ERNST FRAENKEL • İkili Devlet

The Dual State. A Contribution to the Theory of Dictatorship© 1941 Ernst FraenkelBu kitabın yayın hakları Oxford Publishing Limited’dan alınmıştır.

İletişim Yayınları 2897 • Politika Dizisi 202ISBN-13: 978-975-05-2919-1© 2020 İletişim Yayıncılık A.Ş. / 1. BASIM1. Baskı 2020, İstanbul

EDİTÖR Tanıl BoraKAPAK Suat AysuUYGULAMA Hüsnü AbbasDÜZELTİ Remzi AbbasDİZİN Berkay Üzüm

BASKI Ayhan Matbaası · SERTİFİKA NO. 44871Mahmutbey Mahallesi, 2622. Sokak, No: 6/31 Bağcılar 34218 İstanbulTel: 212.445 32 38 • Faks: 212.445 05 63

CİLT Güven Mücellit · SERTİFİKA NO. 45003Mahmutbey Mahallesi, Devekaldırımı Caddesi, Gelincik Sokak,Güven İş Merkezi, No: 6, Bağcılar, İstanbul, Tel: 212.445 00 04

İletişim Yayınları · SERTİFİKA NO. 40387Cumhuriyet Caddesi, No. 36, Daire 3, Seyhan Apartmanı,Harbiye Mahallesi, Elmadağ, Şişli 34367 İstanbulTel: 212.516 22 60-61-62 • Faks: 212.516 12 58e-mail: iletisim@iletisim.com.tr • web: www.iletisim.com.tr

ERNST FRAENKEL

İkili DevletDiktatörlük Teorisine Bir Katkı

The Dual StateA Contribution to the Theory of Dictatorship

Der Doppelstaat

ALMANCADAN ÇEVİREN Tanıl Bora

ERNST FRAENKEL 1898’de Köln’de Yahudi bir tüccar ailesinde doğdu. Gönüllü askere yazıldığı Birinci Dünya Savaşı’nda cephede yaralandı. Savaştan sonra hukuk öğrenimi gördü. 1926-1938 arası avukatlık yaparken, Alman Metal İşçileri Sendi-kası’nın da vekiliydi. Nazi iktidarında “gazilik” unvanı sayesinde Yahudi olmasına rağmen çalışma izni aldı. Bu arada çeşitli yeraltı direniş gruplarına katkıda bulundu. Tutuklanacağına dair aldığı duyum üzerine 1938’de İngiltere’ye, 1939’da oradan ABD’ye iltica etti. 1941 yılı başında İkili Devlet’i İngilizce olarak yayımladı. Amerikan hukukunu öğrenmek için Chicago’da yeniden üniversite öğrenimi aldı. Muhtelif sosyal bilim araştırma projelerine katıldı, eleştirel sol çizgisiyle ünlenen New Sc-hool’da ders verdi. 1945-1951 arası Kore’nin yeni anayasasının hazırlanmasıyla ilgili ABD hükümetine danışmanlık yaptı. 1951’de Almanya’ya döndü, Berlin’de üniversitelerde ders verdi. Ara ara ABD üniversitelerinde çalışmayı da sürdürdü. 1967’de emekli olduktan sonra birçok ödüle layık görüldü. 1968 öğrenci hareketini dogmatik bularak eleştirel yaklaştı. 1974’te İkili Devlet’in Almancasını yayımladı. 1975’te Berlin’de öldü.

Karıma,

Onun feragatli ihtimamı ve yorulmak bilmez yüreklendirmesi olmasaydı, bu kitap ortaya

çıkamazdı. Bürokratikleşmiş hukuksuzluğun beraber yaşadığımız zor yıllarını anarak.

– ERNST FRAENKEL

İÇİNDEKİLER

Almanca Basıma Önsöz (1974) .......................................................................................................................11Amerikanca Basıma Önsöz (1940) ..............................................................................................................23Amerikanca Basıma Giriş (1940) ..................................................................................................................27

BİR İNCİ BÖLÜM

İkili Devletin Hukuk Düzeni .........................................................................................................331 Önlem Devleti ....................................................................................................................................................35

Önlem devletinin oluşumu ...........................................................................................................................35Yetkilerin bölüşümü ve sınırlanması ..................................................................................................40

Genel yetki düzenlemesi ......................................................................................................................40Devletin polis makamları .....................................................................................................................43

Hukuk devletinin ilgası ...................................................................................................................................44Tarihsel ön not ..............................................................................................................................................44Yargı kararları aynasında hukuk devletinin çözülüşü.................................................52

Anayasa hukukuna bağlı kısıtların tasfiyesi .......................................................................52Diğer yasal kısıtların tasfiyesi .....................................................................................................55Polis yasasındaki kısıtların tasfiyesi .......................................................................................61Mahkeme denetiminin bertaraf edilmesi ..............................................................................66

Ön açıklama ................................................................................................................................66İdare mahkemelerinin denetimi ....................................................................................69Asliye hukuk mahkemelerinin denetimi ...................................................................74Ceza mahkemelerinin denetimi .....................................................................................78

