Çevirenler - Liberte...Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur. First published in

Çevirenler: Bekir Berat Özipek, Bahattin Seçilmişoğlu, Atilla Yayla, Hasan Yücel Başdemir

ISBN 13: 978-975-250-015-3Adres Yayınları® / 1918. Baskı: Kasım 2017; 1. Baskı: Şubat 2006

© 2013, 2010, 2005 Adres Yayınları, Liberte Yayınları© 2013, 2007, 2002, 1997 Andrew Heywood© 2013, 2007, 2002, 1997 Palgrave Macmillan

Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillan tarafından, Politics ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur.

First published in English by Palgrave Macmillan, a division of Macmillan Publishers Limited under the title Politics. This edition has been translated and published under licence from Palgrave Macmillan. The author has asserted his right to be identified as the author of this Work.

Yayın Editörü: Hasan Yücel BaşdemirYayına Hazırlayan: Buğra Kalkan Sayfa Düzeni: Emre TurkuKapak Tasarımı: Muhsin Doğan Baskı: Tarcan Matbaası Adres: Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Altındağ, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 | Faks: (312) 384 34 37 | Sertifika No: 25744

yayıngrubuAdres: GMK Bulvarı No: 108/16, 06570 Maltepe, AnkaraTelefon: (312) 230 87 03 | Faks: (312) 230 80 03E-mail: [email protected] | Web: www.liberte.com.trSertifika No: 16438

Adres Yayınları® Liberte Yayın Grubu’nun tescilli bir markasıdır.

Heywood, Andrew Siyaset Politics (4th ed.)

1. Bölüm:

Siyaset Nedir? ...................................................23

2. Bölüm:

Siyasî İdeolojiler ............................................. 53

3. Bölüm:

Siyaset ve Devlet .......................................... 87

4. Bölüm:

Demokrasi ve Meşruiyet .........................115

5. Bölüm:

Milletler ve Milliyetçilik ............................147

6. Bölüm:

Siyasî Ekonomi ve Küreselleşme ........171

7. Bölüm:

Siyaset, Toplum ve Kimlik .......................199

8. Bölüm:

Siyasî Kültür ve Medya .............................223

9. Bölüm:

Temsil, Seçimler ve Oy Kullanma ......251

10. Bölüm:

Partiler ve Parti Sistemleri .....................279

11. Bölüm:

Gruplar, Çıkarlar ve Hareketler ...........307

12. Bölüm:

Hükümetler, Sistemler ve Rejimler .. 333

13. Bölüm:

Siyasî İktidarlar ve Liderlik .....................355

14. Bölüm:

Meclisler ..........................................................383

15. Bölüm:

Anayasalar, Hukuk ve Yargı ....................409

16. Bölüm:

Kamu Siyasası ve Bürokrasi ...................433

17. Bölüm:

Çok Düzeyli Siyaset ....................................465

18. Bölüm:

Ulusal ve Uluslararası Güvenlik ..........489

19. Bölüm:

Dünya Düzeni ve Küresel Yönetim ..515

20. Bölüm:

Siyasette Bir Kriz mi? ................................541

Siyasî Terimler Sözlüğü .................................561

Bibliyografya ........................................................583

İndeks.......................................................................593

Önsöz ......................................................................... 17

Bu Kitabın Kullanımı ......................................... 19

Teşekkürler ..............................................................21

Özet İçindekiler

Önsöz ................................................................17

Bu Kitabın Kullanımı ....................................19

Teşekkürler .......................................................21

Bölüm 1 23Siyaset Nedir?

Siyasetin Tanımlanması ................................24

Hükümet Etme Sanatı Olarak Siyaset ......... 25

Kamusal İşler Olarak Siyaset ................................ 28

Uzlaşma ve Mutabakat Olarak Siyaset ........ 30

İktidar Olarak Siyaset .................................................. 32

Siyaseti İncelemek...............................................35

Siyasetin İncelenmesinde Yaklaşımlar ........ 35

Felsefî Gelenek ........................................................................ 35Ampirik (Deneyimci) Gelenek ........................................... 36Davranışsalcılık .........................................................................37Rasyonel Tercihler Teorisi............................................................. 38

Yeni Kurumsalcılık ................................................................. 39Eleştirel Yaklaşımlar .............................................................. 40

Kavramlar, Modeller ve Teoriler ............................41

Global Bir Devirde Siyaset ........................... 47

Yerli / Uluslararası Sınıflandırmasının Ötesi . 47

Özet ..........................................................................................50

Tartışma Soruları..... ............................................... .........50

İleri Okumalar ....................................................................51

Bölüm 2 53Siyasî Düşünceler ve İdeolojiler

Siyasî İdeoloji Nedir? .....................................54

Klasik İdeolojik Gelenekler...........................57

Liberalizm..................................................................... 57Liberalizmin Unsurları ................................................................... 58Klâsik Liberalizm ............................................................................... 59

Modern Liberalizm ......................................................................... 60

Muhafazakârlık............................................................ 61Muhafazakârlığın Unsurları ........................................................ 61Paternalist Muhafazakârlık ......................................................... 63Yeni Sağ ................................................................................................. 64

Neoliberalizm .................................................................................................64

Neomuhafazakârlık .................................................................................... 65

Sosyalizm .......................................................................65Sosyalizmin Unsurları ...................................................... ..............66

Marksizm ........................................................................68Klasik Marksizm ................................................................................ 68Ortodoks Komünizm .................................................................... 69Neo Marksizm ................................................................................... 70

Sosyal Demokrasi .................................................... 71Yeni Sosyal Demokrasi ..................................................................72

Diğer İdeolojik Gelenekler ..........................74

Faşizm ............................................................................ 75

Anarşizm ...................................................................... 76

Feminizm ..................................................................... 77

Yeşil Siyaset ................................................................. 78

Kozmopolitanizm ................................................... 80

Batı Dışında Gelişmiş İdeolojik Trendler ..... 81

Post Sömürgecilik.....................................................81

Dinî Fundamentalizm (Kökten-Dincilik) .... 82

Asya Değerleri ........................................................... 82

İkiciliğin Ardında .............................................83

Özet ..........................................................................................84

Tartışma Soruları .............................................................84

İleri Okumalar ....................................................................85

Bölüm 3 87Siyaset ve Devlet

Devlet Nedir? ...................................................88

Devleti Tartışma .............................................. 91

Rakip Devlet Teorileri ...................................................91

Çoğulcu (Plüralist) Devlet ...................................................92Kapitalist Devlet ..................................................................... 94Leviathan Devlet .................................................................... 96Patriarkal (Ataerkil) Devlet .................................................. 97

Geniş İçindekiler

Devletin Rolü....................................................98

Minimal Devlet ......................................................... 99

Kalkınmacı Devlet ................................................. 100

Sosyal Demokrat Devletler ............................. 101

Kamusallaştırılmış Devlet ..................................103

Totaliter Devlet ....................................................... 103

Dini Devlet ..................................................................................104

Devletin Sönüşü mü?. .................................104

Küreselleşme ve Devletin Dönüşümü .....105

Devlet Dışı Aktörler ve Uluslararası Kuruluşlar 106

Başarısız Devletler ve Devlet Kurma...........108

Devletin Dönüşü mü? ........................................110

Özet ....................................................................................... 112

Tartışma Soruları .......................................................... 113

İleri Okumalar ................................................................. 113

Bölüm 4 115Demokrasi ve Meşruiyet

Meşruiyet ve Siyasî İstikrar .......................116

İktidarı Meşrulaştırma ..............................................116

Meşruiyet Krizleri ve Devrimler .......................119

Demokratik Meşruiyet.............................................121

Demokratik Olmayan Meşruiyet ....................123

Demokrasi........................................................125

Demokrasiyi Anlamak ........................................125Halk Kimlerden Oluşur? ......................................................126Halk Nasıl Yönetmeli ........................................................... 127Halk Yönetiminin Sınırları Nelerdir? ............................... 128

Demokrasi Modelleri ...........................................129

Klâsik Demokrasi .................................................................. 129Koruyucu Demokrasi ..........................................................131Gelişmeci Demokrasi ..........................................................133Halk Demokrasisi ..................................................................135

Uygulamada Demokrasi: Farklı Görüşler136

Çoğulcu (Plüralist) Yaklaşım .............................................137Seçkinci Yaklaşım .................................................................139Korporatist Yaklaşım ............................................................141Yeni Sağ Yaklaşım .................................................................142

Marksist Yaklaşım ..................................................................142

Kozmopolitan Demokrasiye Doğru Bir İlerleme 143

Özet ........................................................................................145

Tartışma Soruları ..........................................................145

İleri Okumalar .................................................................146

Bölüm 5 147Milletler ve Milliyetçilik

Ulus Nedir .......................................................148Kültürel Topluluklar Olarak Uluslar ...............149

Siyasal Topluluklar Olarak Uluslar .................. 151

Milliyetçiliğin Çeşitleri ................................155

Liberal Milliyetçilik ......................................................155

Muhafazakâr Milliyetçilik ...................................... 158

Yayılmacı Milliyetçilik .............................................. 160

Sömürgecilik Karşıtı (Anti-Kolonyal), Sömür-gecilik Sonrası (Post-Kolonyal) Milliyetçilik ..163

Ulus-Devletin Bir Geleceği Var mı? ......... 165

Özet ........................................................................................168


İleri Okumalar .................................................................169

Bölüm 6 171Siyasî Ekonomi ve Küreselleşme

Siyasal Ekonomi ...........................................172

Siyasal Ekonomiye Yaklaşımlar .........................172

Devlet Merkezli Siyasal Ekonomi ...................172

Klasik ve Neoklasik Siyasal Ekonomi ............173

Marksist Siyasal Ekonomi ....................................173

Kapitalist Sistemlerin Çeşitleri ..........................174

Teşebbüs Kapitalizmi .........................................................175Sosyal Kapitalizm .................................................................176Devlet Kapitalizmi ...............................................................177

Yönetilen Kapitalizm mi Yoksa Yönetilmeyen Kapitalizm mi? ............................................................... 179

Kapitalizme Alternatifler ........................................182

Devlet Sosyalizmi ................................................................183Piyasa Sosyalizmi ..................................................................184

Yeşil Siyaset ............................................................................185

Küreselleşme .................................................186

Küreselleşmeyi Anlamak .......................................186

Ekonomik Küreselleşme .......................................188

Kültürel Küreselleşme ............................................188

Siyasal Küreselleşme ...............................................188

Neoliberal Küreselleşmenin Yükselişi ........189

2007-09 Kırılması ve Mirası ................................191

Özet ........................................................................................196


İleri Okumalar .................................................................197

Bölüm 7 199Siyaset, Toplum ve Kimlik

Siyaset ve Toplum ........................................200

Endüstriyelizmden Post-Endüstriyelizme ...201

Sınıf Siyasetinin Düşüşü .......................................201

Yeni Teknoloji ve ‘Bilgi Toplumu’ ....................203

Toplum Diye Bir Şey yok mu? ..........................205

Kimlik Siyaseti ............................................... 209

Kimlik Siyasetinin Yükselişi ................................. 209

Irk ve Etnisite ..................................................................210

Cinsiyet Siyaseti ...........................................................212

Din ve Siyaset ................................................................213

