ERP

KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA

Mustafa Fatih YEGÜL

YÜKSEK LİSANS SEMİNERİ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI

Ocak 2002

ANKARA

i

İÇİNDEKİLER

I. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1

II. KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA (ERP) NEDİR?................................. 2

II.1. TANIMI ............................................................................................................ 2

II.2. ERP SİSTEMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ........................................... 3

II.3. ERP�NİN GELİŞİM SÜRECİ .......................................................................... 5

II.3.1 Malzeme İhtiyaç Planlamasõ (MRP)......................................................... 6

II.3.2 Kapalõ Çevrim MRP.................................................................................. 7

II.3.3 Kapasite İhtiyaç Planlamasõ (CRP).......................................................... 9

II.3.4 Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ ................................................................. 9

II.3.5 Dağõtõm Kaynaklarõ Planlamasõ ............................................................. 11

II.3.6 ERP�nin Ortaya Çõkõşõ ............................................................................ 13

II.4. NEDEN ERP?................................................................................................. 14

II.4.1 Kurumlarõ ERP Kurmaya Götüren Sebepler .......................................... 17

III. ERP YAZILIM PAZARI VE MODÜLER YAPI.......................................... 20

III.1. ERP YAZILIM PAZARINDAKİ FİRMALAR ......................................... 20

III.2. ERP PAZARINDAKİ EĞİLİMLER .......................................................... 21

III.2.1 1998 APICS Konferansõnda Ortaya Çõkan Eğilimler............................. 21

III.2.2 Yeni Eğilimler ......................................................................................... 24

III.3. ERP�NİN MODÜLER YAPISI .................................................................. 25

III.3.1 SAP R/3�de Bulunan Modüller ............................................................... 27

III.3.1.1 Malzeme Yönetimi ......................................................................... 30

III.3.1.2 Üretim planlama ve kontrol ............................................................ 32

III.3.1.3 Satõş ve dağõtõm (SD)...................................................................... 34

III.3.1.4 Proje sistemleri (PS) ....................................................................... 35

III.3.1.5 Kalite yönetimi (QM) ..................................................................... 36

III.3.1.6 Finansman (FI)................................................................................ 38

III.3.1.6.1 Finansman muhasebesi ............................................................... 38

III.3.1.6.2 Genel Muhasebe ......................................................................... 38

III.3.1.6.3 Alacak ve borç hesabõ ................................................................. 39

III.3.1.6.4 Konsolidasyon ............................................................................ 39

ii

III.3.1.7 Sabit Varlõk yönetimi...................................................................... 39

III.3.1.8 Kontrol etme (CO) .......................................................................... 40

III.3.1.8.1 Faaliyet bazlõ maliyetlendirme.................................................... 40

III.3.1.8.2 Maliyet merkezli muhasebe ........................................................ 40

III.3.1.8.3 Genel giderler ............................................................................. 40

III.3.1.8.4 Ürün maliyetlendirme ................................................................. 40

III.3.1.8.5 Ürün maliyet planlama................................................................ 40

III.3.1.8.6 Maliyet unsuru kontrolü.............................................................. 41

III.3.1.9 İnsan kaynaklarõ (HR)..................................................................... 41

III.4. ÖNDE GELEN ERP PAKETLERİNDEKİ İŞLEVLERİN

KIYASLANMASI ...................................................................................................... 42

III.4.1 Desteklenen Modüller ............................................................................. 43

III.4.2 Desteklenen Endüstriler.......................................................................... 43

III.4.3 Desteklenen Özel İşlevler........................................................................ 44

IV. ERP ÜZERİNE TARTIŞMALAR .................................................................. 46

IV.1. ERP HAKKINDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR..................................... 46

IV.2. ERP GERÇEKTEN GEREKLİ Mİ?........................................................... 48

IV.2.1 FoxMeyer Firmasõnõn İflasõ .................................................................... 48

IV.2.2 ERP Hakkõnda Eleştiriler ve Bir İstatistiksel Çalõşma ........................... 50

V. SONUÇ .................................................................................................................. 54

KAYNAKLAR .............................................................................................................. 55

iii

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1 � ERP Temel Özellikleri � Kavramsal Grafik (Hagman, 2000)........................... 5

Şekil 2 � MRP Sistemi (Acar, 1991) ................................................................................ 8

Şekil 3 � Kapalõ Çevrim MRP Sistemi (Durmuşoğlu, 1993) ......................................... 10

Şekil 4 � MRP II Sistemi (Sümen, 1994) ....................................................................... 12

Şekil 5 � ERP Sisteminin Kronolojik Gelişimi (Altõnkeser, 1994) ................................ 13

Şekil 6 � Değişen rekabet unsurlarõ (Altõnkeser 1999)................................................... 14

Şekil 7 � Kapsam Bakõmõnda ERP�nin Gelişimi (Altõnkeser, 1999).............................. 16

Şekil 8 �ERP Kurma Sebeplerinin İlişkisel Gösterimi (Ross ve Vitale, 2000).............. 18

Şekil 9 � ERP � Kurma Sebepleri ve Beklentiler (Hagman, 2000)................................ 19

Şekil 10 �Satõn Alma ya da Kendine Uygun Yazõlõm Üretme Durumu Kõyaslamasõ

(Hagman, 2000) ...................................................................................................... 26

Şekil 11 � ERP�nin Temel Modülleri ve Genel Yapõsõ (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001).. 27

Şekil 12 �SAP R/3�de Bulunan Ana Modüller (SAP, 1998).......................................... 30

iv

TABLO LİSTESİ

Tablo 1 � Dünya genelinde ERP pazarõ büyüklüğü tahmini .......................................... 20

Tablo 2 � ERP Firmalarõnõn Yõllõk Gelirleri ve Pazar Paylarõ ........................................ 21

Tablo 3 � Önemli ERP Paketlerindeki Modüller (APICS, 2000)................................... 43

Tablo 4 � Önemli ERP Paketleri Tarafõndan Desteklenen Endüstriler (APICS, 2000) . 43

Tablo 5 � Önemli ERP Paketlerinin Desteklediği Özel İşlevler (APICS, 2000)............ 44

Tablo 6 � ERP Hakkõnda Yaygõn Eleştiriler (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001) .................. 50

Tablo 7 � ERP Uygulama Maliyetleri Dağõlõmõ (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)............. 51

v

KULLANILAN KISALTMALAR

APICS : American Production and Inventory Control Society � Amerikan Üretim ve

Stok Kontrol Topluluğu; sonradan ismi Educational Society for Resource Planning

olarak değiştirilmiştir.

BS : Bilgi Sistemleri

BT : Bilgi Teknolojileri

CAD : Computer Aided Design � Bilgisayar Destekli Tasarõm

CAM : Computer Aided Manufacturing � Bilgisayar Destekli İmalat

CIM : Computer Integrated Manufacturing � Bilgisayar Bütünleşik İmalat

CRM : Customer Relationship Management � Müşteri İlişkileri Yönetimi

CRP : Capacity Requirement Planning � Kapasite İhtiyaç Planlama

DRP : Distribution Resource Planning � Dağõtõm Kaynaklarõ Planlamasõ

EDI : Elektronik Data Interchange � Elektronik Veri Değişimi

ERP : Enterprise Resource Planning � Kurumsal Kaynak Planlama

JIT : Just in Time Production � Tam Zamanõnda Üretim

KOBİ : Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler

MRP : Material Requirement Planning � Malzeme İhtiyaç Planlama

MRPII : Manufacturing Resource Planning � İmalat Kaynaklarõ Planlamasõ

SCM : Supply Chain Managment � Tedarik Zinciri Yönetimi

SRM : Supplier Relationship Management � Tedarikçi İlişkileri Yönetimi

Y2K : Bilgisayar sistemlerinde yaşanan 2000 yõlõ problemi

1

I. GİRİŞ

Geride bõraktõğõmõz yüzyõlõn son yarõsõnda insanlõğõn gösterdiği teknolojik ilerleme

belki de ondan önce yaşanan teknolojik gelişmelerin toplamõndan fazla olmuştur. Çok

hõzlõ gelişmelerin yaşandõğõ bu yarõm yüzyõla teknolojik anlamda damgasõnõ iletişim ve

bilgi teknolojilerinde yaşanan yenilikler vurmuştur. Ve yenilikler hem insanlarõn yaşam

tarzõnõ değiştirmiş hem devletlerin yönetilme şeklini değiştirmiş hem de yepyeni bir iş

altyapõsõ ve anlayõşõnõn oluşmasõnõ sağlamõştõr.

Firmalar bilgi ve iletişim teknolojisinde yaşanan gelişmelere paralel olarak yeni

yönetim ve iş yapma yaklaşõmlarõ geliştirmişler ve bilgisayar yazõlõmlarõ giderek

firmalarda hakimiyetini kurmuştur. Bu gelişmelerin vardõğõ son noktalardan birisi de

ERP�dir.

Uluslar arasõ literatürde Enterprise Resource Planning, kõsaca ERP, olarak adlandõrõlan

ve bu çalõşmanõn konusu olan sistemler Türkçe kaynaklarda genelde iki adla

anõlmaktadõr: (1) İşletme Kaynaklarõ Planlamasõ, (2) Kurumsal Kaynak Planlama. Bu

çalõşmada Kurumsal Kaynak Planlama teriminin kullanõlmasõ uygun görülmüştür, zira

bu sistemler kar amacõ güden ya da gütmeyen her türlü kurumda kullanõlabilmekte ve

bu yüzden kar amacõ güden kurumlar için kullanõlan işletme kavramõ, terimin anlamõnõ

daraltmaktadõr. Çalõşmada, Kurumsal Kaynak Planlama teriminin kõsaltmasõ olarak da

tüm uluslar arasõ literatürde sõkça kullanõlan ERP kõsaltmasõ kullanõlacaktõr.

ERP, kõsaca tanõmlanacak olursa, kurumlarõn tedarikten, dağõtõma kadar tüm iş

süreçlerini bütünleşik bir veri/bilgi yönetim sistemi desteğiyle yönetmesini sağlayan

geniş kapsamlõ ve modüler yapõya sahip bir yazõlõm paketidir. Dünya çapõnda oldukça

büyük bir pazar oluşturan bu yazõlõm paketinin üreticisi konumunda olan irili ufaklõ

yüze yakõn firma faaliyet göstermektedir.

Bu çalõşmada ERP�nin tanõmõ, tarihsel gelişimi, dünyadaki pazar yapõsõ üzerinde

durulmuş, çeşitli ERP ürünlerinin birbirleriyle olan kõyaslamasõna yer verilmiş ve ERP

hakkõnda akademik alanda ve iş dünyasõnda rastlanan tartõşmalar sunulmuştur.

2

II. KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA (ERP) NEDİR?

II.1. TANIMI

Kurumsal Kaynak Planlama�nõn ne olduğu konusuna akademik bağlamda üzerinde

anlaşõlmõş genel kavramlar bulunmasõna karşõn, tanõmõ üzerinde tartõşmalar devam

etmektedir. Kurumsal Kaynak Planlamasõ kavramõ için değişik açõlardan bakarak farklõ

tanõmlar yapmak mümkün olsa da en genel şekilde, bir şirkette süregelen tüm bilgi

akõşõnõn entegrasyonunu sağlayan ticari yazõlõm paketleri olarak tanõmlanabilir

(Davenport, 1998).

Kurumsal Kaynak Planlama kavramõna 3 farklõ şekilde bakmak mümkündür: (1) ERP,

bilgisayar yazõlõmõ şeklinde alõnõp satõlabilen ticari bir maldõr, (2) ERP, bir kurumun

tüm süreç ve verilerini tek bir geniş kapsamlõ ve bütünleşik yapõ altõnda toplayan bir

gelişim amacõdõr, (3) iş süreçlerine çözümler sunan bir altyapõnõn anahtar öğesidir

(Klaus ve arkadaşlarõ, 2000). Bu çalõşmada, yukarõda verilen bakõş açõlarõndan tek biri

üzerinde durmak yerine, ERP kavramõ her açõdan incelenmeye çalõşõlacaktõr.

Bu sistemler adlandõrõlõrken "Kurumsal" kelimesinin kullanõlmasõnõn sebebi,

kapsamlarõnõn belirli bir hizmet veya ürün üretmeye yönelik faaliyet gösteren

kurumlarõn tüm fonksiyonlarõnõ içermesidir. ERP sistemleri bütünün bu bütünü

oluşturan parçalardan daha büyük olduğu felsefesi üzerinde kurulmuştur. Bu felsefeden

yola çõkõlarak meydana getirilen ERP sistemleri, kurumlarda daha önceleri ayrõ ayrõ ele

alõnan işlevleri birbirine bağlõ bir şekilde kurumun amaçlarõnõ yerine getirmek için

çalõşan parçalar olarak ele alõr ve bundan faydalanarak kurumlardaki her türlü kaynağõn

(İşçilik, Malzeme, Para, Makine) verimliliğini en üst düzeye ulaştõrmayõ amaçlar. Başka

bir bakõş açõsõyla, ERP sistemleri şirketin ortak bir yerde saklanan verilerinden elde

edilen bilgilerin doğru olarak ve doğru makamlara iletilmesini sağlar. Kurumsal Kaynak

Planlamasõ Sistemlerinde yer alan en temel fonksiyonlar içinde Üretim, Finans,

Dağõtõm, İnsan Kaynaklarõ, Satõş&Pazarlama, Envanter Yönetimi, Satõn Alma, Kalite ve

Proje Yönetimi sayõlabilir. Bu işlevlerin açõklamalarõ ilerleyen bölümlerde verilecektir.

Bu genel kurumsal işlevlerin yanõnda ERP sistemleri, hastanelerde hasta yönetimi,

üniversitelerde öğrenci yönetimi ya da perakendecilikte yüksek hacimli ambar yönetimi

gibi sektöre özel işlevleri de desteklemektedir.

3

II.2. ERP SİSTEMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

ERP yazõlõmlarõ farklõ sektörlerin farklõ ihtiyaçlarõna uyum sağlayabilecek seviyede

özelleştirilebilirler. Bu sebepten dolayõ ERP yazõlõmlarõ 3 farklõ biçimde ortaya

çõkmaktadõr:

(1) Yazõlõmõn en kapsamlõ ve en genel halidir, pek çok sektörü hedef alõr ve

kullanõlmadan önce yapõlandõrõlmalõdõr.

(2) Yazõlõmõn kapsamlõ halinden önceden yapõlandõrõlmõş şablonlar oluşturulur. Bu

şablonlar sektöre ve firma büyüklüğüne göre özelleştirilir.

(3) Yazõlõm, birinci ve ikinci şekilde yüklendikten sonra firmanõn kendi yapõsõna

göre özelleştirilir.

Sektöre, firma büyüklüğüne ya da firmanõn kendisine göre özelleştirilmiş ERP

sistemlerinin genel özelliklerinden bahsetmek anlamlõ olmayacağõndan ancak bu

sitemlerin en kapsamlõ ve genel hallerinin ortak özelliklerinden bahsedilebilir. Buradan

hareketle, ERP sistemlerinin tanõmlayõcõ özellikleri hakkõndaki genel kanõlar şu şekilde

özetlenebilir (Klaus ve arkadaşlarõ, 2000)

• Tüm sektörleri hedef alan ve kurulumu esnasõnda özelleştirilebilen standart

yazõlõm paketidir.

• Diğer paketlere kõyasla özelleştirmeye çok daha müsait yapõya sahiptir. Çünkü,

hedef sektörü tanõmlanmamõş olan bu standart paketler kurulum esnasõnda

kurumun özel ihtiyaçlarõna göre özelleştirilebilmelidirler.

• Bir veri tabanõ yönetimi yazõlõmõ, ara katman yazõlõmõ (middleware) ya da bir

işletim sisteminden ziyade ERP bir uygulama yazõlõmõdõr.

• Hem ana verileri hem de iş süreçlerine ait verileri tutan bütünleşik Bir veri

tabanõdõr.

• Temel iş süreçleri hakkõnda çözüm önerileri sunar.

• Birçok kurumsal işlevi desteklemeyi hedeflemesinden dolayõ yüksek oranda

işlevsel bir yapõya sahiptir.

• ERP ürün paketleri dünya genelinde, ülkelerden ve bölgelerden bağõmsõz

çözümler sunmak üzere tasarlanmõştõr. ERP paketleri, ülkeden ülkeye farklõlõk

4

gösteren muhasebe işlemleri, özel biçimli belgeler oluşturulmasõ (teklifler,

faturalar vs) ve insan kaynaklarõ yönetimi gibi işlevleri ülkesel gereksinimlere

uygun bir şekilde yerine getirirler.

• Temel ERP ürün paketi dünya ölçeğinde kullanõmõ sağlamaya yeterli işlevselliği

içermesi sayesinde bazõ sektörleri değil tüm sektörleri hedefler.i

• ERP yazõlõmlarõnõ diğerlerinden ayõran bir özellik de ERP paketlerinin tedarik

yönetimi, sipariş yönetimi ve ödeme işlemleri gibi, tekrar eden ve sürekli olan iş

süreçlerini destekliyor olmalarõdõr. Bu paketler sadece pazarlama, ürün

geliştirme ve proje yönetimi gibi düşük seviyede yapõlandõrõlmõş ve düzensiz

olan işlevler üzerinde yoğunlaşmazlar.

ERP�nin temel teknik özellikleri ise şunlardõr:

• Tüm uygulama alanlarõnda birbiriyle tutarlõ grafik arayüzleri.

• Uygulama, veri tabanõ ve sunum olmak üzere üç katmandan oluşan bir istemci-

sunucu mimarisi.

• İşletim sistemi ve donanõmdan bağõmsõzdõr, ERP paketleri Solaris, Windows NT

ya da Linux gibi farklõ sistemler üzerine kurulabilir.

• Yönetimin karmaşõk olmasõ sadece ERP�nin özelliği olmamakla birlikte, bu

sistemler kadar kritik öneme haiz sistem sayõsõ azdõr.

ERP�nin sayõlan bu ortak özellikleri Şekil 1�de verilen kavramsal grafikte görülebilir.

i Bunu gerçekleştirmenin iki yolu olabilir: [1] Tek çözüm altõnda birden çok sektörü kapsamak (üretim ve perakendecilik işlevlerini tek bir pakette toplamak gibi) ya da [2] önceden tanõmlanmõş kuruma veya sektöre özel çözümler (örneğin Peoplesoft, iletişim, federal devlet, finansal hizmetler, sağlõk, yüksek öğrenim gibi sektörlere özel paketler sunmaktadõr).