Önlem devletinin bir organı olarak parti ...............................................................................81Önlem devletinin nesnesi olarak Siyasi-Olan .....................................................................86

Önlem devleti eylemde ...................................................................................................................................99Biçimsel rasyonelitenin reddi ..........................................................................................................99Zındıkların takibatı ................................................................................................................................103

2 Önlem Devletinin Sınırları ..............................................................................................................1153 Norm Devleti ....................................................................................................................................................125

İkili devlet ve güçler ayrılığı...................................................................................................................125Önlem devleti ve hükümet ...............................................................................................................125Norm devleti ve idarenin takdiri ................................................................................................128

Norm devletinin güvenceleri ..................................................................................................................131Norm devletinin güvencesi olarak nasyonal sosyalizm ..........................................131Norm devletinin güvencesi olarak mahkemeler ...........................................................133

Hukuk kurumlarının koruyucusu olarak norm devleti .................................................135Ticaret özgürlüğü .................................................................................................................135Ahde vefa ...................................................................................................................................137Özel mülkiyet ...........................................................................................................................139Rekabetin dürüstlüğü .......................................................................................................140İş hukuku ...................................................................................................................................142Gayri maddî mülkiyet hakkı ..........................................................................................144

Norm devleti ve parti programı ................................................................................................145Ortak yarar özel yarardan önce gelir .......................................................................145Irk düşüncesi ...........................................................................................................................151Yahudilerin statüsü ............................................................................................................154

Norm devletinin organları olarak loncalar ........................................................................164İktisadi özyönetim.............................................................................................................................164Alman Emek Cephesi ......................................................................................................................170

İ K İNC İ BÖLÜM

İkili Devletin Hukuk Öğretisi ..................................................................................................1751 Rasyonel Doğal Hukukun

Nasyonal Sosyalizm Tarafından Reddi ..........................................................................177

2 Nasyonal Sosyalizmin Doğal Hukukla Mücadelesi ........................................189Hıristiyan doğal hukuku ..............................................................................................................................189Dünyevî doğal hukuk .....................................................................................................................................198

3 Nasyonal Sosyalizm ve Cemaatçi Doğal Hukuk ................................................213Toplumsal ve cemaatsel doğal hukuk ............................................................................................213Cemaatçi doğal hukuk ve “Somut Düzen Düşüncesi” ....................................................221

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İkili Devletin Hukuki Pratiği ....................................................................................................2351 İkili Devletin Hukuki Tarihi ...........................................................................................................237

İkici [düalist] devlet olarak ikili devlet ........................................................................................237Prusya ve Almanya’da ikili devletin tarihi ..................................................................................243

Mutlak monarşinin temelleri .........................................................................................................243Aydınlanmış mutlakiyetçilik ...........................................................................................................246Mutlakçı bürokrasi .................................................................................................................................249Hukuk devleti ..............................................................................................................................................257

2 İkili Devletin Ekonomik Temelleri .......................................................................................2613 İkili Devletin Sosyolojisi ...................................................................................................................283

İşletme topluluğu ve iş mangası .........................................................................................................283Millî cemaat ve silahlanma konjonktürü .....................................................................................294Nasyonal sosyalist teoride Siyasi-Olan kavramı ..................................................................298

EK I Reich İş Mahkemesi’nde Görülen Delatowsky ve Şerikleri – Yeni Alman Defin Sandığı Davası .................................................................................................309

EK 2 Berlin Asliye Mahkemesi’nde Bir Dava ....................................................................................313EK 3 Davalar Listesi ..............................................................................................................................................315

DİZİN ....................................................................................................................................................................................319

11

Almanca Basıma Önsöz (1974)

İngilizcesi The Dual State diye adlandırılan bu kitabın son noktasını koyduğum 15 Haziran 1940’ın üzerinden çeyrek yüzyıldan fazla zaman geçti. The Dual State, nasyonal sos-yalist Almanya’da yasadışı olarak kaleme alınan ve yasadı-şı olarak Almanya’dan kaçırılan Doppelstaat’ın ilk biçiminin çevirisi idi, 1938 sonbaharındaki ilticamdan sonra bu ilk bi-çimi özenli bir şekilde gözden geçirmiştim. Bu revizyon, bu taslağın yazıldığı koşulların olağandışılığıyla açıklamakta zorluk çekmeyeceğimiz bir dizi yanlış anlama ve belirsizli-ği gidermek için gerekli idi. Gereken değişiklikler çoğunluk-la ayrıntılara dairdi. Yapısı ve çıkarsamaları itibarıyla ilk İki-li Devlet ve son biçimi aynıdırlar. Aynı kaynaklara dayanıyor olmaları da bunu pekiştirir.

O vakitler bir an için bile, ilkin Almanca yazılan kitabın günün birinde Almanca yayımlanabileceğini düşünmemiş-tim. Benim için duygusal değeri olan ilk taslağı saklamışken yayımlanacak olan nihaî metnin Almancasını saklamamış olmamın açıklaması bu olabilir. Kitabın Almancasının defa-larca talep edilen yayımlanışı da bu nedenle ancak İngilizce-

12

ye çevrilmiş olan metnin Almancaya geri çevrilmesi yoluyla mümkün olabildi. Bu çeviri yapılmış bulunuyor. Elinizdeki kitap metnin Almancaya geri çevrilmiş halidir.