Kültürel Çeşitlilik .........................................................215

Özet ........................................................................................220


İleri Okumalar .................................................................221

Bölüm 8 223Siyasî Kültür ve Medya

Siyasî Kültür ....................................................224

Yurttaşlık Kültür mü veya İdeolojik Hege-monya mı? ...................................................................... 224

Sosyal Sermaye Düşüşte mi? ..............................228

Medya ve Siyasî İletişim ............................. 231

Kitle Medyası Teorileri .......................................... 232

Plüralist Model .....................................................................232Baskın-İdeoloji Modeli .................................................... 233Elit Değerler Modeli ........................................................... 234Piyasa Modeli .........................................................................234

Medya, Demokrasi ve Yönetişim.............235

Demokrasinin Muhafızları mı? ......................... 235

Medya ve Yönetişim ............................................ 238

Yeni Medya ve E-Siyasetin Yükselişi ........... 240

Medya Küreselleşmesi ....................................... 244

Siyasî İletişim ................................................ 245

Propaganda Makineleri ..................................... 245

Spin Politikaları ....................................................... 247

Özet ...................................................................................... 249


İleri Okumalar .................................................................250

Bölüm 9 251Temsil, Seçimler ve Oy Kullanma

Temsil ............................................................... 252

Temsil Teorileri .......................................................... 252

Vesayet Modeli .............................................................. 253Delege Model ............................................................... 254Vekalet Modeli ................................................................... 256Benzerlik Modeli ................................................................ 257

Seçimler ..........................................................258

Seçimlerin İşlevleri .............................................. 260

Seçim Sistemleri: Tartışmalar ve Anlaşmaz-lıklar ................................................................................262

Seçimlerin İhtiva Ettiği Anlam Nedir? ........ 270

Oy Verme Davranışı ..................................... 272

Oy Verme Teorileri ................................................ 274

Parti Kimliği Modeli .................................................................... 274Sosyolojik Model ................................................................. 274Rasyonel Tercih Modeli ..................................................... 275Hâkim İdeoloji Modeli ....................................................... 275Özet ........................................................................................277


İleri Okumalar .................................................................278

Bölüm 10 279Partiler ve Parti Sistemleri

Parti Politikası ...............................................280

Parti Biçimleri .......................................................... 281

Partilerin İşlevleri ................................................... 284

Temsil .................................................................................................. 285Seçkinler Sınıfı Oluşturma ve İstihdam Etme ............. 285Hedef Belirleme ............................................................................ 287Çıkarları İfade Etme ve Gerçekleştirme .......................... 288Sosyalleşme ve Harekete Geçme ...................................... 288Hükümet Organizasyonu ....................................................... 290

Parti Organizasyonu: Güç Nerede Durur? 290

Parti Sistemleri .................................................... 293

Tek Parti Sistemleri .................................................... 294

İki Partili Sistemler ...................................................... 295

Hâkim Parti Sistemleri ............................................. 297

Çok Partili Sistemler ............................................. 299

Partilerin Düşüşü? ............................................. 302

Özet .......................................................................................304


İleri Okumalar .................................................................305

Bölüm 11 307Gruplar, Çıkarlar ve Hareketler

Grup Siyaseti ................................................308

Grup Türleri .............................................................. 309

Komünal Gruplar ......................................................................... 309Kurumsal Gruplar ......................................................................... 309 Dernek Grupları ............................................................................ 310

Grup Siyaseti Modelleri ......................................... 312

Çoğulcu (Plüralist) Model ....................................................... 313Korporatist Model ...................................................................... 314Yeni Sağ Modeli ........................................................................... 316

Grup Siyaset Tarzları ............................................ 318

Çıkar Grupları Ne Kadar Önemlidir? ................................. 318Gruplar Etkilerini Nasıl Gösterirler? ............................... 321

Toplumsal Hareketler ................................. 325

Yeni Toplumsal Hareketler .............................. 325

Özet ........................................................................................330


İleri Okumalar .................................................................331

Bölüm 12 333Hükümetler, Sistemler ve Rejimler

Geleneksel Sınıflandırma Sistemleri ...... 334

Siyasî Sistemleri Sınıflandırmak Neden Ge-reklidir? ........................................................................ 334

Klâsik Tipolojiler ...................................................... 335

“Üç Dünya” Tipolojisi ............................................ 337

Modern Dünyanın Rejimleri ..................... 339

Batı Poliarşileri ......................................................... 342

Yeni Demokrasiler.................................................. 344

Doğu Asya Rejimleri ............................................ 347

İslâmî Rejimler ......................................................... 349

Askerî Rejimler ......................................................... 351

Özet ........................................................................................ 353

Tartışma Soruları .......................................................... 353

İleri Okumalar ................................................................. 354

Bölüm 13 383Siyasî İktidarlar ve Liderlik

Yürütmenin Rolü .............................................. 356

Yürütmede Kim, Kimdir? .................................. 356

Siyasî Yürütmenin Fonksiyonları .................. 358

Merasim Önderliği ............................................................. 358Siyasa Üretmede Liderlik ....................................................... 358 Halk Liderliği ......................................................................... 359Bürokratik Liderlik ............................................................... 359Kriz Liderliği .......................................................................... 359

Yürütmenin Gücü: Kim Yönetiyor? ........ 360

Başkanlar .................................................................... 361

Başbakanlar .............................................................. 365

Kabineler ................................................................... 370

Liderlik Siyaseti ................................................. 372

Liderlik Teorileri ..................................................... 373

Kişisel Yetenek Olarak Liderlik .................................... 373

Sosyolojik Fenomen Olarak Liderlik .......................... 375

Örgütsel Zorunluluk Olarak Liderlik .......................... 375

Siyasî Maharet Olarak Liderlik .................................... 376

Liderlik Tarzları ....................................................... 378

Özet ........................................................................................381


İleri Okumalar .................................................................382

Bölüm 14 383Meclisler

Meclislerin Rolü 384Parlamenter Sistemler, Başkanlık ve Yarı-Baş-kanlık Sistemleri ..................................................... 385

Meclislerin Fonksiyonları ................................. 388

Yasama .............................................................................................. 389Temsil ................................................................................................. 390İnceleme ve Teftiş ....................................................................... 391Siyasete Katma ve Eğitme ..................................................... 392Meşruluk .......................................................................................... 392Meclisleri Yapısı .............................................................393

Bir Meclis mi, Yoksa İki mi? ................................................393Komisyon Sistemleri ...........................................................396

Meclislerin Performansı ............................ 398

Meclisler Siyaset Üretir mi? ............................ 398

Niçin Meclisler Güç Kaybetmektedir? ..... 402

Disiplinli Siyasî Partiler ...................................................... 402‘Cüsseli’ Hükümet ............................................................... 404Liderlik Eksikliği ................................................................... 404Çıkar Grupları ve Medya Gücü ....................................... 404Meclisler Yükselişte mi? .................................................... 405Özet ........................................................................................406


İleri Okumalar .................................................................407

Bölüm 15 409Anayasalar, Hukuk ve Yargı

Anayasalar .....................................................410Anayasalar: Doğası ve Kaynakları ...............410Anayasaların Sınıflandırılması ...........................411

Anayasanın Amacı .................................................... 416 Devletleri Yetkilendirmek ................................................ 417Değerler ve Hedefler Oluşturmak ................................ 417Yönetimde Denge Sağlamak ........................................ 418Özgürlüğü Korumak ......................................................... 419Rejimleri Meşrulaştırmak ................................................. 419

Anayasalar Önemli Midir? .................................. 419

Hukuk .................................................................................. 423

Hukuk, Ahlâk ve Siyaset ....................................... 423

Yargı ...................................................................................... 424

Yargıçlar Siyasî midirler? ...................................... 425

Dışsal Taraflılık ...................................................................... 425İçsel Taraflılık ......................................................................... 426

Yargıçlar Siyaset Yapmakta mıdırlar? ......... 427

Özet ........................................................................................431


İleri Okumalar .................................................................432

Bölüm 16 433Kamu Siyasası ve Bürokrasi

Siyasa Süreci .................................................434

Karar Alma Teorileri ................................................. 434

Rasyonel Aktör Modelleri ................................................ 434Küçük Adımlarla İlerleme (İnkrementalizm)

Modelleri................................................................................. 436

Bürokratik Örgüt Modelleri ............................................. 437İnanç Sistemi Modelleri ................................................... 437

Siyasa Sürecindeki Aşamalar ............................ 439

Başlatma ................................................................................. 439Oluşturma (Formüle Etme) ............................................. 441Yürürlüğe Koyma ................................................................ 443Değerlendirme .................................................................... 444

Bürokrasilerin Rolü ......................................445

Bürokrasilerin Fonksiyonları ............................. 446

İdare ....................................................................................... 446Siyasa Tavsiyesi ............................................................................. 447

Çıkarları Dile Getirmek ...................................................... 448Siyasî İstikrar ......................................................................... 448

Bürokrasilerin Örgütlenmesi ............................ 450

Bürokratik Güç: Kontrol Dışı mı? ................ 453

Bürokratik Gücün Kaynakları ............................ 453

Bürokratlar Nasıl kontrol Edilebilir? ............. 456

Siyasî Hesap Verebilirlik .................................................... 458Siyasallaştırma ..................................................................... 460Karşı Bürokrasiler ................................................................ 461

Özet ........................................................................................463


İleri Okumalar .................................................................464

Bölüm 17 465Çok Düzeyli Siyaset

Siyaset, Coğrafya ve Çok Düzeyli Yöneti-şim? .......................................................................... 466

Ülkeler-Üstü Siyaset ........................................ 467

Federal Sistemler .............................................. 468

Neden Fedaralizm? .................................................. 468Fedaralizmin Özellikleri ............................................ 470Fedaralizmin Değerlendirilmesi .............................. 472

Üniter Sistemler ................................................. 473

Yerel Yönetim ............................................................ 474Yetki Devri (Devolution) .......................................... 475

Ulus-Ötesi Bölgeselleşme............................ 477

Bölgeselleşme: Doğası ve Gelişimi ............ 477Bölgeselleşme Şekilleri ...................................................... 477

Bölgeselleşme ve Küreselleşme ................. 479

Bölgeselleşmeyi Açıklama .................................. 480

Avrupa Bölgeselleşmesi ........................................ 481

Avrupa Birliği Nedir? ................................................................... 481

AB Krizde mi? .................................................................. 486

Özet ........................................................................................487


İleri Okuma .......................................................................488

Bölüm 18 489Ulusal ve Uluslararası Güvenlik

Sınırlar Ötesi Güvenlik ................................... 490

İç Güvenlik ........................................................... 491

Polis ve Siyaset ................................................... 491

Polisin Rolü .......................................................... 492

Polis Devletleri ................................................... 494

Ordu ve Siyaset ............................................ 495

İç Düzenin Güvencesi ..................................... 496

Sivil Düzenin Alternatifi .................................. 497

Uluslararası Güvenlik ...................................... 499

Uluslararası Siyasete Yaklaşımlar ................. 500

Realist Yaklaşır ....................................................................... 500Liberal Yaklaşım .................................................................... 501Eleştirel Yaklaşımlar ............................................................. 503

Yeni Güvenlik Sorunları ............................. 506

Geleneksel Savaşlardan ‘Yeni’ Savaşlara ... 506

Uluslar-Üstü Terörizm ...............................................508

Nükleer Silahlanma ................................................... 509

İnsanî Güvenlik ............................................................. 511

Özet ........................................................................................512


İleri Okumalar .................................................................513

Bölüm 19 515Dünya Düzeni ve Küresel Yönetim

Yirmi Birinci Yüzyıl Dünya Düzeni .......... 516

‘Yeni Dünya Düzeni’ ve Onun Kaderi ........ 516

Terörle Mücadele ve Ötesi .............................. 518

Tek Kutupluluktan Çok Kutupluluğa mı? . 521

ABD’nin Düşüşü ................................................................... 522

Çin’in Yükselişi ve ‘Diğer Ülkeler’ .................. 524

İktidarın Değişen Doğası ve İktidar İlişkileri . 526

Küresel Yönetim .......................................................... 527

Küresel Yönetimin Yükselişi ................................ 527

Küresel Ekonomik Yönetim .............................. 529

Bretton Woods Sistemi’nin Gelişimi ............ 529

Küresel Ekonomik Yönetimin Değerlendiril-mesi ............................................................................... 533

Birleşmiş Milletler ....................................................... 533

Birleşmiş Milletler’in Rolü ........................................................ 533Barış ve Güvenliği Sağlamak ................................................. 533

Ekonomik ve Sosyal Gelişmeler ........................................... 536

Birleşmiş Milletler Vazgeçilmez Bir Birlik mi? ... 536

Özet ........................................................................................538


İleri Okumalar .................................................................539

Bölüm 20 541Siyasette Bir Kriz mi?

