ETİK KURUL BAŞVURU, DEĞERLENDİRME VE KARAR SÜREÇLERİ ...sabdek.org/wp-content/uploads/2019/05/MNILHAN-10SABDEK.pdfETİK KURUL BAŞVURU, DEĞERLENDİRME VE KARAR SÜREÇLERİ:

ETİK KURUL BAŞVURU, DEĞERLENDİRME VE

KARAR SÜREÇLERİ: GEREKLİLİKLER

Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan

Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı

[email protected]

3-4/5/2019 Erciyes Üniversitesi

Araştırma Gerekçeleri

• Bilimsel gerçeğe ulaşmak

• Bilinenlerin doğruluğunu ölçmek

• Yeni bir yöntem geliştirmek

• Müdahalelerin etkinliğini ölçmek

• Derece almaya yönelik “tez” araştırmaları yapmak

2 2 PROFDRMNILHAN

ARAŞTıRMA; HERKESIN GÖRDÜĞÜNÜ GÖRMEK, FAKAT HIÇ KIMSENIN

DÜŞÜNMEDIĞINI DÜŞÜNMEKTIR.

ALBERT SZENT-GYORGYI (NOBEL 1937)

Araştırma Yöntemleri

3

GÖZLEMSEL

• Tanımlayıcı

• Analitik

• Kesitsel

• Olgu-Kontrol

• Kohort

DENEYSEL / MÜDAHALE (SAHA / KLİNİK)

• Koruyucu

• Tedavi/Rehabilite edici

METODOLOJİK

• Duyarlılık/Seçicilik

• ROC

PROFDRMNILHAN

Gözlemsel Araştırma Yöntemleri

• İncelenen veya incelenmeyen faktörler kontrol altında

değildir, değiştirilemez

• İncelenen faktör ve diğer değişkenler sabit tutulamaz,

randomizasyon kısıtlıdır

• Neden-sonuç ilişkisi her zaman tam ve belirgin olarak

saptanamayabilir, ilişki saptanır ancak nedensel kanıt azdır

• Sonuçlar gerçek hayata büyük ölçüde uyar ve uygulanabilir

• Gözlenen olayların tekrarlanması çoğu kez olanaksızdır

PROFDRMNILHAN 4

Deneysel Araştırma Yöntemleri

• İncelenen faktörler araştırıcının kontrolü altındadır

• İncelenen veya incelenmeyen faktörler sabit tutulabilir,

randomizasyon yapılabilir

• Neden-sonuç ilişkisi tam ve doğru biçimde saptanabilir

• Deney ortamı için oluşturulan özel koşullar her zaman

gerçek hayata uymayabilir

• Deney koşulları ve ortamı istenildiği zaman ve sayıda

tekrarlanabilir

PROFDRMNILHAN 5

Çalışmaya Başlamadan Önce Yanıtlanması Gerekenler…

• Bu konuda bilinenler neler?

• Bu çalışma ile yeni ne söyleyeceksiniz?

• Bu çalışma neyi değiştirecek?

• Yapmasaydınız alanda eksik bir şey kalır mı idi?

• Yayınlanırsa kaynak gösterilebilecek misiniz?

• Yeterince fonunuz var mı?

• Ekibiniz yeterli mi?

• Ekipmanınız yeterli mi?

• Tartışmayı yazabilecek misiniz?

• Gerçekten önemli bir araştırma olduğuna inanıyor musunuz?

•

• …..

6 PROFDRMNILHAN

ETİK ONAYIN ARAŞTIRMADAKİ YERİ

• Bir araştırmada izlenen yol AMAÇ

ÇALIŞMA

TASARIMI

PROTOKOL

ETİK

ONAY

ÇALIŞMANIN

YAPILMASI

SONUÇ

ANALİZİ

YAYIN

PROFDRMNILHAN 7

ETİK ONAY OTORITELERI

• Klinik Araştırmalar Etik Kurulu-Sağlık Bakanlığı

• Deney Hayvanları Etik Kurulu-Tarım Bakanlığı

• Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu

Etik Komisyon Rektörlük

Ölçme Değerlendirme Etik Kurulu…

• Kozmetik….KAEK

• Geleneksel ve Tamamlayıcı… KAEK Bakanlık/Bakanlıklar

• …

PROFDRMNILHAN 8

WHO “Etik komiteler tarafından biyomedikal

araştırmaların incelenmesi için

operasyonel klavuz” 2000

• Tüm dünyada etik incelemelerin kalitesinin artırılması ve devamlılığın sağlanması

