Elementy psychologii rozwojowej małych dzieci

8/15/2019 Elementy psychologii rozwojowej małych dzieci

1/33

Elementy psychologii rozwojowej

ma! ych dzieciDr B! a"ej Karwat

Psycholog szkolnyPsycholog przedszkolny

Kontakt: [email protected]; [email protected]

mailto:[email protected]:[email protected]


2/33

Pierwszy rok " ycia

zmiany wszystkich sfer funkcjonowania (cia! o, reakcjeemocjonalne, zakres do# wiadcze$, stosunek do

otoczenia, wiedza o # wiecie)

lokomocja - przemieszczanie cia! a w przestrzeni

manipulacja - si%ganie po przedmioty i u" ywanie ich w odpowiedni sposób

komunikacja - porozumiewanie si% z otoczeniem


3/33

Pierwszy rok " ycia

ok. 5 m-ca " ycia - uwaga dziecka z ludzi kieruje si% naprzedmioty (rozwój czynno#ci manipulacyjnych, w!&czanie ich we wzajemne interakcje)

bardziej elastyczne zachowanie dziecka

budowanie zwi&zku pomi%dzy dzieckiem a opiekunami, uczeniesi% rozpoznawania potrzeb i oczekiwa$, opanowywanie

sposobów ich zaspokajania

potrzeby dziecka: kontaktu emocjonalnego, blisko#ci,bezpiecze$stwa i wi%zi, snu-aktywno#ci, ! aknienia-wydalania


4/33

Pierwszy rok " ycia

zaufanie do otoczenia, do innych ludzi, g! ównieopiekuna

do jakiego typu kontaktu jest zdolna matka?


5/33

Pierwszy rok " yciaOKRES NOWORODKOWY

okres noworodkowy (oko! oporodowy)

przystosowanie si% dziecka i opiekunów

dziecko do# wiadcza wp! ywu wielu nowych bod'ców

obraz dziecka

na nowo ustalaj& wzajemn& relacj% i przystosowuj& si%


6/33

Pierwszy rok dziecka

OKRES NIEMOWL)CY

bliska wi%' i zaufanie, które pomo"e znie#* nieobecno#* opiekuna

przez krótki czas i coraz d! u"ej bez poniesienia szkód emocjonalnych

ufne przywi&zanie - prawid! owe przystosowanie - jej warunkiem jestszybkie i adekwatne reagowanie na potrzeby dziecka:

ROZPOZNANIE RYTMU JEGO AKTYWNO+CI

DOSTOSOWANIE SI) DO TEGO RYTMU

ROZPOZNAWANIE ZNACZENIA ZACHOWA ,


7/33

Pierwszy rok dziecka

OKRES NIEMOWL)CY

usta dziecka jako narz%dzie do poznawania obiektów

cia! o gotowe do przywierania, przytulania si%

mimika, grymasy, u#miech spo! eczny (ok. 6 m-ca " ycia)

reakcja pod&"ania wzrokiem za poruszaj&cym si% obiektem

oddzia! ywanie na otoczenie poprzez p! acz

relacja nawi&"e si% tylko wtedy, gdy doros! y b%dzie wchodzi! z dzieckiem w aktywny kontakt


8/33

Dobry opiekun wra"liwy

szybko reaguje na sygna! y dziecka

czytelny i przewidywalny

spójny w post%powaniu

dost%pny

posiada bogat& mimik %, zdolno#* modulacji g! osu, stosuje komentarze s! owne

posiada rozwini%t& intuicj%

bliski, cielesny kontakt jest bardzo wa"ny

doros! y nadaje znaczenia przedmiotom w otoczeniu dziecka poprzez swojezaanga!owanie, wyobra"ni#, wra!liwo$% i intuicj#