Siyaset Saldırı Altında mı? .................................. 542

Azalan Sivik Katılım .............................................. 542

‘Anti-Siyaset’ Politikası ......................................... 543

Sivik Katılımın Azalmasını Açıklama ........... 545

Siyaset Suçlaması ......................................................................... 546Siyasetçi ve Partilerin Suçlaması ......................................... 546Medyayı Suçlama ......................................................................... 549Kamuyu Suçlama ......................................................................... 549Modern Toplumu Suçlama .................................................... 550

Siyasî Performansı Değerlendirme .......... 550

İstikrar Performansı ............................................. 551

Maddî Performans ............................................... 552

Yurttaşlık Performansı ....................................... 554

Demokrasi Performansı ................................... 555

Özet ........................................................................................558


İleri Okumalar .................................................................559

Siyasî Terimler Sözlüğü .................................561

Bibliyografya ......................................................583

İndeks .....................................................................593

Açıklayıcı Materyal Listesi

Siyaset Hareket Halinde

Afrika Milli Kongresi: bir özgürleştirme hareketi mi yoksa ‘yöneten’ parti mi? 300

Arap Baharı: Demokrasinin Arap dünyasını gelişi mi? 124

Batı’da Müslümanlar: medeniyetlerin içsel bir çatışması mı? 216

Bush ve Gore: Yargıtay seçmenlerin yerini mi alıyor? 429

Çin’de piyasa reformu: Uygulanabilir bir ekonomik model mi? 180

Eurozone krizi: limitlerinin ötesinde bir bölgesellik mi? 485

Feminizm Hareketi: Siyaseti kişiselleştiriyor mu? 33

İklim değişikliğini ele alma: başarısızlığa mahkum mu-dur? 535

İngiltere başbakanı: sadece isimde mi başbakan? 368

İşgal hareketi: hegemoni karşıtı bir güç mü? 326

İtalyan hükümeti: teknokrasi siyasetin yerini mi alıyor? 548

Japon ‘ekonomik mucizesi’: çalışan bir bürokratik yöne-tim mi? 457

Kanada: Bir ulus mu yoksa iki mi? 154

Komünizmin düşüşü: liberal demokrasinin zaferi mi? 73

Liberya: Bir başarısız devletin yeniden kurulması mı? 109

Libya’da müdahale: korumak için bir sorumluluk mu? 504

Rusya parlamentosu: bir ‘lastik damga’ meclisi mi? 403

Türkiye: Doğu ve Batı’nın arasında mı? 350

WikiLeaks: gerçekler mi? 237

Yeni Zelanda’da seçimsel reform: siyaset yenilendi mi? 269

Tartışma...

Çıkar grupları demokrasiyi geliştirir mi? 317

Çin’in yükselişi barışçıl olmaya devam mı edecek? 525

Demokrasi her zaman devletin en iyi şekli midir? 130

Devlet iyi bir güç müdür? 102

Devletler arasındaki barış ve işbirliği geçici olmaya mah-kum mudur? 506

Devlet memurları hiç siyasî açıdan tarafsız olabilir mi? 449

İki yasama meclisi bir taneden daha mı iyidir? 395

Kişiselleştirilmiş liderlikten her zaman korkulmalı mı-dır? 377

Küresel kapitalizm doğası gereği dengesiz ve krize açık mıdır? 192

Liberal demokrasi insan toplumları için ‘varsayılan ko-num’ mudur? 346

Milletler ‘doğal’ siyasî topluluklar mıdır? 166

Oy verme zorunlu olmalı mıdır? 259

Partiler düzensizlik doğurur ve siyasî tartışmayı kısıtlar mı? 289

Siyaset ideolojiler olmadan var olabilir mi? 55

Siyaset öğrencileri objektif ve siyasal anlamda nötr ol-mayı mı amaçlamalıdır? 43

Siyasî kararlar olabilecek en düşük düzeyde mi verilme-

lidir? 478

Siyasî katılım her mümkün olduğunda genişletilmeli ve derinleştirilmeli midir? 541

Sosyal eşitlik önemli midir? 206

Yasanın ana amacı özgürlüğü korumak mı? 421

Yeni medyanın daha yaygın kullanımı siyaseti zenginleş-tirir mi? 243

Odaklanma

Açık Hükümet: Olumlu ve Olumsuz Yanları 447

Avrupa Birliği’nin İşleyişi 482

Avrupa Bütünleşmesi: Lehte ve Aleyhte Görüşler 546

Başkanlık Hükümeti: İyi ve Kötü Yanları 369

Birleşmiş Milletler Nasıl Çalışır? 534

Bölgesel Ekonomik Bloklar 481

Devlet Başkanı 353

Devrimler neden gerçekleşir? 120

Doğrudan Demokrasi ve Temsilî Demokrasi 128

İktidarın “Yüzler”i 32

İnsanî Müdahale 517

Kabine Hükümeti: Avantaj ve Dezavantajları 370

Kodifiye Edilmiş Bir Anayasa: Güçlü ve Zayıf Yanları 413

Komisyonlar: Avantajları ve Dezavantajları 398

Kuzey-Güney Ayrımı 533

Küresel Ekonomik Kontrol 532

Küresel Gücün Boyutları 523

Mahkûmlar İkilemi 38

Monarşi Tartışması 364

Muhalefet Siyaseti: Olumluluk ve Olumsuzlukları 400

Oligarşinin Tunç Kanunu 281

Quangolar: Avantaj ve Dezavantajları 452

Referandumlar: Yararları ve Sakıncaları 255

Seçim Sistemleri: Aktarılabilir Tekli Oy Sistemi (STV) 267

Seçim Sistemleri: Alternatif oylama sistemi (AV); Yedek (Ek) Oylama (SV) 265

Seçim Sistemleri: İkinci Oylama Sistemi 264

Seçim Sistemleri: Parti Listesi Sistemi 268

Seçim Sistemleri: tek üyeli çoğunluk sistemi (SMP) (“en fazla oy alan kazanır”)Seçim Sistemleri: tek üyeli çoğun-luk sistemi (SMP) (“en fazla oy alan kazanır”) 263