Helsinki Bildirgesi

• 1975 tokyo

• 1983 Venedik

• 1989 Honkong

• 1996 Somerset West

• 2000 Edinburg

• 2002 Washington

• 2004 Tokyo

• 2008 Seoul

ICH GCP (Good Clinical

Practice-İyi Klinik

Uygulamalar)

•Araştırmalar incelenirken izlenmesi gereken spesifik kriterler •Etik komiteler klinik çalışmalarda gönüllülerin sağlık ve güvenliğini teminat altına almalıdır

Etik Komiteler

PROFDRMNILHAN 9

GCP Kriterleri Planlanan çalışmanın ilgili bilginin temin edilebilmesi için

tasarlanmış olması

Çalışmaya katılacak olan gönüllülerdeki risklerin iyi saptanması

Gönüllü seçiminde adil davranma ve özel popülasyonların seçimi

Hasta bilgilendirme

Araştırmacının vasıflarının araştırmaya uygunluğu

Veri izlenmesi

Gizlilik

Ödemeler

PROFDRMNILHAN 10

KLINIK ÇALıŞMA TASARıMı ILE ILGILI TERCİHLER ONAYI

BELİRLER Mİ?

• Prospektif

• Geleceğe dönük çalışmadır.

• NE OLACAK?

• Hasta alınır, tedavi başlanır ve sonuçlar kaydedilir

• Retrospektif

• Geçmişe dönük çalışmadır.

• NE OLDU?

• Daha önceden tedavi edilmiş bir grup hasta geriye doğru taranır ve sonuçları analiz edilir

PROFDRMNILHAN 11

KLİNİK ARAŞTIRMA BAŞVURUSU İÇİN GEREKLİLİKLER

• Araştırmanın, öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda deney

hayvanı üzerinde yapılmış olması şarttır

• Araştırmanın insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki

bırakmaması şarttır

• Araştırmaya katılacak olan gönüllülere verilecek olan yazılı bilgilendirilmiş

gönüllü olur formu olmalıdır

• Advers olayların bildirimi yapılacağı bilinmelidir

• Klinik araştırmalar sigortası olmalıdır

• Gönüllülere ödeme; Sigorta, yol ve yiyecek ödemesi yapılabilir

• Farklı popülasyonlarda araştırma; Riskler minimuma indiğinde ve gerektiği

durumlarda yapılabilir

PROFDRMNILHAN 12

KLİNİK ARAŞTIRMALAR MEVZUATI

PROFDRMNILHAN 13

YÖNETMELIK KAPSAMıNDA OLMAYAN ARAŞTıRMALAR

PROFDRMNILHAN 14

DÜNYADA KLİNİK ARAŞTIRMALAR-2018

15 PROFDRMNILHAN

TÜRKİYE VE ORTADOĞU KLİNİK ARAŞTIRMA SAYILARI-2018

16 PROFDRMNILHAN

TÜRKİYE KLINIK ÇALıŞMA SAYıSı-2018

17

2899

PROFDRMNILHAN

KLİNİK ARAŞTIRMALAR HAKKINDA YÖNETMELİK

13/04/2013-RESMİ GAZETE

KAPSAM

• MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, biyoyararlanım ve

biyoeşdeğerlik çalışmaları dâhil, ruhsat veya izin alınmış olsa

dahi insanlar üzerinde yapılacak olan ilaç, tıbbi ürünler ve

bitkisel tıbbi ürünler ile ilaç dışı klinik araştırmaları, klinik

araştırma yerlerini ve bu araştırmaları gerçekleştirecek gerçek

veya tüzel kişileri kapsar.

• (2) Retrospektif çalışmalar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.

PROFDRMNILHAN 18



ARAŞTIRMANIN GENEL ESASLARI

• MADDE 5 – (1) Gönüllüler üzerinde araştırma yapılabilmesi için aşağıdaki hususlar aranır:

• a) Araştırmanın, öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda deney

hayvanı üzerinde yapılmış olması şarttır.

• b) İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan

bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de

yapılmasını zorunlu kılması gerekir.