5

Bir örneğidir

bir parçasõdõr

Özelleştirme

Genel için hazõrlanmõştõr

Ekonomik Mal

Süreç odaklõPaket

Uygulamalar

Yüksek işlevsellik

İşlem (transaction) Odaklõ ERP Sistemleri İstemci/sunucu

teknolojisi

Bütünleşik veri tabanõ

Kurum İş Atyapõsõ

Ortak Arayüz

kullanõr

Büyütülebilir kõlar

Bütünleşik hale getirir

Sonuçlarõ depolanõr

Bakõş açõsõ

Birleştirir

İçerirDestekler

İhtiyaç doğurur

Şekil 1 � ERP Temel Özellikleri � Kavramsal Grafik (Hagman, 2000)

II.3. ERP�NİN GELİŞİM SÜRECİ

Kurumsal Kaynak Planlama sistemlerinin tarihsel gelişimini incelemek için iş

entegrasyonu kavramlarõnõn gelişim sürecine bakmak gerekir. ERP kavramõnõn,

Malzeme İhtiyaç Planlama (MRP � Material Requirement Planning) ve Üretim

Kaynaklarõ Planlama (MRP II � Manufacturing Resource Planning) terimlerinden

türediği varsayõlmaktadõr. MRP malzeme ihtiyacõnõ daha etkin bir biçimde hesaplamak

için geliştirilmiş bir sistemdir. Bu sistem sonradan genişletilerek, satõş planlama

kapasite yönetimi ve çizelgeleme gibi işlevleri de kapsayan MRP II sistemi

6

geliştirilmiştir. MRP II o zamanlar, etkin imalat planlama için bir sonraki adõm olarak

görülmekle birlikte, firmalar, karlõlõk ve müşteri memnuniyeti gibi amaçlarõn sadece

üretim değil tüm işletmeyi ilgilendiren kavramlar olduğunu anlamakta gecikmemiş ve

finans, satõş, dağõtõm ve insan kaynaklarõ işlevlerinin de dahil olduğu sistemlere ihtiyaç

duyulmaya başlanmõştõr. Bu arada, ürün geliştirme safhasõnõn teknik işlevleri ile üretim

sürecini bütünleştiren Bilgisayar Bütünleşik İmalat (CIM � Computer Integrated

Manufacturing) sistemleri ile firmalarõn ürün dağõtõm kanallarõnõ ve ürün dağõtõmlarõnõ

planlamalarõnõ ve yönetmelerini sağlayan dağõtõm kaynaklarõ planlama (DRP �

Distribution Resource Planning) sistemleri ortaya çõkmõştõr. Günümüzde (90�lõ yõllarõn

başõndan bu yana), bu kavramlarõn tamamõnõ kapsayan bütünleşik bir kurumsal çözüm

olarak Kurumsal Kaynak Planlama ortaya çõkmõştõr.

ERP�nin kapsamõnõ ve içerdiği işlevleri daha iyi anlamak açõsõndan yukarõda adõ geçen

kavramlarõ açõklamak uygun olacaktõr.

II.3.1 Malzeme İhtiyaç Planlamasõ (MRP)

Sõnai işletmelerde hammadde gereksinimlerinin en uygun biçimde sağlanmasõnda

bugüne kadar iki temel yaklaşõm görülmüştür. Bunlardan ilki geleneksel

diyebileceğimiz �İstatistik Envanter Kontrolü� yöntemidir. Bu yöntemde talep

tahminleri sonrasõnda karşõlaşõlan minimum stok düzeyi, sipariş sayõsõ, sipariş miktarõ

gibi değerler yer almaktadõr ve stoklardaki değişimlere göre davranõlmaya çalõşõlarak

hammadde gereksinimleri karşõlanõr. İkinci yöntem ise �Malzeme İhtiyaç Planlamasõ

(Material Requirement Planning, MRP) olarak anõlan ve önceki yönteme kõyasla daha

düşük stok düzeyleri ile daha etkin stok yönetimi, sağlayan çağdaş bir yaklaşõmdõr.

MRP ilk olarak 1960�larõn başlarõnda ABD�de malzeme tedarikinde ve üretiminde

bilgisayara dayalõ bir yaklaşõm olarak ortaya çõktõ. Bu tekniği tanõmlayõcõ kitap Orlicky

tarafõndan 1975�te yayõnlandõ. Bu tekniğin ikinci dünya savaşõ sonrasõnda Avrupa�da

birkaç yerde bilgisayar olmaksõzõn kullanõldõğõ yönünde kayõtlar bulunmaktadõr. Ancak

Orlicky bu tekniğin bilgisayar kullanõmõyla imalat stoklarõnõ yönetmede daha detaylõ

uygulamalarõn yapõlmasõnõ sağladõğõnõ fark etti.

MRP faaliyetlerinde kullanõlan ilk bilgisayar yazõlõmlarõ sadece hesap yükünü hafifleten

uygulamalar şekline gelişti. Bu uygulamalar bugünkü modern MRP II ve ERP

7

sistemlerinin temelini oluşturan ve ana üretim çizelgesine dayanarak yapõlan en basit

sipariş planlamalarõydõ.

MRP�nin popülaritesi 1970�lerin başlarõnda Amerikan Üretim ve Stok Kontrol

Topluluğu (APICS)�nõn bu yöndeki teşvik edici çalõşmalarõyla arttõ. APICS, insanlarõ

MRP�nin tüm üretim prosesinin yönetiminde entegre iletişim ve karar destek sistemi

olarak çözüm olduğu konusunda ikna etmeye çalõştõ. Tekniğin optimize edilmesi için

sistem analizinin ve yönetim biliminin gerekliliği üzerinde duruldu. En önemli sorunlar

olarak disiplin, eğitim, anlayõş ve iletişim olarak gösterildi. Bu teşvik sonralarõ

bilgisayar endüstri tarafõndan sürdürüldü.

MRP basitçe, son ürün için hazõrlanan ana üretim çizelgesini ürün ağacõ bilgisi

yardõmõyla gerekli parça ve malzeme çizelgesine çevirerek satõn alma ve imalat emirleri

hazõrlayan bir envanter yönetim tekniği olarak tanõmlanabilir. MRP sistemi ana üretim

çizelgesinden hangi son ürünlerin ne zaman ve hangi miktarlarda üretilmesi gerektiğini

öğrenir. Ürün ağacõ bilgilerinden yararlanarak bir son ürün için gerekli olan parçalarõ ve

miktarlarõ hesaplar. Bu bilgileri envanter durumu ile karşõlaştõrõr, üretim ve temin

sürelerini de kullanarak parçalarõn ne zaman ve ne kadar sipariş edileceğini belirler

(Şekil 2).

MRP�den önce kullanõlan lojistik teknik ikmal yapmak, kullanõlanõn yerini doldurmak

ilkesi üzerine idi. MRP ileriye bakarak, ileride sadece nelerin gerekeceği tahmin etti. Bu

değişikle �itme� den �çekme�ye dönen yaklaşõmla daha yüksek seviyede hizmet

sağlanõrken envanter seviyeleri düşmüştür. Bu yaklaşõm sadece etkin bir işletimle

yararlõdõr ve talep tahmini, müşteri siparişlerini değerlendirme gibi destekleme

fonksiyonlarõna bağlõ olarak bir dereceye kadar etkindir.

II.3.2 Kapalõ Çevrim MRP

Kapalõ çevrim (Closed Loop) MRP, malzeme ihtiyaç planlamasõnõn ana üretim

çizelgesinde hedeflenen üretim miktarlarõ ile işletmenin imalat kapasitesi arasõndaki

ilişkiyi kontrol etmemesi gibi bir sakõncalõ özelliği nedeniyle geliştirilmiş bir sistemdir.

Bu sistemde MRP kapasite ile karşõlaştõrõlmakta ve mevcut kullanõlabilir kapasitenin

yeterli olmadõğõ durumlarda ana üretim çizelgesi bir geri besleme ile uyarõlmaktadõr.

Şekil 3�te kapalõ çevrim MRP sisteminin algoritmasõ gösterilmiştir. Bu sistemle MRP

8

sadece siparişleri planlayan malzeme yönetim aracõ olmaktan çõkarak üretim kontrolüne

katkõda bulunmaya başlamõş olmaktadõr.

Müşteri Siparişleri Tahminler

ANA ÜRETİM PROGRAMI- Ne Üretilecek- Ne Zaman Üretilecek

Tasarõm Değişiklikleri

Envanter Raporlarõ

ÜRÜN AĞACI BİLGİLERİ- Ürün yapõsõ verileri- Ürün Ağaçlarõ- Operasyon planlarõ

ENVANTER DURUMU BİLGİLERİ- Eldeki envanter düzeyleri- Siparişler- Temin Süreleri- Emniyet Stoklarõ

MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMA

Ana planõ uygulayarak net ihtiyaçlarõ ve temin sürelerini belirler

DİĞER RAPORLAR- Hangi malzeme ne kadar sipariş edilmelidir?- Sipariş ne zaman verilmelidir?- Hangi siparişler iptal edilmelidir?

Yeniden Çizelgeleme Emirleri

İş EmirleriSatõnalma Siparişleri

GİRDİLER

ÇIKTILAR

Şekil 2 � MRP Sistemi (Acar, 1991)

9

II.3.3 Kapasite İhtiyaç Planlamasõ (CRP)

Kapasite İhtiyaç Planlamasõ (CRP � Capacity Requirement Planning) MRP�nin

çõktõlarõnõ kapasite kõsõtlarõ ile karşõlaştõrõr ve Ana Üretim Çizelgesinin yapõlabilirliğini

kontrol eder. APICS tarafõndan şu şekilde tanõmlanõştõr: �kapasite seviyelerini veya

sõnõrlarõnõ belirleme, ölçme ve ayarlama fonksiyonudur, ayrõca üretim gereklerini yerine

getirebilmek için gereken makine ve işgücü miktarõnõ belirler�.

MRP�deki açõk atölye emirleri ve planlanmõş siparişler bu siparişleri zaman

periyodunda iş saatleri olarak iş merkezlerine yükleyen CRP için birer girdidir. CRP

kõsa veya orta dönemde MRP ile üretilen malzeme planõnõ gerçekleştirmek için gerekli

olan spesifik işgücü ve teçhizat kaynaklarõnõ miktarsal olarak belirler. Daha sonra

gerekli kapasite, potansiyel aşõrõ veya az yüklemeleri belirlemek için mevcut kapasite

ile karşõlaştõrõr. (Yetiş, 1993)

II.3.4 Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ

Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ (MRP II � Manufacturing Resource Planning) üretim

işletmelerindeki tüm veri çalõşmalarõnõn entegrasyonu ile ilgilidir. Bu entegrasyonla,

işletme içindeki tüm malzeme hareketleri sürekli ve düzenli olarak bilgisayar kaydõna

alõnarak bütün işletme birimlerince ortaklaşa kullanõlan bir veri tabanõnda

yaşatõlmaktadõr. Böylece işletme yönetimine geleceği daha etkili planlayabilme ve

alõnan kararlarõn sonuçlarõnõ süratle irdeleyebilme gücü kazandõrõlmõş olur.

MRP II. bir firma işletim sistemi ve bazen de işletmenin bilgisayar modeli olarak

adlandõrõlmaktadõr. Başka bir deyişle, MRP II, gerçek imalat işletmesini, her faaliyetin

etkisini test etmek için benzetebilen (simulate) standart, mantõklõ bir sistemdir. Üst

yönetime, alternatifler arasõnda daha sağlam karar vermeyi sağlayan bir yoldur.

İşletmeler malzeme kaynağõnõn yanõ sõra işgücü, makine ve para kaynaklarõnõ da en

etkin bir şekilde planlamak ve kontrol etmek zorundadõr. Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ

MRP sistematiğine bağlõ olarak söz konusu kaynaklarõn da eşgüdümlü olarak

planlanmasõ ve kontrolünü gerçekleştiren bir yaklaşõmdõr. Esas itibariyle MRP II

malzeme ihtiyaç planlamasõnõ yanõ sõra, makine ve işçilik kaynağõna yönelik olarak da

kapasite planlamasõ çalõşmalarõnõ içerir. (Tanyaş, 1994)

10

Ürün Talebi Üretim Planõ

ANA ÜRETİM PROGRAMI

Envanter Durumu

Kapasite Planlamasõ; İşgücü, Ekipman

Planlanan Siparişler

KAPASİTE İHTİYAÇ PLANLAMASI

Siparişler

MALZEME İHTİYAÇ PLANLAMASI Ürün Ağacõ Bilgileri

Verilen Siparişler

Kapasite Yeterli mi?

Satõnalma Siparişi İş Emirleri

Ambarlama (Stok) Tezgah Yükleme

ÜRETİM

ÜRÜN Müşteri

Evet

Hayõr

Şekil 3 � Kapalõ Çevrim MRP Sistemi (Durmuşoğlu, 1993)

11

MRP II kavramõnõn entegrasyondan sonra gelen anahtar özelliği geri besleme

olgusudur. Planlama ve üretimin her aşamasõnda ortaya çõkabilecek sorunlar ya da yeni

oluşumlar karşõsõnda daha önceki seviyelere geri dönerek sistemi yeni şartlara

uydurabilme olanağõ her zaman vardõr.

MRP II bir imalat işletmesinin tüm kaynaklarõnõn etkin olarak planlanmasõ yöntemdir.

Sonuç olarak, MRP II entegrasyon ve geri besleme faktörlerini bilgisayar teknolojisi

yardõmõyla etkin bir şekilde kullanarak işletmedeki planlama,üretim, finansman sürecini

modelleyen ve verim artõşõnõ hedefleyen bir araçtõr. MRP II sisteminin genel işleyiş

şemasõ şekil 4�te verilmiştir.

II.3.5 Dağõtõm Kaynaklarõ Planlamasõ

Dağõtõm Kaynaklarõ Planlamasõ (DRP � Distribution Resource Planning) MRP�den

esinlenerek envanterin dağõtõmõnda optimizasyon sağlamaya çalõşan bir yöntemdir.

Literatürde ilk kez 1975 yõlõnda Kanada�da bulunan Abbott laboratuarlarõnda

kullanõlmõştõr (Greene,1987).

Dağõtõm Kaynak Planlamasõ sistemi şu kriterleri dikkate alarak çalõşõr; taşõma araçlarõ ve

teçhizatlarõ, yükleme/ indirme alanõ, depolama alanõ ve hacmi, ürünlerin birbirine göre

taşõma ve depolama özellikleri, taşõmadaki tonaj ve zaman kõsõtlarõ.

DRP, ihtiyaçlar oluştukça ilk planlamayõ yapar ve bununla yetinmeyerek her değişiklik

için de planlarõ yeniler. Dağõtõm kaynaklarõ planlamasõnda bir merkezi depo ve ona

bağlõ dağõtõm depolarõ söz konusudur. Talep gerek ara depolara gerekse merkezi

depolara olabilir. Merkezi depo hem tali depolardan gelen hem de doğrudan kendisine

gelen talepleri karşõlamak zorundadõr. Bunlarõ karşõlayabilmek için daha fazla miktarda

emniyet stoku bulundurur.

DRP, periyotlar boyunca dağõtõm depolarõnõn gereksinimlerinin projeksiyonunu yapar

ve ana depodan planlanmõş siparişler oluşturur. DRP; üretim kapasitesinin ve stoklarõn

etkin bir şekilde tahsis edilmesini sağlamak, müşteri servis düzeyini yükseltmek ve stok

yatõrõmlarõnõ düşürmek için, üretim ve dağõtõm yöneticileri tarafõndan ihtiyaç duyulan

bilgi akõşõnõ sağlar.

12

Satõş Planlama

İşletme Planlama

Üretim Planlama

Ana Üretim Planõ

Malzeme İhtiyaç Planõ

Planlar Yapõlabilir mi?

Performans Ölçümü

Satõnalma

İmalat Kontrolü

Evet

HayõrKaynaklar Yeterli mi?

Kapasite Planõ

Ürün Ağaçlarõ

Stok Durumu

İş Rotalarõ

Evet

Hayõr

AMAÇLAR

TALEP

KAYNAKLAR

ÜST YÖNETİM PLANLAMA

ORTA KADEME PLANLAMA

ORTA KADEME İCRAAT

ÜRÜNLER

HAMMADDE

KAPASİTE

PARÇALAR

İŞ SAATLERİ

MUHASEBE

GERİ BESLEME

Şekil 4 � MRP II Sistemi (Sümen, 1994)

13

II.3.6 ERP�nin Ortaya Çõkõşõ

MRP ve MRP II sistemlerinin devamõ olarak bünyesine CIM ve DRP sistemlerini de

katarak gelişen ve tüm işletme kaynaklarõnõn modüler yapõdan oluşan tek bir bütünleşik

sistemle planlanõp yönetilmesini amaçlayan ERP sistemi fikri 1990�lõ yõllarõn hemen

başõnda ortaya çõkmõştõr. Şekil 5�te ERP�nin ortaya çõkõşõnõn kronolojik bir özeti

verilmiştir.

1960

MRP IIMRP

DRP

MRP II

CIM

ERP

19801970 20001990

Şekil 5 � ERP Sisteminin Kronolojik Gelişimi (Altõnkeser, 1994)

1960�lõ yõllarda bilgisayarlarõn imalat yönetiminde kullanõlmaya başlamasõyla MRP

sitemleri popüler olmaya başlamõş, ardõndan 1970�li yõllarda kapasite planlama, satõş

gibi işlevleri de içeren MRP II sistemleri hõzla yayõlmaya başlamõştõr. 1980�li yõllarda

ise bilgisayarlarõn ürün tasarõmõ ve imalatõ alanõnda önemli gelişme kaydetmesi ile

birlikte CIM devreye girmiştir. Aynõ zaman aralõğõnda, birden fazla dağõtõm kanalõna

sahip büyük işletmelerin, ürün dağõtõm kanallarõnõ ve dağõtõmõn kendisini en iyi şekilde

yönetmelerini sağlamak için gene bilgisayarlarõn kullanõldõğõ DRP geliştirilmiş ve MRP

II, CIM ve DRP�nin birbirinden bağõmsõz olarak kullanõldõğõ melez sistemler ortaya

çõkmõştõr. Bu sistemlerin birbirleriyle bütünleşik bir şekilde uyumlu çalõşmasõnõ

sağlamak ihtiyacõ ile insan kaynaklarõ, kalite yönetimi gibi yeni işlevlere olan ihtiyaç

doğrultusunda 1990�lõ yõllarõn başõndan itibaren tüm bu işlevleri modüler fakat aynõ

zamanda bütünleşik bir sistem altõnda toplayan ERP yazõlõm paketleri görülmeye

başlanmõştõr.