Seçim Sistemleri: Yedek (İlâve) Üyelik Sistemi (AMS) 266

Siyasî Spektrum 284

Siyaset ve IR: iki bilim dalı mı bir mi? 48

Sosyal Sözleşme Teorisi 93

“Teröre Karşı Savaş” 491

Kavramlar

Anayasa 410

Anayasacılık 415

Anti-Semitizm 161

Atina Demokrasisi 131

Bakan Sorumluluğu 458

Başarısız Devlet 108

Başkanlık Hükümeti 360

Batı 345

Bilgi Toplumu 205

Bilim, Bilimizm 37

Bireycilik, Kolektivizm 208

Bürokrasi 447

Çıkar Grubu 311

Çok düzeyli yönetişim 467

Çok Yanlılık 530

Demokratikleşme 345

Demokratikleştirme 342

Departmantalizm 455

Devlet 88

Devlet Başkanı 357

Devletçilik 103

Devlet dışı organizasyonlar 312

Devletlerarasıcılık, Ulus-üstücülük 484

Diktatörlük 351

Düzen 490

E-Demokrasi 239

Egemenlik 89

Ekolojizm (Çevrecilik) 78

Elit, Elitizm (Seçkincilik) 138

Emperyalizm 521

Eşitlik 554

Etnik merkezcilik (Ethnocentrism) 438

Etnik Köken 211

Faydacılık 435

Fedaralizm 470

Fordizm ve Post-fordizm 203

Fundamentalizm (Köktencilik) 83

Gelenek 117

Güven 123

Haklar Bildirgesi 418

Hegemonya 226

Hizip, Hizipçilik 282

Hukukun Hâkimiyeti 424

Hükümet 334

İdare 448

İdeal Tip 41

İdeoloji 54

İnsanî Güvenlik 510

İnsan Hakları 422

Irk 152

Irksalcılık (Racialism), Irkçılık (Racism) 160

İslamcılık 214

Kamu Çıkarı 270

Kamu Tercihi 316

Kapitalizm 175

Karizma 118

Karşılıklı Bağımlılık 528

Kişilik Kültü 375

Kitle Medyası 231

Koalisyon 301

Kolektif Güvenlik 501

Kolonyalizm (Sömürgecilik) 162

Komüniteryenlik 228

Komünizm 347

Konfüçyanizm 349

Konvansiyon 411

Korporatizm 314

Kurumsalcılık 39

Kuvvetler Ayrılığı 387

Kültürel Milliyetçilik 151

Küreselleşme 487

Küresel Sivil Toplum 144

Küresel Yönetim 526

Laissez-faire 176

Liderlik 373

Liberal Demokrasi 339

Lobi 321

Merkezî Yürütme 371

Meşruiyet 116

Multikültürelizm 217

Mutabakat 31

Mutlakıyetçilik 337

Neo-Liberalizm 189

Neo-Marksizm 95

Neo-Plüralizm 94

Nisbî Temsil 262

Ombudsman (Kamu denetçisi) 460

Otonomi 556

Otorite 26

Otoriteryenizm 348

Ön Seçim 288

Önleyici Hücum 520

Özgürlük 417

Paradigma 46

Parlamenter Demokrasi 134

Parlamenter Egemenlik 414

Parlamenter Hükümet 384

Parti Demokrasisi 290

Parti Hükümeti 297

Partizan Gruplaşmaların Dağıtılması 273

Patriyarşi (Ataerkillilk) 97

Plebisitçi Demokrasi 129

Plüralist (Çoğulcu) Demokrasi 138

Plüralizm (Çoğulculuk) 137

Poliarşi 343

Popülizm (Halkçılık) 379

Post-materyalizm 229

Post-modernizm 40

Post-sömürgecilik 82

Propaganda 245

Realizm 498

Rölativizm (Görecelilik) 552

Savaş 505

Serbest Ticaret 533

Sınıfsal Gruplaşmaların Dağılması 274

Sivil İtaatsizlik 324

Sivil Özgürlük 494

Sivil Toplum 30

Siyasa 434

Siyasa Ağı 441

Siyasal Ekonomi 172

Siyasal Katılım 542

Siyasî Eşitlik 125

Siyasî Kültür 224

Siyasî Önyargı 235

Siyasî Parti 281

Siyasî Sosyalleşme 230

Sorumluluk 390

Sosyal Piyasa 177

Sosyal Sermâye 227

Sosyal Sınıf 201

Suç 496

Süper Güç 516

Sürdürülebilir Gelişme 185

Statü 200

Şubecilik 456

Tarafsızlık 426

Temsil 252

Teokrasi 349

Terörizm 506

Toplumsal Hareketler 325

Totaliteryenizm 338

Ulus 148

Ulus-devlet 165

Uluslararasıcılık 157

Uluslar-Üstü Kurumlar 195

Uluslar-Üstü Toplum 215

Üçüncü Yol 74

Ütopya, Ütopyacılık 335

Washington Konsensüsü 190

Yargı İncelemesi Yetkisi 428

Yeni Kamu Yönetimi 451

Yeni Sol 327

Yetki Devri 477

Yetki İkâmesi 483

Yozlaşma 450

Yönetişim 105

Yurtseverlik 158

Vatandaşlık (Yurttaşlık) 343

Yürütme 356Siyasî Figürler

Arendt, Hannah (1906-1975) 30

Aristoteles (M.Ö. 384-M.Ö. 322) 28

Bentham, Jeremy (1748-1832) 132

Berlin, Isaiah (1909-1997) 217

Bernstein, Eduard (1850-1932) 71

Burke, Edmund (1729-1797) 64

Charles-Louis de Montesquieu (1689-1775) 386

Chomsky, Noam (1928-....) 232

Dahl, Robert (1915-....) 313

Elshtain, Jean Bethke (1941-2013) 503

Friedan, Betty (1921-2006) 328

Friedman, Milton (1912-2006) 182

Fukuyama, Francis (1952-....) 340

Galbraith, John Kenneth (1908-2006) 204

Gandhi, Mohandas Karamchand (1869-1948) 83

Garvey, Marcus (1755-1805) 210

Gramsci, Antonio (1891-1937) 227

Habermas, Jürgen (1929-....) 119

Hayek, Friedrich August von (1899-1992) 65

Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770-1831) 90

Herder, Johann Gottfried (1774-1803) 150

Hitler, Adolf (1889-1945) 76

Hobbes, Thomas (1588-1679) 91

Huntington, Samuel P. (1927-....) 519

Jefferson, Thomas (1743-1826) 287

Kant, Immanuel (1724-1804) 500

Keynes, John Maynard (1883-1946) 181

Khomeini, Ayatollah (1900-1989) 214

Klein, Naomi (1970-....) 327

Lenin, Vladimir İlyiç (1870-1924) 135

Locke, John (1632-1704) 58

Machiavelli, Niccolò (1469-1527) 27

Madison, James (1751-1836) 394

Marcuse, Herbert (1898-1979) 70

Marx, Karl (1818-1883) 69

Mazzini, Guiseppe (1805-1872) 156

Mill, John Stuart (1806-1873) 253

Monnet, Jean (1888-1979) 480

Nietzsche, Friedrich (1844-1900) 374

Nozick, Robert (1938-2002) 100

Oakeshott, Michael (1901-1990) 229

Paine, Thomas (1737-1809) 254

Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) 216

Platon (M.Ö. 427-347) 34

Proudhon, Pierre-Joseph (1809-1865) 468

Putnam, Robert D. (1940-....) 228

Rawls, John (1921-2002) 74

Rousseau, Jean-Jacques (1748-1832) 133

Said, Edward (1935-2003) 209

Schumacher, E. F. (1911-1977) 186

Schumpeter, Joseph (1883-1950) 258

Smith, Adam (1723-1790) 174

Tocqueville, Alexis de (1893-1976) 308

Weber, Max (1864-1920) 117

Waltz, Kenneth (1924-....) 491

Wollstonecraft, Mary (1889-1945) 79

Zedong, Mao (1893-1976) 376

17

Bu kitap politik araştırmalara kapsamlı ve güncel bir tanıtım sağlar. Bilim dallarının her-hangi bir alanında ders alan öğrencilerin yanı sıra bu konu ile ilgilenen genel okuyucunun kullanımı için tasarlanmıştır.

Kitap dördüncü baskısında, siyasetin sürekli gelişen yönündeki değişiklikleri dikkate alacak şekilde, önemli derecede gözden geçirilmiş ve yeniden yapılandırılmıştır; fakat bu değişik-likler özellikle yerli, uluslararası ve küresel siyasî gelişmeler arasında giderek büyüyen bir karşılıklı bağlılığa yol açmıştır. Siyasetin uluslararası boyutunu büyük ölçüde tek bir bö-lümde ele alan ilk baskıları yerine, güncel baskısı, siyaset ve uluslararası ilişkiler arasındaki disipliner bölünmenin ve yerli / uluslararası bölünmenin azaldığını kabul etmeyi esas alır. Böylece burada politik ekonomi ve küreselleşme, çok boyutlu siyaset, güvenlik ve küre-sel yönetim ve yenidünya düzeni gibi konularda yeni bölümler bulunmaktadır. Yeni son bölüm, kriz dönemlerindeki politikalarda giderek artan baskı eğilimi üzerinde duruyor ve bunu yaparken kitapta çeşitli noktalarda birlikte ele alınmış temaların resmini çiziyor. Esasen siyasetin bütüncül doğası ve bu gibi bölünmelerin isteğe bağlı doğası sebebiyle, beş temel konu altında gruplandırılan kitabın önceki dizaynı olduğu gibi bırakılmıştır. Yine de, kitabın dizaynı bir mantık açılımı takip eder ve bu konu XVIII-XIX sayfalar arasında ‘bu kitabın kullanımı’ bölümünde açıklanmıştır. Bu dördüncü baskı, temel amacı eleştirel far-kındalığın yanı sıra kendi görüşlerini geliştirmek için okuyucuları teşvik etmek olan birkaç yeni özellik içerir. ‘’Temel Özellik Rehber’’ini XX-XXI sayfalar arasında bulabilirsiniz.

Ben, kitabın daha önceki baskılarında yorumlarıyla katkıda bulunan John Greenway, Wyn Grant, Chris Brown ve Gerry Stoker’a ve bu baskının taslağı hakkında yorumlarıyla katkıda bulunan Jonathon Moses ‘a içtenlikle teşekkürlerimi sunuyorum. Hem onların tavsiyesi ve eleştirileri ve hem de yayınevinin diğer pek çok eleştirmeninin her ikisi de yapıcı ve an-layışlı olmuştur ve şüphesiz kitabı pek çok alanda geliştirmiştir. Özellikle Karon ve Doug Woodward, meslektaşlarla ve arkadaşlarla tartışmalar da geliştirilen fikir ve argümanları netleştirmek için yardımcı oldu. Hellen Caunce, Palgrae MacMillian adına projenin denet-lenmesinde destek, teşvik ve sabırla doğru dengeyi gösterirken; yayıncım Steven Kennedy, dördüncü baskının planlanmasında yakından ilgilendi. Keith Povey and Ian Wileman ‘a üre-tim aşamasındaki katkılarından dolayı teşekkür ederim. Eşim Jean’a da en içten teşekkürle-rimi sunuyorum. Sadece bu kitabın basıma hazırlanmasında değil, özellikle ben tutarsızlık içinde zaman aşımına uğrama tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğumda faydalı olan, stil ve içerik hakkında tavsiyede bulunmuştur.

2013

Andrew Heywood

Dördüncü Edisyona Önsöz

19

Siyaset doğası gereği, birbiriyle örtüşen ve birbirine bağlı bir alandır. Bu nedenle bu kitapta karşılaşılan materyal, inatla bölümlere ayrılmaya direnir. İşte bu yüzden, kaynak boyunca , di-ğer bölümlerde olan tartışmalara ve özellikle başka yerlerde bulunan kutu içindeki malzemeye devamlı göndermeler yapılmaktadır. Buna rağmen, bu kitap esas konu ve temaların neler ola-bileceğini göz önünde bulundurarak şekillenmektedir.

İlk bölümler , bir dizi anahtar ve kavramsal konuları dikkate alarak , siyasî konuların arka planı-nı anlamayı sağlamak için kompoze edilmiştir.

▶ Birinci bölüm siyasetin mahiyetine odaklanır, siyasî analizlere karşı zıt yaklaşımlara bir giriş sağlar, küresel eğilimlerin, konuyu kavrayışımızı nasıl ve niçin şekillendirdiğini değerlendirir.

▶ İkinci bölüm önemli ideolojik geleneklerin perspektifinden , onların siyasî dünyada rekabet “merceklerini” nasıl sunduğuna bakarak siyasî fikirleri inceler.

▶ Üçüncü bölüm siyasette devletin önemini, devletin hem mahiyeti hem de siyasette arzu edilen rolü hakkındaki tartışmaları inceleyerek ele alır. Aynı şekilde devletin siya-sette merkezi önemini kaybedip kaybetmediğini de değerlendirir.

▶ Dördüncü bölüm, özellikle demokratik yönetimin çelişen modelleri ve demokra-sinin pratikte nasıl işlediğine dair yapılan tartışmalar ışığında, demokrasi ile meşruiyet arasındaki ilişkiyi dikkate alarak, siyasî meşruiyetin önemini ve mahiyetini tartışır.

▶ Beşinci bölüm milliyetçiliğin temel teorilerini, hem ulusal kimliği destekleyen güçleri anlama hem de milliyetçi geleneklerin genişliğini yansıtma arayışıyla, onların çoğu kez oldukça farklı siyasî sonuçlarını da dahil ederek inceler.

Sonraki bölümler siyasî etkileşimin dinamiklerini, siyaset ve ekonomi, kültür ve toplum ara-sındaki ilişkiyi yansıtarak ve sosyal baskıların hangi mekanizmalar vasıtasıyla politik ifadesini kazandığını inceleyerek tartışır.

▶ Altıncı bölüm, ekonomi ve siyaset arasındaki bağlantıyı, özellikle kapitalizmin mahi-yeti ve farklı formlarına ve iktisadi küreselleşmenin dinamiklerine ve olası sonuçlarına odaklanarak tartışır.

▶ Yedinci bölüm siyaset ve toplum arasındaki ilişkiyi inceler. Kimlik siyasetinin yükseli-şine, kimlik siyasetinin sahip olduğu çeşitli formlara ve olası sonuçlarına odaklanır.

▶ Sekizinci bölüm siyasal kültürün önemini ve mahiyetini tartışır. Özellikle demokrasi ve yönetim üzerine etkisiyle ilgili olarak medyanın büyüyen siyasal gücünü inceler.

▶ Dokuzuncu bölüm temsilin mahiyeti, elektronik seçim hakkında tartışma ve müzake-releri de içeren seçimlerin rolü ve oylamanın(oylama davranışının) en iyi nasıl anlaşıla-bileceğine bakar.