9/33

Wi%' emocjonalna

potrzeba wi%zi jest wrodzona i stanowi prawzór oraz baz% wszelkich innych wi%zi

dziecko uczy si# ufa%, "e inni ludzie rzeczywi#cie troszcz& si% o jegopodstawowe potrzeby

odrzucaj&cy / niekonsekwentni opiekunowie sprawiaj&, "e dziecko spostrzega# wiat jako niebezpieczny, pe! en niegodnych zaufania i niewiarygodnych ludzi

rozwój jest wspólnym przedsi% wzi%ciem - trudnym zarówno dla dziecka, jaki doros! ego

dla dziecka wa"niejsze jest - z kim i jaki ma kontakt - ni" to, w jakimzewn%trznym kontek #cie " yje


10/33

Drugi i trzeci rok " yciaOKRES PONIEMOWL)CY

post%p w zakresie motoryki i rozwój mowy

opanowanie umiej%tno#ci stania i chodzenia: bardziej dost%pnaprzestrze$ i przedmioty

dziecko jest coraz silniejsze, ma bardziej precyzyjne ruchy (oko! o 3r.". stoi na palcach, je'dzi na trzyko! owym rowerze)

wyodr%bnia coraz wi%ksz& liczb% s! ów, zaczyna rozumie* oraz

u" ywa* ze zrozumieniem d' wi%ków mowy ludzkiej

bardziej precyzyjnie / skutecznie komunikuje potrzeby (istotny

#rodek wywierania wp! ywu na innych)


11/33


zachodz& przemiany w obr%bie $ wiadomo$ci dziecka:mo"liwo#* uogólniania tre#ci w! asnych wcze#niejszych

do# wiadcze$, dlatego te" # wiat staje si% # wiatemprzedmiotów, czynno#ci i zjawisk - rozpoznawanych jako sensowne i wyzwalaj&ce emocje

mowa pozwala lepiej ró"nicowa* elementy # wiatai spostrzega* je z zachowaniem sta! o#ci wielko#ci /kszta! tu / barwy - # wiat bardziej obiektywny


12/33


rozwój osobowo#ci: relacja pomi%dzy trwa! ym poczuciem autonomiia tendencj& do do# wiadczania wstydu i zw&tpienia

poczucie autonomii rozwija si% w kontek #cie posiadania kontroli przezdziecko w ró"norodnych sytuacjach spo! ecznych - opanowaniekulturowych wzorców zachowania

kontrola nad wieloma czynno#ciami - poczucie skuteczno#ci

okres zachowa$ impulsywnych, ulegania silnym wewn%trznympotrzebom, których nie potrafi skutecznie rozpoznawa* i kontrolowa*

dziecko silnie akcentuje potrzeb% niezale"no#ci od rodziców, samodzielno!"


13/33


wzorce postaw ZATRZYMYWANIE / UWALNIANIE

okazja do demonstrowania w! asnej woli

uwalnianie swoich produktów lub ich

zatrzymywanie / niszczenie

trening czysto#ci


14/33

2-3 latek

niepohamowany

krn&brny

negatywistyczny

uparty

samowolny

przyw! aszcza sobie przedmioty lub je gwa! townie porzuca


15/33

Rodzice / opiekunowie

*** do opanowania umiej#tno$ci wiedzie !mudna droga ***

pomoc& w radzeniu sobie z potencjalnie niebezpiecznymi,destrukcyjnymi zachowaniami jest zewn#trzna regulacjarodzicielska

cierpliwo$% / spokój / & agodno$% / stanowczo$% /konsekwentno$% / wyra!anie oczekiwa' / dawanieemocjonalnego wsparcia / wielokrotne t & umaczenieskutków zachowa'

regulacja ta s! u" y do wykszta! cenia kompetencji wewn%trznejsamokontroli stosowanej bez poczucia zagro"enia o w! asn& niezale"no#*


16/33

W jaki sposób post#powa%

z dzieckiem?

stwarza* mo"liwo#* do: dokonywania w! asnych wyborów,respektowania woli dziecka, je#li jest to mo"liwe i spo! eczniesensowne - rozwój indywidualno$ci

jasno, przejrzy #cie prezentowa* dziecku trudnych dla niego wzorców zachowania - na$ladownictwo

