ΕΜΦΥΛΙΑΚΑ

Τα «εμφυλιακά» είναι μια συλλογή αναρτήσεων στο Φέις Μπουκ, από 1.7.2015 έως 2.12.2015. Αναφέρονται σε 6 «αυτοτελή» γεγονότα που συνδέονται όμως μεταξύ τους ως εξής: (α) Διαδραματίστηκαν στη διάρκεια του εμφυλίου, στο χωριό Αγία Παρασκευή (πρώην Ξυλότρο) του Δήμου Βισαλτίας Σερρών. (β) ο γράφων ήταν αυτόπτης ή/και αυτήκοος μάρτυρας αυτών των γεγονότων.Στην παρούσα δημοσίευση έχουν γίνει ελάχιστες αναγκαίες προσαρμογές, σε σχέση με τις αρχικές αναρτήσεις.

Γεώργιος Μπαρτζούδης, Απρίλιος 2016

1) Ο ΤΣΙΑΚΙΡΗΣΤο επώνυμό του ήταν Παρλαπάνης, ήταν όμως γνωστός ως Τσιακίρης, ένα παρατσούκλι που το κληρονόμησε και στον συνομήλικό μου γιο του Βαγγέλη (που μας άφησε χρόνους). Στο χωριό θεωρούνταν ένας χαρακτηριστικός ελαφρόμυαλος τύπος.Όταν, μετά τα μέσα Νοεμβρίου 1944, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ επικράτησε στην περιοχή Νιγρίτας, ο Τσιακίρης αυτοδιορίστηκε ...αστυνόμος του Ξυλότρου. Φυσικά, κανένας δεν του έδινε σημασία, ούτε βέβαια οι τοπικοί υπεύθυνοι του ΕΑΜ.Έρχονταν τότε οι Μπαφραλήδες (όλοι τους πρώην ΠΑΟτζήδες) για να αλέσουν στάρι στον μύλο του χωριού. Ο Τσιακίρης, πήγαινε έξω από τον μύλο και έκανε ...έλεγχο ταυτοτήτων. Όπως ήταν αναλφάβητος, κρατούσε την ταυτότητα ...ανάποδα και έλεγε στον περίτρομο Μπάφραλη: «Η ταυτότητά σου λεει ότι δεν είσαι καλός άνθρωπος»!Κατά κανόνα, ο «έλεγχος» του Τσιακίρη σταματούσε με την παρέμβαση κάποιου συγχωριανού. Οπωσδήποτε όμως, μέχρι δω έφτανε η ...κακία του. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ικανός να κάνει κακό ούτε σε μυρμήγκι! Τον άδολο χαρακτήρα του γνώριζαν όλοι οι χωριανοί. Δεν τον γνώριζαν όμως οι Μπαφραλήδες, που μόλις είχαν επιβιώσει από τα πρόσφατα λουτρά αίματος (στην Τριάδα κλπ). Έτσι, όταν σε λίγους μήνες γύρισε η κατάσταση και οι Μπαφραλήδες ξανάρθαν στα πράγματα, συνέβη το μοιραίο. Κάποιοι από αυτούς συνάντησαν μια μέρα τον Τσιακίρη και τον «καθάρισαν» επιτόπου!Η περίπτωση του Τσιακίρη, είναι μια τραγική αλλά μεμονωμένη περίπτωση του εμφυλίου, σταγόνα ύδατος μπροστά σε τόσα και τόσα ομαδικά άγρια εγκλήματα. Ως κατακλείδα αυτής της μεμονωμένης αναφοράς στον ελληνικό εμφύλιο, παρατίθεται στη συνέχεια μια κλασσική περιγραφή της φρίκης του εμφυλίου: «....Οι (νικητές) ...άρχισαν ...να σκοτώνουν κάθε αντίπαλο που έπεφτε στα χέρια τους.... Πήγαν και στην εκκλησία ...και κάλεσαν αυτούς που είχαν καταφύγει εκεί να βγουν, υποσχόμενοι ότι θα τους δικάσουν κανονικά. Όσοι όμως πείστηκαν και βγήκαν καταδικάστηκαν με συνοπτική διαδικασία και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Τότε οι υπόλοιποι, που δεν είχαν βγει από την εκκλησία, βλέποντας την οικτρή τύχη των συντρόφων τους, άρχισαν να αλληλοσκοτώνονται (για να αποφύγουν τον μαρτυρικό θάνατο στα χέρια των αντιπάλων). Μερικοί μάλιστα αυτοκτονούσαν με αυτοσχέδιες αγχόνες ή με ότι μπορούσε ο καθένας. Αλλά και στη συνέχεια, και για μια ολόκληρη εβδομάδα, (οι νικητές) ...συνέχιζαν να σκοτώνουν όσους θεωρούσαν εχθρούς τους. Και μολονότι ισχυρίζονταν ότι καταδίωκαν μόνο τους εχθρούς της δημοκρατίας, στην πραγματικότητα ήταν αρκετοί εκείνοι που σκότωναν είτε για να ικανοποιήσουν προσωπικά πάθη είτε για να απαλλαγούν από δανειστές τους.Μπορούσε να δει κανείς τον θάνατο με όλες τις μορφές του. Όχι μόνο δεν έλειψε

