeni impulsi prenose na svako pojedino trite ali i o meusobnoj povezanosti finansijskih trita meu lanicama jedinstvenog valutnog podruja.Za uspjeno sprovoenje jedinstevne monetrane politike potreban je visok stepen konvergencije zemalja istog valutnog podruja. S obzirom na proirenje EU i potencijalno skoro proirenje EMU , ovo pitanje dobija na vanosti.Centralna banka moe da obezbedi sprovoenje svojih funkcija uz pomo instrumenata monetarno - kreditnog regulisanja,od kojih se izdvajaju : eskontna stopa, obavezna rezerva, utvrivanje minimalne rezerve likvidnosti, kupovina i prodaja hartija od vrednosti, uee u deviznim transakcijama, ogranienje plasmana i slino. Monetrna politika svojim mjerama i instrumentima regulie nivo, strukturu i dinamiku novane mase kao i cirkulaciju novca u monetarnoj sferi drutvene reprodukcije.Monetarnom politikom obezbeuje se optimalan odnos koliine novca u opticaju i kvantitativnog karaktera drutvenog proizvoda u okviru jedne nacionalne privrede. Ona se svodi na aktivnosti centralne banke koje se odnose na emisiju i povlaenje novca iz opticaja u cilju obezbeenja adekvatne koliine novca u nekoj nacionalnoj privredi.

U bankarskom i monetarnom sistemu najveeg broja zemalja centralno mjesto zauzima centralna banka. Iako se ona u nekim zemljama zove: emisiona, dravna, rezervna ili centralna u osnovi njene funkcije su jednake. S obzirom da komercijalne banke dre svoje depozite i sredstva rezerve kod centralne banke, otuda proizilazi i naziv za centralnu banku kao banku banaka.

Centralna banka je monetarni autoritet koji ima kontrolu slobode odluivanja o zalihama rezervi komercijalnih banaka. To podrazumijeva monopol na odreivanje visine rezervi komercijalnih banaka. Centralna banka ima mogunost da odreuje monetarnu politiku po vlastitoj volji.

Glavna uloga centralne banke ogleda se u sprovoenju ekonomske politike kroz voenje monetarno - kreditne i devizne politike te kroz osiguranje stabilnosti nacionalne valute.

Ona je neprofitna institucija, odgovorna za meunarodnu likvidnost zemlje i stabilnost nacionalne valute. Centralna banka ima znaajnu ulogu na finansijskom tritu gdje odreuje nivo novane mase i visinu kamatne stope.

Emisijska dobit ostvaruje se kao razlika prihoda i rashoda i u velikom broju zemaja predstavlja prihod dravnog prorauna.

Osnovne funkcije i zadaci centralne banke su :

1. emisija novanica, novca i kredita,

2. sprovoenje mjera kreditno - monetarne politike,

3. eskontna politika,

4. operacije na otvorenom tritu,

5. politika obaveznih rezervi,

6. obavljanje odreenih poslova na raun drave,

7. odravanje spoljne likvidnosti.

Centralna banka vri i niz drugih funkcija kao to su: kreditiranje komercijalnih banaka, kontrola i regulacija rada banaka. Ona je jedina institucija koja ima pravo i mogunost da vri kontrolu rezervi u bankarskom sistemu.

Najsloenije pitanje monetarne politike jeste ta treba da kontrolie centralna banka, kao emisiona institucija. Promjena novane ponude direktno utie na kamatnu stopu, sto se odraava i na investiciona ulaganja.

U stvarnom ivotu savremenih zemalja sve vie jaa uloga dravne intervencije u monetrano kreditnoj oblasti, s posebnom kontrolom rada komercijalnih banaka.

Centralna banka doprinosi razvoju finansijskih trita operacijama na otvorenom tritu i emisijom kvalitetnih hartija od vrijednosti.

Monetarna politika svake zemlje gradi se radi to efikasnijeg odvijanja procesa drutvene reprodukcije i odmjerene regulacije koliine novca u opticaju. Vea ili manja koliina novca koja se nadje u opticaju dovodi do posljedinih poremeaja.

Optimalna novana masa odreena je ukupnim obimom novanih transakcija i brzinom opticaja novca. Porast ukupnih novanih transakcija prouzrokuje potrebu za veom koliinom novca u opticaju, a vea brzina novanog opticaja za novanom masom se smanjuje.