! agodnie, ale stanowczo t! umaczy * nakazy i zakazy - elastyczne /

harmonijne w!&czanie w system norm " ycia rodzinnego

zach%ca* dziecko i umo"liwia* mu aktywny udzia! w " yciurodzinnym


17/33

W jaki sposób post#powa%

z dzieckiem?

czytelnie okre#la* granice i konsekwentnie nak ! ania* dorespektowania zakazów, wyja#nianie ich sensu

dawa* wsparcie w trudno#ciach - skuteczniejsze radzeniasobie z frustracj( (prawy cz & owiek)

pozwala* na chwile samotno#ci, gdy dziecko sygnalizuje tak & potrzeb% - pewno$% siebie

chwali* jako nadanie spo! ecznego znaczenia - pewno$% siebie / odwaga w sytuacjach ekspozycji / poczucie dumy


18/33

Co zyskuje dziecko?

POWODZENIE W PROCESIE:

uzyskiwania kontroli

samodzielno$ci

pewno$ci siebie.


19/33

Zagro"enia

nadmierna kontrola doros & ego

cz%ste zakazy / nakazy, korygowanie i krytyczna ocena ka"dej aktywno#ci dziecka, brakprzyzwolenia na samodzieln& aktywno#* poza zasi%giem wzroku

nadmierna dominacja oraz demonstracja w! asnej woli przez doros! ego - nasileniezachowa' buntowniczych

brak kontroli i zaanga!owania - zw (tpienie

doros! y jako model nie jest dost%pny

jest niecierpliwy i nie potrafi dostosowa* si% do poziomu umiej%tno#ci dziecka

lekcewa"enie lub zaniedbywanie potrzeb dziecka

zawstydzanie

nadmierne porównywanie osi&gni%* dziecka do doros! ego - okazywanie niedoskona! o#ci

brak wsparcia i nadania kierunku przez doros! ego dla aktywno#ci dziecka


20/33

Nadmierna kontrola rodzica

zahamowanie aktywno$ci dziecka

jest niespokojne, napi%te, chce si% schowa*, chowa twarz za r%koma, przedmiotami lub inn& osob&

zaprzestaje podejmowania dzia! a$

ostentacyjne & amanie zasad

dziecko odrzuca poczucie wstydu i sposób post%powania narzucany przez doros! ego

uruchomienie w & asnej nadmiernej kontroli

permanentne napi%cie powoduje, "e samo zaczyna korygowa* swoje post%powanie, aby by * doskona! ymodzwierciedleniem wzoru, do którego porównuje go doros! y

obsesyjnie powtarza, udoskonala zamiast korzysta* ze skutku

zró!nicowanie form zachowania

zarówno post%powanie zgodnie z wol& doros! ego, jak i unikanie ekspozycji: post%puje zgodniez regu! ami, kiedy widzi, "e doros! y patrzy, a kiedy go nie ma wówczas odrzuca spo! eczny wzórzachowania


21/33

Niedostateczna kontrola doros! ego*** bezstresowe wychowanie - brak stresu dla rodzica ***

takie podej#cie nie wymaga od rodzica konsekwencji,

znajomo#ci zasad post%powania, u# wiadamiania sobieich sensu, konfrontowania dziecka i siebie z regu! amispo! ecznymi

hamuje aktywno#* dziecka wywo! uj&c uczucie l%kuoraz obaw% przed ujawnieniem w! asnych ch%ci


22/33

Wiek przedszkolny„rzutki intruz”

w rozwoju fizycznym nie obserwuje si% gwa! townych zmian

zachowanie dziecka jest bardziej celowe, systematyczne,

spontaniczne

mo"liwo#* korzystania z pami%ci, zapami%tywania,odpami%tywania

lepiej podporz&dkowuje sobie innych ludzi, spostrzegany

# wiat oraz w! asne zachowanie


23/33

Wiek przedszkolnyokres najwi#kszej ruchliwo$ci psychofizycznej

tre#ci psychiczne przestaj& towarzyszy * jedynie okre#lonymsytuacjom, ale tak "e zaczynaj& „" y * w! asnym " yciem” pó'niej

to okres pocz&tków istnienia „" ycia wewn%trznego”, cho* jeszczena niskim poziomie samo# wiadomo#ci

okres pierwszych sympatii i antypatii (lepsza pami%* tego, kto jest najlepszym towarzyszem zabaw: 3,5 r.". - 20%, 4 r.". - 50%)

oprócz rodziców (szczególnie rodzica p! ci przeciwnej) dzieckoobdarza sympati& tak "e pozosta! ych cz! onków rodziny - cz%#ciej wyra"a swoje uczucia