• c) Araştırmadan beklenen bilimsel faydalar ve kamu menfaati, araştırmaya iştirak edecek

gönüllü sağlığından veya sağlığı bakımından ortaya çıkabilecek muhtemel risklerden ve

diğer kişilik haklarından daha üstün tutulamaz.

• ç) Gönüllüye ait germ hücrelerinin genetik yapısını bozmaya yönelik hiçbir araştırma

yapılamaz.

• d) Araştırmaya iştirak eden gönüllünün tıbbi takip ve tedavisi ile ilgili kararlar, bunların

gerekli kıldığı mesleki nitelikleri haiz hekim veya diş hekimine aittir.

PROFDRMNILHAN 19



• e) Araştırma sırasında, gönüllüye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde

acı verecek yöntemlerin uygulanması yasaktır.

• f) Araştırma acıyı, rahatsızlığı, korkuyu, hastanın hastalığı ve gelişim safhası ile ilgili

herhangi bir riski mümkün olan en alt düzeye indirecek biçimde tasarlanır. Hem risk

sınırının hem de rahatsızlık derecesinin özellikle tanımlanması ve sürekli kontrol edilmesi

gerekir.

• g) Araştırmayla varılmak istenen amacın, bunun kişiye yüklediği külfete ve kişinin

sağlığı üzerindeki tehlikeye göre daha ağır basması gerekir.

• ğ) Araştırmanın insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki

bırakmaması şarttır.

• h) Elde edilecek faydaların araştırmadan doğması muhtemel risklerden daha fazla

olduğuna etik kurulca kanaat getirilmesi hâlinde, kişilik hakları gözetilerek, usûlüne uygun

bir şekilde bilgilendirilmiş gönüllü olur formu alınması kaydıyla, etik kurulun onayı ve

Kurum izni alındıktan sonra araştırma başlatılabilir. Araştırma ancak bu şartların

devamı hâlinde yürütülür.

PROFDRMNILHAN 20



• ı) Araştırmaya iştirak etmek üzere gönüllü olmak isteyen kişi veya kanunî temsilcisi, araştırmaya başlanılmadan önce; araştırmanın amacı, metodolojisi, beklenen yararları, öngörülebilir riskleri, zorlukları, kişinin sağlığı ve şahsi özellikleri bakımından uygun olmayan yönleri ve araştırmanın yapılacağı, devam ettirileceği şartlar hakkında ve araştırmadan istediği anda çekilme hakkına sahip olduğu hususunda yeterince ve anlayabileceği şekilde araştırma konusuna hâkimiyeti olan araştırma ekibinden bir sorumlu araştırmacı veya hekim ya da diş hekimi olan bir araştırmacı tarafından bilgilendirilir.

• i) Gönüllünün tamamen serbest iradesi ile araştırmaya dâhil edileceğine dair herhangi bir menfaat teminine bağlı bulunmayan rızası alınır ve bu durum (ı) bendinde yer alan bilgilendirmeye yönelik hususları kapsayan Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu ile belgelenir.

• j) Gönüllünün, kendi sağlığı ve araştırmanın gidişatı hakkında istediği zaman bilgi alabilmesi ve bu amaçla irtibat kurabilmesi için araştırma ekibinden en az bir kişi görevlendirilir.

PROFDRMNILHAN 21



• k) Gönüllü, gerekçeli veya gerekçesiz olarak, kendi rızasıyla, istediği zaman araştırmadan ayrılabilir ve bundan dolayı sonraki tıbbi takibi ve tedavisi sırasında mevcut haklarından herhangi bir kayba uğratılamaz.

• l) Gönüllülerin klinik araştırmadan doğabilecek zararlara karşı güvence altına alınması amacıyla, 10 uncu maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen Faz IV klinik araştırmaları ve gözlemsel ilaç çalışmaları dışındaki klinik araştırmalara katılacak gönüllüler için ilgili mevzuat gereğince sigorta yaptırılması zorunludur. Ancak, bu durum ilaç dışı klinik araştırmalarda araştırmanın niteliğine göre belirlenir.

• m) Sigorta teminatı dışında, gönüllülerin araştırmaya iştiraki veya devamının sağlanmasına yönelik olarak gönüllü veya kanunî temsilcisi için herhangi bir ikna edici teşvikte veya malî teklifte bulunulamaz. Ancak gönüllülerin araştırmaya iştiraki ile ortaya çıkacak masraflar ile sağlıklı gönüllülerin çalışma günü kaybından doğan gelir azalması araştırma bütçesinde belirtilir ve bu bütçeden karşılanır.