14

II.4. NEDEN ERP?

Organizasyonlar bugün hayati önemi olan iki unsurla karşõ karşõyadõr. Küreselleşme ve

kõsalmõş Ürün Pazar Ömrü. Küreselleşme rekabeti şimdiye kadar görülmemiş boyutlara

çõkarmõş durumdadõr. Rekabetin değişen unsurlarõ Şekil 6�da görülmektedir. Hayatta

kalabilmek ve gelişebilmek için işletmeler zaman içinde ortaya çõkan yeni rekabet

unsurlarõna uyum sağlamak zorundadõrlar. Böyle bir rekabet ortamõnda şirketler başarõlõ

olmak için endüstrideki en iyi uygulamalarõ takip etmek zorundadõr.

MALİYET ve İŞLEVSELLİK

KALİTE

SÜRE

SERVİS

1970 1980 1990 2000

Rekabet Unsurlarõ

Müşeri İstekleri

İyi Hizmet

Hõzlõ

Kaliteli

Ucuz

Şekil 6 � Değişen rekabet unsurlarõ (Altõnkeser 1999)

Kõsalmõş ürün Pazar ömrü sürekli geliştirme, ürün esnekliği, süper etkin lojistik kontrol

ve daha iyi tedarik zinciri yönetimi gerektirir. Bütün bunlar organizasyon içi ve dõşõ tüm

tedarik zincirinde bilgilerin daha hõzlõ ve hassas girilmesine bağlõdõr.

Finans, pazarlama, üretim, insan kaynaklarõ gibi organizasyonel bölümler esnekliklerini

kaybetmeden daha yüksek seviyede entegrasyon ile çalõşmaya ihtiyaç duyarlar.

Organizasyon çapõnda bir ERP sistemi ile bu ihtiyaçlar karõşlanabilir. Bilgisayar ve

iletişim teknolojisindeki büyük ilerlemeler organizasyonun birimlerini aralarõnda daha

sõkõ bir entegrasyon oluşturacak şekilde güvenli iletişim ağlarõ ile birbirine bağlanabilir

hale getirmiştir. Bilgi sistemleri teknolojisi günümüzde makul fiyata yüksek

güvenirlikte bol miktarda veri girişimi mümkün kõlmaktadõr.

Açõk sistem (Open System), İstemci/Sunucu Mimarisi (Client/Server Architecture),

yüksek performanslõ işletim sistemleri, hõzlõ uygulama geliştirme araçlarõ organizasyon

bütünlüğünde böyle bir sistemin çalõşmasõnõ sağlamaktadõr. Bilgi teknolojilerindeki bu

gelişmeler çağdaş bir sistem olan Kurumsal Kaynak Planlama Sistemlerinin gündeme

gelmesini sağlamõştõr.

15

Daha önce de ifade edildiği gibi ERP sistemleri, MRP ve MRP II sistemlerinin

evriminden ortaya çõkmõştõr. MRP sistemleri tek bir görev olan malzeme gereksinim

planlamasõ işini yapmõşlardõr. MRP II tüm imalat fonksiyonlarõnõ kapsayacak şekilde

genişletilmişti. İmalat sanayi bilgisayar kullanõmõ için iyi bir ortamdõr. Mühendislerden

oluşan ilk imalat komisyonlarõnda bilgisayar korkusu yoktu. İkinci geniş kullanõm alanõ

olarak CAD ve CAM bilgisayarlarõn çok iyi kullanõm alanõ bulduğu imalat

fonksiyonlarõ olmuşlardõr. Aslõnda imalat mühendisleri önemli ölçüde grafik,

bilgisayarlõ geometri, bilimsel görüntüleme gibi teorik bilgisayar bilimleri ile

ilgilenmişlerdir.

GM, Ford, IBM, HP&Digital gibi büyük şirketler 1980�lere kadar kendilerini daha

ziyade imalat şirketleri olarak gösterdiler. Doğal olarak PICS, MAMAN gibi komplike

MRP sistemleri en son kurumsal bilgi sistemi olarak düşünülmüştü. Böyle karmaşõk

imalat çözümlerini başarmak için yazõlõm ve donanõm yatõrõmlarõ endüstride bu

sistemlere görülmemiş bir ayrõcalõk tanõndõğõ açõkça ortaya koymuştur. Bu sistemlere

göre muhasebe finansman ve personel bilgi sistemleri organizasyon için daha az

önemlidir.

İşletmelerin küreselleşmesi ve bilgisayar ağlarõnõn hõzla yayõlmasõyla imalat

organizasyonlarõnõn bilgi sistemlerini tedarik zincirleri boyunca genişletmeleri dikkat

edilecek bir gelişme oldu. Kõtalara yayõlmõş karmaşõk yazõlõm ve donanõm

kombinasyonlarõyla tedarikçi bilgi sistemleri entegre edilebilmelidir. Aynõ şekilde

satõcõ-dağõtõcõ ağõ da imalat bilgi sistemi ile entegre olmalõdõr. Ürünlerin Pazar

ömürlerinin çok kõsalmõş olmasõ pazarõ kontrol eden ve hõzlõ yanõt veren imalat

sistemlerini mecburi hale getirmiştir. Bu, imalat bilgi sistemlerini pazarlama bilgi

sistemleri ile daha sõkõ bir entegrasyona zorlamõştõr. Esnek imalat sistemleri

özelleştirilmiş kitlesel imalata dönüşmek zorunda kalmõştõr ki, bu da daha ileri bir bilgi

sistemleri entegrasyonu gerektirmektedir.

Çin ve Hindistan gibi büyük Asya devletlerini de içeren dünya ekonomilerinin

açõlmalarõ, Avrupa Topluluğu, NAFTA gibi konsolide Pazar ve ticari bloklarõn ortaya

çõkõşõ muhasebe ve finans fonksiyonlarõnõn imalat fonksiyonlarõ ile daha iyi bir

entegrasyonunu gerekli kõlan gereksinimler zinciri oluşturmuştur. Üretmek ve satmak

yetersiz kalmõş, organizasyonlarõn finans sistemlerini karmaşõk ticaret sõnõrlarõ, bariyer

16

ve kotalara göre düzenlemek durumunda kalmõşlardõr. Bilançolar çok döviz kurlu, çok

ithalat-ihracat yasalõ ve yönetmelikli, çok muhasebe kodlu, uygulamalõ ve dönemli

sistemlere uymalõdõr. Bu durum muhasebe ve finansman bilgi sistemlerini imalat

sistemleri daha ileri bir entegrasyonu gerektirmiştir.

Bütün dünyada ve özellikle Asya ülkelerinde oluşan geniş iş imkanlarõ sayesinde

kontrat ve ihracat amaçlõ imalat uygulanabilir olmuştur. Bu durumda aniden ortaya

imalat fonksiyonunun ötesinde bağõmlõ ve bağõmsõz lojistik, malzeme yönetimi, proje

yönetimi, finans, satõşlar ve personel yönetimini içeren bir Kurumsal Bilgi Sistemi

ihtiyacõ ortaya çõkmõştõr. Münferit bilgi sistem modüllerini entegre etmek neredeyse

imkansõzdõr. Gerekli olan kurumsal gereksinimleri tasarõm safhasõnda dikkate alan bir

sistemdir. Kurumsal Kaynak Planlama sistemleri bu değişim senaryosunun doğal bir

sonucudur.

Yukarõda anlatõldõğõ şekilde ERP sistemlerinin kapsam bakõmõndan gelişimi Şekil 7�de

gösterilmiştir.

* Kalite Yönetimi * Proses / Operasyon Planlama * Depo Yönetimi * Laboratuvar Bilgi Planlama * Kontrol Sistemleri * Düzenleyici Raporlama * Bilgi Yönetimi * İnsan Kaynaklarõ

* Lojistik Sistem * Kaynak Planlama * Üretim Kontrol * Finansal Planlama * Satõş Planlama * Lot kontrol * Satõn alma planlama * Muhasebe

* Ürün Ağaçlarõ * Ana Üretim Planõ * Malzeme İhtiyaç Planlama * Envanter Yönetimi * Rotalar / İş İstasyonlarõ

Şekil 7 � Kapsam Bakõmõnda ERP�nin Gelişimi (Altõnkeser, 1999)

ERP Sistemlerinin ortaya çõkõş nedenleri şöyle özetlenebilir.

• ·Küreselleşme ve uluslar arasõ rekabet

17

• ·Bilgi teknolojisinin sağladõğõ yeni olanaklar

• ·Uluslar arasõ dağõtõm zincirlerinin yaygõn ve daha etkin kullanõlõr hale gelmesi

• ·Çok tesisli organizasyonlarõn iyi idare ve kontrol edilmesi ihtiyacõ

• ·Ürün ve üretim politikalarõndaki rekabete bağlõ değişmeler

II.4.1 Kurumlarõ ERP Kurmaya Götüren Sebepler

Bilgi Sistemleri (BS) alanõnda dünyadaki sayõlõ uzmanlardan biri olarak kabul edilen

Tom Davenport (2000) çalõşmasõnda ERP�nin faydalarõnõ şu şekilde ortaya koymuştur:

İş süreçleri açõsõndan faydalarõ:

• Arka plandaki (back office) işlemlerin otomasyonu.

• Fonksiyonel iş süreçleri arasõnda koordinasyon.

• Yöneticilerin kurumlarõnda dünya üzerindeki tüm birimlerinde ne olup bittiğini

takip etmelerini sağlayan coğrafi olarak birbirinden uzak birimler arasõnda

koordinasyon.

• Aynõ terime kurumun farklõ birimlerinde farklõ anlamlar yüklenmesini önleyen

terminoloji birliğinin sağlanmasõ

Teknik açõdan faydalarõ:

• Bilgi teknolojisi altyapõsõnõ anlamayõ ve bu yapõda çalõşmayõ kolaylaştõran tutarlõ

uygulama mantõğõ, tutarlõ bilgi ve arayüz.

• Bilgi teknolojisi altyapõsõnõ yönetmeyi kolaylaştõran tek bir sistemin varlõğõ.

(Örneğin, 2000 yõlõ problemi ve Euro para birimini gibi dönüşüm işlemlerinde

kolaylõk.)

• Kullanõlabilir bir alternatif olmasõna rağmen, pahalõ ver riskli bir yol olan kendi

bütünleşik siteminizi kendiniz kurmaktan kurtulmanõz.

Ross ve Vitale (2000), yõllõk gelirleri 25 ile 125 milyon dolar arasõnda değişen 15 firma

ile yaptõklarõ bir anket çalõşmasõ sonucunda, firmalarõ ERP sistemlerini kurmaya götüren

en önemli sebepler olarak şu maddeleri ortaya koymuşlardõr (Şekil 8):

18

1. Hem eskimiş ve sayõlarõ birbirinden bağõmsõz olarak çoğalmõş sistemleri tek bir

sistem altõnda toplayacak, hem de 2000 (Y2K) yõlõ problemine karşõ bir katalizör

vazifesi görecek ortak bir platform ihtiyacõ.

2. İş süreçlerinde iyileşme beklentisi.

3. İşletme kararlarõnda iyileşmeyi sağlamasõ için veriye kolay erişim ihtiyacõ.

4. İşletme maliyetlerinde azalma beklentisi.

5. Süreçlerde müşteri katkõsõnõn artõrõlmasõ beklentisi.

6. Stratejik kararlarõn iyileşmesi beklentisi.

Ortak Platform

Süreç İyileştirme

Veriye Erişilebilirlik

Maliyette Azalma

Stratejik Karar Verme

Müşteri Katõlõmõ

Altyapõ Sistem Yetisi Performans

Şekil 8 �ERP Kurma Sebeplerinin İlişkisel Gösterimi (Ross ve Vitale, 2000)

Geçmişi çok kõsa bir süre öncesine dayanan ve hale getirilerinin netlik kazanmadõğõ

ERP sistemi için son zamanlarda pek çok da eleştiri getirilmektedir. Bu eleştiriler

hakkõnda bilgiler çalõşmanõn ERP Üzerine Tartõşmalar bölümünde (Bölüm IV) ortaya

konmuştur.

Şekil 9�da verilen grafikte kurumlarõn ERP kurmaya iten etmenler ve kurulumun

ardõndan kurumlarõn ERP sisteminden beklentileri yukarõda anlatõlanlar õşõğõnda

özetlenmiştir.

19

Baskõlar:- Değişim- E-altyapõ ihtiyacõ- Küreselleşme- Dağõnõk coğrafi yapõ

Durum:- Karmaşõk, dağõnõk Bilgi Sistemi altyapõsõ

Strateji:- Süreçleri İyileştirme

Strateji:- Verilere kolay erişim

Faaliyet:- Bütünleşik ERP Sistemi seçimi

Olasõ faaliyet:- ERP'nin özelleştirilmesi

Etki:- Bakõm ihtiyacõ olan bir sistem

İstenen Etki:- Müşteri katõlõmõ

İstenen Etki:- Stratejik karar verme

İstenen Etki:- Maliyette azalma

Şekil 9 � ERP � Kurma Sebepleri ve Beklentiler (Hagman, 2000)

20

III. ERP YAZILIM PAZARI VE MODÜLER YAPI

Bu bölümde paket ERP yazõlõmõ üreten büyük firmalar ile bunlarõn ürünlerinin

kõyaslamasõ sunulacak ve bu pazarda lider konumda olan SAP R/3 ERP paketinin

modülleri tanõtõlacaktõr.

III.1. ERP YAZILIM PAZARINDAKİ FİRMALAR

ERP paketlerinin oluşturduğu kurumsal yazõlõm pazarõ günümüzde yaklaşõk 35 milyar

dolarlõk bir büyüklüğe ulaşmõştõr ve tahminlere göre 2004 yõlõnda 73 milyar dolarlõk

hacme ulaşarak yõllõk ortamla % 24.9�luk bir büyüme hõzõnõ yakalayacaktõr (Tablo 1).

Dünya çapõnda 100�ün üzerinde irili ufaklõ ERP yazõlõm paketi üreticisi olmasõna

rağmen bunlarõn büyük çoğunluğu küçük ölçekli firmalarõ hedef almaktadõr ve içlerinde

�Büyük Beş� olarak anõlan SAP-AG, Oracle, J.D. Edwards, Peoplesoft ve Baan

firmalarõ toplam olarak dünya çapõndaki ERP pazarõnõn yaklaşõk %60�õnõ ellerinde

tutmaktadõrlar.

YIL Milyar USD

2000 30

2001 35

2002 45

2003 58

2004 73

Yõllõk Ortalama Büyüme 24.9%

Tablo 1 � Dünya genelinde ERP pazarõ büyüklüğü tahmini (www.infothechtrends.com, 2000)

Yukarõda adõ zikredilen bu alanõn lider firmalarõnõn pazar paylarõ da 1999 verilerine

göre tablo 2�de görülebilir. Bu rakamlar değişik araştõrma şirketlerine göre farklõlõk

gösterse de genelde birbirine yakõndõr ve SAP firmasõ pazarda tartõşmasõz lider

konumdadõr. SAP, R/3 ile pazara koyduğu ağõlõğõnõ web tabanlõ yeni ürünü olan

MySAP ile devam ettirmektedir. Türkiye�ye baktõğõmõzda da SAP�nin lider durumda

olduğu görülmektedir. Kendi iddiasõna göre SAP, Türkiye�deki 500 büyük firmadan

200�üne hizmet sağlamaktadõr (www.sap.com/turkey/news).

21

Yõl: 1999 Pazar Payõ Yõllõk Gelir (Milyar USD)

SAP 30% 5.49

Oracle 14% 2.56

PeopleSoft 7% 1.28

J.D. Edwards 5% 0.92

Baan 3% 0.55

Diğer 41% 7.50

TOPLAM 100% 18.30

Tablo 2 � ERP Firmalarõnõn Yõllõk Gelirleri ve Pazar Paylarõ (www.infotechtrends.com, 2000)

III.2. ERP PAZARINDAKİ EĞİLİMLER

III.2.1 1998 APICS Konferansõnda Ortaya Çõkan Eğilimler

1998�de Nashville/ABD�de yapõlan APICS uluslar arasõ konferansõnda 200�den fazla

satõcõnõn sergilediği yazõlõmlardan edinilen izlenimler ERP dünyasõndaki eğilimleri

ortaya koymuştur. (Melynk, 1999)

O tarihte ortaya konan eğilimler şunlardõr.

1. ERP sistemlerinin pazarda ağõrlõğõnõn ve öneminin artmasõ

2. Lojistik/Dağõtõm sistemlerinde artõş

3. Tedarik zinciri yönetimi paketleri yükselişte

4. Çok Yöntemli tahmin yazõlõmlarõnõn çõkmasõ

5. Elektronik ticaret ve internetin öneminin artmasõ

6. Gelişmiş planlama ve çizelgelemeye ilgilinin artmasõ

7. Firmalardaki çeşitli boşluklarõn ERP sistemleri ile kapatõlmasõ

8. Yazõlõmõn seçiminde daha iyi araçlar kullanõmõ

O tarihten günümüze meydana gelen gelişmeleri de dikkate alarak bu eğilimleri ve yeni

ortaya çõkan eğilimleri incelemek yerinde olacaktõr. Öncelikle 1998 yõlõndaki

konferansta ortaya konan eğilimleri görelim.

22

ERP�nin artan önemi

ERP satõcõlarõ kurulumun büyük ve kapsamlõ bir iş olduğunu anlamõşlardõr. ERP

sistemlerinde basitleştirme, hõzlandõrma ve odaklanma çabalarõ vardõr. Bu çabalar ERP

sistemlerini, başarõlõ ve hõzlõ kurulumlarõ gerçekleştirilmesini garanti altõna almaksõzõn

ERP sistemlerinin kurulumlarõnõn önemi daha iyi anlaşõlmõştõr. SAP, PeopleSoft, ve MK

Group, hõzlandõrõlmõş kurulum programlarõnõ tanõtmõştõr. Bunlara ilaveten belirli

sektörleri için ön konfigürasyonun ve ayarlarõ yapõlmõş kurulum süresi kõsaltan şablon

yazõlõmlar gündeme gelmektedir.

