48

مقاالت علمي

تهيه و تنظيم: محمد رضا عادل زاده، مديريت امور فنى، شركت نفت و گاز پارس

محل تعبيه چوك يا كاهنده جريانى

:(Choke Flange) ــده ــه كاهن ــل تعبي محــرلوله (Flange) تعبيه ــد، دو س ــير تولي ــت قبل از ش درســده قرار داد و در ــوان در داخل آن ها كاهن ــود كه مي ت مي شــت ــواردي كه چاه به طرف واحد بهره بردارى در جريان اس مــرار مي گيرد. كاهنده، ــتفاده ق در كنترل مقدار دبي مورد اســار جرياني به كار براي كنترل و تنظيم دبي توليدي چاه و فش

ــود. برده مي شــار چاه و فشار ــار لوله مغزي يا فش ــار قبل از كاهنده، فش فشــارخط جرياني به طرف واحد بهره برداري بعد از كاهنده، فش

ــد. مي باشــش ــه آت ــير روي لول ــد از ش ــوخت، بع ــه س ــده لول كاهن

ــردد. ــب مي گـ (Burning Line Valve) نصــرلوله ــود روي لوله آتش، دو س ــير موجـ ــد از ش ــت بع درس(Flange) تعبيه مي شود كه مي توان در داخل آن ها كاهنده ــرار داد و در مواردي كه چاه به طرف گودال آتش در جريان ق

ــتفاده قرار مي گيرد. ــت در كنترل مقدار دبي مورد اس اس

شير سوخت و لوله سوخت (Burning Valve & Burning Line)

ــير ــش :(Burning Line Valve) ش ــه آت ــير روي لول شــت كه در ابتداي لوله سوخت و در انتهاي دروازه ا ي 4 اينچي اس

تله سنگ قرار گرفته است. (Loose) هنگامي كه توليد چاه از اليه هاي ماسه سنگي سست باشد، اغلب همراه نفت توليدي مقداري ماسه نيز توليد مي شود ــد و مانع از آن ــنگ جمع مي گردن ــرور زمان در تله س ــه به م كــود كه نفت به طرف واحد بهره برداري جريان داشته باشد. مي شاگر اختالف فشار قبل و بعد از تله سنگ خيلي زياد شود، معلوم مي شود كه صافي تله سنگ كثيف شده و بايد براى تميز كردن ــير بهره برداري را به طور آن اقدام نمود. بدين صورت كه بايد شكامل بسته و بعد شير روي لوله سوخت را به آرامي باز كرد؛ در نتيجه سنگ و مواد زائد ديگر كه در تله سنگ جمع شده، خارج خواهند شد و تله سنگ تميز مي شود. لوله سوخت: بالفاصله بعد از كاهنده، لوله ا ي (معموالً 4 اينچ) كشيده مي شود كه تا گودال ــير جريان چاه آتش مجاور چاه امتداد مي يابد و در حقيقت مس

تا گودال آتش خواهد بود.

تسهيالت سرچاهي(Welhead Facilities)

شـير عمقي (Dipping Valve): روي قسمت بااليي درخت كريسمس (در چاه هايي ــي ــد از اين اتصال قرار مى گيرد) و براي بررس ــتند، بع ــر خم هس ــه مجهز به لوله دو س كفشارهاي دروني چاه، گرفتن نمونه جهت تعيين مشخصات نفت در اعماق مختلف، تزريق ــر چاه (با نصب ــار س ــيد در چاه، آزمايش حرارت چاه در اعماق مختلف و خواندن فش اســنج در باالى آن) مورد استفاده قرار مي گيرد. اين شير كه در حقيقت مجراي ورود فشارس

ابزار مختلف به چاه مي باشد، معموالً در اندازه هاي مختلف 2، 3 و4 اينچ موجود است.لوله دو سـر خم يا قسـمت منحني دار (Swept Bend): اين لوله فقط براي انحراف گاز و نفت با يك زاويه معين به طرف لوله جرياني نفت نصب شده و جريان نفت را طوري