1

καμία από τις γνωστές φρικαλεότητες αλλά έγιναν και χειρότερες ακόμη. Διότι πατέρες σκότωναν τα ίδια τα παιδιά τους. Άλλους, που είχαν καταφύγει μέσα σε εκκλησίες ζητώντας έλεος, τους άρπαζαν και τους σκότωναν στα προαύλια των ναών. Σε μια μάλιστα περίπτωση έκτισαν όλα τα ανοίγματα του ναού και οι καταφυγόντες εκεί πέθαναν από ασφυξία».[Το παραπάνω κείμενο ταιριάζει απόλυτα με πλείστα όσα «επεισόδια» του ελληνικού εμφυλίου (1943-49). Πάει γάντι και στους σημερινούς εμφυλίους, όπως αυτός στην πολύπαθη Συρία. Και όμως, γράφτηκε πριν 2.500 χρόνια για τον κερκυραϊκό εμφύλιο, από τον Θουκυδίδη (απόσπασμα από κεφ.3, παρ. 81 σε ελεύθερη απόδοση, με βάση τη μετάφραση του Ελευθερίου Βενιζέλου)].

2) ΣΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ(α). Επιστράτευση και κατάταξηΣτα τέλη Νοεμβρίου 1944, ο ΕΛΑΣ κυριαρχεί στην περιοχή Νιγρίτας. Επιπλέον προβαίνει σε επιστρατεύσεις, για να πυκνώσει τις τάξεις του. Το κέντρο εκπαίδευσης των νεοσυλλέκτων βρίσκεται στην Τριάδα, όπου πριν από δυο βδομάδες «ξεκαθάρισε» με τους ΠΑΟτζήδες! Στο Ξυλότρο, ο Νάσιος ειδοποιείται ότι το βραδάκι θα περάσει κάποιος που θα τον οδηγήσει στην Τριάδα, προκειμένου να καταταχτεί στον ΕΛΑΣ. Τον καταλαμβάνει κρύος ιδρώτας. Άραγε, θα τον το πάνε στην Τριάδα ή θα τον ...ξεπαστρέψουν στο δρόμο;; Τα θλιβερά γεγονότα στο δρόμο Σερρών-Βροντούς, στην Τριάδα, στα Τραπέζια Νικόκλειας, στο Μαϊμούν-Ντερέ κλπ, δεν ήταν ακόμα επακριβώς γνωστά, πλην όμως οι ψίθυροι έδιναν και έπαιρναν. «Εκείνον τον καιρό κανένας δεν ήταν σίγουρος ότι την επαύριο θα είχε το κεφάλι του πάνω στους ώμους», έλεγε αργότερα ο Νάσιος.Παρά τους όποιους φόβους του, λίγο πριν σμουχριάσει, φορά τη βραχεία του, παίρνει στη μασχάλη ένα τσιούλ(ι) και συνοδευόμενος ...αρμοδίως ξεκινά. Διανυκτερεύει σε μια αποθήκη στη Σησαμιά, μαζί με άλλους δύο επιστρατευόμενους που προστέθηκαν στην παρέα, χωρίς να κλείσει μάτι. Τα χαράματα η πεζοπορία συνεχίζεται. Κατά το μεσημέρι φτάνουν στην Τριάδα. Κατατάσσεται σε μια «δεκαρχία». (β). Κρατούμενος για απείθειαΤην επομένη το πρωί παίρνουν «ρόφημα» και ευθύς αμέσως αρχίζει η εκγύμναση: Προσοχή, Ανάπαυση, Ένα-Δύο, Ένα-Δυο κλπ, κλπ. Κοντολογίς, οι εκεί ηγέτες του ΕΛΑΣ έβαλαν κάποιον παλιό «καραβανά» να απασχολεί τα «στραβάδια»!Τριάντα εφτά χρονών ο Νάσιος, με 6 παιδιά (από μισό έως 15 χρονών), ξεπερνά κάθε φόβο και αγανακτισμένος τα λεει χύμα στον καραβανά: - Καλά! Τασιάκια παίζουμε δω; Εγώ έχω 8 στόματα να ταΐσω. Με φέρατε δω για να κάνω ένα-δύο, ένα-δυο; Είστε με τα καλά σας; Ποιος είδε το Θεό και δεν φοβήθηκε: Εξαγριωμένος ο καραβανάς, τον συλλαμβάνει και τον οδηγεί στον «υπεύθυνο».- Είναι αντιδραστικός και βρίζει τον ΕΛΑΣ!Ο Νάσιος τίθεται σε αυστηρό περιορισμό. Τον κρατούν σε μια σκηνή με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα. (γ). Απαλλαγή και ...λύτρωσηΤο απόγεμα υπάρχει συγκέντρωση όλων των τμημάτων (κάτι σαν αναφορά Μονάδας), και ο Νάσιος οδηγείται στον «ανώτερο» για να απολογηθεί:- Έχω 6 παιδιά Καπετάνιε! Πρέπει να ταΐσω 8 στόματα. Το βλέπετε σωστό να χασομερώ εδώ και να κάνω ένα-δύο, ένα δυο;Η αυθόρμητη ...απολογία του, βρίσκει ανταπόκριση. Ο Καπετάνιος φωνάζει κοντά του τον «υπεύθυνο» και του λεει επιτακτικά:

2

- Είναι αλήθεια αυτά που λεει; Έχει 6 παιδιά;- Ναι, έτσι είναι αλλά....- Άσε τα αλλά.... Στείλτον πίσω στο σπίτι του!Ο Νάσιος ευχαριστεί τον Καπετάνιο και .....γίνεται λαγός!(δ). Ένα όπλο μα ...ποιο όπλο;Αυτά διηγούνταν ο Νάσιος. Όμως, από κάποιες ακριτομυθίες προέκυπτε ότι αργότερα οι παλιοί ΠΑΟτζήδες του χωριού, που είχαν ξανάρθει στα πράγματα, του ζητούσαν κάθε τόσο να τους παραδώσει το όπλο που του είχε δώσει ο ΕΛΑΣ. Ο ίδιος αρνούνταν κατηγορηματικά ότι του είχε δοθεί οποιοδήποτε όπλο. Μέχρι.... Μέχρι που πέρασαν τα χρόνια και δεν του το ζητούσαν πλέον! Και τότε, αρχές της 10/ετίας του ’60, καθώς ο γιος του όργωνε ένα χωράφι, το αλέτρι σκάλωσε σε κάτι. Και αυτό το κάτι ήταν ένα όπλο (με «κινητό ουραίο»), που το είχε φαει η σαπίλα και η σκουριά. Το είχε καταχωνιάσει εκεί ο Νάσιος πριν από 15 και πλέον χρόνια, τυλιγμένο σε ένα τσιουβάλι. Προφανώς ο Καπετάνιος στην Τριάδα είχε διατάξει να μεταταχθεί στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και να κρατήσει το όπλο του. Ήταν το μεγάλο μυστικό του Νάσιου!

3) ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ* Καλοκαίρι του 1948. Ένα βράδυ οι αντάρτες είχαν επιτεθεί (για 2η ή 3η φορά) στο Σταθμό Χωροφυλακής Βέργης. Την επομένη, ένα αυτοκίνητο σταμάτησε για λίγο πάνω στο δρόμο Ξυλότρου-Νιγρίτας. Τρέξαμε να το δούμε από κοντά. Απρόσμενα, βρεθήκαμε μπροστά σε αιματοβαμμένα πτώματα ανταρτών. Φρίκη, τρόμος και άτακτη φυγή, υπό τις διαπεραστικές κραυγές γυναικών: «Γιαζ’κ! Όλοι νέα παιδιά! Ποιες μάνες θα τα κλαινε»!* Λίγες εβδομάδες μετά, άλλο ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο περνούσε από τον ίδιο δρόμο, χωρίς μακάβριο φορτίο αυτή τη φορά. Όμως, όταν βρίσκονταν λίγο πριν τη μέση του δρόμου Ξυλότρου-Τερπνής, μια φοβερή έκρηξη ακούστηκε. Το αυτοκίνητο είχε πατήσει νάρκα, το τρομερό όπλο που χρησιμοποιούσαν τότε οι αντάρτες. Δυο φαντάροι, οδηγός και συνοδηγός, έγιναν κομμάτια!* Και μετά ήρθαν τα «μέτρα προστασίας» από τις νάρκες. Το «τίμημα» θα πλήρωναν οι 2 κόρες του Ξυλοτρονού αντάρτη Αντώνη Ουζούνη: Η Βαγγελούδα (μετέπειτα σύζυγο Πασχ. Φίτσιου) και η Κωνσταντινιά. Τις υποχρέωσαν να επιβαίνουν στο κάρο τους κάθε πρωί και να κάνουν, πρώτες αυτές, το δρομολόγιο Ξυλότρος-Νιγρίτα, ώστε αν υπήρχαν νάρκες να σκοτωθούν τα κορίτσια του αντάρτη! Θρήνοι και οδυρμοί γυναικών, καθώς το κάρο με τις δυο κοπέλες διέσχιζε τον κεντρικό δρόμο. Νομίζω ότι η φοβερή τιμωρία επαναλήφθηκε 2-3 φορές.* Ύστερα, μαθεύτηκε ότι οι αντάρτες επιστράτευαν όσους ενήλικους έπεφταν στα χέρια τους. Και ήρθε εκείνη η εφιαλτική νύχτα, Σάββατο 13 Νοεμβρίου του 1948: Αμέριμνοι όλοι γύρω από το τζάκι. Ξαφνικά, στις 9 το βράδυ, ξεσπά άγριο τουφεκίδι. Τρόμος και πανικός. Οι σφαίρες φαίνονταν σαν να διαπερνούσαν τα αυτιά. Ένα πολυβόλο ξερνούσε μύδρους και πανικό. Μόλις κόπασαν οι πυροβολισμοί, ακούστηκαν δυνατά χτυπήματα στην πόρτα. Την άνοιξε έντρομη η μάνα. Το σπίτι γέμισε από αντάρτες που φώναζαν το όνομα του πατέρα. Δεν άργησαν να τον βρουν. Είχε κρυφτεί στο ταβάνι, μαζί με τα δυο ενήλικα παιδιά του. Η Πασχαλίνα, 19 χρονών τότε, σοφίστηκε ένα τέχνασμα: Προσποιούμενη ότι είχε κάνει εγχείριση, κρατούσε τον γοφό της. Το κόλπο έπιασε και ...την γλίτωσε. Ο Αποστόλης τους είπε ότι είναι μόλις 15 χρονών. Δεν τον πίστευαν (ήταν πράγματι 17). Τον μετρούσαν και τον ξαναμετρούσαν. Η μάνα οδύρονταν. Τελικά κάποιος είπε «ας αφήσουμε το παιδί αφού παίρνουμε τον πατέρα». Τότε πρόσταξαν να τους ακολουθήσει η Κατερίνα του Κουτσιρούμπα (μετέπειτα σύζ. Δημ. Φραντζανά), που ήταν φιλοξενούμενή στο σπίτι.

3

Η μάνα της, την πήρε αγκαλιά και την έσφιγγε γερά κραυγάζοντας ότι «μόνο αν με σκοτώσετε θα πάρετε το παιδί μου». Ένας αντάρτης προσπαθούσε να αποσπάσει την κόρη από τη μάνα. Δίπλα στέκονταν ο επίσης αντάρτης, αδερφός (ή ξάδερφος) της μάνας, Β. Καραγκούνης. «Βαγγέλη, σκότωσε μένα και άσε το παιδί μου», φώναζε η μανιά Κουτσιρούμπαινα. Μετά από αρκετή ώρα, άφησαν επιτέλους την Κατερίνα στην αγκαλιά της μάνας της!Οι επιστρατευθέντες βιαίως εκείνη τη βραδιά από το Ξυλότρο, ήταν οι εξής: 1) Θανάσης Μπαρτζούδης, 2) Δημητρός Μπαρτζούδης, 3) Οδυσσέας Φραντζανάς, 4) Ανδρομάχη Γκούτσικα (παντρεύτηκε αργότερα στην Τερπνή), 5) Ελένη Κολτσιάκη, 6) Αλεξάνδρα Αθ. Μεργιανιώτη (μετέπειτα σύζ. Φώτη Φωτούδη), 7) Κωνσταντινιά Γ. Μεργιανιώτη (μετέπειτα σύζ. Κων. Κολτσιάκη), 8) Ελεονόρα (από τη Μπέροβα, φιλοξενούμενη του Κων. Γκούντα), 9) Μαργαρίτα του Ζηλιώτη (αφέθηκε ελεύθερη την επομένη, αφού επί 24 ώρες έκλαιγε ακατάπαυστα!).Παρά λίγο οι αντάρτες θα έπιαναν και τον παπα-Γιάννη, αλλά, όπως ο ίδιος έλεγε, τον έσωσε ο «Αη-Ταξιάρχης» (που γιόρταζε πριν 5 μέρες). Για τον λόγο αυτόν έκτισε αργότερα το εκκλησάκι των Αγίων Ταξιαρχών, στον δρόμο προς Σησαμιά. Οι κακές γλώσσες όμως, έλεγαν σκωπτικά ότι έπρεπε να το αφιερώσει στον «Αγι-Αντώνη», υπονοώντας ότι τον έσωσε ο αντάρτης ξάδερφός του, Αντώνης Ουζούνης. * Όλοι σχεδόν οι απαχθέντες διέφυγαν και επέστρεψαν στο χωριό μέσα σε λίγους μήνες. Εξαίρεση αποτέλεσαν: α) Ελένη Ι. Κολτσιάκη (που ερωτεύτηκε έναν αντάρτη και διέφυγε μαζί του στη Βουλγαρία). β) Οδυσσέας Ευαγγ. Φραντζανάς (13 ετών τότε) αγνοούμενος μέχρι σήμερα. Ειδικότερα ο Θανάσης Μπαρτζούδης, από τις πρώτες μέρες έψαχνε τρόπο διαφυγής, από κοινού με κάποιον Μουτάκο ή Μπίρπαρα από την Τερπνή. Και ενώ κανένας τους δεν τολμούσε να κάνει το πρώτο βήμα, τα πράγματα χειροτέρεψαν για τον Θανάση: Είπε σε κάποιες αντάρτισσες που χόρευαν, «δεν μας φτάνει το χάλι πούχομε, χορεύτε κιόλας»! Τον φυλάκισαν στο Αηδονοχώρι. Από εκεί δραπέτευσε και παραδόθηκε στον Αχινό. Τον μετέφεραν στα Σέρρας και την 1.2.1949 επέστρεψε στο σπίτι εφοδιασμένος με ειδικό σημείωμα, που έλεγε: «Τον βιαίως στρατολογηθέντα ...και αυθορμήτως παρουσιασθέντα ...εκρίναμεν απολυτέον και αφήσαμεν ελεύθερον»! Το σημείωμα αυτό το έφερε μαζί του, συνεχώς και αδιαλείπτως, μέχρι τα τελευταία του!

4) Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΗΤΑΣΟ μήνας Σπαρτής, ο Νοέμβριος, είχε μπει για τα καλά εκείνη τη χρονιά του 1944. Στα χωριά, όλοι βρίσκονταν από τη βαθιά χαραή στα χωράφια τους με τα ζευγάρια. Όργωναν πρώτα και ύστερα έριχναν με το χέρι τον σπόρο και τον σκέπαζαν με σανιδένια σβάρνα. Η σπορά, ο σπαρτής όπως επίσης έλεγαν, δεν επιδέχονταν αναβολή. Έπρεπε να ολοκληρωθεί σε 2-3 βδομάδες, προτού αρχίσουν οι φθινοπωρινές βροχές. Αργά το μεσημέρι γυρνούσαν όλοι στα σπίτια τους. Με το μεσημερνό φαΐ έπιναν 1-2 ποτήρια κρασί και μετά από λίγη (ή καθόλου) ανάπαυση καταπιάνονταν με τις δουλειές του σπιτιού: Να ξυαρίσουν το αχούρι, να κάνουν ξυστρί στα ζώα, να τα ταΐσουν κλπ. Έφτανε έτσι το βραδάκι και, λίγο προτού αρχίσει να σμουχριάζει, έπαιρναν το δρόμο για τα καφενεία και την πλατέα. Εκεί θα μάθαιναν τα νέα, για την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, και όχι μόνο. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων ήταν οι διαδόσεις ότι κάποιους χωριανούς, και πολλούς κοντοχωριανούς, «τους είχε φαει η μαρμάγκα», ότι αυξάνονταν από μέρα σε μέρα οι αλληλοσκοτωμοί και ότι δεν αποκλείονταν η γενίκευση της εμφύλιας σύρραξης.Μια τέτοια βραδινή έξοδος στην πλατέα του Ξυλότρου, επιφύλασσε δυσάρεστη έκπληξη για τον Θανάση, όταν άκουσε τον Πρόεδρο της Κοινότητας να του λεει:

4

- «Θανάση, αύριο πρωί να είσαι στην Κοινότητα. Θα πας για προσωπική εργασία»! - «Μα, από χτες έχω αρχίσει σπαρτή. Τι προσωπική εργασία μου λες. Είναι καιρός για χασομέρια»;- «Είναι διαταγή. Όλοι πρέπει να προσφέρουν προσωπική εργασία για τις ανάγκες της Κοινότητας».- «Αυτά είναι δικά σου μαγειρέματα! Προσωπική εργασία μέσα στον σπαρτή»!- «Πρέπει να πας αύριο οπωσδήποτε. Αλλιώς θα έχεις συνέπειες»!- «Κάνε ότι θέλεις. Δεν πάω πουθενά. Να τελειώσω το σπαρτή και μετά», είπε ο Θανάσης αφήνοντας σύξυλο τον Πρόεδρο!Η αντίδρασή του ήταν παρατραβηγμένη. Έκοβε άγαρμπα τα φτερά του νεαρού Προέδρου που είχε διοριστεί πρόσφατα από το ΕΑΜ και ήθελε να δείξει έργο! Εξάλλου, η προσωπική εργασία ήταν τότε (και για αρκετά χρόνια αργότερα) ένας κανονικός Κοινοτικός φόρος. Συνήθως τα Κοινοτικά Συμβούλια τον επέβαλλαν στην μη εργώδη περίοδο του έτους. Τώρα όμως, ίσως από υπερβάλλοντα ζήλο του νεοφώτιστου Προέδρου, επιβάλλονταν στην πιο εργώδη περίοδο. Πάνω στον σπαρτή! Σε οποιαδήποτε περίπτωση, οι χωριανοί τη θεωρούσαν χάσιμο χρόνου. Την έλεγαν αγγαρεία και, όταν συμμετείχαν, δεν έδειχναν ιδιαίτερο ...ζήλο!Ευτυχώς, ο Πρόεδρος δεν έδωσε συνέχεια. Μάλιστα, το επόμενο Σάββατο, καθώς ο Θανάσης ξεκινούσε για το παζάρι της Νιγρίτας και συναντήθηκε «τυχαία» μαζί του, έσπευσε να του ζητήσει μια εξυπηρέτηση:- «Θανάση, μια και πας στη Νιγρίτα, πάρε αυτόν τον φάκελο να τον δώσεις στα γραφεία της Οργάνωσης».Με κρυφή χαρά παίρνει ο Θανάσης τον φάκελο, σκεπτόμενος ότι ο Πρόεδρος όχι μόνο δεν του κρατά γινάτι αλλά του εμπιστεύεται και την αλληλογραφία της Κοινότητας με την Οργάνωση! Τα Γραφεία της Οργάνωσης (ΕΑΜ) βρίσκονταν στο συνοικισμό της Καλλιθέας, πάνω στο δρόμο του, λίγο πριν φτάσει στη Νιγρίτα. Ήταν πολύ εύκολο να κάνει μια τέτοια εξυπηρέτηση!Φτάνει ο Θανάσης στα Γραφεία και δείχνει τον φάκελο στον σκοπό που στέκεται στην πόρτα. Εκείνος, ρίχνει μια ματιά και του λεει να περιμένει στον προθάλαμο διότι ο «τρανός» είναι απασχολημένος. Η ώρα όμως περνά και ο «τρανός» δεν λεει να τον δεχτεί. Και ξαφνικά ανοίγει η εξώπορτα και εμφανίζεται ένας συγχωριανός: Είναι ο Μιχαηλίδης Δημήτριος, γνωστός ως Μήτας, ένας ιδεολόγος αριστερός που έχει πολλά πάρε-δώσε με το ΕΑΜ.Ο Μήτας εκπλήσσεται που βλέπει εκεί τον Θανάση. Μετά από έναν τυπικό χαιρετισμό, παίρνει τον φάκελο στα χέρια του, τον ανοίγει, ρίχνει μια ματιά και, σχίζοντάς τον, λεει: - «Δεν είμαστε καλά! Θανάση, σήκω και φύγε από δω αμέσως. Εδώ μέσα, όποιος μπαίνει δεν βγαίνει εύκολα ζωντανός»! Χωρίς να βγάλει μιλιά, φεύγει τρεχάτος ο Θανάσης. Και στα μετέπειτα χρόνια θα λεει συχνά: «Αν δεν ήταν ο Μήτας, εγώ τώρα δεν θα ήμαν ζωντανός»!Είναι προφανές ότι ο φάκελος που κουβαλούσε ο Θανάσης, περιείχε κάποιο αμείλικτο κατηγορητήριο του Προέδρου εναντίον του! Σε ότι αφορά τον Μήτα, ήταν όχι μόνο αγνός ιδεολόγος αλλά και τέρας γνώσεων: Είχε διαβάσει και ήξερε απέξω όλη την εγκυκλοπαίδεια του «Ήλιου»! Άξιος διάδοχός του ο γιος του Κώστας, που μέχρι σήμερα ζει στο χωριό πλήρης ημερών. Δεν ξέρω αν κρατά ή όχι την ιδεολογία του πατέρα του. Σίγουρα όμως κρατά την ανθρωπιά!

5) ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΣΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟΣτις αρχές κάθε Νοέμβρη γίνονται τα μνημόσυνα για τους σφαγιασθέντες, στο δρόμο Σερρών-Βροντούς, στα Τραπέζια Νικόκλειας, στο Μαϊμούν-Ντερέ κλπ. Κρίνεται έτσι

5

επίκαιρο ένα «προσκλητήριο πεσόντων» από ένα και μόνο χωριό, την Αγία Παρασκευή Σερρών-τότε Ξυλότρο- που είχε λίγα, σχετικώς, θύματα. Φυσικά, μια τέτοια αναφορά έχει ιδιαίτερη σημασία για τα παιδιά και εγγόνια των πεσόντων, αποτελεί όμως και ένα δείγμα για το τί έγινε την περίοδο 1943-49 στην ευρύτερη περιοχή της Νιγρίτας και ολόκληρης της Μακεδονίας.- Μαντζαβίνος (αγροφύλακας, φονεύτηκε από αριστερούς το 1943). Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι δύο κόρες του, Γεωργία και Έλλη (περίπου συνομήλικές μου) εργάζονταν στον μπουφέ του πρακτορείου του ΚΤΕΛ Σερρών στη Θεσσαλονίκη.- Μπάρτζης ή Μπάρτσιος Ηλίας, δάσκαλος (φονεύτηκε από δεξιούς το 1944). - Αρβανίτης Χρυσόστομος, Γκούτσικας Βασίλειος, Δίγκας Κωνσταντίνος, Κωστίδης Δημήτριος, Χατζής Αθανάσιος, Χατζής Θεόδωρος (φονεύτηκαν από αριστερούς το 1944 και τα ονόματά τους «κοσμούν» το μνημείο των 364 θυμάτων στο 4ο χιλ. Σερρών-Βροντούς).- Παρλαπάνης (ή Τσιακίρης, φονεύτηκε από δεξιούς το 1945)- Αρμένος (την καταγωγή) από Σησαμιά (φονεύτηκε από δεξιούς το 1947)- Σωτηριάδης (κουρέας, φονεύτηκε από δεξιούς το 1947)- Κολτσιάκης Απόστολος, Κολτσιάκης Θεοχάρης, Φραντζανάς Αντώνης (στρατιώτες στον Εθνικό Στρατό. Έπεσαν «υπέρ πίστεως και πατρίδος» το 1947-48)- Κανακούδης ή Αδαμάνος Αθανάσιος (ενωμοτάρχης της Χωροφυλακής. Φονεύτηκε στις 15.12.1947 στη διάρκεια νυχτερινής επιδρομής του Δημοκρατικού Στρατού στη Νιγρίτα).- Κανακούδης ή Αδαμάνος ή Αβαμάνος Φώτιος (φονεύτηκε το 1948, καθώς γυρνούσε αργά τη νύχτα από το παζάρι της Νιγρίτας, από ΜΑΥδες που τον πέρασαν για αντάρτη).- Οδυσσέας Φραντζανάς του Ευαγγέλου (στρατεύτηκε βιαίως το 1948 στον Δημοκρατικό Στρατό, σε ηλικία 14 χρονών, και από τότε αγνοείται η τύχη του). Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν και δύο άλλου είδους «θύματα»: - Ουζούνης Αντώνης. Διέφυγε και εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό το 1947, όταν απεκαλύφθη ότι επικοινωνούσε με τους αντάρτες. Το 1949 κατέφυγε στη Βουλγαρία όπου και απεβίωσε χωρίς να ξαναδεί το σπίτι του.- Κολτσιάκη Ελένη: Στρατεύτηκε βιαίως στον Δημοκρατικό Στρατό, όπου ερωτεύτηκε έναν «γνήσιο» αντάρτη, και το 1949 διέφυγε μαζί του στη Βουλγαρία. Στη δεκαετία του 1980 «καταξιώθηκε» να επισκεφτεί για λίγες μέρες τους δικούς της.

