Europa — wspołpraca i integracjaW polityce miedzynarodowej zawsze istniała tendencja do zawierania sojuszy i porozumien.W ostatnich dziesiecioleciach nasiliło sie jednak dazenie do podejmowania pokojowych projek-tow integracyjnych. Szczegolnym przypadkiem jest tu Unia Europejska, ktora istnieje juz nie napodstawie prawa miedzynarodowego, ale wspolnotowego, ktore ma pierwszenstwo przed prawemposzczegolnych panstw. Uczniowie poznaja historie, cele i obecne problemy Unii Europejskiej orazdowiaduja sie o roli dwoch innych organizacji europejskich — Rady Europy i Organizacji Bezpie-czenstwa i Wspołpracy w Europie.

Cele

Po zajeciach uczniowie powinni umiec:3 wymienic miedzynarodowe organizacje

wspołpracy w Europie i okreslic ich cele;3 wskazac głowne obszary integracji w ramach

Unii Europejskiej i zilustrowac je przykładami;3 podac przykłady głownych instytucji Unii Eu-

ropejskiej i ich kompetencji.

Srodki dydaktyczne

1. Rada Europy i OBWE (KBWE).2. Krotka historia powstania Unii Europejskiej.3. Trzy filary procesu zjednoczenia.4. Głowne instytucje Unii Europejskiej.5. Program „Dnia Europejskiego” (przykład).

Przebieg zajec

1. Powiedz, ze na lekcji bedziecie sie zajmowacistniejacymi w Europie strukturami miedzynaro-dowej wspołpracy i integracji. Zapytaj, o jakich or-ganizacjach europejskich uczniowie słyszeli, i wy-jasnij, ze dokładniej przyjrzycie sie trzem sposrodnich: Radzie Europy, Organizacji Bezpieczenstwai Wspołpracy w Europie, a w drugiej czesci za-jec Unii Europejskiej. Polec, by uczniowie zapo-znali sie z tekstami zawartymi w materiale po-mocniczym nr 1 — najlepiej wykonac to pole-cenie w parach, w taki sposob, ze jedna osobaczyta tekst o OBWE, druga o Radzie Europy, a na-stepnie streszczaja je sobie nawzajem. Ucznio-wie powinni zwrocic uwage na nastepujace kwe-stie:— kiedy powstała dana organizacja,— kto ja załozył, kto obecnie wchodzi w jej skład,— cele, ktore organizacja chce realizowac,— najwazniejsze instytucje, dokumenty, dokona-

nia.2. Sprawdz, czy uczniowie zapoznali sie z infor-macjami o obu organizacjach, zadajac kilku oso-bom wyzej wymienione pytania — najlepiej tak,by uczniowie musieli mowic o organizacji, o ktorejopowiedział im kolega.

3. Wyjasnij, ze najbardziej dynamicznie rozwi-jajaca sie organizacja jest Unia Europejska. Wi-zja zjednoczonej, pokojowej Europy od wielulat była marzeniem filozofow i niektorych poli-tykow. Katastrofa II wojny swiatowej popchnełaprzywodcow najwiekszych panstw europejskichdo stworzenia realistycznego projektu politycz-nego, ktorego celem była integracja Europy,połaczonej wspolna kultura, prawem i gospo-darka. Na podstawie tekstu „Krotka historiapowstania Unii Europejskiej” wygłos miniwy-kład, konczac go wypisaniem na tablicy naj-wazniejszych dat w historii wspolnoty europej-skiej:• 1951 — traktat paryski (powołanie Europej-

skiej Wspolnoty Wegla i Stali)• 1957 — traktat rzymski (powołanie Europej-

skiej Wspolnoty Gospodarczej)• 1986 — Jednolity Akt Europejski• 1992 — traktat o Unii uchwalony w Maastricht