▶ Onuncu bölüm siyasal partilerin siyasetteki anahtar/kilit rolünü inceler ve aynı za-

Bu Kitabın Kullanımı

manda farklı parti sistemlerinin mahiyeti ve önemini müzakere eder.

▶ Onbirinci bölüm siyasal grupların mahiyetini -siyasal gücün dağılımında grupların et-kisi, toplumsal hareketlerin ortaya çıkışı ve etkileri dahil- müzakere eder.

Bundan sonraki bölümler hükümetin işleyişini ve kamu politikasının formüle edildiği-uygu-landığı süreçleri göz önünde bulundurur.

▶ Onikinci bölüm hükümet sistemlerinin nasıl sınıflandırıldığını göz önünde bulundu-rarak ve modern dünyada ortaya çıkan rejim çeşitlerini inceleyerek hükümetin işleyişine dair bir giriş/tanıtım sağlar.

▶ Onüçüncü bölüm siyasî yürütmenin- ki güç yürütmenin içinde kalır, daha açıkçası siyasî önderlik ve biçimler onu alabilir- rolünü belirtir.

▶ Ondördüncü bölüm meclis ya da parlamentonun rolünü inceler, aynı zamanda onla-rın iç örgütlenmelerinin önemi ve politika geliştirmenin üstünde onların etkisini etkile-yen faktörleri değerlendirir.

▶ Onbeşinci bölüm anayasanın mahiyetini ve amacını değerlendirir, ve siyaset ve hukuk arasındaki ilişkiyi –özellikle hukukçuların rolü ve önemi açısından-inceler.

▶ Onaltıncı bölüm hem kararların nasıl alındığını ve hem de politikanın evreler boyunca nasıl geliştiğini yansıtan kamu politikasına odaklanır. Aynı zamanda bürokrasi ile siyasî süreçler ve daha geniş politik gelişmeler arasındaki bağı değerlendirir.

Takip eden bölümler iç ve uluslararası alanlar arasında örtüşen noktaları aydınlatan, küresel politikaların gelişen önemine özellikle dikkat çeken çeşitli meselelere odaklanır.

▶ Onyedinci bölüm çeşitli seviyelerden/taraflardan siyaseti, iç ve uluslararası bir seviye-de-özellikle bölgeselcilik vasıtasıyla- siyasetin bölgesel şeklinin incelenmesini müzakere eder.

▶ Onsekizinci bölüm güvenlik konusuna odaklanır, yurtiçinde- onun milli, uluslararası ve küresel şekilleri hakkında tartışmada olduğu gibi - düzenin korunması ve güvenlik konusunu inceler.

▶ Ondokuzuncu bölüm 21. yüzyıl dünya düzeninin değişen şekline, onun barış ve du-rağanlık için önemine yansımasına bakar, aynı zamanda küresel kontrolün yeni gelişen kadrosu/çerçevesinin mahiyeti ve tesirini inceler.

Son bölüm, ilk bölümlerde siyasetin erdem ve kusurlarının bir müzakeresi olan kollar ve tema-ları bir araya getirmeye çalışır.

▶ Yirminci bölüm resmi siyasetle ilgili büyüyen hayal kırıklığı -buna rağmen siyaset sa-vunulabilir- konusunu irdeler. Aynı zamanda siyasal sistemin performansının değerlen-dirilebileceği farklı bir yol göz önünde bulundurulur.

21

Yazar ve yayıncı, yayın hakkı olan metaryelleri kullanmamıza izin verdikleri için aşağıdakilere teşekkür eder:

Associated Press s. 476; Merseyside’de bulunan Millî Müzeler ve Galeriler’in Mütevelli Heyeti (Walker Sanat Galerisi, Liverpool) s. 86; Columbia Üniversite Yayınları s. 81; Ça-lışma Tarihi Millî Müzesi s. 86, 274, 295; Duckworth s. 303; Harward Üniversitesi s. 139; Hulton Arşivi s. 70, 315, 327; Jane Reed, Harward Üniversitesi Bürosu nezaketi s. 210; Jerry Bauer s. 41; Macmillian Arşivi s. 268; Martha Stewart s. 303; Donna Coveney/MIT s. 196; Polity Yayınları s. 331; Rex Features s. 6, 7, 13, 63, 69, 103, 105, 153, 161, 160, 233, 265, 381, 312, 459, 496; Roger-Viollet s. 211, 295; Sidney Harris (fotoğrafçı) s. 174; s. 410, The Herald/Gordon Terris’in fotoğraf nezaketi © SMG Gazeteleri Ltd; Topham Picturepoint s. 64, 235, 208, 280, 411; Ullstein Bild s. 9, 79, 124, 307, 311; Yale Üniversitesi Halkla İlişkiler Bürosu s. 394.

Yayın hakkı sâhiplerini takip etmek için bütün çalışmalar yapıldı, ama kazara gözden kaçan herhangi bir şey olursa yayıncılar gönüllü olarak ilk fırsatta gerekli düzenlemeyi yapacaklardır.

Teşekkürler

23

Siyaset Nedir?

“İnsan doğası gereği siyasî hayvandır.”

Aristoteles, Siyaset, 1

ÖNİZLEMESiyaset ilgi çekicidir, çünkü insanlar birbirleriyle uyuşmazlık hâlindedirler. İnsanlar na-sıl yaşamaları gerektiği konusunda hemfikir değildirler. Kim neyi almalıdır? İktidar ve kaynaklar nasıl dağıtılmalıdır? Toplum işbirliği temeline mi dayanmalıdır, yoksa çatışma temeline mi? Aynı zamanda insanlar, bu gibi sorunların nasıl çözüme kavuşturulacağı konusunda da hemfikir değildirler. Ortak kararlar nasıl alınmalıdır? Söz kimde olmalıdır? Her bir kişinin ne kadar etkisi olmalıdır? Ve bunun gibi. Aristoteles’e göre, insanların kendi hayatlarını iyileştirmek ve İyi Toplum’u yaratmak için giriştikleri faaliyet olarak siyaseti “en üstün bilim” yapan budur. Siyaset, her şeyden önce sosyal bir faaliyettir; o dâima bir diyalogdur, asla bir monolog değildir. Robinson Crusoe gibi yalnız bireyler ba-sit bir ekonomi geliştirebilirler, bir sanat ortaya çıkarabilirler, ama siyaset yapamazlar. Si-yaset ancak bir başka insanın, Cuma’nın gelişiyle ortaya çıkar. Ne var ki, siyasetin özünde yatan uyuşmazlık, aynı zamanda onun doğası ve nasıl incelenmesi gerektiği konularında da geçerlidir. İnsanlar karşılıklı sosyal etkileşimi “siyasî” yapanın vuku bulduğu yer mi (devlet, hükümet ya da genel olarak kamusal bir alan içerisinde) yoksa içerdiği aktivite çeşidi mi (anlaşmazlıkların barış içinde çözülmesi ya da daha güçsüz gruplar üzerinde kontrol denemesi) olduğu konusunda hemfikir değildirler. Akademik bir öğreti olarak siyasetin doğası hakkındaki anlaşmazlık, bir dizi teorik yaklaşımı ve birçok analiz ekolünü barındırdığının bir göstergesidir. Son olarak küreselleşme eğilimleri siyaset ve uluslarara-sı ilişkiler arasındaki öğreti farklılığının günümüzde gereğinden fazla olduğu konusunda-ki spekülasyonları artırdı.

Bölüm-1-

1. Bir faaliyet olarak siyasetin tanımlayıcı unsurları nelerdir?2. “Siyaset” farklı düşünürler ve gelenekler tarafından nasıl anlaşılmaktadır?

Anahtar Konular

3. Küreselleşme çalışmaları siyaset ve uluslararası ilişkiler arasındaki bağlan-tıyı nasıl etkiledi?

4. Akademik bir disiplin olarak siyasetin incelenmesinde hangi yaklaşımlar benimsenmektedir?

5. Siyasetin incelenmesi bilimsel olabilir mi?6. Siyasî analizde kavramlar, modeller ve teoriler ne gibi roller oynarlar?

Siyaset Nedir?

24

Andrew Heywood / Siyaset

Siyasetin TanımlanmasıSiyaset, en geniş anlamda, insanların hayatlarını düzenleyen genel kuralları yapmak, korumak ve değiştirmek için gerçekleştirdikleri faaliyetlerdir. Siyaset akademik bir konu olmakla birlikte (bazen büyük S harfiyle “Siyaset” şeklinde kullanılır), aslında hiç şüphesiz bu faaliyetin incelenmesidir. Bu çerçevede, siyaset, çatışma ve işbir-liği olgularıyla karmaşık bir bağlantı içindedir. Bir yandan, rakip fikirlerin, farklı is-teklerin, rekabet eden ihtiyaçların ve çatışan çıkarların varlığı, insanların beraberce tâbi oldukları kurallar hakkında hemfikir olmamalarını beraberinde getirir; diğer yandan, insanlar bilirler ki, bu kurallar üzerinde etkili olmak veya onların yürürlük-te kalmasını sağlamak için birlikte çalışmak, yani, Hannah Arendt’in siyasî iktidarı tanımlarken kullandığı ifadeyle, “elbirliği etmek” zorundadırlar. İşte bu nedenle, siyasetin temel özelliği, genellikle rakip görüşlerin ve birbiriyle rekabet hâlindeki çıkarların uzlaştırıldığı bir çatışmayı çözme süreci olarak tasvir edilir. Ancak, siya-set, bu geniş anlamıyla, tüm çatışmaların çözüme kavuşturulduğu veya kavuşturu-labildiği faaliyet olarak değil, bunun başarılmasından çok, bir çatışma çözme arayışı olarak düşünülebilir. Bununla birlikte, çeşitliliğin (hepimiz aynı değiliz) ve kıtlığın (talebi karşılamaya yetecek miktarda mal-hizmet asla olmayacak) kaçınılmazlığı, siyaseti insanlık durumunun zorunlu bir boyutu hâline getirir.

Siyasetin anlamını netleştirmeye yönelik her çaba, yine de iki büyük problemle karşı karşıyadır. Bunlardan ilki, kelimenin gündelik dilde kullanımından kaynaklanan bir yığın çağrışımla ilgilidir; diğer bir ifadeyle siyaset “yüklü” bir terimdir. İnsanlar ge-nellikle örneğin iktisatı, coğrafyayı, tarihi ve biyolojiyi sırf akademik bir konu olarak görürken, pek az insan siyasete kendi ön fikirlerinden bağımsız olarak bakar. Örneğin pek çokları, siyaset konusuna tarafsız ve hislere kapılmaksızın yaklaşabilmenin müm-kün olduğuna inanmayı güç bularak, otomatik olarak siyaset incelemecilerinin ve ho-calarının bir şekilde tarafgir olduklarını farz ederler. Daha kötüsü, siyaset genellikle “kirli” bir kelime olarak düşünülür: bir yandan sıkıntıyı ve derdi, kargaşayı ve hatta şiddeti, diğer yandan aldatma, manipülasyon ve yalana ilişkin imgeleri çağrıştırır. Bu çağrışımlar yeni bir şey de değildir. Samuel Johnson, 1775 gibi erken bir tarihte, siya-seti “dünyada yükselmenin aracından başka bir şey değil” diyerek hor görürken, 19. Yüzyıl Amerikan tarihçisi Henry Adams, onu, “nefretin sistematik organizasyonu” olarak özetliyordu.