Lojistik ve dağõtõm sistemleri çoğalmakta

Lojistik ve Dağõtõm sistemleri değişmekte ve çoğalmaktadõr. Lojistik sistemlerine,

çizelgeleme, bölümlerinde yönetimin verimliliği ve etkinliği artõran yeni yazõlõmlar

çõkmaktadõr. Tedarik zincirinde malzeme-para, bilgi akõşõ başarõ için kritik faktör

olmaktadõr.

Tedarik zinciri yönetimi paketleri yükselişte

ERP sistemleri tedarik zincirinin yönetiminin karmaşõk yapõsõna birebir yanõt verecek

uygunlukta değiller. ERP sistemleri tedarik zincirine değil, kurumun kendisine

odaklanmõşlardõr. Bu nedenle tedarik zincirinin çeşitlendirilmesi, çizelgelemede daha

fazla kontrol imkanõ tanõmasõ, müşteri isteklerine daha esnek yaklaşõm sağlamasõ gibi

avantajlar sağlamaktadõr.

Çok yöntemli tahmin yazõlõmlarõnõn çõkmasõ

Her tedarik zincirinin hedefi olan envanter seviyesini azaltmak konusunda talep

tahmininin hassasiyeti en önemli konusudur. Tedarik Zincirini oluşturan her halkadaki

birim kendi müşterisinin talebini tahmin etmeye ve ona göre stok bulundurmaya çalõşõr.

Tedarik zincirinde ilerledikçe envanter seviyesi lineer olmayan bir değişim gösterecek

normal boyutuna ulaşabilir. Bu problemi kaldõrmak için çok yöntemli planlama tahmini

ve ikmal prosedürü kullanmaktadõr. Bu yöntemle envanterlerde önemli ölçüde azalma

isteklerini karşõlayabilmekte önemli ölçüde artõş, nakit akõşõnõ iyileştirebilmektedir.

Elektronik ticaret ve internet

5 yõl önce (1993) yazõlõm paketlerinin EDI (Elektronik Data Interchange � Elektronik

Veri Değişimi) yeteneği bulunmasõ önemli bir özellikti ancak internetin kurum ve

23

tedarik zinciri için bilgi otobanõ haline gelmesiyle internet özelliği bulunmasõ şart oldu.

Internet kullanõmõ ile etkinlik ve avantajlarõ artõran paketler ve yazõlõmlar piyasaya

çõkmaktadõr. Bu yazõlõmlarda internet elektronik ticareti gibi aktiviteleri desteklemekte

kullanõlmõştõr. Elektronik ticarette müşteri internetten firmanõn kataloglarõna bakabilir

ve siparişini girebilmektedir.ii

İleri düzeyde planlama ve çizelgelemeye ilgilinin artmasõ

Üc yõl önceki APICS, konferansõnda sonlu kapasite planlama ve çizelgeleme içeren

birkaç yazõlõm geliştirmişti. O zamanki inceleme, yazõlõmõn sabitler teorisi (Theory of

Constraits, TOC) yaklaşõmõna mõ dayandõğõ yoksa üretken algoritmalar içerdiği, kural

bazlõ yapay zeka, benzetim odaklõ veya bir sezgisel kaideler kümeleriyle mi çalõştõğõ

konusunda idi. Bu teknikler hala geçerli olmak beraber ilgi odağõ yalnõz kapasite

olayõndan kapasite ve talebin eş zamanlõ etkileşimine kaymaktadõr.

Daha hõzlõ ve daha etkin çözüm vaat eden bu yeni sistemler ileri düzeyde planlama ve

çizelgeleme (APS) sistemleri olarak anõlmaktadõr. ERP uygulamalarõnda benzer

algoritmalara ihtiyaç artmaktadõr.

Firmalardaki çeşitli boşluklarõn ERP sistemleri ile kapatõlmasõ

ERP�nin en önemli avantajlarõndan bir tanesi de kurumun finans, muhasebe gibi arka

plandaki işlemlerinin gerçekleştirilmesinde çok etkin olmasõdõr. Yazõlõm firmalarõ bu

işlemlerin daha basit ve daha kolay yapõlmasõ için birtakõm yenilikler üretmektedir.

Örneğin, Shopfloor 2000 kağõtsõz bir ofis vaat etmektedir.

Bunun yanõ sõra MES frontline management system, bir takõm yardõmcõ sistemler

çõkarmaktadõr.

Yazõlõmõn seçiminde daha iyi araçlar kullanõmõ

Yazõlõm seçmek daha karmaşõk hale geliyor. İhtiyaçlarõ belirleme ve buna uygun

yazõlõm seçme firmalarõn yardõm taleplerini artõrmaktadõr. Yazõlõm seçimi için Expert

ii Son yõllarda büyük ERP satõcõlarõ ürünlerini web platformu üzerine taşõmaya başlamõşlardõr. SAP�nin yeni ürünü mySAP web teknolojisi ile üretilmiştir. Oracle aynõ şekilde tamamen web teknolojisi kullanõlarak üretilen E-Business Suite adlõ ürünü piyasaya sürerken, Baan iBaan OpenWorld adlõ web tabanlõ paketi sunmaya başlamõştõr.

24

Buying System Inc. Tarafõndan Plan Smart ve Choose Smart yazõlõmlarõ pazara

sunulmaktadõr.

III.2.2 Yeni Eğilimler

Bilgi teknolojisi tüm dünyada hõzlõ bir şekilde ilerleyişini sürdürmektedir. Bu

ilerlemeyle birlikte ERP gibi yönetim paketlerinden beklentiler ve pazardaki eğilimler

değişmektedir. Günümüzde bu konuda görülen 4 ana eğilim aşağõdaki gibidir (Hagman,

2000):

(1) Son zamanlarda ERP sistemleri arka ofis uygulamalarõndan ön ofis

uygulamalarõna doğru kaymõş ve Tedarik Zinciri Yönetimi (SCM) ve Müşteri

İlişkileri Yönetimi (CRM) sistemlerini destekler konuma gelmiştir. Bu yöndeki

gelişimin kaynağõnõn müşteri talebi mi yoksa ERP satõcõlarõnõn pazardaki

büyümeyi sabit tutma çabalarõnõ mõ olduğu tartõşõlabilir. Bu önermelerden

ikincisi bir spekülasyon olarak kalsa da birincisinin ERP satõcõlarõndan bağõmsõz

SCM ve CRM uygulamalarõ satõşlarõnõn hõzlõ artõşõna bakõlarak gerçeğe daha

yakõn olduğu düşünülebilir. Kaynağõ ne olursa olsun kullanõcõlar ister kendi ERP

satõcõlarõndan olsun ister başka satõcõlardan olsun ERP sistemlerini CRM ve

SCM uygulamalarõ ekleyerek genişletmektedirler. Bu oluşum �Genişletilmiş

ERP� (Extended ERP) ya da ERP II terimleriyle anõlmaktadõr.

(2) Pazarõn büyüklerden oluşan kõsmõnõn doyuma ulaşmasõyla birlikte ERP satõcõlarõ

artan bir şekilde KOBİ�leri hedef almaya başlamõşlardõr. Satõcõlar bunu kendi

orijinal sistemlerini basitleştirerek veya Uygulama Servis Sağlayõcõlar (ASP �

Application Service Providers) aracõlõğõyla sunarak sağlamaktadõrlar. Bu ikinci

yöntem ERP hizmetini üçüncü parti firmalardan kiralamak yoluyla olmaktadõr

ve bu genelde İnternet üzerinden yapõlmaktadõr. Bu yöntemi seçmenin hem

satõcõlar hem de kullanõcõlar açõsõndan çeşitli sebepleri olmakla birlikte çok yeni

bir yöntem olduğu için potansiyel sonuçlarõ hakkõnda fikir yürütmek için

erkendir.

(3) Son yõllarda gerçek pazar faaliyetleri göstermesi ve gelir getirmesi açõsõndan

henüz aktif konuma geçmiş olmamasõna karşõn dijital pazar kavramõ ortaya

çõkmõştõr. Bu pazarlar önceleri genelde Bilgi Teknolojileri (BT) firmalarõ

tarafõndan kurulmuştur fakat sonradan endüstriyel konsorsiyumlar bu pazarlarõ

25

oluşturarak BT firmalarõna teknoloji sağlayõcõ görevi yüklemişlerdir. Bu dijital

pazarlarõn geleceği ve ERP�nin bu yeni oluşumdaki konumu henüz belli

olmamakla birlikte bu pazarlar ciddi bir eğilim konumundadõr. İki önemli fayda

vaat etmektedirler: (a) birkaç firmayõ birbirine bağlamakla elde edilebilecek

olandan çok daha ciddi SCM olanaklarõ ve (b) teknolojik entegrasyon

maliyetlerinde azalma. Önemli ERP satõcõlarõndan olan SAP ve Oracle,

SAPMarkets ve Oracle Exchange ürünleri ile bu oluşumda yer almak

istediklerini oraya koymuşlardõr.

(4) Yüz milyonlarca dolara varan uygulama masraflarõ nedeniyle ERP projeleri ERP

satõcõlarõnõn ardõndan şimdi de kullanõcõlarõ değer arayõşõna itmiştir. Kurulumu

tamamlayõp uygulamaya geçtikten sonra kullanõcõlardan ERP�nin istenen iş

faydalarõnõ sağlayamadõğõ eleştirileri ortaya çõkmaya başlamõştõr. Bu tartõşmada

konu edilen değer hem yatõrõmõn geri dönüşü hem de daha önceden bahsedilen

(bölüm II.4.1) işle alakalõ faydalardõr. Bunlarõn her ikisi de birbirinden bağõmsõz

incelenemez. ERP projeleriyle ilgili bu değer arayõşõndan ötürü, ERP�nin

getirilerini ve performansõnõ ölçmeye yönelik çalõşmalar yapõlmõştõr. Örneğin

Tetlumbe (2000), ERP projelerinde başarõsõnõn sadece maliyet göz önüne

alõnmadan değerlendirilmesi için metodolojik bir yaklaşõm önermiştir. Bu

konuyla ilgili çalõşma sahasõnõn hala açõk olduğu ve yeni metodolojiler

geliştirilmesinin mümkün olduğu düşünülmektedir.

III.3. ERP�NİN MODÜLER YAPISI

ERP sistemlerinin en önemli özelliklerinden birisi de modüler bir yapõya sahip olmasõ

ve kurumlarõn, ihtiyaçlarõna göre kendilerine uyan modülleri bünyelerine monte

etmeleridir. Modüller birbirlerinden bağõmsõz kurulabilseler de hepsi birbiriyle

bütünleşik bir yapõ içinde işlevlerini yerine getirirler. Bir modüldeki veriler diğer bir

modül için girdi olarak kullanõlabilmektedir.

26

0 100Yazõlõmõ Satõnalma Oranõ (%)

Maliyet

EsneklikÇeviklik

Rekabet gücü

Şekil 10 �Satõn Alma ya da Kendine Uygun Yazõlõm Üretme Durumu Kõyaslamasõ (Hagman, 2000)

Bir kurum ERP sistemi kurmak istediğinde önünde iki uç seçenek bulunmaktadõr: (1)

Tüm ERP paketini tek bir firmadan temin etme, (2) Tüm ERP paketini kendi

imkanlarõyla tamamen kendi sistemine göre üretme. Her iki seçeneğin de kendine göre

artõ ve eksileri bulunmaktadõr. Birinci seçenekte yazõlõmõn kurumun kendi sistemine

özelleştirme esnekliği minimum düzeyde bulunurken maliyet de en düşük konumdadõr.

İkinci seçenekte maliyet çok yüksek düzeylerde seyrederken yazõlõmõ tamamen kendi

sisteminize göre özelleştirmek elinizdedir. Bu iki uç seçeneğin esneklik ve maliyet

kõyaslamasõnõ gösteren grafik şekil 10�da verilmiştir.

Günümüzde ERP yazõlõmõnõ kendi kendine üretme yolu pek tercih edilmemektedir.

Daha çok tercih edilen ERP çözümleri paketin tamamõnõ tek bir satõcõdan almak ya da

farklõ satõcõlardan farklõ modülleri birbirine entegre ederek �en iyi karma� (best of

breed) yöntemi ile ERP sistemi kurmaktõr. En iyi karma çözümü içinde sayõlabilecek ve

belki de en çok kullanõlan olma özelliği taşõyan bir diğer çözüm de ERP sisteminin

temel modüllerini tek bir satõcõdan temin ettikten sonra destekleyici diğer modülleri

konunun uzmanõ başka satõcõlardan alarak sisteme entegre etmektir (şekil 11).

27

İNSAN KAYNAKLARI

FİNANS VE MUHASEBE

SATIŞ VE DAĞITIM

STOK VE İMALAT

MERKEZİ VERİ TABANI

DESTEK MODÜLLER

DESTEK MODÜLLER

TEDARİKÇİLER MÜŞTERİLER

MİMARİENDÜSTRİYEL ÇÖZÜMLER

Şekil 11 � ERP�nin Temel Modülleri ve Genel Yapõsõ (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)

Şekil 11�de verilen yapõda firma içi iş sistemi ERP ile kontrol altõna alõnõrken, firmanõn

tedarikçileri ve müşterileriyle olan ilişkileri de ERP�ye entegre edilen Tedarik Zinciri

Yönetimi (SCM � Supply Chain Management) ve Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM �

Customer Relationships Management) sistemleri ile sağlanmaktadõr. Bu üç sistemin bir

arada kullanõmõ iş dünyasõnõn son zamanlarõnda gündemini oldukça meşgul etmektedir.

ERP bu yapõsõyla daha önce de belirtildiği gibi yeni bir kavram oluşturmakta ve bu yeni

kavram gene daha önce belirtildiği gibi ERP II ya da Genişletilmiş ERP olarak

adlandõrõlmaktadõr.

III.3.1 SAP R/3�de Bulunan Modüller

SAP�õn olay yaratan başarõsõndan oldukça memnun olan SAP danõşmanlarõnõn da

etkisiyle SAP, ERP pazarõnda oldukça fazlar ilgi görmektedir. ERP ile ilgili kurslar ve

konuşmalar SAP ile ilgili bilgiler içermedikçe okuyucular/dinleyicilerce takdir

edilmemektedir.

Üç IBM mühendisi tarafõndan kurulan SAP-AG, yönetim merkezi Almanya�da bulunan

yaklaşõk 30 yõllõk bir şirkettir. ERP pazarõnda, bir ERP yazõlõmõ olan SAP R/3, çoğu kişi

tarafõndan ERP ile eşanlamda kullanõlmaktadõr. SAP hiçbir soru kabul etmeyecek kadar

28

açõklõkla alanõnda yaklaşõk %30�luk Pazar payõ ile liderdir. SAP, 5.49 milyar USD�yi

bulan 1999 yõlõ cirosu ile dünyanõn en büyük iş yazõlõmõ çözüm şirketidir. Dünya

çapõnda 13.000�in üzerinde müşterisi vardõr. Fortune�õn 500 büyük şirketi arasõnda en

büyük on şirketten 10�u, en çok kar eden ilk on şirketten 8�i ve en yüksek yatõrõm geri

dönüşümüne (ROI) sahip ilk on şirketten 7�si SAP R/3 kullanõlmaktadõr.

Tek ve birleşik bir satõş stratejisi nedeniyle çok miktarda SAP R/3 danõşmanõna ihtiyaç

duyulmaktadõr. Altõ büyük danõşmanlõk şirketi SAP�õn iş ortağõ durumundadõr. Yoğun

talep SAP danõşmanlarõnõn saatlik ücretlerini oldukça yüksek seviyeler çõkarmõştõr.

SAP ilk ürününü 1979�da piyasaya sürmüştür ve SAP R/2 mainframeler için örnek bir

başarõ olmuştur. Halen çalõşmakta olan SAP R/2 uygulamalarõ bulunmaktadõr. SAP�nin

lokomotif ürünü olan SAP R/3 1992 yõlõnda çõktõ ve bir şok dalgasõ yaratmõştõr. SAP

R/3 tipik bir endüstrinin her ihtiyacõnõ karşõlayan olay yaratacak fonksiyonellikte

satõş&dağõtõm, malzeme yönetimi, üretim planlama, finansal muhasebe, kontrol, proje

yönetimi, proses kontrol, kalite yönetimi gibi modüllere sahip olarak piyasaya çõkmõştõr.

SAP R/3 müşterilerinin donanõmlarõna veya donanõm seçimlerine göre açõk sistemin

(OS) avantajlarõnõ sağlayan sunucu-istemci mimarisini (client-sever architecture)

geliştirmiştir. SAP ayrõca R/3�ü özelleştirmiş, örneğin IBM�in AS/400 platformu

geleneksel veri merkezlerine taşõmõştõr. R/3 sürümü, ileri gelen O/ZS platformlarõ,

örneğin VMS, Unix, OS/400, MVS, için de mevcut olup sonradan Windows NT içinde

bir sürüm çõkararak son kullanõcõlara rakipsiz bir avantaj sağlamõştõr.

SAP R/3 ileri gelen RDBMS (Relational Database Management System � İlişkisel Veri

Tabanõ Yönetim Sistemi) yazõlõmlarõ olan Oracle, Infomix ve son olarak da Microsoft

SQL sunucusunun avantajlõ yönlerini kullanma imkanõ vermiştir. SAP R/3 dağõnõk

bilgisayarlardan çeşitli entegre donanõm, yazõlõm ve RDBMS ürünlerini bazõ standart

protokoller kullanarak destekler. R/3 Lotus Notes gibi standartlaşmõş iş akõşõ yazõlõmlarõ

ile entegre olur, elektronik posta, EDI (Electronic Data Interchange � Elektronik Veri

Değişimi) ve ofis programlarõnõ destekleyen (Ms Word, Excel, vs.) arayüzleri vardõr.