4. Zapytaj uczniow, czy wiedza, jak wyglada sym-bol i flaga Unii Europejskiej oraz jakie dziełomuzyczne zostało uznane za jej hymn („Odado młodosci” — fragment IX symfonii Ludwikavan Beethovena). Co poza symbolem i hymnemjest „wspolnego” w zjednoczonej Europie? Ja-kich spraw dotyczy integracja, a ktore pozostajapoza jej obszarem? Zapisuj na tablicy wszystkiewypowiedzi uczniow, a nastepnie skresl błednestwierdzenia. Wyjasnij, ze traktat z Maastricht wy-znaczył trzy podstawowe sfery integracji. Poprosuczniow, by przyjrzeli sie ilustracji „Trzy filaryprocesu zjednoczenia” (materiał pomocniczy nr 3)i sprobowali podac (lub wymyslic) przykłady ilu-strujace wspołprace w tych trzech dziedzinach.Podsumowujac powiedz, ze podstawowe obszaryintegracji europejskiej to:— wspolna polityka gospodarcza i celna, tzw.

wspolny rynek wewnetrzny obejmujacywszystkie panstwa członkowskie Unii;

— tworzenie prawa wspolnotowego, a wiecprawnych regulacji nadrzednych wobec pra-wa narodowego poszczegolnych panstw;

— wspolna polityka rolna i regionalna;— wspolna polityka monetarna, ktorej celem jest

ustanowienie wspolnej dla wszystkich panstwwaluty;

414

— wspolna polityka socjalna, ktorej efektem jesttzw. karta socjalna;

— wspolna polityka zagraniczna i bezpieczen-stwa (jej instytucjonalnym wyrazem jest m.in.powstanie Unii Zachodnieuropejskiej — orga-nizacji obronnej, ktora scisle wojskowe kom-petencje powierzyła NATO);

— zwalczanie zorganizowanej przestepczosci;— wspolna polityka ekologiczna.5. Poinformuj, ze jednym z najistotniejszych po-stanowien traktatu o Unii Europejskiej z Ma-astricht było ustanowienie tak zwanego obywatel-stwa unii. Wszyscy obywatele panstw członkow-skich staja sie automatycznie obywatelami Uniii otrzymuja prawo do:— swobodnego poruszania sie i przebywania na

obszarze panstw członkowskich, a takze po-dejmowania w nich pracy,

— głosowania i kandydowania w wyborach lo-kalnych i do Parlamentu Europejskiego w tympanstwie członkowskim, w ktorym aktualnieprzebywaja,

— ochrony przez władze dyplomatyczne i kon-sularne wszystkich panstw członkowskich,

— zgłaszania petycji do Parlamentu Europej-skiego.Zaproponuj dyskusje na temat korzysci i e-

wentualnych trudnosci, ktore moga wynikacz tych uregulowan zarowno w panstwach, ktorejuz do Unii naleza, jak i tych, ktore dopiero starajasie o wejscie od niej.6. Popros o zapoznanie sie z krotkimi opisamigłownych instytucji Unii Europejskiej (materiałpomocniczy nr 4A) oraz z dziennikarskimi ko-mentarzami na temat ich roli (materiał pomocni-czy nr 4B) — cwiczenie to, podobnie jak zadaniez punktu 1 przebiegu zajec, mozna wykonywacw parach. Zadaniem uczniow bedzie teraz opisa-nie schematu z czesci C materiału pomocniczegonr 4 — nalezy uzupełnic go o 2–3 głowne infor-macje o poszczegolnych instytucjach.7. Jako podsumowanie zaproponuj klasie, byw czteroosobowych grupach przygotowali sche-mat graficzny (lub tabele) ilustrujacy przynalez-nosc panstw europejskich do czterech omawia-nych wczesniej organizacji miedzynarodowych:

• NATO• Unia Europejska• Rada Europy• OBWE

Kazdy z czterech członkow grupy ustala, jakiepanstwa naleza do „jego” organizacji, a nastep-nie wspolnie z kolegami przygotowuje schematlub tabele. Schemat powinien byc skonstruowanyw formie czterech koł w roznych kolorach maja-cych czesc wspolna — stanowic ja beda kraje nale-zace do wszystkich czterech organizacji. Jezeli ze-społ zdecyduje sie na rysowanie tabeli, to w kolej-nych jej wierszach nalezy wpisac w porzadku alfa-betycznym nazwy panstw europejskich, a w czte-rech kolumnach zaznaczyc ich przynaleznosc doposzczegolnych organizacji. W razie problemowpomagaj uczniom w wykonaniu cwiczenia, a pozakonczeniu pracy sprawdz poprawnosc schema-tow i tabel. Najładniejsza prace umiesc w klasowejgazetce.8. Jesli chcesz poswiecic wiecej czasu tematyce eu-ropejskiej, zaproponuj uczniom zorganizowaniew waszej szkole „Dnia Europejskiego”. Musiciezdecydowac• kto wezmie udział w „Dniu Europejskim” —

uczniowie, nauczyciele, rodzice, goscie spozaszkoły?

• kto bedzie odpowiedzialny za zorganizowa-nie „Dnia Europejskiego”? — znajdzcie na-uczyciela–opiekuna, koordynatora, skarbnika,liderow odpowiedzialnych za realizacje wy-znaczonych zadan;

• jaki bedzie program „Dnia Europejskiego”?— najlepiej rozpoczac od „burzy mozgow”w całej klasie, a nastepnie znalezc mniejszegrono, ktore zajmie sie uporzadkowaniem po-mysłow i odrzuceniem idei nierealnych badzmało atrakcyjnych;

• jaka pomoc bedzie wam potrzebna? — srodkifinansowe, pomoc techniczna, eksperci.

Pojecia i terminy•integracja •panstwa członkowskie •panstwastowarzyszone •unia polityczna •unia gospo-darcza •unia walutowa •prawo miedzynoro-dowe •prawo wspolnotowe •obywatelstwo unii•proces dostosowawczy

415

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1

Rada Europy i OBWE (KBWE)

RADA EUROPYNajstarsza organizacja miedzynarodowa, gromadzaca wszystkie europejskie panstwa de-

mokratyczne. Statuty Rady Europy przyjeto 5 maja 1949 r. w Londynie. W 1994 r. do RadyEuropy nalezały nastepujace kraje: 12 członkow Unii Europejskiej, panstwa skandynawskie(Islandia, Norwegia, Szwecja, Finlandia), Turcja, Austria, Szwajcaria, Liechtenstein, San Marino,Cypr, Malta, Andora, Wegry, Polska, Czechy, Słowacja, Bułgaria, Litwa, Estonia i Rumunia. Na-stepnie do Rady przyjeto: w 1995 r. Albanie, Łotwe, a w 1996 r. Rosje i Chorwacje. Stała siedzibaRady jest Strasburg.

Rada Europy składa sie z:— Komitetu Ministrow, w skład ktorego wchodzi obecnie 40 ministrow spraw zagranicznych

badz ich stałych przedstawicieli, akredytowanych przy organizacji;— ponad 120 komitetow miedzyrzadowych, zajmujacych sie wieloma dziedzinami, m.in.: pra-

wami człowieka, wspołpraca prawna, kwestiami ekonomicznymi i społecznymi, edukacja,kultura i sportem, młodzieza, zdrowiem, srodowiskiem i władzami lokalnymi;

— Zgromadzenia Parlamentarnego, złozonego z 286 delegatow parlamentow narodowych,obradujacych w grupach politycznych;

— Sekretariatu Generalnego.Celem Rady Europy jest: budowanie i umacnianie pluralistycznej demokracji i praw czło-

wieka, szukanie rozwiazan problemow społecznych, promowanie swiadomosci wspolnej kul-turalnej tozsamosci Europy. Rada — w ramach prac w swych sekcjach — przygotowuje kon-wencje i umowy europejskie, tworzace ramy prawne dla działan rzadow krajow członkow-skich.