İkinci ve hâlledilmesi daha zor olan güçlük, saygın otoritelerin bile bu kavram hakkında hemfikir olmayışlarıdır. Siyaset şu tür farklı biçimlerde tanımlanır: iktidar kullanma, otorite kullanma, kolektif karar alma, kıt kaynakların tahsisi, aldatma ve

manipülasyon yapma vs. Bu kitapta ileri sürülen “genel sosyal ku-ralların yapılması, korunması ve değiştirilmesi” şeklindeki siyaset tanımının üstünlüğü, rekabet hâlindeki tanımların tümünü değil-se bile çoğunu kapsayacak kadar geniş olmasıdır. Bununla birlikte problem, bu tanımın açılmasında ve anlamının netleştirilmesinde ortaya çıkar. Örneğin “siyaset” kuralların yapılmasına, korunma-

Çatışma: Muhalif güçler arasında, fikirlerin, tercihlerin, ihtiyaçların ve çıkarların farklılı-ğını yansıtan rekabet.

İşbirliği: Birlikte çalışma, hedef-lere işbirliği yaparak ulaşma.

25

Bölüm 1: Siyaset Nedir?

sına ve değiştirilmesine ilişkin belirli bir yolu mu (barışçı yolla, tartışarak değiştiril-mesini mi) ifade etmektedir, yoksa bu yolların tümünü mü? Buna benzer diğer bir soru da şudur: Siyaset tüm sosyal bağlamlarda ve kurumlarda mı geçerlidir, yoksa bunlar arasında sadece belirli bir tanesinde, yani devlette ve kamusal hayatta mı geçerlidir?

Bu çerçeveden bakıldığında siyaset, terimin çok sayıda kabûl edilebilir veya meşru anlamı bulunması yönüyle, “özü bakımından tartışmalı” bir kavram olarak değerlendirilebilir (kavramlar bu bölümün devamında daha ayrıntılı tartışıla-caktır). Diğer yandan, bu farklı görüşler, aynı kavrama ilişkin rakip anlayışlardan ibaret olabilirler. İster rakip kavramlar isterse alternatif anlayışlar söz konusu ol-sun, siyaseti tanımlamada kullanılan iki geniş yaklaşımı ayırt etmekte fayda var (Hay, 2002; Leftwich, 2004). İlkinde, siyaset bir alan ya da konumla ilişkilendi-riliyor ki bu durumda davranışın siyaset haline gelmesi, meydana geldiği yerle ilgili oluyor. İkincisinde ise siyasete bir süreç ya da mekanizma olarak bakılıyor, ki bu durumda da ‘siyasî’ davranış, ayırıcı nitelik ya da karakteristiği olan bir dav-ranış olur ve böylece herhangi, belki de bütün, sosyal şart ve çevrelerde oluşa-bilir. Bu geniş yaklaşımların ikisi de siyasete alternatif tanımlar oluşturdu ve bö-lümün devamında tartışıldığı gibi siyasî analizle (bkz. şekil 1.1) farklı ekollerin şekillenmesine yardımcı oldu. Hakikaten de, en derin entelektüel ve ideolojik anlaşmazlıkların bir bölümü bu konunun akademik olarak incelenmesinde açığa çıktığından, “siyasetin ne olduğu”na ilişkin tartışma tam da bu yüzden yapılmaya değer.

Hükümet Etme Sanatı Olarak Siyaset

“Siyaset bir bilim değil... bir sanattır”. Bunu Şansölye (Başbakan) Bismarck’ın Al-man Parlamentosu’nda söylediği rivayet edilir. Bismarck’ın zihnindeki sanat, hü-kümet etme sanatıdır; yani, kolektif kararların alınması ve uygulanması yoluyla toplum içinde kontrol tesis etmektir. Bu, muhtemelen, siyasetin, Eski Yunan’daki orijinal anlamından türetilen klâsik tanımıdır.

▶ Bir Alan Olarak Siyaset ▶ Bir Süreç Olarak Siyaset

▶ Siyasetin Tanımları

▶ Siyaset Çalışmaların-da Yaklaşımlar

▶ Kamu İşleri

▶ Yönetme Sanatı

▶ Uzlaşma ve Mutaba- kat ▶ İktidar ve Kaynakla

rın Dağılımı ▶ Feminizm ▶ Marksizm ▶ Pozitivizm Sonrası

Yaklaşımlar

▶ Davranışsalcılık ▶ Rasyonel Seçim Te-

orisi ▶ Kurumsallık

Şekil 1.1 Siyasetin Tanımına Yaklaşımlar

26


“Siyaset” (politics) kelimesi polisten gelir ki bunun sözlük an-lamı şehir devletidir. Eski Yunan toplumu, her biri kendi hükümet sistemine sâhip bağımsız şehir-devletleri topluluğu şeklindeydi. Bu şehir devletlerinin en büyüğü ve etkili olanı, genellikle demok-ratik yönetimin beşiği olarak tasvir edilen Atina idi. Bunun ışığın-da siyaset polisin işlerine, daha doğrusu “polisle ilgili olan”a atıfla anlaşılabilir. Bundan dolayı, bu tanımın modern biçimi, “devletle ilgili olan”dır. Bu siyaset görüşü, terimin gündelik kullanımında açıkça belirginleşir: kamu görevi alan insanların “siyasette” ol-dukları veya buna çalışanların “siyasete girdikleri” söylenir. Bu, akademik siyaset biliminin de devamına katkıda bulunduğu bir tanımdır.

Birçok bakımdan, siyasetin “devletle ilgili olan” anlamına geldiği fikri, bu disiplin hakkındaki geleneksel görüştür ve bu fikir, akade-mik araştırmanın, devletin personeli ve işleyişi üstüne odaklanma eğilimini yansıtır. Siyaseti incelemek de aslında devleti veya daha geniş anlamda otoritenin kullanımını incelemektir. Bu görüş, si-yaseti “değerlerin otorite aracılığıyla paylaştırılması” olarak tanım-

layan etkili bir Amerikan siyaset bilimcisi olan David Easton’ın yazılarında (1979, 1981) ileri sürülmüştür. Bununla Easton’un kastettiği, siyasetin, devletin toplumdan gelen baskılara özellikle çıkarların, ödüllerin ve cezaların dağıtılması yoluyla cevap verdiği çeşitli süreçleri kapsadığıdır. “Otorite aracılığıyla dağıtılan değerler”, toplum-da yaygın olarak kabûl edilen ve vatandaşlar tarafından bağlayıcı olduğu düşünülen değerlerdir. Bu yaklaşımda siyaset, toplum için bir faaliyet planı tesis eden resmî veya otoriteye dayanan kararlar anlamındaki “siyasa”yı (policy) akla getirmektedir.

Ancak bu tanımın dikkati çeken yönü, çok sınırlı bir siyaset görüşü sunmasıdır. Siyaset, devlet aygıtı etrafında dönen bir sosyal örgütlenme sisteminde (polity) gerçekleşen şeydir. Dolayısıyla, siyaset bakanlar kurulunda, yasama meclislerinde, hükümet dâirelerinde ve bu kapsamdaki yerlerde yürütülür ve özellikle siyasetçiler, kamu görevlileri ve lobiciler gibi sınırlı sayıdaki belirli bir insan grubundan oluşur. Bunun anlamı, insanların çoğunun, kurumların çoğunun ve sosyal faaliyetlerin ço-ğunun siyasetin “dışında” kabûl edilmesidir. İş çevreleri, okullar, diğer eğitim ku-rumları, cemaatler, aileler ve diğerleri bu anlamda “siyasî olmayan”dır; çünkü bunlar “ülkenin yönetimi” işine dâhil değildirler. Bunun yanında, siyaseti temelde devlete-

bağlı bir faaliyet olarak tasvir etmek, modern hayatta gittikçe daha fazla önem kazanan uluslararası veya küresel etkileri göz ardı et-mek demektir ki bu da bir sonraki başlıkta tartışılacaktır.

Bu tanımı daha fazla daraltmak da mümkündür. Siyasete, parti siyasetiyle eşdeğer bir anlam verme eğiliminde belirgin bi-çimde bunu görebiliriz. Başka bir ifadeyle burada “siyasî olan”ın alanı, bilinçli bir biçimde ideolojik kanaatlerle hareket eden ve siyasî partiler gibi resmî bir örgüte üyelik yoluyla bu kanaatle-

Polis: (Yunanca) Şehir devleti; klâsik olarak sosyal örgütlen-menin en yüksek ve en arzuya şayan şekli olarak anlaşılır. Polity: siyasî otoritenin uygu-lanması yoluyla örgütlenmiş bir toplum; Aristoteles’e göre çoğunluk tarafından herkesin çıkarına olan yönetimdir.

Otorite

En basit şekliyle otorite “meşru iktidar” olarak tanımlanabilir. İktidar, başkalarının davranışla-rını etkileme gücü iken, otorite bunu yapma hakkıdır. Dolayı-sıyla otorite herhangi bir şekilde zorlama veya manipülasyondan ziyâde, kabûl edilmiş bir itaat ödevine dayanır. Bu anlamda otorite meşruluk veya haklılıkla örtülü iktidardır. Weber, itaatin tesis edilebileceği farklı zemin-lere dayalı üç çeşit otoriteyi birbirinden ayırmaktadır: gele-neksel otorite köklerini tarihten almakta, karizmatik otorite kişilikten gelmekte ve hukukî-rasyonal otorite ise bir dizi gayri şahsî kurala dayanmaktadır (bkz. iktidarın meşrulaştırılmasına ilişkin kısım)

Kavramlar

27


rini gerçekleştirmek için çalışan devlet aktörlerinin faaliyetleriyle sınırlandırıl-maktadır. Bu, siyasetçilerin “siyasî”; kamu görevlilerinin ise -hiç kuşkusuz tarafsız kaldıkları veya profesyonel tarzda davrandıkları sürece- “gayri siyasî” şeklinde ta-nımlamaları anlamına gelir. Benzer biçimde hâkimler de, hukuku tarafsız ve ge-çerli kanıtlara uygun biçimde yorumladıklarında “gayri siyasî”, eğer kararları ken-di kişisel tercihlerinden veya diğer türden bir tarafgirlikten etkilenmişse “siyasî” olarak görülürler.

