Univerzitet u Tuzli

Filozofski fakultet

Seminarski

Predmet: Sociologija sporta

Tema: Sport i politika

Profesor: Student:

Dr.soc.doc. Asim Peco Elma Baraković

Tuzla, 2013

1

Sadržaj:

1. Uvod ………………………………………………………….................. 3

2. Uvodna razmatranja o sportu .................................... 4

3. Historija sporta ............................................................................. 5

4. Sport kao društvena i lična vrijednost .............. 5

5. Sport i politika .............................................................................. 6

5.1. Olimpijski pokret ................................................................. 6

6. Olimpijske igre ............................................................................. 7

6.1. Antičke igre ............................................................................. 7

6.2. Moderne olimpijske igre ................................................. 8

6.3. Zimske olimpijske igre ..................................................... 8

6.4. Politički uticaj....................................................................... 8

7. Literatura ........................................................................................... 9

2

Uvod

Riječ sport vuče porijeklo od latinske riječi “di sportare” koja je potom preuzeta u druge evropske jezike.U našem jeziku pod sportom se podrazumijeva igra,zabava,razonoda.

Sportski događaji predstavljaju široki društveni fenomen savremene civilizacije.Pod sportskim događajima podrazumjevaju se različite aktivnosti organizatora,koje su usmjerene na ponudu programa,odnosno igre izvršilaca sportskog događaja određenoj sportskoj publici,sa ciljem ostvarivanja sportskog rezultata.

Sportski događaji se mogu posmatrati i u širem kontekstu, gde se izrazava njihov netakmičarski karakter.U ovom slučaju, sportski događaji obuhvataju i rekreaciju,relaksaciju,zabavu sa drugačijim pristupom organizovanja.

Za menadžment sportskih dogadjaja značajno je da postoje slijedeće karakteristike sporta :

Struktuiranost i organizovanost aktivnosti,koje se organizuju prema preciznim i opšte prihvaćenim pravilima.

Sportske aktivnosti su umjerena na stalno i svjesno predviđanje mogućih poslijedica.

Učesnici u sportu su motivisani a ponašanje podređuju ostvarivanju cilja.

Sportski događaji se organizuju kako bi se zadovoljile socijalne,odnosno drušvene potrebe posjetioca.Posjetioci sportskih događaja ne predstavljaju homogenu grupu ljudi jer oni mogu da u većoj ili manjoj mjeri vezani za program sportskog događaja,ali I za izvršioce, odnosno sportiste, klubove ili reprezentacije.Publika sportskih događaja je slojevita po pitanju afirmacija njihovog programa,odnosno identifikacije sa izvršiocima ili dominacije u odnosu na drugu grupu.

Sportske događaje treba razlikovati od održavanja aktivnosti fizičke kulture, za koju se smatra da je širi pojam od sporta,odnosno sportskih događaja.Fizička kultura je dio opšte kulture.Pogrešno je poistovjećivanje sportskih događaja sa održavanjem aktivnosti fizičkog vaspitanja,jer ono nije primarno orijentisano na ostvarenje rezultata kroz različite oblike takmičenja.

Psihološka, pedagška I sociološka ispitivanja sve češće skreću na značaj osobina ličnosti I porodice za ponašanje djece I omladine. U porodici se stiču prva znanja, vještine I navike. Tu se formiraju temelji pogleda na svijet I osnovnih životnih usmjerenja.

Bavljene sportom je danas prilično demokratizovano tj. Svi ljudi imaju izjednačena pravo da se bave sportom bez obzira na rasu ideologiju… Znamo za pozitivan uticaj bavljenja sportom na formiranjem ličnosti.

3

Uvodna razmatranja o sportu

Problematika sporta I sportske prakse je dugo vremena bila zanemariva u naučnim krugovima.Nisu bili jasno određeni kriterijumi prilikom definisanja sporta – tako da je veliki broj kriterijuma činio prolaznu osnovu definisanja ovog pojma. Sport je određivan kao šala, vrsta igre, kultura intezivnog mišićnog napora, zabave, kao vid vaspitne ili takmičarske djelatnosti… To je išlo do shvatanja sporta kao institucionalnog oblika fizičke aktivnosti, koje se uobličilo sa nastankom industrijsko – urbanističke civilizacije.