Bütün bunlar SAP�nin başarõsõnõ sağlamõştõr. SAP�nin başarõsõnõ sõrrõ sağlam, kaliteli ve

olgunlaşmõş bir ürün, kuvvetli bir Ar-Ge desteği, teknoloji esaslõ değil proses esaslõ

yaklaşõmõ olmasõ,danõşman ve bilgi teknolojisi firmalarõyla olan iş ortaklõklarõ, stratejik

satõş, öz sermayelerini yazõlõma ve eğitime kontrollü olarak ayõrmalardõr. Büyük global

29

bir şirketin fonksiyonel ihtiyaçlarõnõ karşõlayabilecek yeterliliktedir. Bu en iyi iş

uygulamalarõnõ, global muhasebe normlarõnõ, kurlarõ, ticaret uygulamalarõnõ ve çok dil

kullanabilme desteğini içerir. SAP ayrõca, bankalar, hastaneler ve ticaret firmalarõ gibi

farklõ endüstri dallarõ için farklõ özel modüller sunmaktadõr. SAP yõllõk bütçesini

%10�undan fazlasõnõ Ar-Ge�ye sadece teknoloji araştõrmasõ için değil, global olarak en

iyi iş uygulamasõnõ bulmak için ayõrmaktadõr. Danõşman firmalarda, bilgi teknolojisi

satõcõlarõyla (donanõm ve yazõlõm) SAP�ye büyük ölçüde yardõmcõ olmaktadõr. SAP�õn

kazandõğõ her 1$ için SAP�õn iş ortaklarõ 4.5$ kazanmaktadõr.

Price Waterhouse gibi danõşmanlõk şirketleri kendi yatõrõm imkanlarõyla SAP yeterlilik

Merkezi kurmuşlardõr. Donanõm satõcõlarõ (HP ve Compaq gibi) son kullanõcõlara

yardõmcõ olmak için ön kurumu kendileri yapmaktadõrlar. (Altõnkeser, 1999)

Tüm dünyada yerel temsilcileri ve yerel şirketleri ile faaliyet gösteren SAP, 1995

yõlõnda Türkiye�deki faaliyetlerini organize etmek için SAP Türkiye�yi kurmuştur.

SAP, R/3 paketini müşteri talepleri doğrultusunda sürekli geliştirmeye devam

etmektedir. Internet teknolojisindeki son gelişmelere paralel olarak ürünün yeni

sürümleri e-ticaret işlemlerine doğrudan entegre edilebilecek şekilde hazõrlanmõştõr.

(www.sap.com.tr)

SAP, ERP sistemlerinin yanõ sõra mySAP.com çatõsõ altõnda CRM (Customer

Relationship Management), SCM (Supply Chain Management) ve SRM (Supplier

Relationship Management) çözümleri sunmaktadõr.

ERP sisteminin modüllerini biraz daha detaylõ incelemek için ERP piyasasõnda en çok

adõ geçen ve pazardaki payõ en büyük şirket olan SAP�nin şu an piyasada en çok

kullanõlan ürünü olan SAP R/3 paketinin modüllerini kullanmanõn uygun olacağõ

varsayõlabilir. Bu varsayõmdan yola çõkarak aşağõda bir özeti şekil 12�de verilen SAP

R/3�de bulunan modüllerin açõklamalarõ sunulmuştur (SAP, 1998):

30

Satõş ve Dağõtõm

Malzeme Yönetimi

Üretim Planlama

SAP R/3 İstemci / Sunucu

MimarisiKalite Yönetimi

Tesis Bakõm/Onarõm

İnsan Kaynaklarõ

Finansal Muhasebe

Sabit Varlõk Yönetimi

Kontrol

Proje Sistemleri

İş Akõşõ

Endüstri Çözümleri

Şekil 12 �SAP R/3�de Bulunan Ana Modüller (SAP, 1998)

III.3.1.1 Malzeme Yönetimi

R/3 Sistemi, bütün tekdüze iş akõşõnõ yönetir ve kişileştirilmiş hata verilerini satõn alma

dokümanlarõnõn işlenmesi esnasõnda sağlar. Satõn alma talebinin, planlama akõşõ maliyet

merkezi ihtiyaçlarõ veya satõş sebebiyle ortaya çõkmasõ önemli değildir.

SAP R/3 daima alõcõya talebin kaynağõnõ tanõmasõnõ sağlar. Eğer arzu edilirse satõn alma

dokümanlarõ esnek onay sürecine tabi tutulabilir. Alõcõlar, geçmiş tedarikçi fiyatlarõna

ve uzun dönemli kontratlarõ içeren önemli satõn alma siparişlerine sahiptirler.

Fiyat karşõlaştõrmasõnõn her satõn alma işleminde otomatik olarak devreye alõnmasõ

mümkündür. Ayrõca satõcõ değerlendirmesi, en kaliteli ürünü ve hizmeti sunan satõcõnõn

seçilmesine olanak sağlar. Bu özellikler satõn alma maliyetini minimuma indirir.

Otomatik olarak güncelleştirilmiş satõn alma siparişlerinin tarihi,mal ve fatura bilgisi,

günlük işlemlerin takibi kullanõcõya bilgi olarak iletilir.

Malõn irsaliyesi alõndõğõ dönemde, R/3, malzeme ve miktarõnõ karşõlaştõrarak siparişleri

kontrol eder. SAP e-posta vasõtasõyla satõcõyõ da bilgilendirir. (Malõn tesliminden önceki

değişiklikler de dahil olmak üzere) Envanter yönetimi, verileri otomatik olarak kontrol

için Kalite Yönetimine gönderir. Her malõn irsaliyesinin gelmesiyle malzeme stok

31

miktarõ güncellenir. Eş zamanlõ olarak irsaliye bilgileri, gönderme maliyetleri de dahil

olmak üzere (navlun,gümrük masraflarõ,vergiler) Finansal Muhasebe�de güncellenir.

R/3 ayrõca LIFO ve FIFO gibi değerleme metotlarõnõ destekler. Faaliyete dayalõ

maliyetlendirme analizlerini içeren envanter kontrol fonksiyonlarõ da bulunmaktadõr.

Belli kriterlere göre (örneğin, sevkõyat zamanõ, ürün kalitesi, ve anlaşma şartlarõna

bağlõlõk gibi.) kalite tedarik ilişkisini elde edebilirsiniz. Karar alma süreci, detaylõ fiyat

analizleri,malzeme gruplarõ, fiyat tarihi gibi başlõklarla desteklenir.

R/3 Malzeme Yönetimi, yalnõzca malõn etkin tedarik edilmesini sağlamakla kalmaz

ayrõca güvenilir, zamanõnda etkin hizmetleri satõn almayõ kolaylaştõracak sofistike

araçlarõ da sağlar. Dolayõsõyla etkili stok dönüşümü ve düşük depo maliyetleri elde

edilir.

Depo Yönetimi işlevi, en kompleks depo yapõlarõnõ yönetmeye yardõmcõ olur. Stok

kalemleri blok, raf ve sabit kutu mantõğõyla ihtiyaçlar dahilinde yönetilir. Erişim

mesafelerinin en kõsa şekilde tutulmasõ amaçlanõr. R/3 Depo yönetimi firmaya zaman

kazandõran ve hatayõ azaltan barkod teknolojisinin kullanõlmasõnõ da destekler.

Envanter Yönetimi ve Satõş-Dağõtõm, Depo Yönetimiyle bütünleşik çalõşõr. Bu

entegrasyon atõlacak ve ayrõlacak maddeyi basitçe düzenler. R/3 ayrõca Depo

Yönetimini, depo kontrol birimiyle birleştiren entegre iletişim arayüzüne sahiptir.

Fatura onaylama bölümü, sipariş edilmiş miktarlarõ ve tutarlarõ herhangi bir nakit

indirim veya vergiye göre tekrar faturalandõrõlabilir. Satõn alma siparişindeki

değişkenlik, faturadaki fiyat ve miktarlarõn değişmesiyle ortaya çõkar.

Kabul edilebilir limitler miktar, fiyat veya gün gibi değişkenlere göre düzenlenebilir.

Eğer limit aşõlõrsa sistem otomatik olarak ödeme faturasõnõ bloke edebilir. Bir fatura

gönderildiğinde otomatik olarak veriler finansal muhasebeye, aktif muhasebesine ve

maliyet muhasebesine gönderilir. Yeni lojistik fatura doğrulama işlevi, finansal

muhasebedeki fatura doğrulama işlemini ayõrõr ve bu işlemin R/3 çoklu sistemi boyunca

dağõlmasõna olanak verir.

Satõn alma bilgi sistemi ve satõcõ değerlendirme, satõcõyla yapõlacak olan görüşme için

gerekli bütün ana bilgiyi sunar. Mal irsaliyesi ve faturasõ giriş yapõldõğõnda, veriler satõn

alma bilgi sistemine yansõtõlõr. Ayrõca Satõcõ Değerlendirme fonksiyonu bütün geçerli

bilgiyi ihtiyaç anõnda kullanõma sunar.

32

III.3.1.2 Üretim planlama ve kontrol

R/3 Üretim Planlama ve Kontrol Sistemi (R/3 PP),R/3 sisteminin ana parçalarõndan

biridir. R/3 PP, dünya çapõndaki imalatçõlara planlama kontrol ve üretim çözümleri

sunmaktadõr. R/3 PP modülü yalnõzca üretim planlamasõnõ kapsamaz. Bunun dõşõnda

müşteri odaklõ üretim ve yönetim sistemi ve Kurumsal Kaynak Planlamasõ sisteminin

bütün boyutlarõnõ da içerir.

R/3, KANBAN ve JIT tekniklerini ERP ile pürüzsüz bir şekilde entegre eder. R/3 PP,

çalõşanõn ihtiyaç duyduğu bilgiye kapõ açar ve sorumluluğun merkezileşmesini önler.

R/3 yazõlõmõ kullanõcõlarõnõn bilgiye çabuk bir şekilde cevap vermesini kolaylaştõrõrken

ürün ve hizmetlerin müşteri ihtiyaçlarõna göre düzenlenmesini yönlendirir. R/3 Satõş

Dağõtõm sistemi, müşteri sipariş sürecini, sipariş girişinden faturalandõrmaya kadar

yönlendirir. Sistem müşteri sipariş sürecini de yönetir. Bilginin ve işlevlerin

entegrasyonu doğru tedarik zincir entegrasyonu sağlamaktadõr.

Satõş alanõyla, ürün ailesiyle veya tanõmladõğõnõz herhangi bir alanda tahminler

yapõlabilir ve tahminler bütün özel planlarla birleştirilebilir, fakat planlamacõlar aynõ

zamanda operasyonel kararlarda tahminleri kullanõrken ihtiyatlõdõrlar. Temel üretim

talepleri için, tahminlerden ziyade müşteri bağlantõlarõ ve satõş siparişleri bilgilerini

tercih ederler.

R/3 sistemi�nin fonksiyonel çeşitliliği anlamlõ satõş ve operasyon planlamasõnõ destekler.

Operasyon planlamada tahminler ve uzman planlama teknikleri birleşmiştir. Tahminler,

R/3 den gelen bilgilere göre, örneğin sevkõyatlar, satõşlar, tüketim, alõnan ödemeler ile

belirlenebilir. Üretim grubu veya belirli üretim tahminleri, üretim kaynaklarõnõ

geliştirmeye ve tedarikçilerle sözleşme yapõlmasõna yardõmcõ olur.

Ürün aileleri, üretim gruplarõ, satõş bölgeleri ve organizasyonel birimlere dayalõ

planlama hiyerarşileri inşa edilebilir. Çoklu tahmin modelleri ve stratejiler en iyi

tercihin yapõlmasõnõ sağlar.

R/3, sürekli olarak modelin geçerliliğini kontrol eder. Faaliyetlerin etkisini, örneğin

pazarlamacõ promosyonlarõnõ, sezonluk etkileri tahminlerinde birleştirebilir. Geçmiş

taleplerin ve tahminlerin değerleri önemlidir. R/3 içinde tüm entegrasyon periyodik

tahmin değişikliklerini kolaylõkla yapar. Bütün tahmin talepleri, planlama seviyesinden

en alt üretim seviyesine kadar değiştirilebilir. Planlama seviyesindeki kaba planlama,

33

gerçek bir kaynak tõkanõklõğõ kontrolü sağlar. Tahminler, gelen satõş siparişlerine bağlõ

olarak talep yönetimine ve ana üretim programlamasõna kolaylõkla transfer edilebilir.

Ayrõca hesapta olmayan talepler de eklenebilir.

İmalat zamanlarõnõ ve üretim tõkanõklõklarõnõ, ana üretim programlamasõnõ kullanarak

detaylõ bir şekilde değerlendirmek mümkündür. Ana üretim programlamasõ, tahmini

talepleri ve müşteri sipariş taleplerini ürün başõna talebe dönüştürebilir. R/3 ile bütün

programlar tek bir entegre sistem veya dağõnõk sistem içinde elde edilebilir. Temel bir

programõn kapsamõ genişletebilir. İhtiyaç duyulan sõklõkta da gözden geçirilmesi

sağlanõr. Bu firmanõn çapraz planlama programlarõnõ elverişli hale getirmesini sağlar.

Malzeme ihtiyaçlarõ planlamasõ, planlama seviyesinde detaylandõrõlõr. Bütün üretim

parçalarõ, ara ürünler, satõn alõnmõş bileşenler ve hammaddeler, malzeme artõş hesaplarõ

için ikmal programlarõ da bu sayede genelleştirilir.

Program, üretim siparişleri ile satõn alma isteklerinin son tarihlerini zaman programlama

aracõlõğõyla düzenler. İş merkezleri için kapasite yüklemelerini genelleştirerek

planlamacõlarõn MRP seviyesinde kapasite yüklemesini kontrol edebilir.

Basamaklar halinde Satõş Tahmin, Ana Üretim Programõ, ve Malzeme İhtiyaç

Planlamasõ uygulanabilir detaylõ bilgiler sunar. R/3 PP sisteminde planlama seviyeleri

kolaylõkla entegre olur. Bir seviyeden diğerine nasõl gideceğine dair bir çok seçeneğiniz

oluşur. Her seviyede ve her programla planlamacõ planõn geçerliliğini kontrol edebilme

şansõna sahiptir.

Ana Üretim Programõ ve Malzeme İhtiyaç Planlamasõnõn etkin uygulanabilmesi için

gerçekçi detaylõ planlar sağlar ve müşteri memnuniyeti ile tedarikçi entegrasyonu

açõsõndan temel oluşturur. SAP, R/3 sistemi içinde üretim planlama kontrol modülü için

endüstrilere özel çözümler sunar. Bütün çözümlerde ortak temel veriler, MRP ve

maliyet modülleri ortaktõr. Dolayõsõyla karmaşõk imalat bünyesinde her bir ortak bir

şekilde kullanõlabilir.

Farklõ çözümler ise;

• Üretim emrine göre atölye kontrol

• Maliyet toplayõcõlara dayalõ Kanban kartlarõyla Kanban işlevi

• Proses endüstrileri için proses sipariş yönetimidir.

34

III.3.1.3 Satõş ve dağõtõm (SD)

Satõş ve Dağõtõm Modülü, satõş dönemi, satõş talebi, pazarlama kampanyalarõ,

rekabetçiler ve ürünler, maliyet tayini, araştõrma bilgileri hakkõnda kolaylõkla

kullanõlabilecek bilgiye ulaşmak için araçlar sağlar. Satõş ve pazarlama personeli bu

veriyi satõş faaliyetlerini düzenlemek için sisteme girer. Satõş desteği sadece satõş

sürecini verimli hale getirmek için değil yeni iş kaynaklarõnõ bulmak için de

kullanõlabilir.

R/3 sistemi içindeki sipariş girişi yüksek seviyede otomatiktir. Kullanõcõ arayüzlerine

giriş yaptõğõnõz verilere bağlõ olarak sistem ödeme şartlarõ ve sevkiyat planlarõ gibi

bilgileri toplar. Daha sonradan bu bilgiyi satõş siparişinde önerir. R/3 sistemi ilgili

malzemelerin işlenmesinde kolaylõk sağlar. Malzemeler manuel girilebilir, müşteri bazlõ

ürün teklifleri seçilebilir veya farklõ konfigürasyonlarla müşteri ihtiyaçlarõnõ

karşõlayacak bir ürün detaylandõrõlabilir.

Fiyatlandõrma otomatik olarak satõş işleminde yapõlõr. Daha önceden tanõmlanmõş

geçerli fiyatlarõ ve indirimleri belirlemek için üretim maliyetine göre miktar belirlenir.

Fiyatlandõrma fonksiyonu çok esnektir ve en karmaşõk fiyatlandõrmalarõ

gerçekleştirilmesi mümkündür. Satõş miktarlarõndan veya promosyonlardan sağlanan

veriyle fiyat bilgisine ulaşõlabilir.

Müşterinin kredi limitini doğrulamak için dinamik kredi limit kontrolünü sağlar. Sistem

ayrõca müşteri siparişleri kontrol edilmediği zaman otomatikman kredi veya satõş

personelini uyarõr.

Kontrolün kapsamõ geniştir. Malzeme yönetimi ve üretim planlama uygulamalarõyla

bağlantõlõ olarak çalõşõrken müşteri siparişini karşõlayabilmek için talep edilen sevkõyat

gününde ihtiyaç duyulan miktar doğrulanabilir. Talep edilen sevkõyat gününde siparişi

karşõlamak mümkün değilse gereken miktarõn ne zaman üretileceği görülebilir ve

müşteriye bir tarih verilebilir.

Satõş ve Dağõtõm, genel sözleşmelerden daha spesifik ve dar kapsamlõlara kadar geniş

tabanlõ sözleşmeleri destekler. Bu sayede teslim miktarõ, günleri ve fiyatlarõ

gruplandõrõlabilir. Anlaşmalarõn programlanmasõ ve daha karmaşõk ihtiyaçlar sistem

tarafõndan desteklenir. Satõlan ürünler, müşteri hizmet işlevlerini içeren (garanti

yönetimi, hizmet ve bakõmlar) Hizmet Yönetimi bölümüyle takip edilebilir.

35

Sevkõyat yönetimi ise paketleme, yükleme ve son teslim tarihlerini yönetmenizi

sağlayan işlevleri sunar. Sistem müşteri siparişlerinin listesini vermekle kalmayõp

siparişin tamamõnõn mõ yoksa parçalõ mõ sevk edileceği gibi bir takõm seçenekleri

belirler. Aynõ zamanda depo yönetimi sistemiyle tam entegre çalõşarak uygun

miktarlarõn alõnmasõ için inisiyatif kullanmanõzõ sağlar.

Taşõma modülü taşõma planlama ve süreç için gerekli işlevleri sunar. Nereye

gönderirseniz gönderin, R/3 sistemi içindeki taşõma zinciri münferit yükleme için

(herhangi varõş noktasõ ve teslimat dahil olmak üzere) kullanõlabilir. Ayrõca yükleme

şartlarõ ve acenteleri de seçilebilir.

Satõş ve Dağõtõm dõş ticaret süreci için destek sağlar. Örneğin, otomatik ihracat kontrol

sistemi ne tür ürünler ihraç edeceğinizi, hangi ülkeyle bağlantõda olduğunuzu ve müşteri

takibini kolaylõkla yönlendirir. Sistem bütün gerekli gümrük formlarõnõ otomatik olarak

yönetir. Mallarõn yüklendiğine dair gümrük yetkililerine yapõlacak açõklama için R/3

sistemi deklarasyon için ihtiyaç duyulacak her türlü veriyi toplar ve gerekli formlarõ

oluşturur. Tercih anlaşma süreci diğer bir basamaktõr. Gümrük tercihlerine uygun olarak

mal yüklemesi yapõlmasõ malzemelerin gümrüğe göre sõnõflandõrõlmasõ gibi süreçlerin

yönetilmesini sağlar.

Sipariş ve teslimatlarõn temelinde, sistem otomatik olarak bütün sürecin

hesaplandõrõlmasõnõ sağlar. Daha sonra sistem her parça için fatura oluşturur. Müşteriye

hesap doküman postayla veya faksla gönderilebilir. Aynõ zamanda gelirler, finansal

muhasebe ve kontrol bölümlerinde bu detaylar görülebilir ve müşteriye satõn alma

hacmine dayalõ olarak indirim de uygulanabilir.

SAP, Satõş Bilgi sistemlerindeki karar alõcõ yapõlara en uygun desteği sağlar. Sistem

içindeki bir Satõş Dağõtõm dokümanõna veri girildiğinde gerekli bilgi Satõş Bilgi

sisteminde güncelleştirilir. Bu bilginin kullanõlabilirliğini arttõrõr. Enformasyonun nasõl

gösterileceği ise müşteri, malzeme ve bölgeye bağlõ olarak firmanõn inisiyatifindedir.

Firma, satõş bilgi sistemini kullanarak Pazar eğilimlerini ve değişikliklerini

gözlemleyebilir.

III.3.1.4 Proje sistemleri (PS)

Proje sistemi farklõ alanlarda kullanõlabilir. Örneğin:

36

• Yatõrõm Yönetimi

• Pazarlama

• Yazõlõm ve Danõşma Hizmetleri

• Araştõrma ve Geliştirme

• Tesis Mühendisliği

• Kompleks sipariş üretimleri

Proje sistemindeki merkezi yapõlar, iş arõza yapõlarõ, ağlar ve onlarõn faaliyetlerinden

oluşmaktadõr. Bu yapõlarõ satõş siparişleriyle bağlantõlõ olarak satõş ve dağõtõm ile, üretim

tedarik sistemi içindeki kompleks proje modelleriyle kullanmak mümkündür.

Proje sisteminin grafik arayüzü ile kolay ve hõzlõ yapõlar üretmek söz konusudur.

Maliyet iş takvimi programlama, proje detaylandõkça daha çok karmaşõklaşmõş hale

gelir. R/3 sistemindeki diğer modüllerle entegrasyon satõn alma, envanter yönetimi ve

malzeme yönetim planlamasõyla işbirliği içinde kaynaklarõn planlanmasõnõ sağlar. Proje

sistemi, bir projenin yürütülebilmesi için gerekli olan kapasiteyi, malzemeyi kontrol

eder ve görüntüler. Proje harcamalarõnõ bütçeyi onaylayarak, reddederek ve

sõnõrlandõrarak kontrol etmek mümkündür.

SAP İş akõşõ modülü, geniş projelerde gerekli iletişimin geliştirilmesi için uygun bir

yapõdõr. Örneğin iş akõşõnõ ihtiyaç duyulan miktarõn satõn alma departmanõna

bildirilmesiyle ilgili olarak da kullanmak mümkündür.

III.3.1.5 Kalite yönetimi (QM)

R/3 Sistemi�nin kalite yönetim uygulamasõ ürünlerin kalitesini geliştirir ve müşteri

memnuniyetini arttõrõr. Kalite Yönetim standartlarõna uygunluk, yüksek kaliteli ürün

üretimi için önemli bir faktördür. Ürün kalitesi uzun dönemli müşteri satõcõ ilişkilerini

destekler, harcamalarõ kõsõtlar ve rekabeti arttõrõr. Örneğin ISO 9000 uluslararasõ kalite

standartlarõ, bir işletmede kaliteli yönetim sisteminin diğer süreçlerle entegre olmasõ

gerektiğini belirtir.

Kalite yönetimiyle lojistik zincir içindeki bütün süreçlerde yüksek seviyede bir kalite

elde etmek mümkün olur. Kalite Yönetimi (KY) diğer R/3 Sistem modülleriyle entegre

haldedir ve bir çok avantaj sağlar.

37

Satõn alma departmanõna gelen taleplerle birlikte ilgili ürünlerin en son kalite raporlarõ

da gelir. Üretim kalitesinin kritik olduğu durumlarda, kalite modülü bir satõcõyõ devre

dõşõ bõrakabilir.

Kalite Yönetiminde tanõmlanan kontrol verileri hangi malzemelerin kontrol edileceğini

ve kontrol listesinde bulunacağõnõ belirler. Bu durum daha önce tanõmlanmõş kalite

ihtiyaçlarõna uyan ürünlerin bir sonraki süreçte serbest bõrakõlmasõnõ sağlar.

Kalite planlama faaliyetleri merkezi olarak organize edildiğinde, kalite karakterleri ve

yoklama metotlarõ için kalite ihtiyaçlarõnõn belgelenmesi gerekir. Ana verinin entegre

kullanõmõ, muayene planlama faaliyetlerinin etkili ve sabit olmasõnõ sağlar.

R/3 Sistemi�nde bir muayene sonuçlarõyla belgelenir. Muayene sonuçlarõnõ kaydetmek

için birden çok seçenek vardõr. Sonuçlar doğrudan R/3 Sistemi�ne kaydedilebilir,

sonuçlar bağlantõ testiyle ve ölçü ekipmanlarõyla R/3 sistemine transfer edilebilir veya

yoklama tarifleri alt sisteme standart arayüzle gönderilebilir ve yoklama sonuçlarõ aynõ

arayüz kullanarak geri çağrõlabilir. Malzemeler, yõğõnlar halinde belli kalite

karakteristiği temelinde elde edilebilir. Toplam kalitede teslimatta yõğõn araştõrma

dahilinde tanõmlanan yõğõn karakteristiği kullanõlabilir.

İstatistiksel süreç kontrol işlevleri, izleme, kontrol ve süreç geliştirme başlõklarõnõ

kapsamaktadõr. R/3 sistemi bu amaçla kalite kontrol tablolarõnõn kullanõlmasõnõ

destekler Kalite bildirileri, ürünler ve hizmetler için gerekli kaliteyle ilişki sağlar. Kalite

bildirileri R/3 sisteminde satõcõlara karşõ şikayetlerde, dahili problem raporlarõnda,

müşteri şikayetlerinde kullanõlabilir.

Onaylatma işleri sorumlu insanlar tahsis edilerek ve süreç faaliyetlerini SAP iş akõşõyla

ilişkilendirerek sorunlarõn hõzlõ bir şekilde çözülmesi sağlanõr.

R/3 sisteminin kontrol uygulamalarõnõn entegrasyonuyla kolaylõkla bütün maliyetler

kalite bildirim sürecinde tanõmlanabilir.

Son olarak internet üzerinde kalite bildirimi yaratarak müşterilerin doğrudan problem

yönetim süreciyle ilişkiye girmeleri sağlanabilir.

Müşterilere mallarõn teslimatõyla bağlantõlõ yükleme dokümanlarõna ek olarak ürün

kalitesini onaylayan kalite sertifikasõ verilebilir. Kalite sertifikasõ basma dõşõnda

38

fakslanabilir veya internet üzerinden gönderilebilir. Toplam kalite bölümünün

fonksiyonlarõ, bilgisayar destekli yönetim sistemine uydurulabilir.

Merkezi lojistik bilgi sisteminin bir parçasõ olarak Toplam Kalite bilgi sistemini farklõ

yönetim seviyelerinde kullanarak planlayabilir, gözlemleyebilir, değerlendirebilir ve

kontrol edebilirsiniz.

III.3.1.6 Finansman (FI)

III.3.1.6.1 Finansman muhasebesi

Finansal bilginin kurum dahilinde kontrolü ve entegrasyonu stratejik karar süreci için

önemlidir. R/3 finansman muhasebesi çok uluslu firmalarõn, dillerin, kurlarõn, finansal

tablolarõn uluslar arasõ çerçevesi içinde finansal verileri merkezi takip yeteneğine

sahiptir. Örneğin hammaddeler envanterden imalat aşamasõna gönderdiği zaman sistem,

miktar değerlerini envanterde sõnõrlandõrõr ve aynõ anda bütçedeki envanter

hesaplamalarõ için dolar değerini azaltõr.

Finansman muhasebe bölümü uluslar arasõ muhasebe standartlarõ (GAAD ve IAS) ile

uyumludur. Ayrõca bir çok ülkenin yerel kanuni uygulamalarõnõ yerine getirir ve Avrupa

Birliğindeki kur birliğinden kaynaklanan kanuni ve muhasebe farklõlõklarõnõ tam olarak

yansõtõr.

III.3.1.6.2 Genel Muhasebe

R/3 Genel Muhasebesi finansman muhasebesinde ve stratejik karar alma sürecinde

önemlidir. R/3 Lojistik ve diğer muhasebe sistemleri ile aktif entegrasyon ile finans veri

havuzu oluşturarak raporlamaya yardõmcõ olur. Genel Muhasebe, muhasebe sisteminin

istediği ve gerekli olan bütün işlevleri destekler. Bunlara firma veya firmalar grubu

bazõnda hesaplarõn grafikleştirilmesi, alt muhasebe sistemlerindeki değişiklikleri aynõ

anda güncelleme gibi işlemler dahildir.

Genel muhasebenin gelişmiş şekli olarak Özel Amaç sistemi diğer bölümlerde tanõmlõ

kullanõcõlara detay seviyesinde özel bilgi sağlar. Girilmiş veriminin kombinasyonlarõnõ

yaratarak veri özetlerini planlama, dağõtõm, raporlamada kullanacak şekilde

genelleştirilebilir.

39

R/3 Özel Amaç defteri ayrõca Genel Muhasebe ve Maliyet Muhasebesinde birçok

fonksiyonun avantajõnõ kullanmanõza yardõmcõ olur. Örneğin kendi veri tabanõ

tablolarõnõzõ oluşturarak ve standart olmayan alanlarõ tanõmlayarak özelleştirilmiş

muhasebe ve raporlama ihtiyaçlarõnõza uygun hale getirebilirsiniz. (SAP, 1998)

III.3.1.6.3 Alacak ve borç hesabõ

R/3 Alacak ve Borç Hesabõ, alt muhasebe fonksiyonlarõnda global iş ortaklarõ

ilişkileriyle ilgili finansal değerlendirmeler sunar. Bu alt muhasebeler Genel Muhasebe,

Satõş � Dağõtõm ve Malzeme Yönetimi gibi finansal verilerin oluştuğu birimlerle

bütünleşik haldedir. Alacak ve borç işlemleri ile ilişkili prosesler diğer R/3

bölümlerinde yer aldõğõ otomatik olarak düzenlenir.

Bu modül, veri girişinden ödeme ve banka işlemlerine kadar bütün prosedürler için

standart iş kurallarõnõ kullanõr. Alacak ve Borç fonksiyonlarõ internet entegrasyonu,

doküman yönetimi Elektronik Veri Değişimi (EDI) desteğini, nakit yönetim

entegrasyonunu esnek raporlama ve satõcõ bilgi sistemlerini kullanõr.

III.3.1.6.4 Konsolidasyon

Konsolide mali ifadeler, münferit firma seviyesinde operasyonel verilerle etkili bir

şekilde entegre olmaya ihtiyaç duyarlar. R/3 Konsolidasyon Finansman muhasebe

sistemiyle bağlantõlõdõr ve münferit ifadelerden konsolide rapora doğrudan veri

transferine izin veriler.

Konsolide ifadelere ek olarak, Konsolidasyon ayrõcõ kendi Konsolidasyon verilerinizin

farklõ görünüşlerini oluşturmanõza olanak tanõr. Bu görünüşlerle yasal varlõklar ve işin

kõsõmlarõyla ilgili raporlar üretilebilir.

III.3.1.7 Sabit Varlõk yönetimi

R/3 Sabit Varlõklar muhasebesi kurumun sabit varlõklarõnõ yönetir. R/3�ün genel finansal

yapõsõ içinde gene Muhasebeye sabit varlõklarla ilgili işlemlerin detaylõ dökümünü

sağlayan bir sistem olarak çalõşõr. Yerel kanunlara uygun amortisman yöntemleri, sabit

varlõklarõn başlangõçtan elden çõkartõlana kadar izlenmesi, amortisman simulasyonlarõ ve

faiz hesaplamalarõ, Proje Yönetimiyle entegrasyon gibi önemli özellikler içerir. Sabit

Varlõklar modülü makine, ekipman, kiralanmõş teçhizatlar, inşa halinde sabit varlõklar

için Tesis Bakõm Onarõm�a rapor verir.

40

III.3.1.8 Kontrol etme (CO)

III.3.1.8.1 Faaliyet bazlõ maliyetlendirme

Geleneksel maliyet muhasebesine ilaveten Faaliyet Bazlõ Maliyetlendirme çok

fonksiyonlu süreçleri ve maliyet sebeplerini tanõmlamaya yardõmcõ olur. Süreç faaliyeti

miktarlarõ otomatik olarak entegre R/3 sistemini içindeki operasyonel maliyet unsuru

verilerinden tanõmlanõr. Süreç maliyetleri ürünlere, tüketilen süreç miktarlarõ ve süreç

fiyatlarõ ile çarpõlarak eklenir. Süreç maliyeti ayrõca kârlõ bölümlere dağõtõlabilir.

Faaliyet temel maliyetlendirme dolayõsõyla stratejik karar alma sürecini doğru ürünlerle,

doğru pazarlarda, doğru müşterilere odaklanmasõnõ sağlayacak şekilde destekler.

III.3.1.8.2 Maliyet merkezli muhasebe

Maliyet Merkezli Muhasebe organizasyon içinde genel giderleri inceler. Maliyetler,

kaynaklandõğõ yerlerdeki organizasyonun alt birimlerine tahsis edilir. R/3 sistemi

belirlenen tutar ve miktarlarõn dağõtõlmasõ için maliyet merkezleri hiyerarşisi olarak

geniş bir çeşitlilikte metotlar sunar. Faaliyet muhasebesi faaliyet kaynaklarõna dayalõ

olarak maliyetin ürünlere dağõlõmõna izin verir.

III.3.1.8.3 Genel giderler

Genel giderler münferit dahili ölçülere dayalõ olarak maliyetleri toplar ve inceler. R/3

sistemi her ölçüye tahsis edilen bütçeyi otomatikman kontrol eder ve gözlemler. Genel

giderlerle ilgili tüm giderler bir hesaba atõlõr. Bu hesap daha sonradan detaylõ

incelemeğe alõnabilir.

III.3.1.8.4 Ürün maliyetlendirme

SAP R/3 sisteminin bir parçasõ olan Ürün Maliyet Kontrolü bütün bölgelerde üretilen

ürünlerin maliyetlerini belirleyen gerçek zamanlõ maliyet yönetim fonksiyonlarõnõ sunar.

Bu bölümden sağlanan bilgi karar alma sürecinde ihtiyaç duyulan bilgiyi destekler.

Ayrõca bütçe değerlendirme amacõyla alternatif maliyetlendirme verilerini de destekler.

III.3.1.8.5 Ürün maliyet planlama

Ürün Maliyet Planlama şunlarõ yapar:

• İmal edilmiş malzemenin değerlendirilmesi için Fiyatlandõrma

41

• İmal edilmiş mallarõn maliyetini veya karlõlõk analizi için satõlacak ürünlerin

maliyetini belirleme

• Maliyet Unsuru Kontrolü için bir standart oluşturma

• Ürün maliyetlerini sõnõflandõrma

III.3.1.8.6 Maliyet unsuru kontrolü

Maliyet unsuru kontrolü şu sorulara yanõt verir:

• Şu dönemde kendi bölgemizde ne gibi maliyetlere maruz kaldõk?

• Üretilen miktarlara dayalõ olarak ne tür maliyetler bekliyoruz?

• Bazõ ürün gruplarõ diğerlerinden daha mõ önemli?

• Bu değişikliğe sebep olan nedir?

Maliyet araştõrma raporlarõ detaylõ maliyet bilgisine, hõzlõ ve kolayca ulaşmanõza

yardõmcõ olur. Örneğin, bölge çapõnda maliyetlerin gösterildiği bir görüntüde ürün

gruplarõnõn ve münferit siparişlerin girişi yapõlabilir.

III.3.1.9 İnsan kaynaklarõ (HR)

Bu sistem tüm personel yönetim görevlerini kapsayan, proseslerin basitleşmesine ve

hõzlanmasõna yardõmcõ olan entegre uygulamalarõ kullanarak kurumun insan

kaynaklarõnõ planlamak ve yönetmek için çözümler sunar. (SAP. 1998)

Kariyer planlamasõ İnsan Kaynaklarõ�nõn en önemli özelliklerinden birisidir. Son

yõllarda özellikle kurumlaşma sürecini tamamlamõş olan büyük grup şirketlerinde

kariyer planlamasõ önemli ölçüde kullanõlõr olmuştur. İşe alõnan bir kişinin önüne bir

kariyer planõ konulmaktadõr. Böylece çalõşan kendisini nasõl bir süreç beklediğini

önceden kişisel motivasyonunu sağlamaktadõr.

Kõsõmlarõ şunlardõr:

• Personel Yönetimi

o İnsan Kaynaklarõ ana verileri

o Personel İdaresi

o Bilgi Sistemleri

42

o İşe yerleştirme

o Dõş kaynak kullanõmõ

o Seyahat yönetimi

o Yan ödemeler yönetimi

o Tazminat yönetimi

• Organizasyon Yönetimi

o Organizasyon yapõsõ

o Kariyer ve başarõ planlamasõ

• Zaman Planlamasõ

• Bordro Hesaplamalarõ

III.4. ÖNDE GELEN ERP PAKETLERİNDEKİ İŞLEVLERİN KIYASLANMASI

Kendisini, kaynak yönetimi alanõnda faaliyet gösteren ve kar amacõ gütmeyen uluslar

arasõ bir eğitim kuruluşu olarak tanõmlayan APICS tarafõndan belli dönemlerde ERP

paketi satõcõlarõ arasõnda anket düzenlenerek hangi paketin hangi özellikleri destekleyip

desteklemedeği karşõlaştõrmalõ olarak sunulmaktadõr. Bu konuda 2000 yõlõnda

düzenlenen ankete ERP paketi satõcõsõ konumunda olan 100�e yakõn firma cevap

vermiştir. Bu firmalarõn çoğu pazarda küçük pay sahibi olan ve daha çok KOBİ�leri

hedefleyen yazõlõm firmalarõ olmakla birlikte aralarõnda SAP, Oracle, Peoplesoft ve

Baan gibi bu sektörün en büyük firmalarõ da bulunmaktadõr. Sektörün bir diğer büyük

firmasõ olan JD Edwards�a bu anketteki firmalar arasõnda rastlanmamõştõr.

Takip eden kõsõmda APICS�in anketinden yararlanõlarak yukarõda adõ geçen dört büyük

firmanõn ürünlerinin karşõlaştõrmalõ analizi yapõlmõştõr. Kõyaslamalarõn yapõldõğõ

tablolarda geçen sembollerin açõklamasõ aşağõdaki gibidir:

V : Var

K : Kõsmi

3 : Başka Firma Yazõlõmõ ile (3rd Party)

43

III.4.1 Desteklenen Modüller

Tablo 3�te de görüldüğü gibi SAP ve Oracle temel ERP modüllerinin tümünü

desteklerken PeopleSoft ve Baan bazõ modülleri üçüncü firma yazõlõmlarõ aracõlõğõ ile

desteklemektedir.

SAP Oracle People

Soft Baan

MRP/MRP II V V V V Depo (Ambar) Yönetimi V V 3 V İnsan Kaynaklarõ Yönetimi V V V 3 Tahmin V V V V Satõn Alma V V V V Atölye Entegrasyonu V V 3 V Müşteri İlişkileri Yönetimi V V V V Finans V V V V

Tablo 3 � Önemli ERP Paketlerindeki Modüller (APICS, 2000)

III.4.2 Desteklenen Endüstriler

Dört büyük ERP satõcõsõnõn paketleri kõyaslandõğõnda, SAP ve Oracle�õn ankette sorulan

tüm endüstrileri desteklediği buna karşõlõk, PeopleSoft�un karmaşõk imalatõ kõsmen,

Baan�õn da Gõda imalat ve Perakende satõş sektörlerini gene kõsmen desteklediği

görülmektedir (Tablo 4). Baan, yeniden imalat endüstrisini destekleyip

desteklemediğiyle ilgili kõsma herhangi bir cevap vermemiştir. Anket sonuçlarõnda

herhangi bir işlevin desteklenmemesi durumunda bunun bir sembol ile belirtildiği

bilindiğine göre boş bõrakõlan kõsmõn ne anlama geldiği tam net değildir.

SAP Oracle People

Soft Baan

Kesikli İmalat V V V V Seri İmalat V V V V Karmaşõk İmalat V V K V Otomotiv V V V V Yeniden İmalat V V V Kimya (process) V V V V İlaç V V V V Gõda V V V K Akõşkan V V V V Perakende V V V K Karõşõk Mod (mixed mode) V V V V

Tablo 4 � Önemli ERP Paketleri Tarafõndan Desteklenen Endüstriler (APICS, 2000)

MODÜL ERP PAKETİ

ENDÜSTRİ ERP PAKETİ

44

III.4.3 Desteklenen Özel İşlevler

SAP Oracle People

Soft Baan

Ürün Ağacõ Mühendislik ve imalat emirleri V V V V Mühendislik değişim kontrolü V V K V Ürün yapõlandõrma yetisi V V V V Müşteriye online yapõlandõrma imkanõ V V V Özel yapõlardan standart ağaç çõkarma V V V V Yapõlandõrma için standart öğe kullanõmõ V V V V

Finans Sipariş işleme V V V V Borçlar V V V V Alacaklar V V V V Genel muhasebe V V V V Sabit varlõk muhasebesi V V V V Uluslar arasõ işlem desteği V V V V Kurumsal sistemle entegrasyon V V V V

Satõn Alma Sözleşmeli satõn alma desteği V V V V Geniş kapsamlõ satõn alma desteği V V V V Teklif isteme desteği V V V V EDI* ile sipariş durumu güncelleme V V K V Elektronik ödeme imkanõ V V K K Satõcõ kontrolü V V V K

Çizelgeleme İleri çizelgeleme ve planlama desteği V V V V CPFR** desteği V V V V Kullanõcõ tanõmlõ nitelik ekleme V V V V

Raporlama Özel rapor oluşturma V V V 3 İşlemlerin finansal bazda raporlanmasõ V V V 3 Problemli durumlarda uyarõ desteği V V V V

Tablo 5 � Önemli ERP Paketlerinin Desteklediği Özel İşlevler (APICS, 2000)

APICS�in anketinde sõralanan özel işlevler bazõnda incelendiğinde, SAP ve Oracle�õn

gene tüm işlevleri desteklediği dikkat çekmektedir. PeopleSoft ve Baan ise bazõ

* EDI � Electronic Data Interchange (Elektronik Veri Değişimi) ** CPFR � Collaborative Planning and Forecasting Replenishment: Bir çeşit Tedarik Zinciri Yönetimi sayõlabilecek bu yöntemde alõcõ ve satõcõ firmalar bir anlaşma ile belli bir iş üzerinde ortak planlama ve imalat yaparlar (www.cpfr.org)

İŞLEV ERP PAKETİ

45

işlevlere ya kõsmi destek vermekte ya da diğer firma yazõlõmlarõ ile açõklarõ

kapatmaktadõr (Tablo 5). Bu çalõşmanõn yapõldõğõ sõrada APICS�in daha geniş kapsamlõ

olan 2001 yõlõ ERP anketi devam etmekte idi. Bilgi teknolojisinin ve yazõlõm

endüstrisinin hõzla geliştiği düşünülürse bu yeni anketin sonuçlarõnõn yukarõda verilen

sonuçlardan hem daha farklõ hem de daha geniş kapsamlõ (yeni modül ve işlevlerin

ilavesi gibi) olmasõ muhtemeldir.

46

IV. ERP ÜZERİNE TARTIŞMALAR

IV.1. ERP HAKKINDA AKADEMİK ÇALIŞMALAR

Kõsa bir geçmişi olan ERP konusu üzerinde yürütülen akademik çalõşmalar son birkaç

yõl içinde giderek hõz kazanmõştõr. Genelde bilgi teknolojileri ve işletme yönetimi

konularõ ile ilgilenen akademisyenler bu konuya eğilerek ERP�yi çeşitli açõlardan

incelemişlerdir. Bu çalõşmalardan bazõ örnekler vererek ERP�nin hangi yönlerinin

akademik olarak ilgi çektiğini ortaya koyabiliriz:

- Tetlumbe, A. (2000), yaptõğõ çalõşmada ERP projelerinin başarõsõnõn sadece maliyet

göz önüne alõnmadan değerlendirilmesi için metodolojik bir yaklaşõm önermiştir.

- Kwon, O. B. ve Lee J.J. (2001), çalõşmalarõnda ERP sistemlerinin çevresel

değişimlere ayak uydurmasõnõ sağlamak için geliştirilen bir ERP bakõm ve destek

sistemi sunmuşlardõr.

- Johnny, K. C. (1998), makalesinde ERP ve RTMS�yi (Real Time Monitoring

System � Gerçek Zamanlõ İzleme Sistemi) iki temel unsur olarak kullanarak

işletmeler için bütünleşik bir imalat stratejisi geliştirme konusu üzerinde durmuştur.

- Doumeingts, Y. ve arkadaşlarõ (2000) yaptõklarõ çalõşmada ERP ve SCM

yazõlõmlarõnõn uygulanmasõnda Kurumsal Modelleme metodolojisinin

kullanõlmasõnõn faydalarõ üzerinde durmuşlardõr.

- Stensrud, E. (2001), makalesinde ERP projelerinde kullanõmõ uygun olabilecek

çalõşma (effort�çaba) miktarõnõ tahmin etme yöntemlerini ortaya koymuştur.

- Shtub, A. (2001), yaptõğõ çalõşmada ERP uygulamalarõnõn giderek yaygõnlaşmasõnõ

göz önüne alarak, endüstri mühendisliği ve işletme bölümleri için yeni bir

metodolojik eğitim altyapõsõ önermiştir.

- Scott, J. E. ve Kaindl, L. (2000) çalõşmalarõnda ERP satõcõlarõ ve müşterileri

arasõndaki işbirliğinin ERP paketlerinin işlevselliğini artõrmadaki rolünü teorik

olarak incelenmişlerdir.

- Scott, J. E. ve Vessey, I. (2000) makalelerinde 'hata yaparak öğrenme' adõnõ verilen

teoriyi açõklamõşlar bu teorinin kullanõlmasõ ile ERP projesinin başarõya ulaşacağõnõ

gerçek hayattan aldõklarõ biri olumlu biri olumsuz iki örnek ile açõklamõşlardõr.

47

- O�Connor, J. T. ve arkadaşlarõ (2000) yaptõklarõ çalõşmada ERP sistemlerinin

Yatõrõm Projelerinde kullanõlmasõnõn teknik yönlerinin detaylõ bir analizini

yapmõşlardõr.

- Boykin, R. F. (2001) makalesinde pek çok aşamasõ olan 'geri iade edilen ürün

yönetimi' sürecinin ERP sistemi kullanõlarak etkin bir şekilde çözümlenmesi

üzerinde durmuştur.

- Krumbholz, M. ve Maiden, N. (2001) çalõşmalarõnda ERP paketlerinin

uygulanmasõnda ve başarõya ulaşmasõndaki farklõ kurumsal ve milli kültürlerin

etkilerini sosyal bilim teorileri ve deneysel çalõşmalar kullanarak ortaya

koymuşlardõr.

- Klaus, H. ve arkadaşlarõ (2000) tarafõndan yapõlan çalõşmada ERP'nin kendisi,

tarihçesi ve gelişimi hakkõnda genel bilgiler sunulmuş ve konunun bilgi

teknolojileri literatüründeki konumu ile dünya çapõnda konunun uzmanõ kabul

edilen kişilerin konu hakkõndaki görüşleri sunulmuştur.

Türkiye�de ERP konusunda yürütülen çalõşmalara bakõldõğõnda genelde konuyla ilgili

yüksek lisans tezlerinin varlõğõndan bahsedilebilir. Bu tezler çoğunlukla ERP

kavramõnõn geniş açõlamasõ ve Türkiye�de belli firmalarda uygulamasõnõn incelenmesi

üzerinedir. Bundan farklõ olarak Türkiye�de yapõlmõş çalõşmalardan bazõ örnekler

aşağõdaki gibidir:

- Tuçalp, D. (2000) hazõrladõğõ yüksek lisans tezinde problemlerin belirlenmesi ve

performansõn geliştirilmesi amacõyla ERP sistemlerinin performansõnõ

değerlendirmek için bir metodoloji ile bu metodolojinin kullanõldõğõ bir örnek

uygulama sunmuştur.

- Bilge, T. (1999), çalõşmasõnda ERP uygulamasõnda doğru süreçleri seçmek,

tanõmlamak ve bunlarla ERP süreçleri arasõndaki farklarõ ortaya koymak için

geliştirilen bir süreç analiz metodolojisi ortaya koymuştur.

- Öztuncer, İ. (1998), yüksek lisans tezinde ERP yazõlõmõ projeleriyle

organizasyonlardaki yeniden yapõlandõrma projeleri arasõndaki ilişkileri incelemiştir.

- Bayõndõr, A. (2000), çalõşmasõnda şirket içi performansõn değerlendirilmesinde ERP

ve veri ambarõ sistemlerinin kullanõlmasõ konusunu işlemiştir.

48

IV.2. ERP GERÇEKTEN GEREKLİ Mİ?

Son on yõl içerisinde iş dünyasõnõn ve akademik çevrelerin gündemine girmiş olan ERP

kavramõ henüz yeterli geri bildirim elde edilememiş olmasõndan ötürü çeşitli

tartõşmalarõ da beraberinde getirmektedir. iş dünyasõnõn takip ettiği yayõnlarda çõkan

çeşitli makaleler ilginç şekilde iki ayrõ uçta yer alabilmektedir. Bir kõsõm yazarlar,

ERP�nin başarõsõz olmasõ durumunda işletmenin yok olma tehdidi altõnda bõrakacağõnõ

ve büyük risk taşõdõğõnõ iddia ederken bir kõsõm yazarlar da ERP�nin rekabet gücü

kazanmak, tedarik zinciri yapõsõ kurabilmek, ekonomik imalatõ sağlayabilmek ve

müşteri ilişkilerini kontrol altõnda tutabilmek için en önemli bileşen olduğunu

savunmaktadõrlar. (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)

ABD�deki büyük firmalardan biri olan FoxMeyer firmasõnõn iflasõ gibi olaylar birinci

iddiayõ destekler nitelikte olsa da ERP�nin giderek yaygõnlaştõğõ ve artõk müşteri

pazarõna sadece büyük firmalarõn değil küçük ve orta ölçekteki firmalarõn da dahil

olduğu görülmektedir.

IV.2.1 FoxMeyer Firmasõnõn İflasõ

İflasõndan önce 5 milyar dolarlõk cirosu ile Amerika�nin dördüncü büyük ilaç dağõtõm

firmasõ olan FoxMeyer�in ERP kurma projesi olan Delta III projesine start verilmesiyle

başlayan iflas sürecini Judy E. Scott, �The FowMeyer Drugs� Bankruptcy: Was it a

failure of ERP?� adlõ kõsa makalesinde incelemiştir. Bu bölüm adõ geçen makaleden

alõnan bilgilerden derlenmiştir.

Teknolojiyi daha etkin kullanmak için FoxMeyer, 1993 yõlõnda Delta III projesini

başlatmõştõr. Yapõlan pazar araştõrmasõnõn ardõndan aynõ yõlõn Aralõk ayõnda SAP R/3

ERP paketi satõn alõnmõştõr. FoxMeyer, SAP R/3�ün yanõnda aynõ zamanda Pinnacle

firmasõndan depo otomasyon yazõlõmõ satõn alarak kendisine proje danõşmanõ olarak bu

iki sistemi entegre etmesi için Andersen Consulting firmasõnõ seçmiştir. Delta III

projesinin uygulanmasõ 1994 ve 1995 yõllarõnda gerçekleşmiştir.

FoxMeyer 1996 yõlõnda iflasõnõ açõklamõş ve 1998 yõlõnda, firmanõn ERP satõcõsõ olarak

SAP�yi ve SAP�nin entegrasyonu için danõşman firma olarak da Andersen Consulting�i

her biri için 500 milyon dolar ödeyerek kullandõğõ açõklanmõştõr. Pinnacle firmasõnõn bir

49

üst düzey yetkilisine göre projenin başarõsõzlõğõ bir otomasyon probleminin ya da ticari

yazõlõm paketinin problemlerinin bir sonucu değil yönetim yanlõşlarõnõn bir sonucudur.

Şirketi iflasa sürükleyen Delta III projesinin olasõ ana sebepleri şunlar olabilir:

- Firmanõn üst yönetimi projeye yeterli bağlõlõğõ ve desteği vermiş olsa da çeşitli

raporlardan elde edilen sonuçlara göre alt kadrolardan (kullanõcõlar) bir kõsmõ bu

bağlõlõk ve desteği göstermemişlerdir. Örneğin depo otomasyon sisteminin SAP ile

entegre edilmesi sonucu işlerini kaybedeceklerini düşünen depo işçilerinde büyük

moral motivasyon sorunlarõ ortaya çõkmõş ve bunun sonucunda üç deponun

kapanarak mallarõn otomasyon uygulanmõş depoya taşõnmasõ olayõ bir fiyaskoya

dönüşmüştür. İşçiler stoktaki mallara zarar vermiş, siparişler yerlerine

ulaştõrõlamamõş, yeni sistemde birçok problemle karşõlaşõlmõş ve yaklaşõk 34 milyon

dolarlõk bir kayõp stok zararõ ortaya çõkmõştõr.

- Projenin kapsamõ firmanõn bu sistemin ilk uygulayõcõlarõndan biri olmuş olmasõndan

ötürü risk taşõmakta olmasõnõn yanõ sõra projenin başlamasõndan kõsa bir süre sonra

firma, Üniversite Sağlõk Sistemi konsorsiyumunun ihtiyaçlarõnõ karşõlamak üzere

çok geniş kapsamlõ bir kontrat imzalamõştõr. Bu da R/3 işlemleri hacminde

öngörülenin çok üstünde bir artõşa yol açarak, teknik altyapõda sorunlara sebebiyet

vermiştir.

- Projenin problemlerinden biri de firmanõn yeterli sayõda gerekli bilgi ve tecrübeye

sahip insan kaynağõna sahip olmamasõ ve bu yüzden sõrtõnõ danõşman firma

Andersen Consulting�e dayamõş olmasõdõr.

- Firma projenin istendiği biçimde yürümediğinin farkõna varmõş olmasõna rağmen,

danõşman firma ve satõcõya olan aşõrõ bağõmlõlõğõndan ötürü kontrolü nasõl ele

alacağõnõ bilememiştir.

- Firma üst yönetimi, projeye olan aşõrõ desteğinden ötürü, doğru noktada doğru adõmõ

atõp projeden kademeli olarak vazgeçme cesaretini gösterememiştir.

Bunlarõn dõşõnda sayõlabilecek alt sebepler olsa da, sonuç itibariyle başarõsõzlõk ve iflas

olayõ ERP sisteminin bir hatasõ olarak algõlanmamaktadõr. Sebepler sistemin

uygulanmasõndaki hatalara ve çevresel faktörlerin yeterince iyi hesap edilememiş

olmasõna bağlõ gözükmektedir. Bir sonraki bölümde anlatõlacak istatistiksel çalõşmada

50

bu sonuçlarõ destekler niteliktedir. FoxMeyer firmasõnõn iflas etmesi hadisesi ERP

kurulumu ve uygulanmasõ esnasõnda nelerin yapõlmamasõ gerektiği konusunda iyi bir

örnek teşkil etmektedir.

