Coordina: Xose Ramón PenaNº 336 n XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010

MOSTRA: “89 KM.COLECCIÓNCGAC” NO MARCO /PÁX. III

ENTREVISTA CO GRAVADOR

XABIER DE SOUSA /PÁX. IV--V

MÚSICA: DAS “KOSMOGONÍAS”DE BERROGÜETTO /PÁX. VIII

Unha das bondadesda arte contemporánea

é que nos abre fiestrasa través das que mi-rar paisaxes que,doutro xeito, per-manecerían igno-tos para nós.

No eido do es-cultórico, hai ma-tices que revisana definición dog-mática da escultu-ra como“talla e mo-delado con barro,madeira ou pedrade figuras de bulbo”.

Ese nominalismo, noque un significante

acolle unha panopliareducida de significados,

comezou a trocar a fins doséculo XIX,cando autores como

Auguste Rodin ou Medardo Rosso facíanevoluír a escultura cara a unha materiali-dade na que o resultado formaba partedas formas orgánicas orixinarias do mate-rial esculpido, ademais de incorporar anovidade da escultura exenta de base ousoporte.

Tamén na época da vangardas apare-ce o emprego de novos materiais para arealización de pezas escultóricas. Maria-no Fortuny,cos seus deseños de vestidos,é un exemplo de avance no eido da es-cultura, no atinente aos materiais, pois ti-ña feito un acercamento intelectual e in-vestigador aos tecidos, sendo o primeiroartista en empregar o vestido como for-

ma de expresión escultórica per se. Agrande exposición retrospectiva que llededica o Museo del Traje de Madrid ponen valor o seu traballo neste campo derutilante actualidade.

O eido onde se exploran de modomáis definitivo as posibilidades escultóri-cas do traxe hoxe en día é nas escolas deartes.Así,a Real Academia de Artes de An-vere vén de realizar o seu desfile anual defin de curso.A explosión de cores e volu-mes acada nos proxectos da escola lími-tes nunca antes pensados. Unha chaque-ta cun polisón nas costas transfórmase enprenda para tres rapaces que xiran sobre

eles mesmos, facendo unha especie demetáfora das tres grazas de Rubens,ondeo suxeito no é a mitoloxía,senón a roupa.

Trátase dun avance tanto nos materiaiscomo no espazo potencial onde colocara escultura que, de ser orixinariamenteun traballo de materiais ríxidos ou pesa-dos localizado sobre podios,pasa agora aser un eido de materiais febles apoiadosno propio corpo humano.

Non hai que esquecer, na relación dovestido coa escultura a Cristóbal Balen-ciaga. O costureiro é considerado comomestre de mestres e deu tratamento ar-quitectónico e volumétrico ao vestido co-mo expresión artística. O seu traballo po-de verse arestora no museo de Belas Ar-tes de Bilbao.

Era o seu,un universo visionario,de es-cultura lista para levar,que atopa hoxe endía reflexo en traballos como o de Husse-in Chalayan, formado na Central SaintMartins School de Londres.Tanto Balen-ciaga como Chalayan, teñen unha pecu-liaridade tecnolóxica no seu traballo. Osvestidos do primeiro semellaban recolleros avances plásticos racionalistas da épo-ca; os traxes de Chalayan, incorporan dis-positivos robóticos que aportan move-mento ás pezas escultóricas en forma devestido.Esas novidades puideron verse re-centemente na mostra The Art of Fashion,no Boijmans Museum de Rotterdam.

Na feira de arte contemporáneo de Ba-silea, que se celebra entre o 16 e o 20 dexuño, aparece, como unha das novida-des,a incorporación da tecnoloxía ciber-nética á escultura.A cinética era xa coñe-cida polo escultor Jean Tinguely nos anos50 e viña ser o leitmotiv dos móbiles deCalder.Agora, ademais de bulir, a escultu-ras teñen rexistros informáticos que llespermiten interactuar coa audiencia oureproducir movementos propios dos ví-deoxogos.Así,pezas escultóricas de Mari-ko Mori permiten incorporar os sentimen-tos do que as visita.Obras de Pipilotti Ristdesdebuxan o límite entre proxección fíl-mica e escultura.As retroproxeccións deJulien Opie converten en tridimensionaisa persoeiros que semellan habitar unmundo de cómic.

A variedade de significados que per-mite a interpretación hipermoderna dosignificante escultura fai que a tridimen-sionalidade acolla no seu seo todas asposibilidades, estéticas e conceptuais, dopoliédrico discurso plástico do séculoXXI. Sen ir mais lonxe, na mostra 89kmsdo MARCO de Vigo hai cadros tridimen-sionais de Francis Alÿs, nimbos translúci-dos de Liam Gillick, carros fluorescentesde Iván Navarro ou artefactos industrio-sos de Mona Hatoum. Falta no MARCO, aescultura téxtil, ou moda arquitectónica,tal e como se presenta nos desfiles anuaisda Facultade de Belas Artes de Ponteve-dra,na súa titulación de Moda.Unha máisde posibilidades do significado da escul-tura sen límites

Esculturasen límites

Cara a un discurso poliédricoROMÁN PADÍN OTERO

FOTO: ELI REGUEIRA

Os países non sempreteñen unha data concretade fundación. Os estados,con frecuencia,si.Mais unpaís –ese espazo que estádefinido por unha culturade seu, por unha linguacomún (case sempre) aoconxunto dos seus cida-dáns e por unha vontadede ser colectiva– moitasveces ten perdidas as ori-xes na historia. Por iso, aaparición dunha literatu-ra nacional ten lugar encertas circunstancias con-cretas. E unha delas é asintonía entre os escrito-res e o público lector, un-ha sintonía que vén repre-sentar ese espírito da na-ción. Uns escritores queson herdeiros dunha tra-dición e que,a súa vez,ac-túan de panca para as xe-racións vindeiras. Nomescomo Dante,Camões,Cer-va n t e s , S h a ke s p e a r e ,Goethe..., ou a nosa Rosa-lía, representan cumiosdas literaturas de cadan-seu país.

Porén, semellante cir-cunstancia non se dabano caso dos Estados Uni-dos no século XIX: un paísdaquela aínda novo e senrematar nin territorial-mente nin demografica-mente,con grandes exten-sións entre os océanosAtlántico e Pacífico agar-dando ser exploradas po-los novos colonizadores,cunha poboación aíndadividida entre uns pionei-ros á conquista dunha te-rra e duns dereitos eaqueles aos que se lles ne-gaban; isto é, os indíxenase mais os escravos negros.