U zemljama razvijenih trinih ekonomija, centralne banke primjenjuju standardizovan izbor instrumenata monetarnih regulisanja koji ine:

obavezna rezerva,

rezerva likvidnosti,

kreditni poslovi centralne banke,

operacije na otvorenom tritu,

politika eskonta , reeskonta i finansiranja,

politika eskontene stope Centralne banke,

ogranienje plasmana banaka.[1]U praksi veine Centralnih banaka, kao instrument monetarnog regulisanja najee se koristi mehanizam obavezne rezerve.4.INDIKATORI MONETARNE POLITIKEMonetarni indikatori treba da obezbjede blagostanje i neophodne informacije potrebne za voenje efikasne monetarne politike i ostvarenje njenih stratekih ciljeva. Zahvaljujui njima stvaraju se uslovi za ispravno usmjeravanje mjera monetarne politike. Da bi se odreeni ekonomski faktor svrstao u monetarni indikator, potrebno je utvrditi odgovarajue kriterijume.

Prvi kriterijum je konzistentnost to podrazumijeva da se ostvarenjem indirektnog cilja istovremeno pomae postizanju krajnjeg cilja monetarne politike.

Drugi kriterijum jeste mjerljivost, tj. da se odabrana varijabla moe sa lakoom i precizno mjeriti.

Trei kriterijum podrazumijeva pravovremenost, odnosno postojanje svakodnevnih aurnih podataka o izabranom indikatoru.

etvrti kriterijum je mogunost da se mjerama monetrane politike moe uticati na kretanje odabranog monetarnog indikatora. U monetarne indikatore svrstava se vei broj ekonomskih kategorija, a to su: koliina novca u opticaju, drutveni proizvod, zaposlenost i sl.

Za izraunavanje kupovne snage novca najee se upotrebljava indeks cijena na malo i indeks trokova ivota. Ovaj indeks pokazuje promjene realne kupovne snage novca koji prima standardna porodica.

Indeks cijena na veliko karakteristian je za privredna kretanja. Praenjem tog indeksa moze se utvrditi kretanje trokova ivota, odnosno indeks cijena na malo.

Danas u veini zemalja, bilans plaanja predstavlja znaajan indikator monetarne politike.On izraava odnos domae i inostrane ekonomije, kao i uticaj izmeu bilansa plaanja i domaih privrednih tokova.

U sluaju da bilans plaanja pokazuje suficit, monetarne rezerve e rasti, to ima za posljedicu porast obima kupovne snage, dok u sluaju deficita platnog bilansa dolazi do smanjenja monetarnih rezervi, a samim tim i do pada tranje.

Brzina opticaja novca predstavlja uestalost promjene vlasnika i mjesta. Izraunavanje brzine opticaja novca podrazumijeva i promjene injegovog upotrebnog oblika, tj.gotovine i iralnog. Zadravanje novca u blagajnama je rezultat razliitih faktora, kao sto su intervali isplata, penzija, kupovanje i plaanje dospjelih obaveza, povjerenje graana u stabilnost valute....

Ekonomska suverenost zemlje odreena je monetarnom suverenou koja obuhvata monetarni, valutni i devizni sistem. Monetarna suverenost usko je povezana sa ekonomskom suverenou zemlje. Meutim u najnovijem periodu na nivou EU dolo je do prenosa suvereniteta na nadnacionalni nivo Unije (zajednika valuta i centralna banka).

Nezavisnost centralne banke veoma je bitna za uspostavljanje racionalnog funkcionisanja finansijskog i ue posmatrano bankarskog sistema zemlje, preko kojeg utie i na racionalno ponaanje ,privredno ponaanje subjekata u realnom sektoru.

Autonomija slobode cenralnih banaka se mjeri stepenom slobode odluivanja u kreditno-monetranoj i deviznoj politici.5. INSTRUMENTI MONETARNE POLITIKENajvaniji instrumenti monetarne politike su:

operacije na otvorenom tritu, koje utiu na koliinu rezervi i monetarnu bazu ;

promjene u eskontnom kreditiranju ,koje utiu na monetarnu bazu i

promjene u obaveznim rezervama ,koje utiu na monetarni multiplikator.

5.1. Operacije na otvorenom tritu: Operacije na otvorenom tritu predstavljaju najvaniji instrument monetarne politike jer predstavljaju primarnu determinantu promjena u kamatnim stopama i monetarnoj bazi.