24/33

Wiek przedszkolnyPierwsze próby zrozumienia $ wiata

pami%* przechowuje wy !&cznie do# wiadczenia osoby

obraz pami%ciowy jest bardzo subiektywny

dziecko nie jest zdolne do wykonywania z! o"onych operacji my #lowych

rozumienie polega przede wszystkim na przywo! ywaniu i porównywaniu obrazów pami%ciowych

przedmioty , szczególnie znajduj&ce si% w ruchu, mo"e spostrzega* jako o" ywione

przekonanie, "e na # wiecie nic nie pojawia si% przypadkowo, ale zawsze powsta! o

w jakim# celu

dzieci mog& s&dzi*, "e niektóre przedmioty posiadaj& magiczn& moc - 'ród! o si! yi przewagi osób doros! ych nad dzie*mi

brak umiej%tno#ci przyjmowania innego ni" w! asny punktu widzenia -egocentryzm


25/33

Rozwój sumienia

dziecko zaczyna samo przypomina* sobie regu! yzachowania w okre#lonych sytuacjach

przestaje by * zdane wy !&cznie na opiekunów orazograniczenia fizyczne w kontrolowaniu w! asnychzachowa$

sumienie w tym okresie jest bezwzgl%dne, domaga si% kary za ka"de, nawet najmniejsze przewinienie

dzieci%cy l#k o utrat# mi & o$ci rodziców


26/33

ASPEKT

ROZWOJU

MORALNEGO

OPIS

punkt widzenia

dziecko spostrzega czyn, jako ca! kowicie dobry lub ca! kowicie z! y i my #li, "e wszyscy ujmuj& go tak samo; nie potrafi postawi* siebie na miejscu innych

intencjonalno!"

dziecko ma sk ! onno#* do os&dzania czynu ze wzgl%du na jego aktualne,materialne konsekwencje, a nie z uwzgl%dnieniem towarzysz&cych mumotywów

regu & ydziecko jest pos! uszne zasadom, poniewa" s& one wed! ug niego nienaruszalne(# wi%te) i niezmienne

szacunek dla

autorytetu

jednostronny szacunek prowadzi do powstania poczucia zobowi&zanianakazuj&cego dostosowanie si% do standardów doros! ego i pos! usze$stwo jegoregu! om

karadziecko preferuje surowe i daj&ce szans% zado#*uczynienia kary; uwa"a, "e karasama w sobie kwalifikuje czyn jako z! y; czyn jest z! y, je"eli wywo! uje kar%

immanentna

sprawiedliwo$%

dziecko myli prawo moralne z prawem fizycznym i wierzy, "e ka"dy fizyczny wypadek lub nieszcz%#cie, które przytrafia si% po wykonaniu z! ego czynu, jestkar& wymierzon& przez Boga lub jak inn& nadprzyrodzon& si!%

#ród $ o: Jab $ o%ski, S. & 2003 '. Wiek przedszkolny ( szanse rozwoju. Remedium, 7(8 & 125(126 ', 6(7.