Opracowania Rady przyjmowane sa w formie konwencji, musza byc najpierw ratyfikowaneprzez kraje członkowskie, jako ze Rada jest instytucja wspołpracy miedzyrzadowej. Nie ma ona,w odroznieniu od Wspolnot Europejskich, władzy autonomicznej, a jej decyzje podejmowanesa w drodze konsensusu.

Najwazniejsza konwencja jest przyjeta w 1950 r. Konwencja Praw Człowieka (weszła w zyciew 1953 r.). Okresla ona pewna liczbe praw i swobod i zobowiazuje panstwa do zagwaranto-wania ich kazdemu, kto podlega ich jurysdykcji. Ustanawia ona miedzynarodowy systemgwarancji, ktory — w przypadku stwierdzonego pogwałcenia Konwencji przez panstwo —umozliwia innym panstwom, a takze w pewnych warunkach osobom fizycznym, odwołaniesie do instytucji Rady w Strasburgu. Ocena, czy mozliwe jest przyjecie skargi danego oby-watela, zajmuje sie najpierw Europejska Komisja Praw Człowieka, ktorej postanowienia sawiazace dla panstw członkowskich. Sprawy nie wniesione przed Trybunał Praw Człowieka sarozstrzygane w sposob ostateczny (nie podlegajacy apelacji) przez Komitet Ministrow.

KONFERENCJA BEZPIECZENSTWA I WSPOŁPRACY W EUROPIE (KBWE)ORGANIZACJA BEZPIECZENSTWA I WSPOŁPRACY W EUROPIE (OBWE)

KBWE skupia panstwa europejskie (takze republiki azjatyckie byłego Zwiazku Radziec-kiego), z wyjatkiem Andory, oraz Stany Zjednoczone i Kanade. W otwarciu kolejnego szczytuw Helsinkach, 24 marca 1992 r., wzieło udział 51 panstw. Do KBWE przystapiły Chorwacjai Słowenia, oczekuje sie rowniez przystapienia innych republik byłej Jugosławii.

Szefowie panstw i rzadow 34 krajow podpisali 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach Akt KoncowyKonferencji Bezpieczenstwa i Wspołpracy w Europie, czyli zbior zobowiazan politycznych,podjetych w celu wzmocnienia bezpieczenstwa i rozszerzenia wspołpracy w trzech dziedzi-nach, tzw. koszykach:— zasad fundamentalnych i bezpieczenstwa,— wspołpracy gospodarczej, naukowej, technicznej i w zakresie ochrony srodowiska,— wspołpracy humanitarnej, informacji, kultury i edukacji.

W ramach KBWE odbyło sie wiele konferencji ogolnych (Belgrad, Madryt, Wieden), jakrowniez liczne spotkania ekspertow (poswiecone rozbrojeniu, prawom człowieka, srodowiskunaturalnemu, wspołpracy gospodarczej).

Spotkania ogolne i specjalistyczne sa przygotowywane przez panstwa, w ktorych sie odby-waja. Dopiero przy okazji konferencji ekonomicznej nt. „drugiego koszyka”, ktora odbyła sie

416

wiosna 1990 r. w Bonn, srodowiska gospodarcze z 34 krajow uczestniczacych były bezposred-nimi wspołorganizatorami.

Konferencje koncza sie przyjeciem dokumentu wymieniajacego praktyczne posuniecia i za-sady niezbedne do rozwoju wspołpracy, a panstwa zobowiazuja sie, przynajmniej moralnie,do stosowania owych ustalen w praktyce.

Proces KBWE, popierany w swoim czasie przez były Zwiazek Radziecki jako gwarancjautrzymania pojałtanskich granic, przyczynił sie, paradoksalnie, do reform politycznych naWschodzie dzieki reakcjom, z jakimi sie spotkał „trzeci koszyk” Aktu Koncowego (swobodnyprzepływ osob, prawa człowieka). Pod koniec lat 70. powstały — głownie w Polsce, w by-łym ZSRR i byłej Czechosłowacji — komitety dysydentow, powołujacych sie na koniecznoscprzestrzegania zobowiazan helsinskich.