Kupovine na otvorenom tritu utiu na poveanje rezervi i monetarne baze, ime poveavaju novanu masu i smanjuju kratkorone kamatne stope[2]Prodaje na otvorenom tritu utiu na smanjenje novane mase i poveavaju kratkorone kamatne stope. Postoje dva tipa operacija na otvorenom tritu :

ofanzivne operacije - koje imaju za cilj promjenu nivoa rezervi i monetarne baze ;

defanzivne operacije - iji je cilj eliminisanje promjena u drugim faktorima koji utiu na rezerve i monetarnu bazu , npr. (promjene u depozitima ministarstva Feda).

U odnosu na ostale instrumente monetarne politike operacije na otvorenom tritu imaju niz prednosti, kao to su :

1. Operacije na otvorenom tritu deavaju se na inicijativu Feda koji ima punu kontrolu nad njihovim obimom;

2. Operacije na otvorenom tritu su fleksibilne i precizne, a mogu se koristiti u bilo kojoj mjeri.

Ako je potrebna velika promjena u rezervama ili monetarnoj bazi, to se moze postii ovim operacijama na osnovu velike kupovine ili prodaje hartija od vrijednosti.

3. Mogu se lako korigovati.

Ukoliko u sprovodjenu ovih operacija dodje do greke, Fed je odmah moe ispraviti. Ukoliko je kamatna stopa na federalne fondove preniska, Fed to moe odmah ispraviti prodajama na otvorenom tritu.

4. Operacije na otvorenom tritu ne podrazumijevaju nikakva administrativna odlaganja i brzo se sprovode. Ukoliko Fed odlui da promjeni monetarnu bazu ili rezerve, on daje nalog dilerima hartija od vrijednosti, a trgovina se odmah obavlja.5.2. Eskontna politikaFederalne rezerve po eskontnoj stopi odobravaju bankama kredite. Te usluge obavljaju se preko eskontnog altera. Postoje 3 vrste eskontnih kredita : primarni, sekundrani i sezonski kredit. U monetarnoj politici primarni kredit ima najvaniju ulogu.

Kamatna stopa na te kredite je eskontna stopa koja je neto via u odnosu na targetiranu kamatnu stopu na federalne fondove, obino za 100 baznih poena (jedan procentualni poen), pa je shodno tome u veini sluajeva obim eskontnog kreditiranja korienjem opcije primarnog kredita veoma mali.[3]Sekundarni kredit se odobrava bankama koje se suoavaju sa ozbiljnim finansijskim tekoama i kojim je ugroena likvidnost. Na ovaj kredit kamatna stopa iznosi 50 baznih poena iznad eskontne stope.

Sezonski kredit odobrava se malim bankama ije je poslovanje vezano za kreditiranje poljoprivede ili odobravanje kredita za godinje odmore. Kamatna stopa kod ovog kredita vezana je za prosjenu kamatnu stopu na federalne fondove i kamatne stope na depozitne certifikate.

Korienje eskonta kako kreditora krajnje istance, veoma je vano sa uspjeno sprovoenje monetarne politike. Fedova uloga kreditora osim sto spreava bankarsku i finansijsku paniku ima i svoje loe strane. Ukoliko neka banka oekuje da e joj Fed odobriti eskontni kredit ,ona e se upustiti u vee rizike . Problem moralnog hazarda je veliki kada su u pitanju velike banke koje smatraju da e im Fed uvjek obezbjediti kredite kada se pojave tekoe jer bi njihova propast dovela do nastanke panike u bankarskom sistemu. Ova uloga Feda postala je sve vanija o emu svjedoe iskustva sa bankom Continental Illinois.

5.3. Obavezne rezerveAko se obavezne rezerve poveaju, smanjuje se koliina depozita , sto dovodi do smanjenja novane mase. Osnovni zadatak politike obaveznih rezervi jeste mobilizacija odreenog obima sredstava centralnih banaka. U zavisnosti od stepena likvidnosti bankarskog sistema i dinamike kreditnog potencijala mijenjala se i stopa obaveznih rezervi.

Propisom Upravnog savjeta, od banaka se zahtijeva da dre depozite u konvertibilnim markama kod centralne banke, u minimalno propisanom i znosu izmeu 10 % i 15% od njihovih depozita i pozajmljenih sredstava izraenih u konvertibilnim markama.

Ove obavezne rezerve se primjenjuju jednako na sve komercijalne banke. Obavezne rezerve se odravaju dranjem gotovine ili novanih depozita kod centralne banke i obraunavaju se kao prosjene dnevne rezerve u desetodnevnom periodu.