Os primeiros grandesescritores norteamerica-nos (Washington Irving,Herman Melville, EdgarAllan Poe) estaban aíndamoi vinculados ás estéti-cas de matriz europea, xaque logo o Romantismo.Foron Walt Whitman eMark Twain, na poesía ena prosa, os que marca-ron o comezo dunha lite-ratura xenuinamente esta-dounidense.

Samuel Langhorne Cle-mens, que era o verdadei-ro nome de Mark Twain,naceu en 1835 nunha pe-quena aldea de Florida.Lonxe, pois, das grandescidades que daquela xamedraran no Leste e noMeio-Oeste dos EstadosUnidos, fillos duns emi-grantes que chegaron aAmérica á chamada dunfamiliar que prosperara.Sendo ben neno, a súa fa-milia trasladouse á ribado río Mississipi, a Hanni-bal, Missouri, daquela unestado escravista.

Orfo de pai aos doceanos, Twain tivo que co-mezar a traballar. Entroude aprendiz nun taller deimprenta e chegou a ser

tipógrafo.Aos dazaseis,co-mezou a publicar peque-nos relatos nun xornal lo-cal propiedade do seu ir-mán maior. Traballou enimprentas de diversas ci-dades, fixo a guerra civilcomo soldado confedera-do e, rematada a conten-da,tivo un negocio de ma-deiras e foi mineiro senfortuna en Nevada. Nesteestado comezou a traba-llar coma xornalista en1862. Decontado adoptouo seudónimo de MarkTwain, collido dunha ex-presión popular emprega-da nos cantos de traballodos negros das ribeiras doMississipi. Como xornalis-ta –faceta que fica un tan-to en segundo plano polasúa sona coma escritor–mantivo sempre unha liñade pensamento progresis-ta, cunha desconfianzacara á suposta bondadehumana que,nos seus últi-mos anos, o levaron a unprofundo pesimismo.Consciente diso, deixoumandado que as súas me-morias non fosen publica-das ata despois da súamorte.

Diversas foron as clavesdo éxito de Mark Twain.Unha foi a comprensiónde que emerxente socie-dade norteamericana, re-cén ceibada do escravis-mo, era plural etnicamen-te, economicamente e so-cialmente. E que, por isomesmo, precisaba dunsvalores que desen cohe-sión a uns grupos huma-nos que conservaban ris-cos colectivos de seu, co-mo a superstición dosdescendentes de africa-nos ou o suprematismoduns brancos que,poucosanos antes,eran uns mise-rables no seu senso máisliteral.

Outro dos perpiañosda popularidade de MarkTwain,e iso ten que ver di-rectamente coa súa di-mensión de escritor na-cional, foi o emprego doinglés vernacular ameri-cano, relaxado na fonéti-ca, trufado de verbas in-corporadas polos antigosescravos e polos novos in-migrantes. Alén diso, estátamén a súa enorme, con-servada en frases inesque-cibles que deixan eviden-te o profundo coñece-mento que posuía da con-dición humana e quemoitas veces son unhaverdadeira lección decomportamento. Comoaquela que di que “é me-llor ter a boca pechada epasar por estúpido queabrila e disipar a dúbida”ou aqueloutra que sosténque“se dis a verdade,nun-ca terás que te lembrar denada”.

Life on the MississippiCen anos de Mark Twain

JOAQUIM VENTURA

Mark Twain visto por Pablo García.

Estas dúas novelas de aventurasson moito máis que o xerme da li-teratura norteamericana popular.As aventuras deTom Sawyer (1876)e As aventuras de Huckleberry Finn(1885),que,sen selo,viríaresultar unha continua-ción da primeira, inau-guraban un xénero no-vo: a literatura xuvenil.Na mesma liña engadi-ríaselles en 1889 Un ian-qui na corte do rei Arturo.Se ben a literatura deaventuras xa tiña unhatradición máis que cen-tenaria (aventuras seríandesde as novelas deChrétien de Troyes a Robinson Cru-soe ou Ivanhoe, pasando poloQuixote), ata os anos de MarkTwain non houbo un sector xuve-nil potencialmente consumidor deliteratura de seu. En Francia, e uns

cantos anos antes,Alexandre Du-mas pai xa deran novelas de aven-turas con Os tres mosqueteiros ouO Conde de Montecristo, mais nonconstituían novelas de formación

para os mozos senón literatura depura evasión (ben escrita, por cer-to).

Porén, Mark Twain, en coheren-cia co seu xeito de pensar,artellouestas dúas novelas cos valores da

amizade, a solidariedade interra-cial, a exploración da natureza in-mediata… mais desde o punto devista duns nenos. O seu mundonon é o dos adultos e esa diferenza

fai que a perspectiva –no-va na literatura universal- fi-que alterada. E por iso oslectores novos poden sen-tir máis empatía cara aosprotagonistas e aos valoresque representan.

Alén,a calidade literariade Mark Twain levou a quea mocidade que daquelacomezaba a ter xa unhapersonalidade de seu –aextensión do ensino ía en

paralelo– fixese destas novelas cá-seque unha bandeira, como suce-dera co Oliver Twist de CharlesDickens.Unha verdadeira caixa derecrutas das novas xeracións caraá literatura.

Tom Sawyer eHuckleberry

Finn, modernos

Soubo utilizar, con

éxito, o inglés

vernacular

americano

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010 LITERATURA/HISTORIAII

89 Km. ColecciónCGAC, a interesante pro-posta que presenta oMARCO de Vigo en cola-boración co CGAC deSantiago de Compostelaaté o 19 desetembro su-xire dúas li-ñas de refle-xión, ambasde enormeactualidadeno panora-ma artísticocontemporá-neo.

En primei-ro lugar sa-lienta o querespecta áorixe dosfondos ex-postos, xaque se tratadunha selec-ción da prin-cipal colec-ción institu-cional de ar-te contempo-r á n e aexistente enGaliza: a co-lección doCGAC, á quehai que uniros fondos deF u n d a c i ó nARCO que seachan en de-pósito namesma insti-tución. Paraesta presentación en Vigooptouse, con acerto porunha lectura externa,a dacomisaria independenteVirginia Torrente, que es-colmou un conxunto depezas de indiscutíbel cali-dade que permiten unhalectura creativa e un diá-logo entre as obras cunhamultiplicidade de refe-rencias. O título da mos-tra, 89 Km., fai referenciaá distancia existente en-tre Santiago e Vigo, quedurante tres meses seconverte nun percorridode ida e volta para asobras.