Siyaset ile devlet işleri arasındaki ilişki, siyasete neden bu kadar sık biçimde ne-gatif veya pejoratif (kötüleyici) imajlar yüklendiğini açıklamaya da yardımcı olabilir. Bunun sebebi, toplumdaki yaygın algılayışta, siyasetin siyasetçinin faaliyetleriyle ya-kından bağlantılı görülmesidir. Kabaca ifade etmek gerekirse siyasetçiler, genellikle kişisel ihtiraslarını kamu hizmeti retoriğiyle veya ideolojik yargılarla örten, iktidar peşindeki iki yüzlüler olarak görülürler. Bu algı, aslında gittikçe yoğunlaşan medya if-şaatlarıyla, yolsuzlukların ve eğriliklerin daha etkili biçimde gün ışığına çıkarılmasıyla beraber modern dönemde çok daha yaygın hâle gelmiş olup, anti-siyaset (bölüm 20’de tartışıldığı gibi) gibi bir olgunun ortaya çıkmasına da sebep olmuştur. Klâsik siyasî hayatın kadrosuna ve aygıtına ilişkin bu reddedişin kökleri, kendi çıkarına hiz-met eden, iki yüzlü ve ilkesiz bir faaliyet olarak siyaset görüşünde ifadesini bulur ve “makam siyaseti” veya “politicking” (siyaset oynamak) gibi küçültücü sözlerde açıkça görülebilir. Bu tür bir siyaset imajının kaynağı, Hükümdar (Il Prince, [1531] 1961) adlı eserinde kimi zaman siyasî liderler tarafından kurnazlığın, zâlimliğin ve manipü-lasyonun kullanılışına dikkat çekerek, tamamen realist bir siyaset değerlendirmesi geliştiren Niccolò Machiavelli’nin yazdıklarına kadar geriye götü-rülebilir.

Bu tür olumsuz bir siyaset algısı, özellikle bireylerin kendi çı-karlarının peşinde koştukları, siyasî gücün yozlaştırıcı olduğu, çünkü bu gücün “iktidardakileri” makamlarını kişisel amaçları için başkaları pahasına istismar etmeye sevk ettiği şeklindeki liberal si-yaset görüşünü yansıtmaktadır. Bu fikir en meşhur ifadesini Lord Acton’un (1834-1902) şu vecizesinde bulur: “İktidar yozlaşma-ya meyillidir; mutlak iktidar ise mutlaka yozlaşır”. Ancak siyaseti

Niccolò Machiavelii (1469-1527)

İtalyan siyasetçi ve yazar. Bir avukatın oğlu olan Machiavelli’in kamu hayatına ilişkin bilgisi, zaman zaman onun için tehlikeli olan siyasî bakımdan istikrarsız Floransa’daki varlığından geliyordu. 1498-1512 arasında second chancellor olarak hizmet yaptı ve Fransa’ya, Almanya’ya ve İtalya’nın her tarafına görevle gönderildi. Kısa süreli bir hapsedilişten ve Medici yönetiminin restorasyonundan sonra Machiavelli edebi kariyerine başladı. Başlıca eseri olan ve 1531’de yayımlanan Hükümdar (Il Prince), ağırlıklı olarak onun Cesare Borgia’nın devlet yöneticiliğine ve o dönemde egemen olan güç siyasetine ilişkin şahsî gözlemlerine dayanmaktadır. Kitap, geleceğin birleşik İtalyası’nın hü-kümdarı için bir rehber olması için kaleme alınmıştır. “Makyavelist” sıfatı onun ardından “hilekarlık ve ikiyüzlülük” anlamlarında kullanılmaya başlamıştır.

Anti-Siyaset: Resmî ve yerleşik siyasî süreçlerden duyulan hayâl kırıklığı; mevcut siyasete katılmamış sistem karşıtı parti-leri destekleme veya doğrudan eyleme geçme gibi biçimlerde ifadesini bulur.

Tarafgirlik: Beşerî yargıları (genellikle bilinçsizce) etkileyen sempatiler veya önyargılar; tarafgirlik, gerçeğin anlamının bozulmasını ima eder.

28


böyle görenlerin bile pek azı, siyasî faaliyetin sosyal varoluşun sürekli ve kaçınılmaz bir boyutu olduğundan kuşku duyarlar. Değerlerin otorite aracılığıyla bölüştürülme-sine ilişkin bir çeşit mekanizmanın olmaması durumunda toplum, erken dönem sos-yal sözleşme teorisyenlerinin ileri sürdükleri gibi, kolaylıkla herkesin herkese karşı iç savaşa girmesiyle bir parçalanma yaşayabilecektir. Dolayısıyla yapılması gereken, siyasete bir son vermek veya siyasetçileri tasfiye etmek değil siyasetin, hükümet gü-cünün kötüye kullanılmamasını sağlayacak bir frenler ve kısıtlamalar çerçevesi içinde yürütülmesini sağlamaktır.

Kamusal İşler Olarak Siyaset

İkinci ve daha geniş anlamda siyaset kavrayışı, hükümetin dar alanının ötesine geçerek, “kamu hayatı” veya “kamusal işler” olarak düşünüleni içine alır. Diğer bir ifadeyle “siyasî olan” ile “siyasî olmayan” ayrımı, özellikle hayatın kamusal alanı ile özel olarak düşünülen alanı arasındaki ayrımla örtüşür. Bu tür bir siyaset yaklaşımı, genellikle meşhur Yunan filozofu Aristoteles’e kadar götürülebilir. Aristoteles, Siya-set (Πολιτικά)adlı eserinde insanın “doğası gereği bir siyasî hayvan” olduğunu ifade ediyordu. Bununla insanın ancak siyasî toplum içinde “iyi hayat”ı yaşayabileceğini anlatmak istiyordu. Bu bakış açısına göre siyaset, “âdil toplum” yaratmaya ilişkin etik bir faaliyettir; Aristoteles’in ifadesiyle “bilimlerin üstadı”dır.

Ancak “kamusal” hayat ile “özel” hayat arasındaki sınır nerede çizilmelidir? Ka-musal alan ile özel alan arasındaki geleneksel ayrım, devlet ile sivil toplum ayrımı-na uymaktadır. Devlet kurumları (hükümet aygıtı, mahkemeler, polis, ordu, sosyal güvenlik sistemi ve diğerleri), topluluk hayatının kolektif olarak örgütlenmesinden sorumlu olmaları anlamında “kamusal” olarak görülebilirler. Dahası bunlar, vergi-lendirme yoluyla gerçekleştirilen kamusal harcamalarla finanse edilirler. Buna kar-şılık sivil toplum, Edmund Burke’ün “küçük müfrezeler” olarak isimlendirdiği, aile ve akrabalık grupları, özel işletmeler, sendikalar, klüpler, cemaat grupları ve diğer-lerinden oluşur; ve bunlar, bireysel vatandaşlar tarafından, toplumdan ziyâde ken-di çıkarlarını tatmin etmesi için kurulmuş ve finanse ediliyor olmaları anlamında “özel”dir. Bu “kamusal/özel” ayrımı temelinde siyaset, devletin kendi faaliyetleriyle ve sadece kamusal organlar eliyle yürütülen sorumluluklarla sınırlıdır. Dolayısıyla

Aristoteles (M.Ö. 384-322)

Yunan filozof. Aristoteles, Platon’un öğrencisi ve Büyük İskender’in özel hocasıydı. M.Ö. 355’te Atina’da kendi felsefe okulunu kurdu. Onun ders anlatırken aşağı-yukarı yürüme eğiliminden dolayı bu okul “peripatetik okulu” olarak isimlendirildi. Onun ders notlarından oluşan yaşayan 22 eseri, mantıktan fiziğe, metafiziğe, astronomiye, meteorolojiye, biyolojiye, etike ve siyasete kadar geniş bir alanı kapsamaktadır. Aristoteles’in eserleri ortaçağda İslâm felsefesi için temel oluşturmuş ve daha sonra da Hıristiyan teolojisine girmiştir. Onun en bilinen siyasî eseri, ideal devlet düzenini incelediği Siyaset’tir (Πολιτικά).

29


bireylerin kendi kendileri için yaptıkları ve yapabildikleri faali-yetlere ilişkin hayat alanları (iktisadî, sosyal, ev hayatına ilişkin, kişisel, kültürel ve sanatsal alanlar vb.) açıkça “siyasî olmayan”dır.

Alternatif bir “kamusal/özel” ayrımı, kimi zaman “siyasî” ile “kişisel” arasında yapılan daha ince başka bir ayrımla tanımlanır (bkz. şekil 1.2). Sivil toplum her ne kadar devletten ayırt edile-bilirse de, kamuya açık, alenen faaliyet gösteren ve toplumun katılabildiği kurumları, yani geniş anlamda “kamusal” olarak dü-şünülebilecek bir dizi kurumu da kapsamaktadır. Bu yaklaşımın en ciddî sonuçlarından biri, özellikle ekonomiyi özel alandan kamusal alana taşıyarak siyasî kavramını genişletmesidir. Böyle-ce işyerinde de bir siyaset tarzı bulunabilir. Bu görüş iş dünyası, cemaatler/topluluklar, klüpler ve sendikalar gibi kurumları “ka-musal” olarak almasına rağmen, yine de sınırlı bir siyaset görüşü olarak kalmaktadır. Çünkü bu yaklaşıma göre siyaset “şahsî” işlere ve kurumlara el atmaz ve atmamalıdır. Özellikle feminist düşünür-ler, bunun siyasetin sokak kapısında kesin bir biçimde durmasını ifade ettiğine işaret etmişlerdir; siyasetin ailede, ev hayatında veya kişisel ilişkilerde yeri yoktur. Bu yaklaşım, örneğin siyasetçilerin kendi profesyonel işleri ile kişisel veya ailevî hayatları arasına belirgin bir çizgi çekme eğiliminde ifa-desini bulmaktadır. Böylece onlar, ortaklarını aldatmalarını veya çocuklarına kötü davranmalarını “şahsî” meseleler şeklinde sınıflandırarak, bunun kamusal işleri yürütmelerini engellemediği gerekçesiyle, bu türden davranışların siyasî önemini inkâr edebilmektedirler.

Temelde “kamusal” bir faaliyet olarak anlaşılan bu siyaset yaklaşımının olumlu ve olumsuz çağrışımları mevcuttur. Aristoteles’e kadar giden bir gelenekte siyaset, özel-

İktidar

En geniş anlamda iktidar, arzulanan bir sonuca ulaşma gücüdür ve zaman zaman bir şeyi “yapmaya muktedir” olmaya atıfla kullanılır. Bu anlam, birinin kendisini hayatta (canlı) tutabilmesinden, ekonomik büyümeyi teşvik eden bir yönetim gücüne kadar her şeyi kapsar. Ancak, siyasette iktidar, bir ilişki olarak düşünülür; yani başkalarının davranışlarını, onların tercih etmedikleri yönde etkileme gücü olarak. Bu da toplum “üzerinde iktidar” sâhibi olmaya atıfla kullanılır. Daha dar anlamda iktidar, güç veya manipülasyona yakın biçimde “etki”nin aksine cezalandırabilme veya mükafatlandırabilme gücü olarak kullanılmaktadır.

Kavramlar

Şekil 1.2 Kamu/özel ayrımı konusunda iki görüş

ÖzelKamu

ÖzelKamu

Sivil Toplum:ı şÖzerk yap lar: özel te ebbüs,

Devlet:ı ıHükümet ayg t

şaile ve ev içi hayat

Ki isel alan:Kamusal alan:şsiyaset, ticaret, i , sanat, kültür, vd.