Ukoliko banke u dva uzastopna perioda ne odravaju obavezne rezerve, centralna banke e prestati obavljati transakcije za te banke i obavjestiti ih kako bi preuzele odgovarajue korake da nadoknade manjak tokom sedmice. Ukoliko i u treem periodu ne bi preuzele nikakav korak, centralna banka obavjetava nadlene bankarske institucije kako bi one zapoele postupak zatvaranja banke.

6. OGRANIENJA CENTRALNE BANKE BIHNaa Centralna banka se, po zakonu, ne moe uputati ni u kakve operacije na tritu novca. Poslove licenciranja i bankarske supervizije vre specijalizovane agencije za bankarstvo u entitetima koje se formiraju posebnim zakonima.

Specifian sistem, monetarnog odbora koji je propisan Zakonom o centralnoj banci, dozvoljava joj da emituje primarnog novca jednako njenim neto deviznim rezervama.

Operativno pravilo currency board dozvoljava da se domaa valuta izdaje samo uz kupovinu konvertibilne devizne valute sa punim pokriem u neto stranoj aktivi. To znai da centralna banka ne moe davati kredit. Ona ne moe kreditirati dravu, odnosno pokrivati njen budetski deficit ni na koji nain.

Centralna banka ne moe vriti uobiajenu funkciju kreditora poslednjeg utoita jer ne moe davati komercijalnim bankama kredit za likvidnost niti kredit za bilo koje druge namjene.

Zakon osigurava nezavisnost centralne banke. Od instrumenata monetarne politike centralnoj banci su na raspolaganju samo obavezne rezerve. Centralnoj banci je zabranjeno obavljanje operacija na tritu novca. Budui da ne odobrava kredite ,ona ne odreuje ni diskontnu stopu niti na bilo koji drugi nain utie na nivo kamatnih stopa u ekonomiji.[4]

3. SPROVOENJE MJERA KREDITNO- MONETARNE POLITIKEMonetarnom politikom obezbeuje se optimalan odnos koliine novca u opticaju i kvantitativnog karaktera drutvenog proizvoda u okviru jedne nacionalne privrede. Ona se svodi na aktivnosti centralne banke koje se odnose na emisiju i povlaenje novca iz opticaja u cilju obezbeenja adekvatne koliine novca u nekoj nacionalnoj privredi. U okviru ostvarivanja mera kreditno-monetarne politike, centralna banka ima nekoliko instrumenata:

ekontna politika, koja se sastoji u odreivanju visine eskontnih stopa i uslova za odobravanje kredita (visina kredita, rok trajanja i slino);

operacije na otvorenom tritu, koje se sastoje u kupovini ili prodaji razliitih hartija od vrednosti, ime se ostvaruju odreeni ciljevi kreditno-monetarne politike. Centralna banka vri kupovinu hartiju od vrednosti, kada eli da povea likvidnost banaka i njihov kreditni potencijal. Ovo se deava u sluaju realizacije kreditno-monetarne politike, kada je cilj da se povea nivo novane mase. U sluaju restriktivne kreditno-monetarne politike, centralna banka vri prodaju hartija od vrednosti, ime smanjuje koliinu novca u opticaju i kreditni potencijal poslovnih banaka;

politika obaveznih rezervi, kojom centralna banka ostvaruje ciljeve kreditno-monetarne politike preko kontrole visine kreditnog potencijala. Ova mera znaajna je i za kontrolu bankarskog sistema i odravanje likvidnosti banaka. Sutina ove mere sastoji se u utvrivanju osnovice i stope izdvajanja banaka iz svog depozitnog potencijala u korist obaveznih rezervi kod centralne banke. U sluaju restriktivne kreditno-monetarne politike poveava se stopa obaveznih rezervi, ime se povlai deo novca i smanjuje kreditni potencijal banaka, i

politika aktiviranja i deaktiviranja depozita, ime se takoe, regulie nivo novane mase. Aktiviranje depozita znai ukidanje ogranienja za njihovo slobodno korienje. Obrnuto, dezaktiviranje depozita znai njihovo povlaenje u smislu uvoenja razliitih ogranienja u korienju slobodnih sredstava.

Monetarna politika je skup propisa, pravila, mjera i instrumenata kojima se u monetranoj sferi drutvene reprodukcije regulie novana masa kao i cirkulacija novca u prometnim kanalima.

Monetarnom politikom kontrolie se ponuda novca od strane centralnih banaka. Ona se sastoji od politike ograniavanja novane ponude i politike ekspanzivne novane ponude.

injenica je da stepen mobilisanosti kapitala mijenja efikasnost monetarne i fiskalne politike na jedinstvenom valutnom podruju. Efikasnost monetarne politike zavisi od brzine kojom se njeni impulsi prenose na svako pojedino trite ali i o meusobnoj povezanosti finansijskih trita meu lanicama jedinstvenog valutnog podruja.