Bir metnin ilk yazıldığı dile geri çevrilmesi zaten genel ola-rak çok zorluk çıkartır; hukuk ve siyaset bilimiyle ilgili bir metinde bu zorluklar bilhassa artar – hele, yazımında sade-ce bilimsel değil aynı zamanda politik hedefler de güdüldüy-se. Metin yazılır ve İngilizceye çevrilirken, Üçüncü Reich’ın1 egemenlik yapısını sosyal bilimler tahsili görmüş Amerikan okuruna aşina olan bilimsel kategorilerle açıklamaya, gerek-tiğinde bu kategorileri onlara anlaşılır kılacak şekilde uyar-lamaya özel önem verilmişti. “Olağanüstü hal” ve martial law [sıkıyönetim] gibi temel kavramlara işaret etmekle yeti-neyim. Lakin Almanca metnin İngilizceye çevirisi ancak ay-nı zamanda kavramların nasyonal sosyalist sistemden Ame-rikan hükümet sistemine aktarımı halinde anlamlı olabilirdi.

O bakımdan Almancaya geri çevirirken bu aktarım süre-cini tersine çevirmek kaçınılmazdı. Bu da, kitabın birçok ye-rinde, olabildiğince kelimesi kelimesine çevirmek gerekti-ği önkabulünden feragat edip, belirttiğimiz referanslardan yararlanarak ilk baştaki metni yeniden inşa etmek zorun-luluğunu doğurdu. Özellikle kitabın ilk kısmının kimi bö-lümlerinde bunu yapmak lâzımdı, metnin hukuki olmayan bölümlerindeyse bu zorluk ancak münferit olarak göster-di kendini.

Böylece, polis uygulamalarının mahkeme tarafından de-netimiyle meşgul olan bölüm büyük ölçüde yeniden yazıl-dı, güçler ayrılığı ile ilgili bölümden ise feragat edildi – zira

1 Üçüncü İmparatorluk. Nazi rejimi kendini böyle tanımlıyordu. Buna göre Bi-rinci İmparatorluk Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu, İkinci İmparatorluk 1871’de kurulan Alman Birliği, üçüncüsü 1933’te kurulan yeni rejimdi.

Bilvesile çeviriye katkıları için Deniz Cankoçak ve Ece Göztepe’ye, destek-leri için Mithat Sancar, Işıl Kurnaz, Serdar Tekin ve Nilgün Toker’e çok teşek-kür ederim – ç.n.

13

Alman güçler ayrılığı öğretisi öncelikle Montesquieu’ye da-yanırken, Amerikan güçler ayrılığı öğretisinde Locke etki-si ağır basar.

Bu çalışma, Manuela Schöps hocanın yardımı olmadan gerçekleştirilemezdi. Olağanüstü zorlu bir iş olan metni Al-mancaya geri çevirme görevini üstlendi, onu ilk Almanca taslağın (mevcut olduğu kadarıyla) diline uydurarak İngiliz-ce kitapla uyumlu bir Almanca metin meydana getirdi. Al-mancaya geri çeviri işi, onun hukuk bilimi, sosyoloji, siyaset bilimi ve iktisat gibi (tarihi hiç konu etmiyorum) farklı di-siplinlerin düşünsel süreçlerine nüfuz etmesini gerekli kıl-dı. Bu görevin üstesinden gelmek, ancak onun geniş irfanı ve yöntemli tahsil birikimi sayesinde mümkün oldu. Ona en derin hislerimle şükranlarımı sunuyorum.

Kitap kendisini, benim ilticamdan önce vuku bulmuş olan hadiseleri ele almakla sınırlıyor. Bunun tek istisnası, ülke-den ayrılmamdan birkaç hafta sonra cereyan eden Kristal Gece’nin2 de içerilmiş olmasıdır. Bu da izah ediyor ki, eliniz-deki kitapta Üçüncü Reich’ın yalnızca savaş öncesi dönemi tahlil edilmiştir.

The Dual State, ilk olarak 1940-1941 yılbaşında New York’ta Oxford University Press tarafından yayımlandı. Ki-tap hakkında çok sayıda Amerikan ve İngiliz bilimsel dergi-sinde değerlendirmeler çıktı. Bu değerlendirmelerin eksik-li bir listesi Book Review Digest’in 1941 tarihli 318. sayısın-da bulunabilir. Kitap yayımlanmasından yaklaşık on yıl son-ra tükendi. 1949’da Octagon Books (New York) tarafından Oxford University Press’in onayıyla The Dual State’in değiş-tirilmemiş bir yeni baskısı yapıldı.

2 Reichskristallnacht: Reich’ın kristal gecesi. Paris’te bir Alman diplomatının Ya-hudi suikastçı tarafından vurulması üzerine “millî öfke” adına resmen kışkır-tılan linç saldırılarıyla 9 Kasım 1938 gecesi bütün ülkede Yahudilerin evleri, dükkânları, kurumları, mezarlıkları tahrip edildi. “Kristal gece”, o gece ülke ça-pında “camların çerçevelerin inmesi” nedeniyle çıkmış bir adlandırmadır – ç.n.