Alén diso, as obras es-colmadas pola comisariapermítenlle unha refle-xión de carácter temáticoe atendendo á multiplici-dade de soportes da arteactual. Este argumentodesenvólvese a partir deseis fíos condutores: a in-terpretación do cotián; amensaxe e os seus outrossignificados; a posta encuestión das conven-cións; o debuxo do artis-ta; a cidade e a aldea glo-bal e finalmente o museoe os seus espazos.

En xeral, a captacióndo temporal e a súa visua-

lización no ámbito plásti-co, un terreo de enormessuxestións ao longo dahistoria da arte e nas ex-presións artísticas con-temporáneas, está moi

presente na mostra quenos transporta a sensa-cións como fugacidade,ambigüidade, emociónsintensas ou circunstan-cias vitais. Por virtude da

colección e da comisariada exposición, 89 Km. Co-lección CGAC leva a caboesta reflexión por mediode pezas de notabilísimacalidade e de un total de

oitenta e catro obras desesenta e tres autores en-tre os que achamos no-mes chave na arte actuale linguaxes ben variadascomo é o caso das de Mo-

na Hatoum, WolfgangTillmans, Iván Navarro,Lars Arrhenius. IgnasiAballí, Elmgreen &Dragset, Diego Santomé,Liam Gillick, Amaya Gon-

zález Reyes,Txomin Ba-diola, Salva-dor Cidrás,Álvaro Ne-gro, Ceal Flo-yer. RomanSigner, EfrainAlmeida, Jo-nathan Her-nández, Jo-n a t h a nMonk, YannSérandour,Suso Fandi-ño, JuneBum Park.Francis Alÿs,Ana Jotta,Adrian Piper,A z u c e n aVieites, Tere-sa Moro ouArturo He-rrera.

Dentro damultiplicida-de de enfo-ques, quizaiso común fíopoida sitúa-se en que amaioría dosartistas eobras se po-sicionan se-guindo oronsel da no-

va actitude que xorde aprincipios dos anos oiten-ta cara a imaxe visual,que centra o seu interesemáis no seu uso para fina-lidades conceptuais quenas puras intencións esté-ticas ou documentais,consolidándose daquelaunha mudanza total namaneira de entender omedio artístico, levado acabo polo mellores artis-tas cunha liberdade deenfoque absoluta, aspec-to do que moitas dasobras agora expostas sonun excelente exemplo.Defeito non poucos dosprincipais temas de inte-rese de moitos novos ar-tistas aparecen nestascreacións: a identidade; aligazón co medio urbano;a cultura do cotián; a iro-nía ou a ruptura coasconvencións espaciais.Un abano de preocupa-cións que acaban por seconfigurar como un au-téntico caleidoscopiodalgúns dos fenómenosdo noso presente e queten como elo común en-tre os artistas o feito parti-ciparen dunhas redes deinformación comparti-das.

Dirección 89 Km.Coleccionismo institucional

CARLOS L. BERNÁRDEZ

Varios momentos da mostra no MARCO. // FOTOS: ELI REGUEIRA

A colección do CGAC, pois,amósanos algúns dos camiñosandados pola arte desde a asun-ción da cultura de masas comomateria creativa, e como conse-cuencia a súa manipulación críti-ca da mesma, chegando enexemplos como algúns dosagora expostos á decostru-ción do discurso por mediode vídeos, pinturas, debu-xos, instalacións, esculturas,maquetas e fotografías quepoñen en cuestión os meca-nismos que dominan a nosarealidade global, sen falta-ren incisivas olladas sobre a nosasociedade, desde os seus aspec-tos máis banais e cotiáns –a lin-guaxe máis superficial– até o sen-timentos máis fondos e universais–de carácter social ou existen-cial–, que nos fan ver a través do

espello da imaxe consumida e dereprodutividade xeneralizada.

A exposición permite enxergarcómo a proposta posúe uns crite-rios claros e coherentes, que nosposibilitan entender e interpretaras pezas non soamente valoradas

na súa singularidade, senón ta-mén como parte dun argumento,dunha reflexión que quere amo-sar a arte no noso presente, coasúa vizosa variedade, como unxogo de enlaces ou mesmo enocasións como unha enleada re-

de que dá a posibilidade ao es-pectador de montar tamén o seupropio discurso expositivo, senque iso o leve a deixar de seducir-se pola extraordinaria potenciadalgunha das pezas, eis La Gran-de Broyeuse (Mouli-Julienne X

17), 1999 de Mona Hatoum,unha escultura que abando-na, coa modificación de es-cala, o seu sentido funcio-nal, que abraia pola subs-tancial presenza física, polamaterialidade, mais que lo-go abre no espectador ca-deas de relacións, de sensa-

cións e de fondas inquedanzas.En xeral, estamos, xa que logo,

perante unha mostra que prefireas suxestións, a complexidade deperspectivas e as lecturas abertase niso reside un dos seus princi-pais atractivos.

Múltiplesperspectivas

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010ARTE III

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010 ENTREVISTAIV

Artista autodidacta, Xabier de Sousa(Tui, 1960) é membro de Graph (grava-dores do sur de Galiza), impulsor e co-director do centro de gravado + Obragráfica galega e tamén do grupo degravadores Escara, con se-de en Lugo. Tras un cuartode século de traxectoria elogo de compartir, na últi-ma época, un obradoiro narúa Romil de Vigo con ou-tros dous gravadores, haitres anos decidiu abrir unespazo de seu.

No novo obradoiro –ubi-cado en Vigo, na rúa Chile,4–, ferramentas propias dooficio, como o gran tórculoque preside a sala, compar-ten espazo con pinturas,xoias e pezas escultóricasde artistas amigos.

A amplitude e mais a lu-minosidade da que goza otaller convenceron ao gra-vador tudense para conver-ter o seu lugar de traballoen algo máis: un espazo noque poder gozar da arte etamén onde aprendela, gra-zas aos cursos que ten pre-visto desenvolver.“Imos or-ganizar obradoiros mono-gráficos”, explica,“e outrosmáis extensos ao longo detodo o curso, para todasaquelas persoas que quei-ran profundizar un poquiñomáis en todas estas técni-cas”.

–Estarán dirixidos só a artistas ou tamén ao públi-co, en xeral?

–Pode vir calquera per-soa. Nalgúns casos, comonaqueles que organiza aFundación de Artesanía, es-tarán dirixidos a artesánsdoutras disciplinas quequeiran aprender técnicasde gravado, para aplicalasao seu traballo.Teño pensa-do organizr, ademais, al-gúns específicos para artis-tas, para que poidan am-pliar un pouco os seus co-ñecementos, e tamén obra-doiros de iniciación.