IV.2.2 ERP Hakkõnda Eleştiriler ve Bir İstatistiksel Çalõşma

İş dünyasõnda ERP sistemleri yaygõnlaştõkça, bu sistem hakkõnda olumlu ve olumsuz

çeşitli genel kanõlar oluşmaya başlamõştõr. Mabert V. A. ve arkadaşlarõ (2001) çeşitli

yayõn organlarõnda çõkan bu genel kanõlarõ özetleyen ve bunlarõn doğruluğunu

araştõrmak amacõyla yaptõklarõ bir istatistiksel çalõşmayõ içeren bir makale yazmõşlardõr.

Bu bölümde bu çalõşmada elde edilen sonuçlardan derlenmiştir.

OLUMLU OLUMSUZ - ERP sistemi, işletmedeki tüm Bilgi Sistemi (BS) kaynaklõ problemleri giderecek bir çözümdür ve işletmenin tüm işlerini yürütmek için ihtiyaç duyacağõ tek BS olma yolunda ilerlemektedir.

- ERP yaklaşõmõ, işletmenin tümünde sistemi hem basitleştirir hem de standardize eder ve gelecekte sistemin güncellenmesini daha kolay hale getirir.

- ERP sistemi, BT işlemlerinin maliyetini düşürür ve kurumsal BS�nin sürekliliğini sağlamak için gerekli personel sayõsõnõ azaltõr.

- ERP sistemi, tüm süreçleri birbirine entegre etmeye zorlar ve yüksek seviyede veri entegrasyonu sağlanõr.

- ERP, rekabet gücünü artõran mükemmel bir karar destek aracõdõr.

- ERP sistemleri, çeşitli süreçler için en iyi uygulamalarõ içererek, kurumun sistemleri hõzlõ ve kolay bir şekilde yapõlandõrmasõnõ ve böylece uygulama maliyetlerini en aza çekmesini sağlar.

- ERP sistemleri daha iyi bir küresel entegrasyon yapõsõ sunar.

- ERP sistemleri sadece çok geniş ölçekli firmalarõn ilgi alanõna girer.

- ERP sistemlerinin yaygõnlaşmasõnõn tek sebebi Y2K (2000 yõlõ) problemidir. Y2K problemi artõk geride kaldõğõna göre ERP�nin geleceği parlak görülmemektedir.

- ERP sistemleri ve uygulanmalarõ çok pahalõdõr. Sistem önemli modifikasyonlara ihtiyaç duyar ve şirketin sistemi kullanabilmesi için ciddi yeniden yapõlanma (reengineering) sürecine ihtiyaç duyulur.

- Kurulu ERP sistemleri genelde yavaştõr ve çoğu şirketin işlem ihtiyaçlarõna cevap veremez.

- ERP sistemleri ilk başta öngörülen yatõrõmõn geri dönüşü oranlarõnõ sağlayamamõştõr.

- Pek çok firma ana sebep olarak ERP sistemi kurulumu yüzünden kapanmõştõr.*

- ERP sistemleri BT maliyetlerinin ve personel sayõsõnõn artmasõna sebep olur.

- Bir bütünleşik ERP sistemi kurulsa bile sistemin düzgün çalõşmasõ için ilave sistemlere gereksinim duyulur.

Tablo 6 � ERP Hakkõnda Yaygõn Eleştiriler (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)

*Dell ve Allied Waste gibi ERP projelerinin başarõsõzlõkla sonuçlandõğõ bilinen firmalar olsa da FoxMeyer ERP kurulumu sebebiyle iflas ettiği bilinen tek firmadõr. (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)

51

Mabert ve arkadaşlarõ (2001), Tablo 6�da görülen ERP hakkõndaki sõk rastlanan olumlu

ve olumsuz eleştirileri tespit ettikten sonra bu önermelerin doğruluklarõnõ araştõrmak

için bir anket çalõşmasõ yürütmüşlerdir. Bu amaçlar 15 adet ERP kurulumu, üst düzey

yöneticiler ve BT profesyonelleri ile yapõlan görüşmelerle geniş kapsamlõ olarak

incelenmiştir. Hacmi sõnõrlõ da olsa, çeşitli büyüklükteki (cirolarõ 30 milyon USD ile 35

milyar USD arasõnda değişen), farklõ endüstriyel ve son kullanõcõya yönelik ürünler

üreten ve altõ farklõ satõcõdan alõnmõş ERP paketleri kullanan firmalarõ içeren bir örnek

uzayõ kullanõlmõştõr. Ayrõca ERP kurulumlarõ konusunda faaliyet gösteren altõ adet

danõşman firma ile tecrübeleri hakkõnda araştõrmanõn bulgularõnõ doğrulayan görüşmeler

yapõlmõştõr. Örnek firmalarla ve danõşman firmalarla yapõlan görüşmelerde genel olarak

aşağõdaki sorularõn cevaplarõ aranmõştõr:

• Şirket neden bir ERP çözümünde karar kõlmõştõr?

• ERP satõcõsõnõn seçimi için nasõl bir süreç izlenmiştir?

• ERP nasõl uygulanmõştõr?

• Hangi kaynaklar kullanõlmõş ve ne gibi faydalar elde edilmiştir?

• Önemli başarõ faktörleri nelerdir?

• Hangi bölümlerde uygulamadan sonra iyileşme gözlenmiş, hangi bölümler hayal

kõrõklõğõna uğramõştõr?

• Öğrenilen dersler nelerdir?

• Gelecekte şirket ne yapmayõ planlamaktadõr?

Maliyet Kalemi Ortalama Maliyet

Aralõk

Danõşmanlõk %30 %20 - %60Donanõm / Altyapõ %25 %0 - %50Uygulama Ekibi %15 %5 - %20Eğitim %15 %10 - %20Yazõlõm %15 %10 - %20

Tablo 7 � ERP Uygulama Maliyetleri Dağõlõmõ (Mabert ve arkadaşlarõ, 2001)

Araştõrmanõn önemli bulgularõndan biri, bir ERP kurulumunda yazõlõm masrafõnõn

ortalama olarak tüm maliyetin ancak %15�ine denk gelmesidir (Tablo 7). ERP�nin

52

uygulanmasõnda en büyük maliyet kalemini ortalama %30�luk payõyla danõşmanlõk

masraflarõ oluştururken, bu kalemi ortalama %25�lik payõyla donanõm ve altyapõ

maliyetleri izlemektedir.

Toplam uygulama maliyetleri sadece harcanan para açõsõndan bakõldõğõnda oldukça

yüksektir. Küçük firmalarda dahi bu rakam milyon dolar mertebelerini geçebilmektedir.

Büyük firmalarda ise on milyonlarca dolara ulaşmaktadõr. Bu miktarlara firmalarõn

cirolarõnõn bir yüzdesi olarak bakõldõğõnda büyük firmalarõn daha avantajlõ olduğu

görülmektedir. Bu çalõşmadaki örneklerden alõnan verilere göre büyük firmalarda bu

oran %1.5 ile % 2 arasõnda değişirken, küçük firmalarda % 3 ile 6 arasõnda

oynamaktadõr.

Uygulama zamanlarõ ise 12 ay ile 4 yõl arasõnda değişmektedir ve bu açõdan

bakõldõğõnda maliyet yönüyle dezavantajlõ olan küçük firmalar zaman konusunda

avantajlõ bir konuma geçmektedirler. Küçük firmalar genelde 1.5 yõldan önce kurulumu

tamamlarken, bu süre büyük firmalarda çok daha uzayabilmektedir.

Bu araştõrmaya göre başarõlõ olan firmalarõn bir takõm ortak özelliklere sahip olduğu

görülmüştür. Bu özellikler aşağõda özetlenmiştir:

• Üst yönetim başõndan itibaren kapsamlõ bir şekilde projenin içinde yer almõştõr.

• Üst yönetimden bir lideri olan ve firmanõn farklõ fonksiyonel birimlerinden

elemanlar içeren bir uygulama ekibi kurulmuştur.

• Ekip, projenin nasõl uygulanacağõnõ proje başlamadan önce detaylarõna kadar

belirlemek için gerekli zamanõ harcamõştõr.

• Performansõ ölçmek için açõk ve net kriterler belirlenmiştir.

• Dõşardan gelen danõşmanlarõn nasõl kullanõlacağõna ve gerekli bilgi ve tecrübenin bu

danõşmanlardan firma içine nasõl aktarõlacağõna dair noktalar net bir şekilde ortaya

konmuştur.

• Kullanõcõlarõn eğitimi için detaylõ planlar hazõrlanmõştõr.

Araştõrmanõn bulgularõ göstermiştir ki ERP hakkõnda yayõnlanan olumsuz eleştiriler

fazlaca abartõlmõştõr. Sonuçlar genelde bu olumsuz eleştirilerin aksi yönünde olmuştur.

Araştõrmadan elde edilen verilere göre ulaşõlan sonuçlar aşağõda listelenmiştir:

53

• ERP sistemleri çok küçüklerinden en büyüklerine kadar tüm ölçeklerdeki firmalarda

uygulanmaktadõr.

• ERP�nin uygulanmasõnõn pek çok nedeni vardõr, sadece Y2K problemi yüzünden

uygulanõyor olmasõ söz konusu değildir. ERP genel olarak bir BT çözümünden

ziyade bir iş çözümü olarak görülmektedir.

• Bir ERP kurulumu ciddi bir yatõrõmdõr ve pahalõdõr. Ancak, maliyetler elle

tutulabilen ve tutulamayan faydalarla dengelenmelidir.

• Çoğu firmadaki ERP kurulumu henüz yeni sayõlabilecek durumdadõr. Çoğu çeşitli

faydalar elde etmiş olsalar da zaman içinde tecrübelerin artmasõ ile birlikte

üretkenlikte de artõş olmasõ beklenmektedir.

• Şu an itibariyle BT işlemlerinde maliyet azalmasõ sağlanõp sağlamadõğõ konusu net

değildir.

• Bazõ satõcõlar tarafõndan iddia edildiği gibi tek bir ERP sistemi uygulamasõ baştan

sona kesin çözüm sağlamaktan uzaktõr. Şirketlerin çoğu, bazõ özel işlevler veya

karar verme süreçleri için başka sistemleri ilave olarak kullanmaktadõrlar.

• ERP, kurumun tamamõnda sistemleri hem basitleştirmekte hem de standardize

etmektedir. Böylece firma için gelecekte yeni ilaveler ya da güncelleme yapmak

daha kolay hale gelmektedir.

• ERP sistemlerinin tümü oldukça istikrarlõ bir görüntü çizmektedir. Çok büyük

firmalarda bile firmalarõn işlemlerini yerine getiremediklerine dair bir kanõta

rastlanamamõştõr.

• ERP sistemleri, veri mevcudiyetini ve kalitesini artõrarak karar verme sürecini

iyileştirmektedir. Firmalar veri ambarlarõ oluşturdukça ve karar destek sistemleri

kurdukça başka faydalar da elde edilecektir.

• Çoğu firma ERP sistemlerinden memnundur. Çoğu ERP sisteminin faydalõ ömrünün

on yõldan daha fazla olacağõnõ düşünse de zaman içinde rutin bakõm ve

güncellemeler gerekli olacaktõr.

54

V. SONUÇ

Bilgisayarlarõn imalat yönetiminde kullanõlmasõnõn bir sonucu olarak MRP ile başlayan

ve MRPII ile devam edip günümüzde ERP ile şimdilik son şeklini almõş olan kurumsal

bilgi sistemleri, nadiren başarõsõzlõğa uğrasa ve birtakõm eleştirilere maruz kalsa da hõzlõ

gelişimini sürdürmektedir.

Dünyadaki istatistiklerin bize söylediğine göre ERP pazarõ giderek büyümeye devam

etmekte ve daha önce sadece büyük ölçekli firmalarõn oluşturduğu bu pazara artõk

küçük ve orta büyüklükteki firmalar da dahil olmaktadõr.

Yeni rekabet unsurlarõnõn bir sonucu olarak ERP�den bağõmsõz olarak ortaya çõkan SCM

ve CRM gibi sistemlerin de ERP�ye dahil edilmesiyle ERP II ya da Genişletilmiş ERP

olarak adlandõrõlan yeni bir kavram gündeme yerleşmeye başlamõştõr. ERP sistemleri

hõzlõ bir şekilde internet teknolojisine göre şekillenme yolundadõr.

Bu bilgiler bize en azõndan orta vadede ERP�nin popülaritesini yitirmesinin söz konusu

olmadõğõnõ göstermektedir.

ERP sistemleri son birkaç yõldõr akademik çevrelerin de ilgi alanõna sõklõkla girmeye

başlamõştõr. Akademisyenler ERP�yi çeşitli yönleriyle inceleyerek çeşitli sonuçlara

varmakta ve değişik yöntemler geliştirmektedirler. Gene gelişmiş ülkelerdeki

akademisyenler tarafõndan yapõlan istatistiksel çalõşmalarla da ERP sistemlerinin neler

getirip neler götürdüğü yavaş yavaş tespit edilmeye çalõşõlmaktadõr. Gene de bu konuda

net sonuçlara ulaşmak için kurulu sistemlerin yeterince olgunlaşmasõnõ beklemek

gerektiği ve bunun için de hala bir miktar zamana ihtiyaç olduğu düşünülmektedir.

Türkiye�de ise ERP uygulamalarõnõn ne durumda olduğu konusunda elimizde henüz bir

bilgi bulunmamaktadõr. Çeşitli akademisyenlerin Türkiye�de faaliyet gösteren ve ERP

sistemi kurmuş bazõ firmalarda yaptõklarõ münferit çalõşmalar bulunsa da, Türkiye�nin

genelinde ERP uygulamalarõnõn ne durumda olduğu konusunda literatürde bir eksiklik

olduğu hissedilmektedir.

55

KAYNAKLAR

Acar, N., (1991), �Malzeme İhtiyaç Planlama�, Milli Prodüktivite Merkezi Yayõnlarõ

No: 323, AIMS Software INC.

Altõnkeser, H., (1999), �Kurumsal Kaynak Planlamasõ�, Yõldõz Teknik Üniversitesi Fen.

Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi

APICS, (2000), �ERP Software Comparison Survey Results�, corrected version

Bayõndõr, A., (2000), �Using the output of an ERP system in companywide performance

analyses�, Marmara Ü. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi

Bilge, T., (1999), �A process analysis methodology for ERP implementations�,

Marmara Ü. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi

Boykin, R. F., (2001), �ERP Software: a solution to the return material authorization

problem�, Computers in Industry, 45, 99-109

Davenport, T.H., (1998), Harvard Business Review, July-Aug.

Davenport, T. H., (2000), �Mission Critical: Realising The Promise of Enterprise

Systems�, Harvard Business School Press

Doumeingts, G., Ducq, Y., Vallespir, B., Kleinhans, S., (2000), �Production

Management and Enterprise Modelling�, Computers in Industry, 42, 245-263

Durmuşoğlu, S., (1994), �İmalat Kaynaklarõ Planlamasõ (MRP II)�, Seminer Notlarõ

Greene, J., (1987), �Production and Inventory Control Handbook�, McGraw-Hill

Hagman, A, (2000), �What Will be of ERP?�, Project Report, School of Information

Systems Queensland University of Technology

Johnny, K. C., W. H., (1998), �The strategic design and development of ERP and

RTMS�, Computers & Industrial Engineering, v34, 4, 777-791

Klaus, K., Rosemann, M. ve Gable, G. G., (2000), �What is ERP?�, Information

Systems Frontiers 2:2, 141-162

Krumbholz, M., Maiden, N., (2001), Information Systems, 26, 185-204

56

Kwon, O. B., Lee, J. J., (2001), �A multi-agent intelligent system for efficient ERP

maintenance�, Expert Systems with Applications, 21, 191-202

Mabert, A. M., Soni, A. ve Venkataramanan M.A., (2001), �Enterprise Resource

Planning: Common Myths Versus Evolving Reality�, Business Horizaons, May-June

2001, 69-76

Melynk, S.A., (1999), �Latest Offerings reveal Emerging Trends�, APICS The

Performance Advantage

O�Connor, J.T, Dodd, S. C., (2000), �Achieving integration on capital projects with

ERP systems�, Automation in Construction, 9, 515-424

Orlicky, J.,(1975), �Material Requirements Planning: The New Way of Life in

Production and Inventory Management�, New York: McGraw Hill, 1975.

Öztuncer, İ., (1998), �ERP Software A Tool in Reengineering�, Marmara Ü. Fen

Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi

Ross W. R. ve Vitale M. R., (2000), �The ERP Revolution: Surviving Versus thriving�,

Information Systems Frontier

SAP Info Development and Technology, (1998), �Accelerated SAP Enhancements�

Scott, J.E., �The FoxMeyer Drugs� Bankruptcy: Was it a failure of ERP?�, The

University of Texas

Scott, J. E., Kaindl, L., (2000), �Enhancing functionality in an enterprise software

package�, Information & Management, 37, 111-122

Scott, J.E., Vessey, I., (2000), �Implementing Enterprise Resource Planning Systems:

The Role of Learning from Failure�, Information Systems Frontiers, 2:2, 213-232

Shtub, A., (2001), �A framework for teaching and training in the ERP era�,

International Journal of Production Research, v39, 3, 567-576

Stensrud, E., (2001), �Alternative approaches to effort prediction of ERP projects�,

Information and Software Technology, 43, 413-423

Sümen, H., (1994), �Bilgisayar Bütünleşik Üretim ve MRP II�, Otomasyon Dergisi,

Mayõs 1994

57

Tanyaş, M., (1994), �Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ (MRP II) Çözümlerinin

Geliştirilmesi, Hedefleri ve Yararlarõ�, MRP II Üretim Kaynaklarõ Planlamasõ

Workshop Bildiriler Kitabõ

Tetlumbe, A., (2000), �A Framework for evaluating ERP projects�, Information

Systems Frontiers, V.2 N.2

Tuçalp, D., (2000), �Development of ERP Post-Implementation Performance

Assessment Methodology�, ODTÜ Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi

Yetiş, N., (1993), �Kapasite İhtiyaç Planlamasõ�, TMMOB İstanbul Şubesi, Üretim

Kaynaklarõ Planlamasõ Semineri

Internet Adresleri

www.infotechtrends.com

www.sap.com

www.sap.com.tr

www.oracle.com

www.baan.com

www.apics.org

www.erpassist.com

www.cpfr.org