• n) Araştırma sonucunda elde edilecek bilgilerin yayımlanması durumunda gönüllünün kimlik bilgileri açıklanamaz.

PROFDRMNILHAN 22

ETİK KURULLARIN GÖREV VE YETKİLERİ

• MADDE 28 – (1) Etik kurulların görev ve yetkileri şunlardır:

• a) Bu Yönetmelik kapsamındaki klinik araştırma başvuruları 26 ncı maddeye göre teşkil edilen etik kurullar tarafından değerlendirilir.

• b) Bu Yönetmeliğin kapsamı içinde kalan konuları değerlendirmek amacıyla, başka kurum veya kuruluşlarca etik kurul veya etik kurul fonksiyonlarını icra edecek ayrı bir kurul veya yapı oluşturulamaz.

• c) Etik kurullar, araştırma başvurusu hakkında görüş oluştururken asgari olarak;

• 1) Araştırmadan beklenen yarar, zarar ve risklerin analizini,

• 2) Araştırmanın bilimsel verilere ve yeni bir hipoteze dayanıp dayanmadığını ,

• 3) İnsan üzerinde ilk defa yapılacak araştırmalarda, araştırmanın öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması zaruretini,

• 4) İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından araştırmanın insan üzerinde yapılabilecek olgunluğa erişip erişmediği ve bunun insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması hususunu,

PROFDRMNILHAN 23



• 5) Araştırma protokolünü,

• 6) Araştırma broşürünün içeriğinin değerlendirilmesini ve usûlüne uygun düzenlenip düzenlenmediğini,

• 7) Araştırma ile ilgili olarak verilen yazılı bilgileri, gönüllü olurlarının alınması amacıyla izlenen yöntemi, kısıtlılar, çocuklar, gebeler, lohusalar ve emziren kadınlar, yoğun bakımdaki ve bilinci kapalı kişiler üzerinde yapılacak araştırmalara ait gerekçenin yeterliliğini,

• 8) Araştırma sebebiyle ortaya çıkması muhtemel kalıcı sağlık problemleri de dâhil olmak üzere yaralanma veya ölüm hallerinde, sorumlu araştırmacı veya araştırmacı ya da destekleyicinin sorumluluğunu,

• 9) Araştırmaya bağlanabilecek bir yaralanma veya ölüm durumunda tazminat verilmesini,

• 10) Gönüllülerin araştırmaya alınmasına ilişkin düzenlemeleri,

• 11) Araştırmada görev alan araştırma ekibinin araştırmanın niteliğine göre uygunluğunu, değerlendirir.

PROFDRMNILHAN 24



• ç) Etik kurul kendisine yapılan başvurulardan onay alanları, gerektiğinde araştırma

sırasında ve yerinde izleyebilir.

• d) Klinik Araştırmalar Etik Kurulu, görüşünü başvuru tarihinden itibaren en fazla

onbeş gün, Biyoyararlanım-Biyoeşdeğerlik Çalışmaları Etik Kurulu görüşünü başvuru

tarihinden itibaren en fazla yedi gün içerisinde başvuru sahibine bildirir.

• e) Genetik olarak modifiye edilmiş organizma taşıyan ürünler ile hücresel tedaviler

veya gen tedavisi içeren ürünler kullanılarak yürütülecek araştırmalarda ve

ilaç dışı klinik araştırmalarda etik kurul onayı için belirlenen onbeşgünlük süreye ilâve

olarak otuz günlük bir süre daha eklenebilir.

• f) Etik kurulun inceleme süreci içerisinde ek bilgi ve açıklamalara

ihtiyaç duyulması hâlinde, gerekli olan tüm istekler tek bir seferde başvuru sahibine

iletilir. İstenilen bilgi ve belgeler etik kurula sunuluncaya kadar inceleme süreci

durdurulur.

PROFDRMNILHAN 25



ETİK KURUL RED NEDENLERİ!..

• Belge eksikliği / yanlış belge sunulması

• BGOF / AO eksikliği

• Bütçe Formu eksiiklikleri

• Yetersiz / geçersiz kanıt sunumu

• Örnek ve istatistiksel analiz yetersizliği / yanlışlığı

• Fantastik-hayal ürünü çalışmalar

• Gerekli olmayan çalışmalar

• İnsan gücü niteliği eksiklik / yetersizlikler

• Fizik mekan / ekipman yetersizlikleri

• Duplikasyon

• …

PROFDRMNILHAN 26

KAYNAKLAR

• BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA TASARIM, Prof. Dr. Mustafa Necmi İLHAN, 2018.