–Haberá algún específi-co para os cativos?

–Haberá. Imos facerobradoiros indistintamentepara os adultos, sexan pro-fesionais ou non, e para osnenos a partir de cincoanos. No obradoiro ondeestaba antes, tiña un grupi-ño de cativos que me satis-facía moito. Os rapaces sonmoi libres á hora de traba-llar, á hora de escoller ascores... non preguntan cal éa cor que poden poñeraquí ou acolá, senón queelixen eles mesmos ao seugusto. A verdade é que sedivirten moitísimo.

–Cando comezou a súa paixón polo gravado?

–Inicieime, aproximada-mente, en 1984. Eu queríadesenvolver un traballo ar-tístico, por dicilo dalgunhamaneira, pero que tivese ta-mén algo de oficio, de tra-ballar coas mans, como pa-sa coa carpintería, porexemplo. E vin que o grava-do combinaba un pouqui-ño todo isto.

–-E que foi o que máis lle chamou a atención des-tas técnicas?

–Sobre todo esa maxiade non saber o resultado fi-nal mentres estás a traba-

llar, de descoñecer como che vai que-dar, que é o que hai no papel ata que olevantas.

–Toda a súa actividade artística está referida ao gravado?

–Realmente, o 98 por cento de todaa miña obra é grafica. Aínda que nosúltimos tempos o que fago é partirdunha matriz de gravado, e no cantode imprimila doulle simplemente cor,

polo que podería serun pouco unha pintu-ra.

–Hai tradición de gravadores no noso país?

–A verdade é quesi. Na zona do sur deGaliza somos un gru-po dunhas dez ou do-ce persoas. En Lugo,está Aguatinta, uncentro importante degravado, que leva Isa-bel Somoza García.En Ourense hai grava-dores coma Xosé Pon-dras e outros... Hai unbo monllo de xenteadicándose a isto.

–Son técnicas que atraen ás novas xera-cións de artistas?

–Eu coido que si.Primeiro, por ese pou-quiño de maxia doque che falaba antes.E logo porque cheabre moito mercado.Pensa que, ao podermultiplicar a obra,podes abaratala e,

deste xeito, es capazde entrar moito mellorno mercado de hoxe.

–Ten saída, logo? –Tena. Ademais,

nós acudimos a feirascomo Stampa, o Sa-lon Internacional delGrabado y Edicionesde Arte Contempora-neo que se celebraen Madrid. Estivemosacudindo dez anosseguidos, aínda quena pasada ediciónnon estivemos, por-que con toda a mon-taxe do obradoiro fa-cíasenos bastantecomplicado. Taménimos a algunha feirade artesanía a travésda Fundación, e noIFEVI estivemos endúas das tres edi-cións de Puro Arte.Movémonos bastante,neste sentido.

–Como foi evoluín-do o seu estilo dende que comezou no ano 1984?

–Coido que, ao lon-go destes anos, a mi-ña obra simplificousemoito canto ás técni-cas, xa que me intere-sa cada vez máis o as-pecto estético queoutras cousas. Taménse ten simplificadono sentido de, porexemplo, buscar unhamancha que poidaexpresar cousas. Detodos os xeitos,é casecomo un círculo, co-mo se xirases sempresobre a mesma histo-ria: empezas cunhascousas, enrédastecon outras... pareceque agora recolles al-go do anterior perologo vólveslle dar avolta.

–Que parte do pro-ceso artístico prefire: a creativa ou a técni-

ca? –A que máis me gusta é a creativa; é

dicir, concibir o que quero facer e le-valo á matriz. O que me resulta máisengorroso é o entintado posterior e fa-cer unha edición. Por iso moitas vecesnon fago máis de catro ou cinco pro-bas e paso a outro traballo; fáiseme unpouco pesado e eu o que quero é se-guir creando cousas novas.

–Cales son as técnicas principais do gravado?

–Son numerosas: a punta seca sobremetacrilato ou planchas de metal co-mo o cinc ou o cobre; a augatinta; aaugaforte; a colografía; a termoimpre-sión de imaxes sobre tecidos e papel;o fotograbado; a xilografía; a serigra-fía...

–Para os que comezan, son compli-cadas de aprender?

–Algunhas son máis complicadasque outras. As técnicas directas, como

Con vinte e cinco anos de traxectoria ás súas

costas, e tras pasar por varios obradoiros en

compañía doutros artistas, o gravador Xabier de

Sousa decidiuse a abrir un espazo de seu: un

lugar de traballo no que tamén se impartirán

cursos de técnicas de gravado e onde se

organizarán exposicións de arte

NATALIA ÁLVAREZ

Xabier de Sousa

“O gravado tena maxia de non

saber o resultadofinal ata que

levantas o papel”

“Ao longo destes anos,coido que a miña obra

se simplificou moitocanto ás técnicas, xa que

me interesa cada vezmáis o aspecto estético”

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010ENTREVISTA V

a punta seca, podes aprendelas nunhatarde. Raias o ferro cunha punta deaceiro, imprimes e xa podes quitar oresultado. Tamén se poden combinarvarias técnicas.

–Como gravador, ten Vde. algunha preferencia?

–Case toda a miña obra está feita encolografía e en punta seca, combina-das ambas.

–En que consiste a colografía? –Pois colles unha base que pode ser

de calquera tipo (madeira, cartón, me-tal, metacrilato...) e sobre ela vas enga-dindo materia, encolándoa ben. Des-

pois daslle cor e imprímela.–Houbo unha evolución na forma

de traballar? Refírome a se están a xur-dir novas técnicas.

–Están. Actualmente estase traba-llando cada vezmáis sobre o gra-vado non tóxico.É dicir, estansesubstituíndo cer-tos tipos de mate-riais que conti-ñan máis toxici-dade para nóspor outros novos.Neste sentido, oque facemos nósé poñernos unpouco ao día dasnovas técnicas, através de cursos,para logo podertrasmitilas nosnosos.

–Ademais de obradoiro, o es-pazo é tamén sa-la de exposi-cións.

–En realidade,isto é un obra-doiro de gravado.O que pasa éque, despois, ven-do as posibilida-des do local, de-cidimos aprovei-talo para facer al-gunha exposi-cións. Nestesmomentos temosobra de ceramis-tas como EmiliaGuimeráns, pro-fesora da EscolaMunicipal de Ce-rámica de Ni-grán, ou MiguelVázquez, profe-sor da Escola deArtes e Oficiosde Vigo; de Fede-rico Fernández,profesor de de-buxo da mesmaescola; da dese-ñadora de xoiasMarta Armada...Temos pintura deXabier Magallaese Germán Pintos;obra gráfica deLeonardo Rial;escultura de RalfJung...

–E gravadores? –Hai obra de Isabel Somoza, de Xo-

sé Poldras e tamén miña. De feito, ostres temos unha exposición agora mes-mo na sala 3 do Centro Cultural Caixa-nova.

–Máis que un taller ao uso, semella un espazo multiartístico...

–Así é. A idea que teño é aproveitaragora o verán para descansar un pou-co, facer algún obradoiro, e xa logo du-rante o curso escolar iniciar de novo aactividade con novas exposicións.

FOTOS: ELI REGUEIRA

“Prefiro a parte creativado proceso: concibir o

que quero facer e levaloá matriz. O entintado

posterior resúltamemáis engorroso”

Xabier de Sousa no seu obradoiro.

“O gravado permitemultiplicar a obra, poloque podemos abaratala

e, deste xeito, entrarmoito mellor no

mercado de hoxe”

Chega ás miñas mansNo fío da navalla de Mo-desto Hermida, libro coque se estrea o escritor deVales de Cea, Ourense(1946).Coñeciamos,antes,as súas colaboracións lite-rarias de carácter esporá-dico, agora temos un feixecompacto e plural parapoder estudar esta novavoz no panorama das no-sas letras. Precedido dunentrañábel prólogo deAfonso Monxardín, XoséRamón Quintana e Mar-cos Valcárcel que fala dosirmáns expatriados da ou-rensanía,o poemario ábre-se cunha autopoética:“Domear as vermellasverbas eu quixe-ra/coma o tem-po/e do tempodomear a re-dondeza/ao di-luírse./E quixeseeu/verba e tem-po, coma esfera,encadrar/nal -gún poema.”

A primeirac o n s t a t a c i ó nque se desexarevelar é o pasardo tempo,a refle-xión sobre o seuimparábel fuxire,daí,a melanco-lía que vai im-pregnando nu-merosos poemase empapando asentimentalidadedo creador (“Pri-meiro abrazo”,Primeiro xogue-

te”,“Cóxegas”).A cor vermella que se

adhire ás palabras será unasunto tratado na terceirasección do li-bro, aíndaque per-p a s e

moitos outras pezas cunhapoderosa indignación an-te as inxustizas humanas.Trátase da reprentaciónsimbólica da poesía do

compromiso que pare-ce agromar de novo

nos textos dosnosos días.I r a c u n d i ac o n s t a n t eque entroncacon outrosgrandes in-dignados, Cu-rros e CelsoEmilio, taméncoterráenos,que confor-man un idea-rio de revoltaeinsubmisión.

A seguintesección inter-cala múltiplashomenaxes aescritores pre-téritos, ama-dos polo nosoautor (Lorca,Amado Carba-

llo, Meen-dinho...),ou a se-

res queridos con-cretos, familiares, ami-

gos,conveciños.A caracte-rística común que

sustenta todo este edificiolírico é manexo dunha lin-guaxe singular, absoluta-mente excluxiva do nosoautor,mesmo en contextosde denuncia política:“Con-trapaz en cada víscera defebreiro estéril/que calce-ta noites con fíos desal./Xélidos abortos de se-ráns insoles/ou varóns au-sentes das mornas doce-las.”

Esa riqueza léxica acre-céntase cando as compo-sicións tratan asuntos ínti-mos. Trátase dun galegoque parte do torrón natal eque casa perfectamenteco ton literario emprega-do. Porén, para quen istoescribe, o máis conmove-dor de todo o volume sonaquelas pezas que ispen aintimidade do autor, quemostran o seu dilaceradocorazón, por exemplo nomagnífico “Ida e volta”,que finaliza así:“Para mo-rrer tan só procede/terchegado alí onde os mer-los cantan/con esa manei-ra tan de seu descoñeci-da./Para morrer en noitede luar e estrelas,/que édesandar o camiño na es-piral da vida,/hai que po-ñerlle o punto central aocaracol/na horta que unteña máis amado.”

O libro está ilustrado,es-plendidamente, por AntónPulido.HERMIDA,Modesto,No fíoda navalla e outrospoemas,Ed.Ir Indo,Vigo,2010,PVP.15 €

Do torrón natalDilacerado corazón

ROMÁN RAÑA

Xosé Neira Vilas non só é o narrador que lo-grou transmitir nas súas novelas unha parte dahistoria do pobo galego que acontece alén dasnosas fronteiras, aquel mesmo que nos agasa-llou con fermosos personaxes para a memoriainfantil como a marela taravela ou o espantalloamigo, ou tamén o poeta dende Gres que sabeda palabra precisa e terma do verso. Mesmonas lembranzas do Lar, da Nai e do Pan, NeiraVilas é tamén un loábel cronista.Entre os traba-llos que del máis me marabillan están eses li-bros que nacen das conversas,da precisa nece-sidade de dar fe con testemuñas como Guerri-lleiros ou Galegos no Golfo de México,da inves-tigación longa e meditada para deixarnos enherdanza a Memoria da Emigración e as Cróni-cas Galegas de América. Comprometido contodos os países e lugares que habitou, leva xaalgo máis de vinte anos retornando, título dasúa primeira entrega memoralística.

Presenza galega en Cuba,dedicado á memo-ria da súa compañeira de vida Anisia Miranda,técese con eses retallos de memoria, de acon-tecementos pequenos ou vidas que dan luz e,pola contra, tantas veces, asentan na sombrada historia documentada en anuarios. Este li-bro comeza asegurando a presenza de mari-ñeiros galegos nas viaxes de Colón ao NovoMundo, o nome do tudense Sebastián deOcampo é o primeiro que se nos dá, xa que en1509 verifica a insularidade de Cuba, e van se-guir moitos máis nomes e acontecementos,breves “lembrazas”, para esta crónica do laborrealizado por galegos e galegas en Cuba aolongo dos séculos. Dáse conta da presenza degalegos que se incorporaron ao exercito libera-

dor, comoo xeneralM a m b í ,Fanc i scoVi l l a m i l .G a l e g o sque du-rante o sé-culo XXreivindica-ron os de-reitos doso b r e i r o sou dosm a r i ñ e i -ros comosindicalis-tas e queforon eli-m i n a d o spolas au-tor idadesc o m oC l a u d i oBouzón ou

Manuel Par-do da Pena;

galegas queapoiaron a revolución de Fidel Castro, comoJosefa Yáñez, María Araújo, Josefa Gallego e Jo-sefa Baltar. En Cuba ondeou por vez primeira abandeira, cantouse o himno e naceu a RealAcademia,publicáronse libros en galego comoFollas Novas ou No desterro, naceu o primeiroxornal galego en América e o primeiro en gale-go; no 2008 Galicia foi país invitado na Feira doLibro. Nas entrañas da illa fica a pegada da lin-gua, da pintura galega, da música, da ciencia,do ensino. A memoria entrañábel de persona-xes insólitos como El Caballero de París, FucoGómez ou Creto Gangá. De Rosalía e de Caste-lao. Está o cemiterio máis galego do mundo,ideado por Calixto Loira,quen tivo a fortuna deser o primeiro enterrado. Un libro que todo omundo merece como galano.NEIRA VILAS,Xosé,Presenza galega en Cuba,Ed.Xerais,Vigo,2010,PVP.16 €

Non resulta doado decomprender, se facemosabstracción da súa auto-ría, a reedición desta pe-quena novela, aparecidaen Francia en 2001, reedi-tada no pasado ano e tra-ducida nos meses seguin-tes a distintos idiomas, eentre eles ao galego, nun-ha versión excelente deDolores Torres París. Maistodo se entende se temosen conta que se trata dun-ha novela “gavaldiana”.Apenas un relato breve daxornalista Anna Gavalda,a escritora francesa máislida, enxalzada polacrítica e seguida enmoitos países porun público total-mente entregadodesde que no ano2002 publicou anovela Je l’aimaise a consagrou anivel internacio-nal por ser un éxi-to de vendas emáis de vinte paí-ses.

Un argumentoínfimo, case queimperceptible.Tresirmáns e irmásque, ao comezodunha voda queaborrecen, deci-den liscar da ceri-monia e ir á procu-ra do máis novo dafamilia. É a súa boni-ta e pequena escapada,porque alí, e durante un-has horas, falan e rin. Co-

mentan todas esas miuda-llas, as parvadas, as ale-grías e tamén os desenga-nos sentimentais que en-chen as súas vidas. E xor-

den as emocións e ata asbágoas. Seguramente moipouca materia narrativapara conformar unha no-vela. Pero, como xa dixen,estamos diante dun pro-

duto narrati-vo tipica-mente “ga-va ld iano” .Xa desde aprimeira pá-xina o lectorvese envoltopola tonali-dade coaque escribeAnna. Gaval-da: diálogos emáis diálo-gos, moi natu-rais, ateigadosde intelixen-cia e ironía co-as que compi-ten entre si ospersonaxes. Eentre eles, bre-ves intres deprosa da narra-dora – unha das

irmás - que nosfai partícipes das

súas dúbidas, das súas in-quedanzas.

Unha escrita moi sim-ple ao servizo duns perso-naxes ben deliñados, xen-te ordinaria ateigada defallos, feblezas e imperfec-cións levadas mesmo ataa caricatura e sen que fal-ten os tópicos e clixés,no-meadamente entre a xen-te de París e os provincia-nos. Unha novela, xa quelogo, para os incondicio-nais de Anna Gavalda,quexa saben o que van atoparnas historias da escritorafrancesa: unha realidadeconvertida en comedia,trasnadas, risos, xogos,complicidade e pintadacon cores sempre vivos,optimistas cos que se nospresentan as relacións hu-manas, as relacións fami-liares, a primeira vista an-coradas nunha absolutafelicidade,pero que non étal, porque os únicos pa-raísos que existen, son osperdidos e os personaxesson conscientes deste fei-to inexorable. Unha histo-ria, pois, sen grandes pre-tensións, de doada lectu-ra,gazas ao peculiar estilode A.Gavalda, feito de diá-logos rápidos, incisivos,frescos e pouco artificiais,e unha chisca de emo-ción en tenrura.GAVALDA,Anna,Unhabonita escapada (trad.Dolores Torres París),Ed.Galaxia,Vigo,2010,PVP. 12 €

Sabor“gavaldiano”

Con diálogos incisivosFRANCISCO MARTÍNEZ BOUZAS

Fermosogalano

Unha renda de memoriasMARGA ROMERO

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010 LIBROSVI

A relación queÁnxela Gracián es-tablece entre oconto clásico deCharles Perrault,Carapuchiña ver-mella, e a realidadeconstitúe todo unexercicio de inter-textualidade ondeos personaxes, ne-se diálogo quemanteñen coa ac-tualidade, son quen desuperar a ficción e amo-sar o concepto de tras-cendencia e a trama,que establece paráme-tros condutuais desen-focados no texto clási-co e quizais perpetua-dos neste, establece unvínculo pa-sado/pre-sente quenon deixade sor-prender olector, unlector mo-zo capazde interpre-tar as pala-bras en cla-ve crítica,analizandoos roles femi-ninos e mas-culinos nasociedade.

Cando ashistorias deamor come-zan, todo, co-mo por arte demeiguería, devénidílico e marabilloso,detal forma que é posible

que a moza Carapuchi-ña vira en Lobo o seuPríncipe Azul e cadavez“qu´il lui parlait toutbas, elle voyait la vie enrose”,;ou sexa, unha es-traña forza amosáballeno espello da vida unhaimaxe errónea e detur-

pada da realidade.Pronto o trato educadoe o aspecto atractivo eengaiolador tórnase engruñidos e golpes can-do a alimaña conseguea súa presa.

O conto, do cal a au-tora toma os persona-

xes e osp a p e i sque ca-da un de-s e m p e -ña, sor-p r e n d ep o r q u eaparecenaquí re-produci-dos namuller,víti-ma do ho-me, quec h e g amesmo aperder acondiciónde persoa,e no homecomo ma-mífero car-niceiro sal-vaxe.Trátasedun retrato

no cal os dous su-peran a ficción pa-ra amosar como arealidade cruel edescarnada pormomentos se cebanaqueles seres quese deixan enganar,porque son inca-paces de ler com-portamentos e acti-tudes desacerta-das.

Captar a atencióndos rapaces para, den-de a cercanía que pro-picia o coñecido,lanzarunha mensaxe de ca-rácter reivindicativo se-mella un bo procede-mento de formar e in-formar e con isto levar áreflexión sobre aspec-tos como a idealizacióndo concepto de amor,as voltas e reviravoltas,convertidas ás veces entrampas, que un podedar para acadar aquiloque pretende ou mes-mo os modelos de con-duta admitidos por tra-dición e que non ago-chan máis que actitu-des machistas rexeita-bles.