تغيير مي دهد كه از ضربه هاى مستقيم نفت به لوله و صدمه ديدن آن جلوگيري كند. شير ايمني سطحي: شيري است كه پايلوت هاي آن روي دو فشار حداقل و حداكثر تنظيم گرديده و وقتي فشار لوله جريانى نفت به حداقل يا حداكثر برسد، به طور خودكار احتمالي جلوگيري نيز خطرهاى و آن به ايجاد صدمه و لوله تركيدن از و بسته شده مي نمايد. اين شير روي شير اصلي بااليي قرار مي گيرد و اندازه آن معموالً 6 اينچ مي باشد.

شـير اصلي بااليي (Top Main Valve): اين شير روي شير اصلي زيرين قرار گرفته ــرچاهي انجام مي گيرد. ــير و شير ايمني س ــط اين ش ــته كردن چاه توس و عموماً باز و بســت. در مواقعي كه لوله چاه از باالي شير اصلي ــخصات آن شبيه شير اصلي زيرين اس مشــتفاده مي شود. ــير براي بستن چاه اس ــيب ببيند از اين ش ــير بهره برداري آس بااليي تا ش

اين گونه شيرها راRemove Valve مي گويند.نقطه مهم ترين و دارد قرار جانبي شيرهاي باالي در شير اين زيرين: اصلي شير دسترسي به چاه است. معموالً از نوع دروازه اي بوده و معموالً در اندازه 6 اينچى مي باشد.

شير عمقي (Dipping Valve)

شير ايمني سطحي (Surface Safety Valve)

لوله دو سر خم يا زانوى توليد (Swept Bend)

شير اصلي بااليي (Top Main Valve)

شير اصلي زيرين (Bottom Main Valve)

ب) از سرلوله پايين (Base Flange) تاسرپوش بااليي

معرفى تسهيلــــــ

Pتست محنى دارswoop Band

شيرهاى ايمنى

شيرهاى اصلى شير توليد

محل نصب

PP

P

شيرهاى جانبى (روى جدارها)به طرف واحد بهره بردارى

شير لوله آتش محل اندازه گيرى فشار

تله سنگ

به طرف گردال آتش

محل نمونه گيرى از سيال داخل لوله آتش

P

49

ماهنامه اكتشاف و توليد/ شماره 99 / اسفند ماه 1391- فروردين ماه 1392

پس از انجام عمليات حفارى و نصب وسايل درون چاهى، تاج چاه شامل يك سري از شيرهـا ــيال روي چاه هاي نفت و گاز قرار داده مى شود ــار و دبى جـريان س و لوله ها براي كنترل فشــهيالت سر چاهى ــيرهـا و اتصاالت، تس و دكل حفارى ترخيص مى گردد. به اين مجموعه شيا درخـت كريسمس (X – Mass Tree) مي گويند. همچنين از اين مجموعه كـه بـه سـرلوله ــت بـا ــوند، براي كنترل چـاه در طـول فرآيندهـايي مثل عمليات شكس مغزي متصل مي شــيد، تزريق آب و آزمايش عملكـرد چـاه استفاده مي شود. تاسيسات سـر چـاهي، با توجه اس

به فشار سرچاهى انتخاب مي شوند و به طور كلي به دو دسته تقسيم مي گردند: الف) از سرلوله پايين (Base Flange) تا سرپوش بااليي

ب) كليه قسمت هاي مجاور چاه و در ارتباط با توليد از چاه كه شامل ادوات زير مى باشد:1ـ تله سنگ 2ـ شير توليد

3ـ لوله جرياني 4ـ شير سوخت 5ـ لوله سوخت 6ـ چوك يا كاهنده جريان

الف) كليه قسمت هاي مجاور با چاه و در ارتباط با توليد از چاه

تله سنگ (Stone Trap)

لوله ا ي است به شكل T كه بين زانوي توليد يا لوله دو سر خم، شير سوخـت و شير بهره بـرداري قـرار دارد. در بعضي موارد بين اين لوله و لوله دو سر خم نيز يك شير دروازه اي قرار داده مي شود. تله سنگ براي جلوگيري از عبور قطعات سنگ جدا شده از سنگ مخـزن يا ذرات ديگري است كه از ته چـاه همراه نفت خارج مي شوند. اين وسيله مانع ورود سنگ ها به دستگاه بهره برداري مي شود. اختالف فشار دو سر تله سنگ، نبايد بيش از 2 تا 3 پام باشد. وجود اختالف فشار 10 تا 20 پام بين دو سر اين وسيله، بيانگر وجود مقداري شن و ذرات ديگر، همراه نفت در قسمت هاي صافي است. و مسدود شدن تدريجي شيارهاي آن را به دنبال دارد. تله سنگ به شكل لوله اي دو جداره با ضخامت بيش تر از لوله هاي مجاور خود مي باشد. در جدار تعبيه ورودي لوله، شيارهايي در جهت جريان سياِل اين داخلي شده، كه براي ته نشين شدن ذرات موجود در نفت خروجي از چاه، قبل از ورود به خط لوله بهره برداري مي باشد. طـول اين وسيله، در دو محـل خروجي داراي است. يا كمي بيش تر متر حـدود 5/1 سيال مي باشد كه يكي در انتهاي آن و به طرف گودال آتش است و ديگري در سطح جانبي آن (نزديك تر به انتهاي آن) موجود است

كه محل اتصال لوله نفتي چاه نيز هست.

شير توليد و لوله جرياني(Production Valve & Flowing Line)

شير توليد (Production Valve)، روي لوله ا ي كه به طرف كارخانه جريان دارد و متصل به سطح جانبي تله سنگ مي باشد، قرار گرفته و براي باز و بسته كردن چاه از آن استفاده مي شود. معموالً از نوع شيرهاي دروازه ا ي است. اين شير در ابتداي لوله توليد چـاه قرار دارد و معموالً براي برگرداندن توليد چـاه بـه گـودال آتش (Burning Pit) يا واحد بهره برداري استفاده مي شود. اندازه معمولي آن 6 اينچ است. در مواقع عادي براي بستن چاه از شير بهره برداري استفاده مي شود. البته، جهت ايمني بيش تر مي توان از شير ايمني خودكار نيز استفاده كرد و چاه را بست ولي در هنگام باز كردن چاه براي آن كه فشار هر دو طرف شير ايمني خودكار يكي شود، بايد حتماً شير بهره برداري بسته شود؛ از

اين جهت براي باز كردن چاه بايد وقت و انرژي بيش تري صرف كرد.استفاده بهـره برداري مورد به واحـد انتقال نفت چـاه توليد كه جهت لوله قرار مي گيرد، بعد از شير توليد شروع مي شود و با توجـه به موقعيت چـاه به سمت نزديك ترين واحد بهره برداري به چاه يا كارخانه هاي تفكيك كشيده مي شود. قطر لوله هاي جريانى نفت بستگي به قدرت توليد چاه (مقدار نفت اينچ اندازه هاي 6 و 8 از چـاه) و مشخصات منطقه دارد، بهره برداري مورد لوله دارد، تفكيك كننده سرچـاهي (چاهي كه معمولي هستند نمونه هاي توليد آن به سمت تفكيك كننده كشيده خـواهد شد). طول لوله توليد بستگي

به دوري و نزديكي چـاه از واحـد بهره برداري مورد نظر دارد.

آدرس:تهران- تقاطع خيابان طالقانى و حافظ- خيابان رودسر- مركزى سوم طبقه اول- اتاق 114 - دبيرخانه ماهنامه اكتشاف و توليدekteshaftolid@yahoo.com ekteshaftolid@nioc.ir :تلفن ونمـابـر: 88943679 آدرس الكترونيكى

ــــــــــات سرچاهى