Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 1

Evaporacija i transpiracijaEvaporacija ili isparavajua snaga vazduha predstavlja kretanje vode u

obliku vodene pare sa prirodnih povrina.

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 2

Evaporacija

Rezultat kombinovanog delovanja drugih faktora spoljanje sredine:

Temperatura , evaporacija Vlanost , evaporacija Brzina vetra , evaporacija

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 3

Evaporacija

Odlikuje se dnevnom i sezonskom dinamikom Zavisi od karakteristika stanita

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 4

Potencijalna evaporacija

Evaporacija u uslovima neometanog i stalnog snabdevanja vodom povrine izloene zagrevanju:- Sune subtropske oblasti 10-15 mm/dan- Mediteran 5-6 mm/dan- Umerena zona leti 4 mm/dan, zimi 0,1-0,2 mm/dan

Aktuelna evaporacija uvek manja

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 5

Transpiracija je gubljenje vode u vidu vodene pare iz biljnih organizama

To je delimino kontrolisan proceskojikoji omoguava:omoguava:-- tok vode kroz organizamtok vode kroz organizam-- hlahlaenje organizmaenje organizma-- izluivanje (nekih krajnjih izluivanje (nekih krajnjih

produkata metabolizma, soli itd.)produkata metabolizma, soli itd.)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 6

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 7

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 8

Merenje intenziteta evaporacije Hook gauge evaporimetar

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 9

Merenje intenziteta evaporacije Piche-ov evaporimetar

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 10

Vazduh se neprestano kree sistem planetarne cirkulacije atmosfere.

Ovakvo kretanje vazduha nastaje usled razliitog zagrevanja pojedinih oblasti na Zemlji, i njihovog razliitog vazdunog pritiska.

Vazduh se zagreva u ekvatorijalnoj oblasti podie se i kree ka polovima.

Ipak,postoje mnoga odstupanja od ove pravilnosti cirkulacije.Razlog su:

Zemljina rotacija specifian raspored kopnenih masa i okeana

razliito zagrevanje kopna i mora sila trenja i devijacijska sila (Koriolisova sila) sila gravitacije

Vetar

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 11

Na Zemlji postoje: stalna vazduna kretanja, specifina regionalna i lokalna kretanja vazdunih masa, a koja su uslovljena uslovima zagrevanja i hlaenja kopnenih i vodenih masa.

Uloga vazdunih kretanja:- prenoenje toplote- podstiu isparavanje- utiu na kruenje vode u biosferi

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 12

Vetar se karakterie:

brzinom

- male brzine (lahor, povetarac)- umerene brzine

- snani i brzi vetrovi (olujni vetrovi i ciklonske bure) pravcem kretanja

Vetrove delimo na osnovu:

trajanja:- stalne i

- periodine

mesta gde se javljaju: - one koji duvaju na irokim geografskim podrujima i - lokalne vetrove

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 13

Stalni vetrovi

pasati i antipasati (ekvatorijalna zona) zapadni vetrovi (umerena zona) polarni vetrovi (istoni vetrovi) (polarna oblast)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 14

Periodini vetrovi duvaju samo u odreeno doba godine monsuni (zimi sa kopna na more suvi vetrovi; leti sa mora na kopno vlani vetrovi) Stvaraju periodino listopadna tropska vegetacija (monsunske ume)

Lokalni vetrovi

koava (u Podunavlju, JI pravca, zimski vetar, suv i hladan) vardarac (dolinom Vardara ka Egejskom moru, zimski vetar, suv i hladan) bura (sa Dinarskih planina ka moru, zimski vetar, suv i hladan) jugo (s mora na kopno, donosi vlagu) fen (alpsko-dinarsko podruje, suv i topao vetar)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 15

Lokalni vetrovi u primorskim oblastima koji se smenjuju tokom dana i noi

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 16

U tropskim oblastima se povremeno javljaju ciklonski vetrovi ogromne snage sa vrtlonim kretanjem tajfun, uragan, orkan, tornado.Nastaju pri sudaranju toplog i vlanog vazduha koji se podie, i hladnog i suvog vazduha koji se sputa spiralna kretanja vazdunih masa

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 17

Vetrovi utiu na neke karakteristike stanita:- vetar utie na kretanje toplote, ime se ublaavaju dnevne i sezonske fluktuacije temperature.