• Guideline on strategies to identify and mitigate risks for first-in-human and early clinical trials with investigational

medicinal products, EMEA/CHMP/SWP/28367/07 Rev. 1, 20 July 2017, Date of coming into effect 01 February 2018

• Committee for Medicinal Products for Human Use (CHMP) PHASE I ACCREDITATION SCHEME REQUIREMENTS

Version: 3 Date: 28 October 2015.

• Dünya Tıp Birliği Helsinki Bildirgesi, İnsanlar Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarla İlgili Etik I ̇lkeler,2013

• İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu 13 Kasım 2015

• İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi: 13.04.2013 Resmi

Gazete Sayısı: 28617

• TÜBA-KLINIK ARAŞTIRMALARDA FAZ ÇALIŞMALARI ve ETIK KURALLAR ÇALIŞTAYI RAPORU, 13-14 OCAK ’17.

• Clinical Trials: A Summary of the Current Regulations in Turkey, Yusuf ERGÜN, KSU Medical Journal 2017;12(1),50-

72.

• ARAŞTIRMA TASARIMINDA TEMEL İLKELER, Şevket RUACAN, SAĞLIK BİLİMLERİNDE SÜRELİ YAYINCILIK -

2010

PROFDRMNILHAN 27

OKUMA ÖNERİLERİ • Dünya Tıp Birliği Helsinki Bildirgesi, İnsanlar Üzerinde Yapılan Tıbbi Araştırmalarla İlgili Etik I ̇lkeler,2013

• İYİ KLİNİK UYGULAMALARI KILAVUZU 13 KASIM 2015

• İLAÇ VE BİYOLOJİK ÜRÜNLERİN KLİNİK ARAŞTIRMALARI HAKKINDA YÖNETMELİK, Resmi Gazete Tarihi: 13.04.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28617

• GÖZLEMSEL İLAÇ ÇALIŞMALARI KILAVUZU 13 KASIM 2015

• PEDİATRİK POPÜLASYONDA YÜRÜTÜLEN KLİNİK ARAŞTIRMALARDA ETİK YAKLAŞIMLARA İLİŞKİN KILAVUZ, 24 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALARDA YAPILACAK OLAN SİGORTA TEMİNATINA İLİŞKİN KILAVUZ 13 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALARDA GÜVENLİLİK BİLDİRİMLERİNE İLİŞKİN KILAVUZ 13 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALAR VE BİYOYARARLANIM/BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARI ETİK KURULLARINA BAŞVURU ŞEKLİNE İLİŞKİN KILAVUZ 13 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALARDA TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU KLİNİK ARAŞTIRMALAR DAİRE BAŞKANLIĞINA BAŞVURU ŞEKLİNE İLİŞKİN KILAVUZ 13 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALARDA KULLANILAN ARAŞTIRMA ÜRÜNLERİNİN DEPOLANMASI VE DAĞITILMASINA İLİŞKİN KILAVUZ 13 KASIM 2015

• KLİNİK ARAŞTIRMALARDA ARŞİVLEME İLKELERİ KILAVUZU 13 KASIM 2015

• BEŞERİ TIBBİ ÜRÜNLERİN BİYOYARARLANIM VE BİYOEŞDEĞERLİK ÇALIŞMALARINDA KULLANILACAK REFERANS ÜRÜNÜN SEÇİMİNE İLİŞKİN KILAVUZ

• İyi Farmakovijilans Uygulamaları (İFU) Kılavuzu Modül VII – Sinyal Yönetimi

28 PROFDRMNILHAN

TEŞEKKÜRLER

Ne yaptığımızı bilseydik,

buna araştırma denmezdi, değil mi?

Albert Einstein

29

Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan

Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı

[email protected]

Documents

ETİK KURUL BAŞVURU, DEĞERLENDİRME VE KARAR SÜREÇLERİ ...sabdek.org/wp-content/uploads/2019/05/MNILHAN-10SABDEK.pdfETİK KURUL BAŞVURU, DEĞERLENDİRME VE KARAR SÜREÇLERİ: