ELEVATORI
ELEVATORINamjena i vrste elevatoraElevatori su ureaji
neprekidnog transporta koji slue za prenos i podizanje sitno zornih
rasipnih materijala i komadastih tereta. Za podizanje rasipnih
materijala koriste se kofiasti elevatori (vedriari) (sl. 1.), a za
komadaste terete elevatori saspecijalnim hvataima (sl. 4.) i
platformama (sl. 5.)Sl.1. Kofiasti elevator
Zauzimaju malo prostora pa su uz trakaste transportere najee
koriteni ureaji za transport.
Kofiasti elevatori rade tako to se materijal u elevator ubacuje
kroz otvor na donjem dijelu oklopa i direktno puni kofice privrene
na gumenoj traci. Materijal koji se prospe pada u zaobljeni dio
oklopa odakle ga zahvataju koficekoje nailaze.Traka pri kretanju
prelazi preko dva bubnja. Gornji bubanj je pogonski, a donji slui
za zatezanje trake. Zatezanje se izvodi preko zateznog ureaja
(zavojno vreteno ili opruga). Nailaskom trake preko gornjeg bubnja
materijal se iz kofice prosipa pod uticajem centrifugalne sile i
Zemljine tee i kroz lijevak odvodi u bunker.Traka je ujedno i vuni
i nosei element elevatora. Elevatori se izvode sa trakom ili sa
lancem, kao vunim elementom gdje se kod lananog prenosa umjesto
bubnja koristi lananik.Mogu se podijeliti u sljedee grupe:a) prema
vrsti konstrukcije: vertikalni i kosi,b) prema vrsti vunog elementa
trakasti i lanasti,c) prema brzini kretanja kofica: brzohodni i
sporohodnid) prema rasporedu kofica: sa razmaknutim i primaknutim
koricama.Kosi elevatori su nagnuti pod uglom 70 75 prema
horizontali u kom sluaju se pune kofice kreu sa gornje strane. Na
optereenom dijelu na noseoj konstrukciji postavljaju se valjci za
nalijeganje slino kao kod trakastog transportera dok neoptereeni
dio trake slobodno visi.
Dobra osobina trakastih elevatora je to imaju miran i beuman
rad, veubrzinu kretanja, manjih su dimenzija i jeftiniji od
elevatora s lancima.Dijelovi elevatoraOsnovni dijelovi elevatora
su: vuni element, kofice (vedrice), pogonski i zatezni bubanj
(lananik). Vuni element elevatora moe biti gumena traka ili lanac.
Gumena traka je ista kao kod trakastih transportera a irina joj je
defmisana irinom kofice. Ukoliko se koriste lanci, oni su uglavnom
lamelasti a mogu biti i zavareni. Lamelasti se ee koriste jer je
izbjegnuto proklizavanje koje se pojavljuje na pogonskom koturu kod
primjene zavarenih lanaca. Proklizavanjem se naruava normalan rad
elevatora.Kofice se biraju u zavisnosti od karakteristika
transportovanog mate rijala i kapaciteta transportera. Njihove
dimenzije trebaju da omogue nesmetano smjetanje i ispadanje
materijala iz kofice. Oblik im zavisi od na ina pranjenja odnosno
vrste elevatora da lije brzohodni ili sporohodni. Mogu biti duboke
(sl. 2.a), plitke (sl. 2.b) i ljevkaste (sl. 2.c). D boke kofice se
primjenjuju za suhe i samo kod sporohodnih elevatora. Postavljaju
se na vuni kapacitet jedna do druge ime se poveava kapacitetlahko
rasipne materijale, a plitke za materijale sa velikim koeficijentom
trenja. Ljevkaste kofice se koriste samo kod sporohodnih
elevatora.Sl.2. Vrste kofica
Pogonski ureaj elevatora se sastoji od elektromotora, reduktora
i bubnja (lananika), postavlja se na gornjem kraju elevatora.
Elevator na donjem kraju moe biti zatvoren (sl. 1) ili otvoren.
Otvoren donji kraj elevatora omoguava neposredno zahvatanje
materijala. Prvi tip se primjenjuje kod nepokretnih elevatora a
drugi kod istovara vagona, lepova i sl.Sl.3 Nain prosipanja
materijala iz kofica
Za usmjeravanje materijala u pravcu lijevka potrebno je ugraditi
odbojne lananike (si. 3.b) (vuni element lanac).Ukoliko se koriste
kofice naroitog oblika nije potrebno ugraivati odbojne lananike
(sl. 3.c). Poveanjem ugaone brzine raste i uticaj centrifugalne
sile. Materijal iz kofice prosipa se po odreenoj putanji (sl. 3.a).
Elevatori sa ovakvim pranjenjem kofica nazivaju se brzohodnim.Kod
njih su kofice razmaknute kako prilikom istovara ne bi dolo do
mijeanja materijalaSl.4. Elevator sa specijalnim hvataemElevatori
sa specijalnim hvataima primenjuju se za vertikalno ili koso
podizanje ili sputanje komadne robe kao to su burad, sanduci, vree,
trupci, razna graa, dijelovi maina i dr. (sl. 4). Ovi elevatori se
sastoje iz dva beskrajna lanca, koji se kreu preko pogonskog i
zateznog lananika.
Elevator s platformom Elevatori sa platformom razlikuju se od
elevatora viljukara to umesto vrsto vezanih viljuaka imaju
zglobasto obeene platforme (4) na vunom lan cu (1) tako da se ove
nalaze uvek u viseem poloaju (sl. 5) Ovi elevatori vre iskljuivo
vertikalno premetanje komadne robe, a primenjuju se u pretovaru u
viespratnim skladitima. (Konvejeri s platformom vre i horizontalni
transport a primenjuju se preteno u unutranjem trans portu).
Sl.5. Elevator s platformom
ZAVOJNI TRANSPORTERI Pojam i namjena Zavojni transporteri slue
za transport rasipnih materijala, a njihove specijalne konstrukcije
i za transport komadnih tereta. esto imaju i drugu namjenu,
npr.mijeanje materijala, odvajanje fine frakcije od vode sa kojom
je pomijeana poslije pranja i prosijavanja. Radni element ovog
transportera ini jedna ili vie zavojnica izraenih od elinog lima.
Zavojni(puni) transporter je zatvoreni ljeb kroz koji se
transportuje materijal potiskivan povrinom zavojnice, ija se osa
poklapa sa osom lijeba. Za razliku od drugih transportera, imaju
male dimenzije i malu teinu.U zavisnosti od konstruktivne izvedbe
zavojnice razlikujemo: transportere sa punom zavojnicom, trakastom
zavojnicom, profilisanom zavojnicom i lopatastom zavojnicom. Sl.
6
sl.7.
sl.8.
INERCIJALNI TRANSPORTERI Inercijalni transporteri se koriste za
transport rasipnog materijala ili kao dodavai kod drugih vrsta
transporta. Osnovni dio im je da lijeb koji se kree oscilatorno. Za
kretanje materijala du lijeba potrebno je da bude zadovoljen jedan
od dva uslova i to da je sila trenja izmeu materijala i lijeba ili
ubrzanje pri hodu lijeba naprijed i nazad ne budu jednaki. Pa se
prema tome ovi transporteri dijele na: a)transportere sa stalnom
silom trenja (stalnim pritiskom tereta na lijeb)b)transportere sa
promjenljivom silom trenja (promjenljivim pritiskom tereta na
lijeb)Nedostaci su to se pri radu javljaju dinamike sile koje tresu
konstrukciju, imaju mali kapacitet, veu potronju energije, nego
npr.trakasti isl. Sl.9. Shema principa rada inercijalnih
transportera
Sl.10.Transporteri sa kulisnim mehanizmom
Sl.11. Transporter sa oprugama