14

Kitap bir ülke içi ilticanın ürünüdür. Elinizdeki Alman-ca metnin de temelini oluşturan ilk biçimi, hukuksuzluk ve terör atmosferinde ortaya çıkmıştı. Nasyonal sosyalist Ber-lin’de toparladığım kaynak malzemesine ve günbegün ken-dilerini bana dayatan izlenimlere dayanır. Kitap, onlarla ma-nen ve zihnen baş edebilmek için bu izlenimleri ve bilgileri teorik bir çerçeveye oturtma ihtiyacından doğmuştur. Bun-lar, tamamen olmasa da geniş ölçüde, 1933-1938 arasında Berlin’de avukatlık faaliyetlerime yaslanırlar.

Yahudi olmama rağmen, savaşa [Birinci Dünya Savaşı] ka-tılmış olduğum için 1933’ten sonra da avukatlık yapma iz-nim vardı. Yurttaş olarak varoluşumun iç çelişikliği, Hitler rejiminin çelişkili yapısına özellikle dikkat etmemi sağlıyor-du. Yasaya göre baronun eşit haklı bir üyesi olmama rağ-men, sürekli hepsi “devlet partisi”nden kaynaklanan müş-külatlar çıkarılıyordu bana, suçlamalara ve aşağılamalara maruz kalıyordum. Hitler diktatörlüğünün idare ve yargı pratiğinin gerçekliğine gözlerini kapatmayan hiç kimsenin, devletin ve partinin hayatın geniş alanlarında hukuk düze-ninin geçerliliğini şüpheli hale getiren ama aynı zamanda da başka türlü değerlendirilen durumlarda o hukuk kuralı-nı bürokratik bir titizlikle uygulayan arsız sinizminden etki-lenmemesi mümkün değildi.

Hitler rejiminin işleyişi hakkında avukatlık pratiğimin ic-rası sayesinde kesbettiğim vukufa dayanarak, kendi yasala-rına genel olarak uyan “norm devleti” ile aynı yasaları hiçe sayan “önlem devleti”nin yan yanalığında, nasyonal sosya-list egemenlik düzenini anlamanın bir anahtarını bulduğu-ma inanıyordum.

Henüz bu hipotezin Hitler rejiminin anatomisini ve fizyo-lojisini daha iyi anlamaya uygun olup olmadığını ortaya çı-karma amacıyla malzeme toplayıp emniyete almaya başladı-ğımda, şunun tamamen bilincindeydim: Teröre dayanan to-

15

taliter bir diktatörlükte politik açıdan hassas bir konuyu in-celemeye cesaret göstermeleri halinde geleneksel bilimsel yöntemleri rahatsız edilmeden kullanabilecek olanlar, an-cak bu egemenlik sistemini savunanlar olabilirdi. Nasyonal sosyalizmin muhtemel hasımlarının, Üçüncü Reich’ın ana-yasal gerçekliğinin temelinde yatan hareket yasalarını açığa çıkarmaya dönük her girişimi, “vatana ihanete teşebbüs” su-çunun unsurlarını yerine getirdiği şüphesine tabi idi. Sade-ce bütün Yahudiler değil “mücadele döneminde”3 “hareke-tin karşıtları” olarak öne çıkmış “Ariler” de Üçüncü Reich’ın muhtemel hasımlarından sayılıyordu. Nasyonal sosyalist doktrine göre, kökenleri veya politik geçmişleri nedeniyle, bunlar devlet teorisi çalışmalarında zorunlu olarak devlet düşmanı neticelere varmaya yazgılıydılar.

Beni harekete geçiren soruları cevaplarken ampirik araş-tırma yöntemlerini kullanmanın mümkün olabileceği dü-şüncesini baştan bir kenara bırakmak gerekiyordu, zira böy-le bir girişimi Gizli Devlet Polisi’nden4 gizli tutmak müm-kün olamazdı. Lakin birincil malzeme olarak, avukat sıfatıy-la girdiğim davaların tahliline dayanmak da söz konusu ola-mazdı. Böyle bir araştırma temelinin anlamlı sonuçlar çıkar-maya elvermeyecek kadar dar olacağını bir kenara bırakacak olsak bile, bu yöntem kolayca düşünüleceği gibi eski mü-vekkillerimin güvenliğini tehlikeye atardı ve sırf bu nedenle bile nazarı dikkate alınamazdı.

İngilizce metnin istisnaî denemeyecek kadar fazla sayı-da okuru, nasyonal sosyalist egemenlik düzeninin ikili dev-let karakterinin yargı pratiğinde kendisini nasıl ortaya koy-duğunu en azından bir iki vakada –bahsettiğim sebeplerden ötürü– açık seçik teşhir etmemiş olmama dair teessüflerini bildirmişlerdir. Bir “Ek” bölümünde bir iş hukuku bir de ce-

3 Nazi jargonunda, iktidara gelme mücadelesinin sürdüğü dönem – ç.n.4 Geheime Staatspolizei; bütün dünyada bilinen adıyla Gestapo – ç.n.