6) ΟΤΑΝ ΣΚΟΝΤΑΨΑ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΚΟΥΡΕΑΜια μέρα, αρχές Ιουλίου του 1947, είχα πάει από το πρωί στο χωράφι. Οι μεγαλύτεροι θα «γιόμοζαν» τα καπνόφυτα ενώ εγώ, έξη χρονών τότε, θα έκανα βοηθητικές δουλειές. Έγινε 9 η ώρα, ο ήλιος άρχισε να καιει και η μάνα δεν φάνηκε ακόμα. Είχε καθυστερήσει στο σπίτι για να ταΐσει τ’ αρνίθια και το γρούν(ι), να πλύνει τ’ αγγειά, να τακτοποιήσει τα στρώματα, να μαϊλαντίσει το γάλα κλπ. Επιτέλους την είδα από μακριά να έρχεται. Έκανα να τρέξω προς το μέρος της αλλά ξαφνικά... Ξαφνικά το πόδι μου σκόνταψε πάνω σ’ ένα ...χέρι! Τρόμαξα. Το χέρι ήταν αιμόφυρτο, γαντζωμένο στο χώμα, και ξεπρόβαλλε από ένα αιμόφυρτο ανθρώπινο σώμα. Ο πατέρας μου, άκουσε την πνιγμένη κραυγή που έβγαλα και έτρεξε προς το μέρος μου. Με πρόσταξε να απομακρυνθώ. Ύστερα, πλησίασε το μακάβριο εύρημα και το περιεργάστηκε στα γρήγορα. Φώναξε σε όλους ότι σταματά η δουλειά και γυρνάμε σπίτι. Ο ίδιος κατευθύνθηκε στην Κοινότητα του Ξυλότρου και ενημέρωσε τον Πρόεδρο.Το κατακρεουργημένο σώμα ανήκε στον τότε κουρέα του χωριού, τον Σωτηριάδη. Σύμφωνα με τις μετέπειτα περιγραφές του πατέρα μου, έφερε πολλαπλές μαχαιριές,

6

με αποκοπές οργάνων κλπ, που δεν χρειάζονται περαιτέρω διευκρίνιση. Ήταν νεόφερτος στο χωριό, δεν ξέρω από πότε. Δεν έκρυβε τις αριστερές του πεποιθήσεις. Σε φιλικές προτροπές συγχωριανών, να μην εκδηλώνεται διότι κινδύνευε, απαντούσε: «Εγώ και αν πεθάνω, ο σπόρος που έχω σπείρει θα φυτρώσει»! Μαζί με τη γυναίκα του Περσεφόνη και τον μοναχογιό του Σωτηράκη, ζούσαν σε ένα φτωχόσπιτο που βρισκόταν στη θέση όπου σήμερα είναι το σπίτι των κληρονόμων του Νίκου Βασιλ. Βασιλούδη. Δεν εντοπίστηκαν ποτέ οι δολοφόνοι. Κάποιες υποψίες ψιθυρίζονταν από τους μεγαλύτερους αλλά δεν θα υπεισέλθω σ΄αυτές. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το έγκλημα το έκαναν κάποιοι υπερδεξιοί, που τότε είχαν το πάνω χέρι.Άλλο ένα έγκλημα έκαναν οι δεξιοί (ή παρουσιαζόμενοι ως τέτοιοι) τον προηγούμενο χρόνο. Θύμα ένας Αρμένος, αρραβωνιασμένος με τη Γιωργιά Μαντζιούκα. Κατάγονταν από τη Σησαμιά, το έγκλημα όμως έγινε στο Ξυλότρο, και να γιατί: Η μεγαλύτερη αδερφή της Γιωργιάς είχε παντρευτεί στο Ξυλότρο, με έναν δεξιό που οι αριστεροί είχαν δολοφονήσει τον Οκτώβριο του 1944 στο δρόμο προς Βροντού, μαζί με άλλους 360 (μεταξύ αυτών και άλλοι πέντε Ξυλοτρονοί). Οι δυο αρραβωνιασμένοι νέοι επέλεξαν να μείνουν στο Ξυλότρο, φιλοξενούμενοι στη συγγενή τους, προφανώς με τη σκέψη ότι οι διώκτες τους δεν θα τολμούσαν να μπουν στο σπίτι ενός δολοφονημένου δεξιού. Όμως, ένα βράδυ οι εγκληματίες εισέβαλαν και πήραν τον Αρμένο «για μια ανακρισούλα», χωρίς επιστροφή.Κλείνοντας εδώ την πόρτα της θύμησης, μεταφέρω μια προτρεπτική ευχή: Ποτέ να μην ξαναζήσει κανένας τέτοια μαύρα χρόνια! Ο καθένας ας κρατά τα πιστεύω του, χωρίς μίσος προς τους φρονούντες τα αντίθετα. Χωρίς εκφράσεις μίσους. Χωρίς βρισιές. Χωρίς βιαιότητες. Όλα αυτά αποτελούν προθάλαμο απάνθρωπων προδιαθέσεων που δυνατόν να μεταλλαγούν σε εγκλήματα, αν συμβεί να εξελιχθεί ανώμαλα η γενικότερη κατάσταση. Τότε είναι που οι δειλοί, και τα πάσης φύσεως καθάρματα, παρουσιαζόμενοι είτε ως αριστεροί είτε ως δεξιοί, επιπλέουν σαν φελλοί, οργιάζοντας και δολοφονώντας ανάνδρως και εκ του ασφαλούς.

7