Za uspjeno sprovoenje jedinstevne monetrane politike potreban je visok stepen konvergencije zemalja istog valutnog podruja.S obzirom na proirenje EU i potencijalno skoro proirenje EMU , ovo pitanje dobija na vanosti.

Centralna banka moe da obezbedi sprovoenje svojih funkcija uz pomo instrumenatamonetarno - kreditnog regulisanja, od kojih se izdvajaju : eskontna stopa, obavezna rezerva,utvrivanje minimalne rezerve likvidnosti, kupovina i prodaja hartija od vrijednosti, uee,u deviznim transakcijama, ogranienje plasmana i slino. Monetarna politika svojim mjerama i instrumentima regulie nivo, strukturu i dinamiku novane mase kao i cirkulaciju novca u monetarnoj sferi drutvene reprodukcije.

Monetarnom politikom obezbeuje se optimalan odnos koliine novca u opticaju i kvantitativnog karaktera drutvenog proizvoda u okviru jedne nacionalne privrede. Ona se svodi na aktivnosti centralne banke koje se odnose na emisiju i povlaenje novca iz opticaja u cilju obezbeenja adekvatne koliine novca u nekoj nacionalnoj privredi.

ZAKLJUAKGledano na centralnu banku kao nezavisnu instituciju, pored mnogobrojnih funkcija koje obavlja moemo izdvojiti njene dvije najvanije funkcije:

-vodjenje monetarne politike i

-funkcija poslijednjeg utoita banaka

Prilikom voenja svoje monetarne politike, centralna banka ima osnovne ciljeve, kao to su: ekonomski rast, stabilnost cijena, uravnoteeni platni bilans i puna nezaposlenost. to se tie njene druge osnovne funkcije poslijednjeg utoita banaka veoma je vana, iz razloga to se njome obezbjeuje likvidnost u snadbjevanju poslovnih banaka potrebnom koliinom novca i kredita te se time sprijeava bankrostvo banaka.

to ce tie centralne banke Bosne i Hercegovine, ona je stabilna dravna institucija koja je takoe i nezavisna. Ona provodi aranman Currency Board, ije su osnovne karakteristike:

-fiksni kurs odreen zakonom ;

-puna pokrivenost stranom valutom za svu KM pasivu CBBIH ;

-puna konvertibilnost KM pasive CBBIH u sidro valutu.

Uvoenjem ovog aranmana imalo je pizitivne efekte zato to je :

1.ostvarena stabilnost domae valute i niska inflacija

2.postignuto poveanje deviznih rezervi

3.vraeno povjerenje u cijeli bankarski sektror

4. uspostavljen moderan bankarski sistem

Na kraju 2010. moe se konstatovati da je tokom godine dolo da zaustavljanja negativnih ekonomskih trendova i zapaa se umjereni oporavak bh. ekonomije. Znakovi oporavka se zamjeuju u poveanom obimu industrijske proizvodnje, porastu izvoza, neto veem obimu prometa u maloprodaji, stabilizaciji nivoa deviznih rezervi i sl. Ipak, ovaj oporavak je jo uvijek vrlo niskog intenziteta i nije doveo do poboljanja

na tritu rada. Vanjski debalans je, usljed povoljnijeg vanjskotrgovinskog bilansa, mnogo nii nego prethodnih godina, ali su istovremeno i mnogo nii finansijski prilivi (osim doznaka stanovnitva) [12]

Literatura

1. Monetarna ekonomija - dr Novo Plakalovi, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Srpsko Sarajevo, 2004. god.

2. http://majavucetic.blogger.ba/arhiva/2011/06/13/2786123

3. http://limun.hr/main.aspx?id=30699

4. http://www.mojaevropa.rs/o-evropskoj-uniji/institucije/evropska-centralna-banka/ HYPERLINK "http://limun.hr/main.aspx?id=30699" http://limun.hr/main.aspx?id=30699

Monetarna ekonomija - dr Novo Plakalovi, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Srpsko Sarajevo, 2004. god.

Monetarna ekonomija - dr Novo Plakalovi, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Srpsko Sarajevo, 2004. god.

Monetarna ekonomija - dr Novo Plakalovi, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Srpsko Sarajevo, 2004. god.

PAGE 16