16

za hukuku davasının duruşma safahatını sunmanın, bu uya-rının gereğini yapmanın en iyi yolu olacağını sanıyorum. Reich İş Mahkemesi’ni iki defa meşgul etmiş olan iş huku-ku vakası, beni “ikili devlet” fenomenini teorik açıdan in-celemeye yönelten nihaî itkiyi vermişti; ceza hukuku vaka-sı ise tezlerimin pratik kullanışlılığını sınama fırsatını verdi.

Buna karşılık resmî karar derlemelerinde ve meslek dergi-lerinde yayımlanmış darmadağınık mahkeme kararları yığı-nını incelemeye almak bana hiç de yersiz görünmedi; bun-ların, Üçüncü Reich’ta cereyan eden ve nasyonal sosyalist yürütme ve yasama işlevlerini yerine getiren devlet organ-larının gündelik pratiğine dair sonuçlar çıkarmaya elveren toplumsal hadiseleri anlamak için bir imkân sağlayıp sağ-lamadıklarını sınayabilirdim. Başka deyişle mesele, Üçün-cü Reich’ın anayasal gerçekliğinin incelenmesinde mahke-me kararlarının kaynak malzemesi olarak ne kadar işe ya-rar olduklarıdır.

Muhtemelen, bilinmeleri rejimin hoşuna gitmeyebilecek olan mahkeme kararlarının yayımlanmasını engelleyen bir sansürün varolmuş olması gerektiğine dair akla yakın iti-raz, gerçi umumiyetle Millet Mahkemesi’nin5 ve siyasi yar-gının başka kararları için yerindedir, fakat diğer mahkeme-lerin kararları için pek geçerlilik taşımasa gerektir. Aksine, meslek dergilerinde görece sık olarak, rejimin sadık taraf-

5 Volksgericht. Düz çevirisiyle “Halk Mahkemesi” – bu terim olağandışı siyasi yargılama yapan devrim mahkemelerini ve genellikle devlet erkine karşı mü-cadele eden radikal-devrimci hareketlerin gayriresmî yargılamalarını tanım-lamakta kullanılır. Almancada Volk’un millet anlamına da geldiğini düşüne-rek, Millet Mahkemesi diye de karşılanabilir. 1934’te siyasi davalarla ilgili üst mahkeme olarak kuruldu. Hâkimlerini doğrudan Hitler’in atadığı mahkeme-nin kararları üzerine temyize gitme hakkı bulunmuyordu.

Bu vesileyle metinde Volk kavramının genellikle millet/millî olarak kar-şılandığını not edelim. Bu kelime “halk” anlamına geldiği gibi, Alman orga-nik-popülist-milliyetçi völkisch kavramı çerçevesinde, millî-olanı da tanımlar. O nedenle nasyonal sosyalizm bağlamında millî ile karşılanması tercih edil-di – ç.n.

17

tarlarının uzatılmış şerhlerle keskin eleştiriye tabi tuttukla-rı kararlar yayımlanmıştır. Yayımlanmış mahkeme kararları-nın incelenmesinin bir diktatörlük rejiminin işleyişini anla-maya katkısı ne denli sınırlı olabilirse de, nasyonal sosyalist egemenlik düzeninin şablonvari çizilmiş resmini çok sayıda anlık fotoğrafın katkısıyla düzeltmeye yardımcı olabilir. Bu anlık kayıtlar, tayin edici özelliklerinden biri hakiki karak-terini perdelemek olan bir rejimde mümkün olabileceği ka-dar gerçeğe yakındırlar.

İngilizce basıma 1940 yılında yazdığı önsözü, Almanya’da kalmış olan arkadaşlarıma kitabın tasarlanmasındaki ve ha-zırlanmasındaki katkılarından dolayı –kolayca akledilebi-lir nedenlerle– ismen teşekkür edememekten duyduğum üzüntüyü beyan ederek bitirmiştim. Toptan bir teşekkürle yetinmem gerekiyordu. Onların yardımı, öncelikle çalışma-nın sorusuna, tezlerine ve bu tezlerin temelinde yatan teorik yaklaşıma gösterdikleri eleştirel alakaya dayanıyordu. Bütün bunları formüle etme denemesine girişmeden önce hepsini onlarla konuşarak geliştirme, tamamlama ve düzeltme ola-nağı bulmamın değeri benim için paha biçilmezdi. En dar bir çember içinde vuku bulabilmelerine rağmen, bu karşı-lıklı konuşmalar benim için hayatî bir ihtiyaçtı. İç iltica ha-linin yalnızlığı içinde zihnen ve ruhen boğulmaktan kurtul-mamızı sağlıyordu. Gönüldaşlarımın bana sundukları yar-dım, kaynak malzemeleri, notları ve taslakları emin yerler-de saklamaya da uzanıyordu, onları yurtdışına “gönderme-ye” de yardımcı oluyorlardı.

Gönüldaşlarıma o zaman ifa edemediğim açık teşekkürü-mü şimdi isim vererek telâfiye kalkışmak, nafile bir jest olur-du. Birçokları bu arada hayatını kaybetti, kimileri dört bir ya-na savruldu, kimilerine karşı ise içimdeki hisleri kaybettim. Sadece öncelikle şükranla Fritz Eberhardt’ın ve hüzünle Mar-tin Gauger’in adlarını anmakla yetinmek istiyorum.

18

Kitap, illegal yer altı hareketinin bilhassa örnek gösterile-cek bir disiplinle çalışan aktif Enternasyonal Sosyalist Müca-dele Birliği’nin6 yüreklendirmesi ve daimi desteği olmaksızın ortaya çıkamazdı. Bu hareketin yerel direniş gruplarını koor-dine etmekle ve Paris’te mukim göçmen topluluğunun yöne-timiyle bağlantısını sürdürmekle görevli olan “ülke içi yöne-ticisi” Dr. Hellmut von Rauschenplat (Dr. Fritz Eberhardt) ile yıllar boyu beraber sıkı mesai yaptık. Uzun gezinti yürü-yüşlerinde illegal çalışmanın anlamı ve zorunluluğu üzerine düşünce alışverişinde bulunduk, nasyonal sosyalizm feno-menine daha fazla açıklık kazandırmaya çalıştık. Böylesi ko-nuşmaların ardından vardığımız sonuçları kısa makaleler ha-linde, stenoyla not alması için Fritz Eberhardt’a dikte ettir-dim. Bunlar Sosyalist Mücadele Birliği’nin Paris’te çıkan der-gisi Sozialistische Warte’de7 yayımlanıyor, sonra da Alman-ya’da illegal bildiriler olarak dağıtılıyordu. Bunların bazıları kısa süre önce Reformismus und Pluralismus8 adlı kitabımda basılmıştır. Makalelerin birisi, İkili Devlet’in ilk taslağını ihti-va eder. Conrad Jürgens müstearıyla yayımlanmıştır.

Fritz Eberhardt Fransız Büyükelçiliği’nin bir memuruy-la temas halindeydi. O, nasyonal sosyalizm karşıtı bir metin taslağını diplomatik eşya arasında Berlin’den Paris’e naklet-meyi kabul etti. İkili Devlet’in ilk biçimi bu şekilde özgürlü-ğe kavuşmuştu.

Avukatlık faaliyetimin son evresinde arkadaş çevremde çalışmamı sıklıkla bir demiryolu makasçısının çalışması di-ye tanımlamıştım. Şunu söylemek istiyorum: İlgilendiğim vakayı “norm devleti” çerçevesinde ele almaya ve onun “ön-

6 Internationale Sozialistische Kampfbund. Sosyal Demokrat Parti’den ve Komü-nist Parti’den ihraç edilen bir grup sosyalistin, Nazi rejimine karşı mücadele-ye odaklanan, 1925-1945 arası faaliyet gösteren platformu ve örgütü – ç.n.

7 Sosyalist gözetleme kulesi, rasathane – ç.n.8 Reformizm ve Çoğulculuk. 1973’te yayımlanmıştır (Hoffmann und Campe,

Hamburg) – ç.n.

19

lem devleti”ne düşmesine dikkat etmeyi, çabalarımın esas-lı bir parçası olarak gördüm. Arkadaşım olan meslektaşla-rım, kendilerinin de her seferinde bilinçli olarak müvekkil-lerinin hukuken cezalandırılması için gayret gösterdiklerini teyit ediyorlardı.

Lutherciler Konseyi’nin9 1941’de Buchenwald’da katledi-len hukuk danışmanı Martin Gauger’le 1934 veya 1935 yı-lında Tegel hapishanesi rahibi Harld Pöchau tarafından ta-nıştırılmıştım. O vakitler İkrar Kilisesi’ne10 ait veya onunla bağlantılı olan örgütlenmeler ve kuruluşlar, tıpkı birkaç yıl öncesinde sosyal demokratların veya sendikalı işçi hareketi-nin kuruluşlarının maruz kaldığı takibat ve baskılarla karşı karşıyaydılar. Bu sonunculara defalarca hukuki danışman-lık yapmış olduğumdan, tecrübelerimi aktarabilirdim. Ek 1’de yer alan Delatowsky ve Yoldaşları vakası, böyle bir dava-nın safahatı içinde neler olabileceğinin tasvirini sunacaktır.

Martin Gauger’le aramızdaki düşünce alışverişi önceleri rejimin kiliseyle mücadelesinin sertleşmesinden beri onun mesainin önemli bir kısmını alan hukuki ihtisas konularıy-la ilgiliydi. Konuşmalarımız somut hukuki sorunlarla sınır-lı kalmadı. Gecenin geç vakitlerine uzanan sohbetlerimiz-de “ikili devlet” fenomeninin hukuk teorisiyle ilgili, felsefî ve sosyolojik veçhelerine de sıra gelmesi kaçınılmazdı. Her ikimizin de, sohbet muhatabının büyük alt üst oluştan ön-ce dahil olduğu insan tipi hakkında kafasında çizdiği resmin ne kadar grotesk olduğunu, biraz da şaşırarak fark ettik. Biz de, bir gün sabahın erken saatlerinde “doğal hukukçular bir-lik cephesi”ni kuruverdik – bu kitabın hukuk teorisiyle ilgili kısmında mahsulünü vermiş bir olaydır bu.

9 1934’ten itibaren Nazi rejimine muhalefet eden bir Protestan çevre – ç.n.10 Bekennende Kirche. Hâkim Protestan ortodoksiye karşı çıkarak Nazi rejiminin

“arî-millî din” anlayışına “uyum sağlamaya” direnen Protestanların kilise olu-şumu – ç.n.

20

Annedora Leber’in (Das Gewissen steht auf11 kitabında) “mizah ve insanlarla geçinme becerisini” vurguladığı Mar-tin Gauger’in, Gestapo’nun hukuk danışmanı Dr. Werner Best’le görüşmesinden bahsettiği akşam, benim için unu-tulmazdır. Gauger, İkrar Kilisesi’nin el konulan paraları-nın serbest bırakılmasını sağlayabilmek için bin bir zahmet-le Best’e kadar ulaşmayı başardığında, adeta gevezelik hava-sında Best’e ikili devlet teorisini izah etme fırsatını değer-lendirmişti. Best’in Jahrbuch der Akademie für Deutsches Re-cht’e12 yazdığı bir makalede büyük ölçüde Gauger’den öğ-rendiği bazı akıl yürütmeleri geliştirmesini, teorik çabaları-mızın meş’um bir teyidi saymıştık.

“Birleşme”den13 sonra terör gittikçe daha katlanılmaz ha-le geldikçe, “Büyük Alman İmparatorluğu” giderek daha sür’atle savaşa doğru yaklaştıkça, varoluşumun temeli so-runlu hale geliyordu. Avukatlık faaliyetimin son evresinde, avukatlık yapmama izin verilmesinin esas yararını, bir avu-katlık kimlik belgesine sahip olmam sayesinde Devlet Kü-tüphanesi’ni ve Yüksek Mahkeme Referans Kitaplığı’nı kul-lanabilmekte görüyordum. Devlet Kütüphanesi “vahasın-da” Theodors Heuss, Otto Suhr, Ernst von Harnack, Hein-rich Acker ve başka bazı “güvenilir devlet düşmanları” –ta-bii tamamen tesadüfen– buluşuyorlardı. Daire biçimindeki salonda bir aşağı bir yukarı yürüyerek düşünce alışverişin-de bulunuyorduk.

O kütüphanelerde, İkili Devlet’i yazmakta ihtiyaç duydu-ğum notları aldım. İlk İkili Devlet’in ehemmiyetli bir kısmı-nı da orada yazdım.

İkili devlet hakkındaki başlangıçta daha ziyade eskiz ha-lindeki değerlendirmeleri derinleştirip tamamlayarak bu fe-

11 Vicdan ayağa kalkıyor – ç.n.12 Alman Hukuk Akademisi Yıllığı – ç.n.13 1938’de Avusturya’nın Almanya tarafından ilhakı – ç.n.

21

nomeni sistematik bir siyasi bilimsel tahlile tabi tutma planı, ilk olarak, yurtdışında önceden iltica etmiş arkadaşlarımdan Franz Neumann ve Otto Kahn-Freund’la yaptığım görüşme-lerde ortaya çıktı.

Bu kitabın Almancasının yayımlanmasının arkasında, Hannover Teknik Üniversitesi siyaset bilimi seminerinde asistan olan Dr. Alexander von Brüneck vardır. Kitabın Al-mancaya geri tercüme edilip Europäische Verlagsanstalt ta-rafından basılması gerektiğini yorulmak bilmeden savundu. Benim tekrarlayan ağır hastalıklar nedeniyle projeye istedi-ğim derecede katkıda bulunamamış olmam, onun gayretle-rinin değerini daha da büyütür. Olağanüstü bir görev anlayı-şıyla hep yardıma hazır olması, ilgisi ve anlayışı için ona de-rin bir şükran borçluyum.

Kitabın yayına hazırlığını örnek bir şekilde üstlenen, yü-rüten ve tamamlayan Europäische Verlagsanstalt’a da teşek-kür ediyorum.

Tarih asistanı Hela Rischmüller-Pörtner ve hâkim-sav-cı adayı Christiane Terveen hanımlar, bu kitabın hazırlan-masında kaynakça verilerinin kontrolüne verdikleri katkıy-la takdiri hak ettiler.

23

Amerikanca Basıma Önsöz (1940)

Bu kitabın ortaya çıkış şartları, kısa bir açıklamayı gerekti-riyor. Kitap, rejimin hasımları olmalarına rağmen nasyonal sosyalist Almanya’da yaşayıp işini gücünü sürdüren herkese dayatılan paradoksal yalıtım koşullarının ürünüdür. Yazarın amacı, Üçüncü Reich’ın hukuksal ve anayasal gelişiminin te-mel ilkelerinin tasviri idi. Onun Berlin’deki 1933’ten 1938’e kadar süren avukatlık faaliyeti, nasyonal sosyalist hukuk sistemi ile arasındaki, tezlerini sürekli pratikle sınamak için kaçınılmaz olan yakın ve kesintisiz teması sağlıyordu.