Rozwój moralny w wieku przedszkolnym


27/33

Zabawa

zaczyna rozwija* si% wyobra'nia,# wiat nad którym kontrol% posiada jedynie dziecko

2-6 r.". najwi%ksze nasilenie l%kówdzieci%cych

tworzenie sytuacji „na niby” -dziecko samodzielnie okre#la warunki i dopuszczalne zachowania

zabawa jest najwa"niejsz& dlarozwoju dziecka form& dzia! alno#ci(Wygotski)


28/33

Zabawa

podstaw& zachowania dziecka nie jest sytuacja rzeczywista, lecz wyobra"ona

dziecko u" ywa ró"nych przedmiotów udaj&c, "e s& czym# innym

to kolejny krok na drodze rozwoju my $lenia abstrakcyjnego

dziecko kontroluje swoje zachowanie tak, aby by ! o zgodne z wyobra"on& sytuacj&, lecz trudno#* sprawia mu jeszcze kontrola w! asnego zachowania np. w kwestii odraczania gratyfikacji(trudno zrezygnowa* z ogl&dania bajki)


29/33

Inicjatywa

jako szansa rozwojowa

to okres kszta! towania si% zdolno#ci dziecka doprzejmowania inicjatywy i czerpania z niej przyjemno#ci

dziecko b%dzie potrafi! o realizowa* swoje pragnienia w spo! ecznie aprobowany sposób, w zgodzie z wzorcamikulturowymi

rozwój inicjatywy mog& zahamowa* dwie si! y: mi & o$% do rodzica i prawo / normy przez niego ustanowione


30/33

Wiek przedszkolny to okres konfliktów

konflikt wynika z braku sposobu odró"niania wyobra"enia odrzeczywisto#ci, trudno#ci panowania nad pragnieniami

dziecko ma poczucie, "e zaczyny, których dopuszcza si% w wyobra'nimo"e je spotka* realna kara

sprzeczne pragnienia rodz& k onflikt wewn#trzny

zachowania, jakie przejawia dziecko i brak akceptacji ich przez rodzicapowoduj& konflikt zewn#trzny

konfrontacja z regu! ami # wiata fizycznego - nie mo!na

konfrontacja z regu! ami # wiata spo! ecznego - nie wolno, nie wypada!


31/33

Konfliktpragnienia / zazdro$% / rywalizacja

zmianie ulega pozycja, jak & dziecko zajmuje w # wieciezewn%trznym i spo! ecznym

coraz wi%ksze zainteresowanie # wiatem przedmiotów, d&"enia doich zdobycia

przedmioty doros! ych daj& im moc tote" dziecku próbuje jezaw & aszczy %

rodzice s& wzorem mocy i pi%kna

dziecko nierealistycznie ocenia swoj& zdolno#* do panowania nas wszystkim - brak autorefleksji i samooceny


32/33

W jaki sposób dzieckoprzezwyci!"a konflikty?

dziecko musi uwewn)trzni" regu $ y organizuj* cerzeczywisto!", co pozwoli mu na dzia $ anie bezpopadania w konflikt

pomaga w tym sprawne przypominanie sobie tego, co

jest dopuszczalne w ! wiecie realnym, a co nie


33/33

FAZA - YCIA ZADANIA ROZWOJOWEKRYZYS

PSYCHOSPO.ECZNY

ZAGRO-ENIA DLA ROZWOJU

niemowl#ctwo

(0-2 lata)

- spo! eczne przywi&zanie

- inteligencja sensomotoryczna i prymitywna przyczynowo#*

- sta! o#* przedmiotu

- dojrzewanie funkcji sensorycznych i motorycznych

- rozwój emocjonalny

BAZALNE

ZAUFANIE contra

BRAKBAZALNEGO

ZAUFANIA

" czynniki genetyczne

" wp! ywy psychospo! eczne na rozwój

dziecka

" rola rodziców

dzieci'stwo

(2-4 lata)

- rozwój lokomocji

- fantazja i zabawa

- rozwój j%zyka

- samokontrola

AUTONOMIA

contra

WSTYD

I W / TPLIWO+CI

" ró"ne techniki dyscyplinowania dziecka

" program "! obka i przedszkola

wiek przedszkolny

(5-7 lat)

- identyfikacja z p! ci&

- operacje konkretne

- wczesny rozwój moralny

- zabawa grupowa

INICJATYWA

contra

POCZUCIE WINY

" wp! yw telewizji

Podsumowanie

Documents

Elementy psychologii rozwojowej małych dzieci