Carapuchiña “en ro-se”,publicada na colec-ción “Punto de Encon-tro” por Everest Galiciaconstitúe neste sentidoun acertado exemplode literatura posta aoservizo da educación.GRACIÁN,Ánxela,Carapuchiña‘en rose’,Ed.Everest,A Coruña,2010,PVP 8,50 €

Exercicio deintertextualidade

Ao servizo da educaciónMARÍA NAVARRO

Na cidade da Coru-ña celébrase o bicente-nario da batalla de Elvi-ña,e no medio desta ce-lebración acontece al-go que podería crear unimportante conflito di-plomático con Francia:a coroa de Napoleóncedida para os actos de-sapareceu.Para resolvera situación aparece Tin-timán, unha sorte dexornalista-investigador,estudante de bacharela-to cun máis que altoconcepto de si mesmo,algo así como un su-perheroe algo imperti-nente,que,axudado poramigos e o seu gato se-ñor Grozni conseguiráresolver o problemamalia os atrancosque se lle van pre-sentando.

É este oargumen-to dunhanovela dedetectivespara ado-lescentescon todasas caracte-r í s t i c a sque istoimplica, axuventu-de e inu-sual inde-p e n d e n -cia dosp r o t a go -nistas, a

aparición de problemasde grande importanciadentro da súa vida cotiáe as súas ganas de en-frontarse aeles, mo-mentosh u -

morísticos localizadosnos momentos máis re-laxados,á beira doutrosmáis tensos que reflic-ten perigo,misterios his-tóricos inseridos nunha

aura sobrenatural eunha inocente

tensión sexualentre os pro-

tagonistas,que neste

caso re-vela a in-madurezde Tinti-mán noseu trata-mento co-as mulle-res. Todostrazos quecando sec o n x u g a nadoitan darun bo resulta-do e, se ade-mais temos enconta que esteé un tipo de no-vela co que Jau-reguizar (Bil-

bao,1965) semella estarcómodo -trama urbana,sucesión de acontece-mentos dinámica echiscadelas cómicasque o achegan aobravú co que se iniciouna literatura- comproba-mos que o autor de Ba-lea morta ou lancha apique quere chegar, emais sabe como facelo,ao público adolescen-te.

Non se pode esque-cer o traballo de Mata-lobos que, dende asilustracións, contribúebrillantemente coa re-creación desa atmosfe-ra detectivesca, con re-miniscencias clásicas erecorrentes do xénero.Unha atmosfera que foiinventada e deseñadapolo autor para facerpasar un bo rato a rapa-ces e rapazas da ESO eBacharelato que, de se-guro, gozarán con estacolección -as historiasde detectives con fre-cuencia enchen variosvolumes- que xa come-zara con Corazón dechocolate, ambientadoen Compostela, e quepolo que parece vai tercontinuidade na cida-de de Lugo.JAUREGUIZAR,A coroade Napoleón(Ilustr.Matalobos) Ed.Xerais,Vigo 2010,PVP. 12 €

Novelade detectives

Con chiscadelas bravúPAULA FERNÁNDEZ

ANDEL DE NOVIDADES

M. BLANCO RIVAS

Novoneyra, antoloxía poéticaArturo Casas

Editorial Galaxia. 10 €

Profesor titular de Teo-ría da literatura na Univer-sidade de Santiago deCompostela, Arturo Casascoordina o Grupo Alea deAnálise Poética.Entre as súasobras destacantraballos sobrea literatura gale-ga anterior áGuerra Civil, oexilio republi-cano, o pensa-mento estéticomoderno e pos-

moderno, a poesía con-temporánea e a metodo-loxía da Historia literaria.Neste volume, que inclúeun limiar do propio autor,

Casas fai unpercorrido polatraxectoria vitale literaria deUxío Novo-neyra, o poetado Courel aquen se lle adi-ca este ano oDía das LetrasGalegas.

Historia dunha investigaciónCarlos de Castro ÁlvarezEditorial Toxosoutos. 14 €

A historia non se podeescribir sin fontes nin a li-teratura sen imaxinación.Ambas se unen para cons-truír esta novela na que senarra o procesode elaboraciónda tese de dou-toramento dunmozo licencia-do en Historiaque decide ho-menaxear aoseu pai,catedrá-tico de paleo-grafía da Uni-

versidade de Santiago,con esta decisión. Estrutu-ralmente, esta obra repro-duce o desenvolvementodun estudo histórico, cun-

ha introducióne cunha análisede fontes queconducen a un-ha conclusiónfinal que revelao amor que Car-los de Castro, oprotagonis ta ,sente polos li-bros.

Unha bonita escapadaAnna Gavalda

Editorial Galaxia. 12 €

Simon, Garance e Lola,tres irmáns coa vida xafeita,escapan dunha vodaespecialmente anoxado-ra. Marchan na procurado máis novoda familia,Vin-cent, que é guíaturístico nun re-cuncho perdi-do da campiñafrancesa. Esque-cendo por un-has horas fillos,parellas, divor-cios, preocupa-

cións e obrigas sociais,de-ciden agasallarse por un-ha vez cunha auténtica ebonita xeira de liberdaderoubada á sua vida de

adultos, AnnaGavalda, a auto-ra de Xuntos emáis nada, na-rra unha histo-ria tenra e diver-tida, na que ta-mén caben ohumor e a críti-ca dos conven-cionalismos.

Viaxe a TerranovaTere Fernández

Edicións A Nosa Terra. 8,50 €

Naquela casa vermellavive o Ezequiel, un mozoinventor que pasa o día ea noite pensando e fachi-cando nos seus inventos,e que agora an-da a construírunha nave voa-dora para ir aTerranova, unhailla que se ato-pa na outra bei-ra do océano.Pero o Ezquielten unha carac-terística moi pe-

culiar; é un membro doslanuxe, a máis grande pa-rentela de bonecos de laque pensan, falan,comen,beben, bailan, dormen,

rin..., e que TereFernández faina súa fábricade bonecos dela. O volume in-clúe ademáisunha unidadedidáctica naque se explica,paseniño, comofacer lanuxes.

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010LIBROS VII

Nunca a suma de tresconceptos semánticos de-ra un resultado tan vizosocomo o obtido o día queBERRO+GUETTO+SOWE-TO fusionaron os seus sig-nificados para construírunha nova palabra que,xi-rando arredor destasideas, nomeou un novouniverso musical: Be-rrogüetto.A banda que co-locou de vez a música ga-lega na escena da wordmusic vén de tirar en abrilo seu quinto traballo, Kos-mogonías, (Berro GuettoMúsica,2010).