W czasie gdy wspołpraca Wschod–Zachod wkroczyła w nowa faze, poddano przegladowizasadnicze cechy KBWE (brak stałej struktury, „dyplomatyczny” sposob funkcjonowania).Podczas konferencji szefow panstw i rzadow 21 listopada 1990 r. w Paryzu podpisano tzw.Karte Nowej Europy, ktora definiuje pewna instytucjonalizacje KBWE:— szczyty na szczeblu panstw i rzadow odbywac sie beda co dwa lata;— coroczne spotkania ministrow spraw zagranicznych;— stały Sekretariat, z siedziba w Pradze, dysponujacy przede wszystkim bankiem danych

z informacjami o sferze militarnej, dostarczanymi przez sygnatariuszy;— utworzenie Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu, czuwajacego nad stosowaniem

zasad bezpieczenstwa i wspołpracy KBWE i regulujacego nieporozumienia, jakie mogapowstac miedzy panstwami członkowskimi;

— utworzenie w Warszawie Biura Wolnych Wyborow, w 1992 r. zmieniono jego nazwe naBiuro ds. Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka;

— uwtorzenie w przyszłosci zgromadzenia parlamentarnego.W czasie szczytu panstw KBWE w Budapeszcie (grudzien 1994 r.) zmieniono nazwe Konfe-

rencji; nazywa sie ona obecnie: Organizacja Bezpieczenstwa i Wspołpracy w Europie.

Na podstawie: H. Malosse, P. Fontaine, Słownik instytucji i terminow Unii Europejskiej, Komitet Integracji Europejskiej,Warszawa 1997

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2

Krotka historia powstania Unii Europejskiej

Proces integracji przebiegał etapowo, poczawszy od uwspolnotowienia produkcji weglai stali, a skonczywszy na zaplanowanej na rok 1999 wspolnej walucie. Proces ten nie ma jed-noznacznego celu. Chociaz w dyskusjach nad kształtem Unii Europejskiej pojawiaja sie takiepojecia, jak Europa Ojczyzn, Stany Zjednoczone Europy czy Europejskie Panstwo Ponadna-rodowe, to niewiele znacza one w rzeczywistosci. Prawdopodobnie Unia Europejska bedziemiała bardziej charakter federalistyczny, a wiec panstwa narodowe beda przekazywac instytu-cjom wspolnotowym wiekszy lub mniejszy zakres kompetencji, nie pozbawiajac sie przy tymzasadniczo własnej suwerennosci.

Wspolnoty Europejskie

Pierwszym etapem tworzenia Unii Europejskiej było powołanie 18 kwietnia 1951 roku w Pa-ryzu Europejskiej Wspolnoty Wegla i Stali (EWWiS). Z technicznego punktu widzenia chodziłoo to, aby wspolnota panstw europejskich przejeła kontrole nad strategicznymi surowcami dlaprowadzenia wojny. „Jesli nikt wiecej nie bedzie miał pełnej kontroli nad energia i stala, niebedzie mozliwosci wywołania kolejnej wojny” — argumentował jeden z tworcow europejskiejintegracji Robert Schuman. W ten sposob, poprzez wspolna odpowiedzialnosc za te surowce,prawdopodobienstwo wybuchu nowego konfliktu w Europie miało byc zminimalizowane.

417

Niemniej za tym technicznym, czysto praktycznym motywem kryła sie takze głeboka pracaintelektualna niektorych politykow, najczesciej z kregu europejskich partii chrzescijanskode-mokratycznych.

Ogromne zasługi dla urzeczywistnienia idei europejskiej mieli wiec tacy politycy, jak fran-cuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman, francuski ekonomista i polityk Jean Mon-net, premier Włoch Alcide de Gasperi i kanclerz Niemiec Konrad Adenauer. Idea europejskawynikała dla nich bezposrednio z doswiadczenia drugiej wojny swiatowej, ktora w pierw-szym rzedzie była przeciez wojna europejska. Idea zjednoczonej Europy miała wiec połozyckres rywalizacji w Europie narodowych panstw i uniemozliwic prowadzenie zgubnej politykirownowagi sił, stref wpływow i hegemonii jednych panstw nad drugimi. Okazało sie jednak,ze ta polityczna u swych zrodeł idea przynosi integrujacym sie panstwom Europy wymiernekorzysci materialne i ekonomiczne.

Jednak juz od samego poczatku tworzenie instytucji jednoczacych Europe napotykało kry-tyke. Nie tylko Zwiazek Radziecki uwazał, ze integracja europejska jest „działaniem imperiali-stycznym” wymierzonym w Moskwe, ale takze duza czesc europejskiej socjaldemokracji, m.in.Kurt Schumacher (SPD), skłonna była postrzegac wspolnote jako „zmowe trustow i miedzyna-rodowych karteli”.

Kolejnym etapem jednoczenia Europy, ktory w zasadniczy sposob przesadził o formie in-tegracji, było podpisanie 25 marca 1957 roku w Rzymie traktatu ustanawiajacego WspolnyRynek i EUROATOM (Europejska Wspolnote Energii Atomowej — EWEA) z siedziba w Bruk-seli. Traktat rzymski podpisały RFN, Włochy, Francja, Holandia, Belgia, Luksemburg. Jednakpostanowienia EWEA nie obowiazywały wszystkich panstw. Francja i Wielka Brytania chciałyzachowac suwerennosc w kształtowaniu własnego przemysłu nuklearnego, ze wzgledu nainne od pozostałych panstw członkowskich cele polityki obronnej. Jak wiadomo, do dzisiajoba kraje prowadza dosc samodzielna polityke obronna. Pozostałe panstwa przyjeły natomiastm.in. zasade wspolnego rozwoju badan, ustalania wspolnych norm ochrony sektora nuklear-nego, wspolnej kontroli instalacji nuklearnych. Mimo wielu wysiłkow do dzisiaj nie udało siestworzyc wspolnego rynku energii atomowej w Europie.

W latach 1951–1986 istniały wiec trzy organizacje wspolnotowe: EWWiS, EWEA oraz EWG— Europejska Wspolnota Gospodarcza okreslane wspolnym mianem Wspolnoty Europejskie.EWG opierała sie na czterech podstawowych zasadach: wolnym przepływie towarow, osob,kapitału i usług w obrebie granic celnych wspolnoty. Celem EWG było stworzenie w Europiewspolnego rynku ekonomicznego. W 1986 roku dzieki odrebnemu traktatowi udało sie po-łaczyc instytucje trzech wspolnot i od tej pory wspolnoty sa kierowane przez Rade, Komisje,Parlament Europejski, a na strazy prawa czuwa Trybunał Sprawiedliwosci w Strasburgu.

Jednolity Akt Europejski i traktat z Maastricht

Jednolity Akt Europejski wszedł w zycie w 1987 roku i był kolejnym etapem na drodzezaciesniania europejskiej integracji. Przede wszystkim wprowadzał on od 1 stycznia 1993 rokuJednolity Rynek Wewnetrzny, ktory zniosł wszelkie ograniczenia w przepływie kapitału, osob,usług i towarow w obrebie panstw członkowskich. Dzieki JAE wspolny rynek uzyskał swojaprawna i polityczna podstawe. Jednoczesnie JAE rozszerzył znacznie proces integracji na inne,nowe obszary, takie jak polityka monetarna, polityka socjalna, badania i rozwoj technologii,ochrona srodowiska, wspolna polityka zagraniczna. W ten sposob zapoczatkowany został pro-ces przenoszenia pewnych działan, ktore do tej pory nalezały do kompetencji suwerennychpanstw, na wyzszy poziom instytucji europejskich. Poniewaz kazde takie przeniesienie za-dan do instytucji europejskich musi byc wczesniej zatwierdzane przez parlamenty narodowe,proces integracji nie odbiera formalnie suwerennosci panstwom członkowskim.

Unia Europejska

W JAE zapisana została rowniez jako cel budowa Unii Europejskiej. Cel ten został osiagnietydopiero w tak zwanym traktacie z Maastricht, obowiazujacym od 1 listopada 1993 roku. Traktatten ustanawiał Unie „oparta na Wspolnotach Europejskich i uzupełniona o polityki oraz formywspołpracy powołane w niniejszym traktacie”. Chodzi tutaj przede wszystkim o ukształtowa-nie wspolnej polityki zagranicznej i obronnej, powołanie unii monetarnej i o wspołprace naobszarze wymiaru sprawiedliwosci oraz spraw wewnetrznych. Traktat od samego poczatkubudził kontrowersje w wielu krajach członkowskich. Wskazywano głownie na jego techno-kratyczny i niedemokratyczny charakter, ktory miał potwierdzac obawy, ze proces integracji

418

europejskiej zmierza ku biurokratyzacji, do budowania panstwa technokratow i urzednikow.W wielu krajach kontrowersje te doprowadziły do rozpisania referendum w sprawie Ma-astricht. Wiekszosc panstw — co prawda tylko niewielka wiekszoscia głosow — zaakceptowałapostanowienia z Maastricht. Jednak w Danii za pierwszym razem wiekszosc Dunczykow gło-sowała przeciwko traktatowi. Dopiero przy powtorzonym referendum traktat został przyjety.Norwedzy natomiast nie przyjeli reguł z Maastricht i pomimo akcesu ich kraju do członkostwaw Unii nie weszli do niej.

Napisał Marek Cichocki

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3

Trzy filary procesu zjednoczenia

419

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4

Głowne instytucje Unii Europejskiej

A.

RADA EUROPEJSKA

— Najwazniejszy organ wyznaczajacy głowne kierunki polityki Unii.— Tworza ja przywodcy panstw i rzadow panstw Unii.— Spotykaja sie na wspolnych posiedzeniach dwa lub trzy razy w roku.

Kazde przyjete rozporzadzenie obowiazuje we wszystkich krajach członkowskich.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ (Rada Ministrow)

— Organ decyzyjny Unii Europejskiej.— Składa sie z przedstawicieli rzadow wszystkich panstw członkowskich.— Podejmuje decyzje na podstawie propozycji przedkładanych jej przez Komisje i po konsul-

tacji ich z Parlamentem.— Wiekszosc decyzji ustawodawczych podejmowana jest kwalifikowana wiekszoscia głosow,

ale w niektorych dziedzinach wymagana jest jednomyslnosc.— Rada Unii Europejskiej obraduje w Brukseli lub Luksemburgu.— Stanowisko przewodniczacego Rady ma charakter rotacyjny i jest sprawowane przez okres

szesciu miesiecy po kolei przez kazde panstwo członkowskie. W 1996 roku Unii przewod-niczyły Włochy, a w drugiej połowie roku Irlandia.

KOMISJA EUROPEJSKA

— Jest organem wykonawczym Unii.— W jej skład wchodzi 20 członkow, tzw. komisarzy, wybieranych na okres pieciu lat.— Rola Komisji jest nadzor nad przestrzeganiem postanowien traktatow, wysuwaniem pro-

jektow aktow prawnych Unii (nazywanych rozporzadzeniami i dyrektywami) oraz zapew-nienie realizacji przyjetych aktow.

— Siedziba Komisji miesci sie w Brukseli. Jej przewodniczacym w kadencji 1995–2000 jest byłypremier Luksemburga Jacques Santer.

PARLAMENT EUROPEJSKI

— Liczy 626 posłow wybieranych na okres pieciu lat przez obywateli Unii w powszechnychi bezposrednich wyborach (ostatnie wybory odbyły sie w czerwcu 1994 roku).

— Posłowie reprezentuja 10 ponadnarodowych frakcji politycznych w Parlamencie.— Członkowie Parlamentu na co dzien pracuja w 20 komisjach w Brukseli.— Tygodniowe sesje plenarne odbywaja sie raz w miesiacu w Strasburgu.— Pracami Parlamentu kieruje prezydent i 14 wiceprezydentow. Obecnie funkcje prezydenta

pełni Niemiec Klaus Hansch.— Uprawnienia parlamentu: zatwierdza budzet Unii, kontroluje prace Komisji, podejmuje

inicjatywy ustawodawcze, zatwierdza nowe wnioski o przystapienie do Unii oraz układystowarzyszeniowe i umowy handlowe z krajami trzecimi. Ma rowniez prawo rozwiazaniaKomisji, z ktorego dotad nie skorzystano.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOSCI

— Najwyzszy organ sadowy Unii.— Składa sie z 15 sedziow, po jednym z kazdego panstwa członkowskiego, jednego dodatko-

wego sedziego oraz 9 rzecznikow generalnych. Ich kadencja trwa szesc lat.

Co to jest Unia Europejska?, Wydawnictwo „Wokoł nas”, Gliwice 1996

420

B.RADA EUROPEJSKA

Szczyt szefow Unii. Odbywa sie dwa razy do roku, czasem czesciej. Jest ostatnia deskaratunku, gdy urzednicy i ministrowie „zaplacza sie” w technicznych dyskusjach i prace Uniisie blokuja. Premierzy panstw członkowskich (ze strony Francji w spotkaniach uczestniczyprezydent) szukaja wtedy kompromisu i zwykle go znajduja.

RADA MINISTROWRegularne spotkania szefow roznych resortow. Kazdy ciagnie kołdre w swoja strone. Kom-

promisy zawierane sa „krakowskim targiem”, zwłaszcza gdy decyzje podejmowane sa wiekszo-scia głosow. Np. ja cie popre w ograniczeniu eksportu wisni z Europy Srodkowej, ale w zamianty mi pomozesz uzyskac zezwolenie na wieksza produkcje mleka.

KOMISJA EUROPEJSKAKomisja reprezentuje wszystkich, bo kazdy jest w niej reprezentowany (po dwoch komisa-

rzy z Francji, Niemiec, Włoch, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii — w przyszłosci chyba z Polski, pojednym z pozostałych panstw). Ma inicjatywe ustawodawcza i stoi na strazy prawa wspolno-towego. Komisja to 16-tysieczna armia urzednikow w Brukseli, od nich zalezy praca całej Unii.Eurokraci sa przedmiotem najliczniejszych zartow, tłumacza sie jednak, ze to politycy zrobiliz nich „chłopcow do bicia”.

PARLAMENT EUROPEJSKI626 posłow w ciagłej podrozy miedzy Strasburgiem, Bruksela i swymi krajami. Najwieksza

grupe stanowia socjalisci i chadecy, ale gdy w gre wchodza interesy narodowe, koalicje zawie-rane sa w poprzek partyjnych reprezentacji. Parlament jest ciałem bardziej opiniotworczymniz tworzacym prawo. Krytycy okreslaja Parlament bardziej jako bande krzykaczy niz głoseuropejskiej opinii.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOSCI15 sedziow i 9 rzecznikow generalnych. Nie doceniani, a przeciez do nich nalezy interpreta-

cja prawa wspolnotowego. Sadza sie zarowno panstwa miedzy soba, jak i obywatele ze swymikrajami. Ostatnio głosna była sprawa belgijskiego piłkarza Bosmana, ktoremu sad przyznałracje, ze ligi piłkarskie nie moga ograniczac liczby grajacych w klubach cudzoziemcow z UE.Na podstawie: „Gazeta Wyborcza”, 31 marca 1998 r.

C.

(Od gory kolejno) Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej (Rada Ministrow), Trybunał Sprawie-dliwosci, (po lewej) Komisja Europejska, (po prawej) Parlament Europejski.Co to jest Unia Europejska?, Wydawnictwo „Wokoł nas”, Gliwice 1996

421

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 5

Zrodło: Europa na co dzien. Podrecznik nauczyciela, Program Phare-Sierra-Peie, Wydawnictwa CODN 1997

422