Postoje mnogobrojne definicije sporta, koje su veoma često kontradiktorne I paradoksalne.

Tako, neki autori naglašavaju da je sport borba čovjeka sa samim sobom, drugim čovjekom I prirodnim preprekama. Drugi, pak ističu da je sport zapravo vaspitna, društvena institucija prožeta igrom, a da je cilj toga fizičko i duhovno usavršavanje ličnosti. Treći ističu da je sport racionalna djelatnost, sveukupnost dostignuća u određenom području društvenog života.

Postvlja se pitanje da li je opravdano svrstati sport u oblik igre. Igra se shvata kao djelatnost koja podrazumijeva zadovoljstvo i ostvarivanje suštine čovjeka. Ako se sport odredi pomoću igre, onda se uzima u obzir subjektivni momenat povezan sa sportom a ne i činjenica da je sport postojeća i objektivna društvena djelatnost. Jer, danas vrhunski sport nije igra, to je drama, stress, pa i proizvodna djelatnost. Generalno, definisanje sporta pomoću igre nije sveobuhvatno i ne vodi pravo sagledavanju njihove suštine.

Teoretičari koji svrstavaju sport u fizičke aktivnosti takođe razmatraju jednu ”stranu medalje”. Zato što fizički napon i vježbanje u definisanju sporta ne mogu biti značajne determinante za njegovu tipološku specifičnost, jer i druge djelatnosti (privredne, vojne) predpostavljaju navedene karakteristike.

Neki pokušavaju da definišu sport kao vaspitnu djelatnost. I ako su vaspitne mogućnosti sporta neosporne, kriterijum vaspitanja se ne može uzeti kao temelj, jer se vaspitanje (u tom smislu fizičko) može naći i izvan sporta, kao što se može naći i sport i bez obrazovanja.

Najkarakterističnija odlika savremenog sporta je takmičenje.Na takmičarski karakter sporta ukazuju mnogi istraživači.Ukoliko bi ga izgubio takmičarski smisao, sport bi negirao svoju temeljnu karakteristiku.Vrjednost sportskog takmičenja se mjeri postignutim rezultatima.

Pored takmičenja, područje sporta obuhvata društvene, psihološke, ekonomske, naučne, političke, medicinske i druge aspekte.

Sport je prije svega društveni fenomen. Društvo je u svakoj vezi sa svim manifestacionalnim oblicima sporta, ono obezbjeđuje podjelu uloga, izmeđuostalog i sportskih, prize mogućnost interakcije između ljudi, obezbeđuje saznanja i vrednisne orjentacije na području sporta, a takođe, sport je i važan agens socijalizacije.

4

Historija sporta

Još su stargrčki mislioci ukazivali na funkcionalno jedinstvo pojedinaca – jedinstvo duha i tela. Tokom historije ova ideja se u zavisnosti od društvenih specifičnosti menjala, uglavnom gubila svoj prvobitni smisao npr. U feudalnom društvu sportska aktivnost se svela na očuvanje ratničke forme u periodima mira ( veliki viteški turniri). Tokom srednjeg veka crkva je dominirala društvenim životom, te su shvatanja koja je ona diktirala, zabranjivala i osuđivala sva tjelesna zadovoljstva u koja se ubrajao i sport. U vrjeme stvaranja velikih nacionalnih pokreta u Evropi (početak 19. Veka) javljaju se pokušaji da se sport iz kasarni prenese u društvo među mlade, te da oni budu “branioci domovine”. U narodu su se ljudi takmičili u sasvim drugim sportskim granama, i to : borba na balvanima, bacanje kamena sa ramena, trčanju, jahanju, penjanju uz drvo … Tako su se okupljali i zadržavali pozitivan i kolektivni duh i jedinstvo. U buržuanskom društvu sport je predstavljao ogledalo društvenih odnosa. Sport postaje sredstvo povezivanja klasnih struktura, političke emancipacije, zarade.

Sport u demoktatskom društvu se uklapa u humanitarne principe. Sport danas treba da doprinese razvijanju mladog čovjeka. Da bi sport bio jedan od vidova čovjekove kreativnosti, da bi kroz njega mogla da se izražava zdrava potreba za takmičenjem, igrom, za ostvarenjem onog istinskog, ljudskog, moraju biti riješena osnovna egzistacijalna pitanja materijalna, moralna, psihološka.

Sport kao društvena i lična vrijednost

Sport je veoma složena društvena pojava. Njegovo mijesto i uloga u životu društvene zajednice zavisi od stepena materujalnog društvenog razvoja, kao i od karaktera društvenih odnosa. Planiranje i razvoj sporta je izraz vrijednosti, ideja i društvenih stavova. Sport je društvena i autetična vrijednost.

Razlikujemo slijedeće glavne vrste sportskog angažovanja:

RAZVOJNI SPORT – Cilj je invidualno napredovanje, a ne uključivanje u takmičenje;

REKREATIVNI SPORT – Ima za cilj da otkloni nepovoljne poslijedice radne djelatnosti, uslove života, raznih oboljenja ili oštećenja organizma. To je prirodan nastavak prirodnog vaspitanja u školi.

STANDARDNI SPORT – Ima za cilj ne samo postizanje i održavanje željenog nivoa psihofizičke kompetetnosti, nego i postizanje visokih sportskih rezultata. On je oslonac vrhunskog sporta.

VRHUNSKI SPORT – Njegovo je obilježje da pruža dokaze o relativnosti gornje granice psihofizičkim mogućnosti ljudske vrste

Bavljenje sportom je motivisana aktivnost. Individualno sportsko angažovanje uslovljeno je unutrašnjim motivima koji su efekat razvoja i socijalizacije ličniosti i spoljašnjim posticajima okoline.

5

Sport i politika

Teza da “sport nema ništa sa politikom“ stara je koliko i sport. Politički i duhovni vođa zapada su sa ponosom, od samog nastanka sporta, izgovarali te riječi. One su postale svojevrsni zavjet principima na kojima počiva zapanda demokratija, granica koja razdvaja “slobodni svijet” od “komunističkog totalitarizma” čiji su i ideolozi uporno ponavljali, nastojeći da zaštite interese vladajućeg režima, da sport ima političku priprodu.

Olimpijski pokret

Historija XX vijeka, u kojem je došlo do punog razvoja sporta, pokazuje da ne samo sport, već da i sama teza da “sport nema ništa sa politikom” ima politički karakter. Još je baron Pjer de Kuberten, zvanično. “otac” modernih olimpijskih igara, u sportu vidio sredstvo sa kojim je trebalo obezbjediti stabilan razvoj kapitalističkog sistema. Maksima da “sport nema ništa sa politikom” značila je za njega da sport ne treba da bude “uprljan” svakodnevnom politikom, da bi mogao da sačuva svoju “čistotu” kao sredstvo za očuvanje strateških interesa vladajućih klasa (arostokratije I buržoazije). To je glavno razlog što je Kuberten uporno nastojao da sačuva “nezavisnost” Međunarodnog olimpijskog komiteta.Olimpijski pokret, kao najvažnija institucija građanskog društva, trebalo je da sačuva osnovne odnose i vrijednosti tog društva, a to znači da bude iznad svakodnevnih “pripodnih”, I iz toga neminovni, sukoba između države i nacija.Članovi MOK-a su “povjerenici” (Kuberten) Olimpijske ideje, što znači da u prvom redu treba da bude računa o dugoročnim interesima vladajućeg poretka. Zato su članovi MOK-a od samog njegovog osnivanja bili provjereni antikomunisti rješeni da čitav svoj život posvete obračunu sa radničkom klasom i progresivnim snagama svijeta. To je glavni razlog što “veliki demokrati” odgojeni na tradicijama predstavničkog sistema, nisu pravili pitanje o ne demokratskoj pripodi MOK-a.

Istovremeno dok veliča sport, oslanjajući se na “iskustvo” viktorijske Engleske, kao “inteligentno I efikasno” sredstvo u poboljšavanju “nižih rasa”, Kuberten piše stihove o univerzalno – ljudskom karakteru sporta. U svojoj “Odi sportu” Kuberten koji je u pacifičkom obrazovanju mladeži video najgori zločin, u zanosu piše “O Sportu, ti si Mir!Ti kuješ veze sreće između ljudi spajajući ih u dubokom poštovanju za kontrolisano, organizovanu i disciplinovanu snagu. Preko tebe, mladi cjelog svijeta uče da jedni druge poštuju i tako različitost nacionalnih osobinosti postaje izvor plemenitog i miroljubljivog suparništava”. Nakon Prvog svijetskog rata, u vreme razplamsavanja revolucionarnog radničkog pokreta u Evropi, Kuberten drži govore da je najreakcionarnim snagama Evrope kako da upotrebom sporta slišaju i kanališu radničko nezadovoljstvo. U govoru na plenarnoj sednici MOK-a u Antverpenu, 17. Avgusta 1920.godine, obraćajući se Belgijskom kralju i najvišim predstavnicima vladajućeg pokreta, Kuberten kaže i slijedeće: “Dolazimo do trećeg faktora koji će obezbjediti stabilnost sportskog kraljevsta – mislim da prodobijanje onih širokih masa od kojih sport, organizovan na postojeći način, do sada nije bio u stanju da dopre. Kako to može biti ostvareno? Govorimo o onome ko je sebe krstio imenom “proleter”, vezujući ovaj izraz za pežoaktivni smisao “društeno razbaštinjenih”. Časta njihove osvete je

6

kucnuo, i zato mora da se shvati da ništa u buduće ne može biti učinjeno bez njega: on je brojan, i mnoštvo će nadvladati elitu koja nije uvijek bila dostojna svojih previlegija. Sada taj proletarijat ni na koji način nije pripremnjen za njegov zadatak: nije stekao obrazovanje; niko se nikad nije pobrinuo da mu pokaže brojna bogastva koja se nalaze u hramu i čije očuvanje će djelimično zavisiti od njega. Iznad svega, ništa nije učinjeno da se ublaži bjes – ne, budimo iskreni, upotrjebimo odgovarajuće riječi – stiša nataloženi gnijev, nagomilana mržnja koja stvara uznemiravajuću “podlogu” novog tla koji se formira. “Stoga bi, zaključenje Kuberten, trebalo “najhitnije otvoriti školu praktičnog viteštva za omladinu, školu u kojoj će se učiti da uspeh može biti postignut jedino s odlučnošću i istrajanošću, i da može biti posvećen jedino putem čestitosti i lojalnosti. A ta škola će biti sport.” Iz tog vremena i sledeće Kubertanovo “nepolitičko” upustvo vladajućoj “eliti” čiji se tron ljuljao: “Sada život proleterske mladeži mora da bude oduzet traženjem zadovoljsta u sportu. Ovo je nužno stoga jer je on najjeftinijima zabava koja najbolje odgovara principu jednakosti, najdjelotvornije je sredstvo protiv alkohola i najproduktivnije djeluje u ovladavanju i kontrolisanju energije”. Sport postaje “čisto” političko oruđe vladajuće klase u borbi za očuvanje vlasti nad proletarijatom i za njegovu duhovnu integraciju i kapitalističko društvo.

Olimpijske igre

Olimpijske igre su skup međunardnih sportskkih takmičenja u različitim disciplinama koje su podjeljene u ljetnje i zimske. I zimske i ljetnje olimpijske igre održavaju se svake četiri godine. Do 1992. održavane su u istoj godini, a od tada se održavaju naizmjenično, svake dvije godine. Nekada se pogrešno nazivaju i Opimpijadom, kako je u antičkoj Grčkoj nazivano ratdoblje između dvije olimpijske igre, tako da početak jednih Olimpijskih igara označava početak olimpijade, a ta olimpijada traje do početka idućih Olimpijskih igara, čime započinje slijedeća olimpijada. Olimpijada modernog doba, koje su trebale biti u Berlinu 1916., Helsinkiju 1940. i Londonu 1944. Zbog Prvog ili Drugog svijetskog rata, nisu održane.

Smatra se da su antičke olimpijske igre prvi put oržane 776.p.n.e. u Olimpiji, u Grčkoj, i održavale su se sve do 393.n.e. Na početku su se oržavale samo u antičkoj Grčkoj, a oživljene su krajem 19. Vijeka djelovanjem francuskog barona Pjera de Kubertena. Na njegov prijedlog je u Parizu 23. juna 1894. osnovan Međunarodni olimpijski komitet (MOK), a prvi predsjednik tog tipa bio je Grk Demetrios Vikelas. Te igre, odnosno „Prve olimpijske igre modernog doba“ održane su 1896. Godine u Atini, i od tada se oržavaju svake četiri godine. Izuzetak je bio u vrijeme Prvog i Drugog svijetskog rata. Prve Zimske olimpijske igre održane su u Šamoniji u Francuskoj, 1924. godine.