Gravado no pasado in-verno, producido polopropio grupo e mesturadopor Suso Ramallo, Kosmo-gonías lévanos, segundoos propios Berrogüetto,aoBig-Bang, ao triunfo damateria sobre a antimate-ria para nos convidar den-de alí a soñar cunha reali-dade máis xusta. E aboféque o son do grupo équen –como sinala a ga-ñadora do Xerais 2009,Ro-sa Aneiros, nos créditosdo disco– de nos facer so-ñar que outra música, ou-tra orde cósmica é posi-ble.Sempre foron quen defacelo, sempre lle conta-ron a quen quixo escoita-los que imaxinar outras ví-as, outros camiños era po-sible. De feito, lévano fa-cendo dende os temposen que sorprenderon coasúa estrea,Navicularia,haixa case quinxe anos. Qui-zais a maior novidade se-xa que agora o diganabertamente, ancorandodalgún xeito a súa arte aofondo, -tamén á raigame-,diante da mínima sospei-ta de seren levados peri-gosamente pola corrente.Probablemente no tempoque vivimos sexa precisoque a carón da estéticaapareza a ética para queunha obra de arte collasentido e poida realmenteser calificada como tal.

No plano estritamentemusical, os once temasque compoñen Kosmogo-nías son unha posta xene-rosa das diversas sonori-dades que aparecen nosanteriores traballos dogrupo, cada unha delasvencellada a un ou outrodos seus compoñentesque, como adoitan facer,achegan todos eles algun-ha composición aoconxunto. Facilmenteidentificables para o ouvi-do dos seareiros, a estassonoridades de vello en-gádeselles un novo late-xar,o de Xabier Díaz,a no-va voz de Berrogüetto,porvez primeira masculina,que malia debutar ao vivohai máis de dous anos, enmarzo do 2008 no teatroRosalía da Coruña, aíndanon entrara a gravar coneles pois o anterior disco,10.0, saiu no 2006 aíndacon Guadi Galego na voz.A gravación deste agarda-do quinto traballo, anun-ciada xa no 2008, foiseadiando até este mesmoano e o tempo pasadodende a incorporación da

nova voz, tamén gaiteiro epercusionista, permitiulleacoplarse a dinámica detraballo e incorporarsesen estridencias ao uni-verso musical da banda, áque xa ao vivo nos con-certos destes últimosdous anos lle vén enga-dindo as súas calidadescomo frontman. Xa quelogo, o primeiro que sor-prende de Kosmogonías,nomeadamente a quennon seguira a evoluciónao vivo experimentadanestes dous anos,é o pesodo coruñés neste seu pri-meiro traballo co grupo,xa que asina xunto a Gui-llerme Fernández catrodos once temas, -os mes-mos que canta no disco-,precisamente eses queapresentan o novo matizmusical que se une á po-liédrica sonoridade deBerrogüetto.Porén,a pega-da de Díaz desnivela a ro-mana cara a ritmos máispausados, cara a unhasensación de enerxía con-tida que só por veces–“Planeta Can”,“Ignomi-nea”– estoura coa forzaque abraiaba no seu ante-rior traballo, o magnífico10.0.O que,por outra ban-da, non deixa de ser lóxi-co; 10.0 significou a findunha etapa, unha olladaretrospectiva ao camiñoandado, e cheiraba a cer-teza, a resposta contun-dente mentres que Kos-mogonías se fai pregun-tas, se retrotrae até o co-mezo para tentar deseña-lo todo de volta e éatravesado de principio afin por unha enerxía la-tente, a mesma que a per-cusión de Palacín e a vozde Díaz nos ensinan xa noprimeiro single,“Danza deMeirol”.Tema que se podedescargar de balde dendea anovada web do grupo,www.berroguetto.com.

Inmensos na xira depresentación do novo tra-ballo, que xa pasou polosescenarios de Pontevedra,Vigo e A Coruña no pasa-do mes de abril, Be-rrogüetto estarán o vindei-ro 22 de xuño no Audito-rio Municipal de Ourense,para despois comezarenunha xeira que os ha levarno verán por varios festi-vais nacionais e interna-cionais onde demostrarque as músicas do mundosó poden ter sentido se sefan cos pés na terra.

Linho do Cuco presentou opasado 13 de marzo no salónteatro de Lalín o seu segundo tra-ballo, (III, Non si?, 2010), chama-do así pois despois da súa estreacon Linho do cuco, (Nacra,2005), gravaron un segundo tra-ballo que nunca chegaron a pu-blicar ao non quedaren satisfei-tos co resultado. Con esta, agorasi, segunda entrega discográfica,Linho do cuco aspiran a consoli-darse como unha das forma-cións tradicionais máis recoñeci-das no panorama da música tra-dicional galega.E fano paseniño,pois non hai que esquecer que a

formación conta cunha dilatadatraxectoria,de case quince anos,xa que o grupo naceu en formade cuarteto, para ir evolucionan-do até se converter na forma-ción que gravou III: unha sorte

de “murga” tradicional –na súapropia opinión–, á que engadensonoridades coma as da zanfo-na ou o acordeón diatónico.Benxamín Otero, oboe; CarlosQuintá , acordeón diatónico; Pa-

blo Doval, tuba; Darío González,platos,vibráfono e lira; Pablo Par-do, requinta e frauta; Xián Herre-ra, gaita; Pablo Bernárdez, zanfo-na; Miguel Touriño, bombo; Pe-dro Romeo, tamboril e caixa

compoñen na actualidadeLinho do cuco,que despois dunscomezos ligados á recollida e re-cuperación da música tradicio-nal das terras de Tabeirós e Mon-tes na súa etapa de cuarteto fo-

ron ampliando o seu abano so-noro até a murga que confor-man hoxe coa incorporación denovos membros, relacionadosco Conservatorio de Música Tra-dicional e Folque de Lalín.Nesteseu segundo disco, gravado enestudo aínda que co grupo to-cando todo xunto ao tempo,Linho do cuco volve apostar po-las melodías tradicionais, no-meadamente as autóctonas conalgún engadido foráneo, que in-vitan ao baile e nas que seguen ater un peso importante as tiradasdo repertorio dos Dezas de Mo-neixas.

Linho do cuco

Enerxía KosmogoníasNos ceos de Berrogüetto

DANIEL LAVESEDO

FARO DE VIGO

XOVES, 17 DE XUÑO DE 2010 MÚSICAVIII