Bu kitap çalışmasının konusu için önem taşıyan bütün nasyonal sosyalist neşriyat ve ilgili kararlar yazarın elinin al-tındaydı. Ne var ki Almanya’da edinilmesi mümkün olma-yan malzemeyi, mesela Alman mültecilerin makalelerini ve yurtdışında yapılan birçok başka yayını kullanma imkânın-dan yoksundu. Taslak, yazar Almanya’yı terk etmeden kısa süre önce bitmiş bulunuyordu.

Bu kitabın yazılmasının önüne birçok zorluk çıktı. Çok sayıda arkadaşın cömert yardımları olmasa, yayımlanması mümkün olamazdı.

24

Yazar, malî destekleri için American Guild for German Cultural Freedom’a,1 New York School of Social Resear-ch’in yönetimindeki siyasi ve sosyal bilimler lisansüstü öğ-retim birimine, International Institute of Social Research’e, New York’tan Prof. Alfred E. Cohn’a, New York’tan Dr. Fritz Karsen’e ve New York’tan Dr. Frederick Pollock’a te-şekkür eder.

New York School of Social Research’ten Prof. Arthur Fe-iler, Harvard Üniversitesi’nden Prof. C.J. Friedrich, Notre Dame Üniversitesi’nden Prof. Waldemar Gurian, Chicago Üniversitesi’nden Prof. Friedrich Kessler, Smith College’den Prof. Wolfgang Kraus, Chicago Üniversitesi’nden Prof. Os-kar Lange, Chicago Üniversitesi’nden Dr. N.C. Leites, New York’tan Dr. Franz Neumann, Chicago Üniversitesi’nden Prof. Max Rheinstein, Buffalo Üniversitesi’nden Prof. David Riesman ve New York School of Social Research’ten Albert Salomon taslağı okuyup kıymetli önerilerde bulundular.

Yazar, Chicago Üniversitesi’nden Dr. Gerhard Meyer’e, Üçüncü Reich’ın iktisadi sistemiyle ilgili yayımlanmamış makalesini kullanma izni vererek gösterdiği dostluktan ötü-rü özel teşekkür borçludur.

Chicago Üniversitesi’nden Profesör E.A. Shils’e, vaktini ve yeteneklerini feci zor olan çeviri işine cömertçe sunduğu için özel olarak teşekkür ediyorum.

J. Bryan Allin taslağın, Alman Reich geleneğine aşina ol-mayan Amerikalı okur için açıklığa kavuşturulması gereken noktalar bakımından gözden geçirilmesini üstlendi. J.B. Al-lin, A. Bell ve I. Pool, her biri birer kısımda kitabı bu ihtiya-ca uydurmak için yazara dostça yardımcı oldular. A. Bell ay-rıca bazı bölümlerin sonraki gelişmeleri hesaba katarak ka-

1 Amerikan Özgür Alman Kültürüne Destek Birliği. 1935-1940 arasında Nazi rejiminden ABD’ye sığınan Alman entelektüellerine meslekî ve maddî yardım sağlayan örgüt – ç.n.

25

leme alınmasında yazara yardım etti. Yazar kıymetli yardımı için ona kalpten teşekkürünü ifade etmek ister.

Kitabın karakterini değiştirmemek için, yalnızca nasyonal sosyalist neşriyat ve ilgili mahkeme kararları dikkate alındı. Bu noktada, kitabın sadece savaşın başlamasına kadar olan hukuksal ve anayasal gelişmeleri incelediği göz önüne alın-malıdır.

Chicago Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden lisans öğren-cisi George Rotschild’e, metnin yayına hazırlanmasındaki yardımı için teşekkür etmek isterim.

Yazar, aşağıdaki yayıncılara da alıntılar için verdikleri izinden ötürü teşekkür eder:

G.P. Putnam’s Sons: A.J. Carlyle, A History of Medieval Po-litical Theory in the West, cilt 1; D. Appleton Century Com-pany: Raymond Gettel, History of American Political Thou-ght; The MacMillan Company: Charles H. McIlwain, The Growth of Political Thought in the West; J.R. Tanner, Consti-tutional Documents of the Reign of James I; John Meville Fig-gis, Studies of Political Thought from Gerson to Grotius; In-ternational Publishers Inc., Frederick Engels, The Housing Question ve Karl Marx, Capital, cilt I ve III ve The Eighteen-th Brumaire of Louis Bonaparte; Harcourt, Brace & Co.: R.H. Tawney, Religion and the Rise of Capitalism.

Ne yazık ki bu çalışmada aldığım önemli bir yardımı zik-retmekten kaçınmak zorundayım. Metnin oluşumunda ya-zarın çok sayıda arkadaşıyla yaptığı tartışmaların büyük nü-fuzu oldu, bu kişiler halen Almanya’da yaşadıkları için isim-lerinin anılmaması gerekiyor.

Chicago, 15 Haziran 1940