- utie na smanjenje vlanosti podloge i vazduha, odnosei je dalje (poveava evaporaciju)- utie na podlogu na kojoj nema ili je nedovoljno razvijena vegetacija, nosei povrinske slojeve podloge (npr. pustinjski pesak, sa obradivih povrina bez vegetacije)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 18

Danas je ogromna povrina zemlje pretvorena u obradive, poljoprivredne povrine, na kojima u jednom periodu godine nema vegetacijskog pokrivaa odnoenje povrinskog i najkvalitetnijeg sloja zemljita = eolska erozija

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 19

Dejstvo vetra na biljke Direktno

Forma biljke Intenzitet transpiracije Anemofilija Anemohorija

Indirektno (menjajui druge, abiotike i biotike, uslove sredine)Pinus mugo

Silene acaulis

Draba lasiocarpa

Patuljaste, polegle ili jastuaste ivotne forme

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 20

Forma zastave

Polegle forme

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 21

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 22

Destruktivni efekat snanih vetrova (vetrolomi i vetroizvale)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 23

Blagi vetrovi imaju povoljan efekat na termiki status nekog organizma (hladi ga), dok snani vetrovi imaju nepovoljan efekat jer izazivaju intenzivnu transpiraciju (odavanje vode u vidu vodene pare) i mogu dovesti do isuivanja tkiva ili celog organizma

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 24

Vetar ima veliku ulogu u opraivanju poto prenosi polen nekih biljnih vrsta (anemofilija).

Pinus mugo Juglans regia

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 25

Ima ulogu u raznoenju semena (anemohorija), koja stoga moraju da budu laka i sa odreenim prilagoenostima.

Taraxacum sp. Ostrya carpinifolia

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 26

KotrljaniGypsophila paniculata

Suaeda fruticosa

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 27

Uticaj soli na biljke

Uticaj hidrogen fluorida na biljke

Indirektno delovanje vetra na biljke,Prenosi soli, estice praine i ai, razliite polutante (oksidi azota, sumpora i drugo)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 28

Vetar predstavlja znaajan izvor elektrine energije u oblastima u kojima su esti i snani vetrovi (ravnice)

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 29

Anemometar

je aparat za merenje brzine vetra

Merenja su kontinuirana

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 30

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 31

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 32

Upotreba rue vetrova: Postavljanje poljozatitnih pojaseva

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 33

Upotreba rue vetrova : Planiranje poloaja industrijskih objekata, velikih saobraajnica, deponija

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 34

Upotreba rue vetrova: Planiranje poloaja poljoprivrednih povrina i farmi

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 35

Upotreba rue vetrova: Planiranje pravca pruanja ulica

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 36

Zadatak 1.Nacrtajte rue vetrova za uestalost (%), prosenu brzinu i maksimalnu briznu vetra zadve meteoroloke stanice

8.69.810.210.713.817.418.020.3Maksimalna brzina vetra (m/s)3.63.11.21.11.01.01.00.2Prosena brzina vetra (m/s)9.515.115.820.825.234.043.569.9Uestalost vetra (dani)SZZJZJJIISISStanica II

8.914.515.016.911.57.28.58.2Maksimalna brzina vetra (m/s)1.41.21.21.54.53.91.30.3Prosena brzina vetra (m/s)37.848.317.516.877.728.010.523.1Uestalost vetra (dani)SZZJZJJIISISStanica I

Katedra za ekologiju i geografiju biljaka 37