Antičke olimpijske igre

Prvi izvori o nastanku antičkih olimpijskih igara su izgubljeni u vihorima vijekova,

ali postoje mnoge legende predavanja o njihovom nastanku. Jedna legenda govori da je igre ustanovio sam Zevs proslavu svoje pobjede, u bici za vlast nad ocem Hronom. Druga kaže da je Herakle pobjedio u jednoj trci u Olimpiji, pa je odlučeno

7

da se na tu uspomenu svake 4 godine održavaju olimpisje igre. .

8

Moderne olimpijske igre

Nakon početnog uspjeha, Olimpijske igre su imale poteškoća. Igre održane u Parizu 1900. godine i Sent Luisu 1904. godine bile su u sjenci, bolje reći bile su privezak svjetskih izložbi koje su u tim gradovima tada održavane. A i samo trajanje tih olimpijskih igara govori dosta: one u Parizu trajale su pet i po mjeseci, a one u Sent Luisu – nešto preko četiri mjeseca i dvadeset dana. Kako Englezi ne bi bili „gori“ od Francuza četvrte igre, održane u Londonu 1908. Trajale su od 27. aprila do 31. oktobra 1908, preko 6 mjeseci, što je za današnje pojmove neshvatljivo. Trajanje igara tako je variralo, neke su trajale kraće, neke duže – da bi se sa igrama u Los Anđelesu 1932. godine i u Berlinu 1936. godine ustalilo vreme trajanja igara na današnjih 15 dana.

Zimske olimpijske igre

Kad je utemeljen MOK, jedan od predviđenih sportova bilo je i klizanje na ledu. Prvo takmičenje takvog tipa, održano na igrama 1908. godine u Londonu, bile su četiri discipline umjetničkog klizanja. Predloženo je osnivanje posebnih zimskih igara, ali je ta ideja odbačena glasovima Skandinavaca koji su protežirali svoje „nordijske igre“. Ipak, neke discipline zimskih sportova bile su uvrštene u predviđeni program igara 1916. godine u Berlinu (koje nisu održane) i onih 1920. godine u Antverpenu. A onda 1924. godine u Šamoniju u Francuskoj, pod pokroviteljstvom MOK, organizovan „Međunarodni viking zimskih sportova“.

Politički uticaj

Olimpijski pokret nije ostao pošteđen poslijedica političkih događanja. Ideja olimpizma je izneverena tokom Prvog i Drugog svijetskog rata. Politika se u historiji olompijskih igara umiješale još nekoliko puta.

Ljetnje olimpijske igre 1936. godine u Berlinu Adolf Hitler je iskoristio kao propagandu svoje nacional-sicijalističke stranke i svoje ideologije.

Ljetnje olimpijske igre 1956. godine u Melburnu su bile prve igre koje su bojkotovane. Holanija, Španija i Švajcarska su bojkotovale igre zbog sovjetske intervencije u Mađarskoj, dok su Egipat, Irak, Liban i Kambodža bojkotovale igre zbog Suecke krize.

Posljednji, doduše mali bojkot zadesio je Ljetnje olimpijske igre 1988. godine u Južnoj Koreji. Na ovim igrama nisu se pojavile Sjeverna Koreja, Kuba, Etiopija i Nikaragva.

Na igrama u Barseloni 1992. godine reprezentativcima Savezne Republike Jugoslavije u timskim sportovima nije bilo dozvoljeno da učestvuju zbog sankcija koje su Ujedinjene nacije uvele Jugoslaviji zbog rata sa bivšoj SFRJ. Takmičari iz SRJ koji su nastupali u pojedinačnim sportovima su se borili pod zastavom Olimpijskih igara.

9

Literatura:

Koković, D. & Kuljić, R., Društvo i sport. Old Commerce, Novi Sad: 2009.

www.savremenisport.com

www.wikipedia.com

www.Sport-Sportski-dogadjaji.com

www.Sport-i-menandzment.com

www.Sport-i-politika.com

www.sport.cg.yu/fudbal

10