30


likle bu “kamusal” niteliğinden dolayı asil ve münevver bir faaliyet olarak görülmüştür. Bu yaklaşım, İnsanlık Durumu (The Human Con-dition,1958) adlı eserinde siyasetin beşerî (insana ilişkin) faaliyetin en önemli biçimi olduğunu, çünkü bunun özgür ve eşit vatandaşlar arasında karşılıklı etkileşimi içerdiğini ileri süren Hannah Arendt ta-rafından da açıkça onaylanmıştır. Bu faaliyet, hayata anlam vermekte ve her bir bireyin yegâneliğini teyid etmektedir. Siyasî katılımı biza-tihi iyi olarak tasvir eden Jean-Jacques Rousseau ve John Stuart Mill gibi teorisyenler de benzer sonuçlara varmışlardır. Rousseau, siyasî hayatta sadece bütün vatandaşların doğrudan ve sürekli katılımı yo-luyla devletin ortak iyiye veya onun kavramsallaştırmasıyla “genel irade”ye ulaşılabileceğini ileri sürmüştür. Mill’in yaklaşımında da “kamusal” hayata katılım, bireyin kişisel, ahlâkî ve entelektüel gelişi-mine katkıda bulunması bakımından eğiticidir.

Ancak, bunun tam aksine, kamusal faaliyet olarak siyaset, isten-meyen bir müdahale şeklinde de tasvir edilebilir. Özellikle liberal teorisyenler, “özel” hayatın bir tercih, kişisel özgürlük ve bireysel sorumluluk alanı olduğu temelinden hareketle, devlete karşı sivil toplumdan yana bir tercihi sergilemişlerdir. Bu en açık biçimde onların “siyasî” olanın alanını daraltma ve genel olarak ifade edildiği şekliyle siyaseti, iş dünyası, spor ve aile hayatı gibi özel faaliyetlerin dışında tutma çabalarında görülebilir. Bu bakış açısından siyaset basitçe, insanların diledikleri gibi davranma-larını önlemesi bakımından zararlıdır. Örneğin siyaset firmaların kendi işlerini nasıl yürüteceklerine veya sporu kimlerle ve nasıl yapacağımıza veya çocuklarımızı nasıl büyüteceğimize müdahale edebilir.

Uzlaşma ve Mutabakat Olarak Siyaset

Üçüncü siyaset algılaması politikanın yürütüldüğü alandan ziyâde kararların alınma tarzıyla ilgilidir. Daha spesifik olarak, siyaset çatışmayı çözmenin belirli bir yolu ola-rak görülür: yani, zor veya çıplak güç kullanmadan, uzlaşma, uyuşma ve müzakere yo-luyla çözmenin. Bu, siyaseti “mümkün olanın sanatı” olarak tasvir eden yaklaşımı ifa-de eder. Bu tür bir tanım, aslında kavramın gündelik kullanımının içinde mevcuttur.

Sivil Toplum

Sivil toplum kavramı çeşitli şekillerde tanımlanabilir. Orijinal hâliyle, devlet otoritesi altında, kanunla yönetilen bir toplum, yani “siyasî topluluk” anlamında kullanılmıştır. Daha genel an-lamda bu kavram hükümetten bağımsız olmaları ve kendi amaçlarını izleyen bireyler tara-fından oluşturulmaları anlamın-da “özel” kurumları tanımlamak için kullanılır ve devletten ayırt edilir. Bu bağlamda “sivil toplum” özerk grup ve birliklerin alanını ifade etmektedir; yani iş ve çalış-ma gruplarının, çıkar gruplarının, klüplerin, ailelerin vs.

Kavramlar

Hannah Arendt (1906-1975)

Alman siyaset teorisyeni ve filozof. Hannah Arendt orta-sınıf bir Yahudi ailede yetişti. 1933’te Nazizmden kurtulmak için Almanya’dan kaçıp, belli başlı eserlerini vereceği ABD’ye yerleşti. Onun geniş bir alana yayılan ve kendine özgü eserleri, Heidegger (1889-1976) ve Jaspers’in (1883-1969) varoluşçuluğundan etkilenmiştir; ve bunu “engelsiz düşünce” olarak tanımlamaktadır. Başlıca eserleri arasında Totalitarizmin Kaynakları (The Origins of Totalitarianism,1951), İnsanlık Durumu (The Human Condition,1958), Devrim Üstüne (On Revolution, 1963) ve “kötülüğün bayağılığı” üzerine bir çalışma olarak tanımladığı Eichmann Küdüs’te (Eichmann in Jerusalem, 1963) bulunmaktadır.

31


Örneğin bir soruna ilişkin olarak “siyasî” çözümden söz edildiğinde, barışçıl müzakere ve hakemlik yoluyla çözüm kastedilir; bunun tam zıddı olan ve genellikle “askerî” çözüm olarak görülen şey değil. Bu siyaset görüşü de, yine Aristoteles’in yazılarına, özellikle de onun aristokratik ve demokratik unsurları bir araya getirmesi anlamında “karma” bir nitelik taşıyan ideal bir hükümet sistemi olarak gördüğü “polity” kavramına kadar geriye götürülebilir. Bu görüşün modern dönemdeki önde gelen taraftarlarından biri de Bernard Crick’tir. Crick şöyle bir tanım sunmaktadır:

Siyaset, farklılaşan çıkarların, iktidardan onlara bütün bir toplumun refahı ve varlığının devamı için taşıdıkları önemle orantılı bir pay vererek, belirli bir kurallar bütününü içinde uzlaştırılması faaliyetidir (Crick, [1992] 2000:).

Bu yaklaşıma göre siyasetin anahtarı, iktidarın yaygın biçimde dağıtılmasıdır. Crick, çatışmanın kaçınılmaz olduğunu kabûl ede-rek, sosyal grup ve çıkarların basitçe ezilip ekarte edilemeyeceğini, iktidara sâhip olduklarında uzlaşabileceklerini ileri sürmüştür. Bu nedenle Crick, siyaseti “düzen probleminin şiddet ve zorlama yeri-ne uzlaşmayla çözümü” olarak tasvir etmektedir. Bu tür bir siyaset yaklaşımı, liberal-rasyonalist ilkelere derin bir bağlılığı yansıtmakta-dır. Toplumun uzlaşması mümkün olmayan bir çatışmadan ziyâde mutabakatla karakterize edilebileceğine ve müzakere ve tartışmanın faydasına sağlam bir inanca dayanmaktadır. Diğer bir ifadeyle uzlaşmazlıklar, yıldırma ve şiddete başvurmaksızın çözülebilir. Bununla beraber Crick’in siyaset anlayışı, Batılı plüralist (çoğulcu) demokrasilerde mevcut siyaset biçimine yönelik güçlü bir eğilimi ifade ettiği şeklinde eleştirilmiştir. Bu eleştiriye göre Crick siyaseti, seçim tercihi ve parti rekabetiyle özdeşleştirmektedir. Sonuç olarak onun modelinin, örneğin tek par-tili devletler veya askerî rejimler hakkında söyleyebileceği çok az şey vardır.

Bu siyaset yaklaşımı aşikâr bir şekilde olumlu niteliktedir. Siyaset hiç şüphesiz ütopik bir çözüm değil (uzlaşma sadece bir tarafın tam olarak tatmin olmasına izin verilmemesi, tüm taraflar tarafından tâvizler verilmesi anlamına gelir), kan dökme ve zâlimlik gibi alternatiflere karşı açık bir tercihi ifade etmektedir. Bu anlamda si-yaset medenî ve medenileştirici bir güç olarak görülebilir. İnsanlar bir faaliyet ola-rak siyasete saygı duymaya teşvik edilebilir ve kendi toplumlarının siyasî hayatına dâhil olmaya hazırlanabilir. Fakat siyaseti bir ödün vermek ve uzlaşmak süreci ola-rak anlamanın ister istemez sinir bozucu ve zor olması (çünkü bunu yapmak başka-larının fikirlerini dikkatle dinlemeyi gerektiriyor), gelişmiş dünyanın çoğu yerinde demokratik siyasete dair gelişen bir inanç kaybı oluşmasına katkı sağlamış olabilir. Stoker’ın (2006) da dediği gibi, “Siyaset hayal kırıklığına uğratmak için tasarlan-mıştır; sonuçları çoğu zaman karmakarışık, anlaşılması güç ve asla nihai değildir.” Bu, kitabın son bölümünde geri döneceğimiz bir sorundur.

Mutabakat (Konsensüs)

Mutabakat kelimesi anlaşma manâsındadır; ama anlaşmanın özel bir türüne işaret eder. Mutabakat her şeyden önce geniş bir uzlaşmayı ifade eder; ve uzlaşmanın içeriği geniş bir bireyler veya gruplar bütünü tarafından kabûl edilmektedir. İkinci olarak, tam ve kesin bir uz-laşma değil, temel veya başlıca ilkeler konusunda bir uzlaşma vardır. Diğer bir ifadeyle bir mu-tabakat, vurgular veya ayrıntılar konusunda hem fikir olmamaya izin verir. Usûle ilişkin mutabakat, kararların istişare ve pazarlık yoluyla alınması konusunda bir istekliliği ifade eder. Öze ilişkin mutabakat ise, temel siyasî hedefler hakkındaki uzlaşmada ifadesini bulan, iki veya daha fazla siyasî partinin ideolojik pozisyonlarındaki çakışmadır. Öze ilişkin mutabakat ise, geniş siyaset amaçları hakkındaki anlaşmayı ifade eden ideolojik pozisyonlardaki çakışmadır.

Kavramlar

Bir terim kitabın ana metnindeki bir kutuda daha geniş bir şekilde tartışıldığında, Sözlük’teki tanımın sonunda bir sayfaya referans verilmektedir.

Açık devlet (Open government): Bilginin devletten temsil organlarına, kitle medyasına ve seçmenlere, halkın “bilme hakkı” na dayalı olarak, serbestçe akması.

Adâlet (Justice): Her bireye hak ettiğinin ve-rileceği şekilde, ödüllerin ve cezaların ahlâkî bakımdan haklılaştırılabilir şekilde dağıtılması (verilmesi).

Adem-i Merkezîleşme (Decentralization): Güç ve yetkilerin ulusal organlardan transferi yoluyla yerel özerkliğin yayılması.

Akılsalcılık [Rasyonalizm] (Rationalism): Dünyanın, insan aklının toplumun rasyonel yapısıyla ilgili varsayımlara dayalı olarak kulla-nılmasıyla anlaşılabileceği ve izah edilebilece-ği inancı.

Alt sınıf (Under class): Bir maddî ve kültürel mahrumiyet yüzünden sosyal ve politik ola-rak marjinalleştirilmiş insanlar.

Anarşi (Anarchy): Kelime anlamı olarak, ku-ralsızlık; anarşi, çoğu zaman, kötüleyici an-lamda, istikrarsızlığı ve hatta kaosu kastetmek için kullanılır.

Anarşizm (Anarchism): Devletin ilga edilme-sini ve siyasal otoritenin açıkca red dedilmesi-ni savunan, özgürlük ve eşitlik ide aline kesin bağlılığa dayanan bir ideoloji.

Anayasa (Constitution): Devlet kurumlar ının görevlerini, güçlerini (yetkilerini) ve fonksi-yonlarını tâyin eden ve devlet ile bireyler ara-

sındaki ilişkileri tanımlayan kurallar dizisi.

Anayasacılık (Constitutionalism): Bir anaya-sanın varlığı ve iktidarın parçalanması yoluyla tesis edilen sınırlı devlet teori ve pratiği.

Anayasal devlet (Constitutional devlet): Yetkilerini sınırlayan ve bireysel özgürlüğü koruyan bir hukukî ve kurumsal sınırlamalar çerçevesinde işleyen devlet.

Anayasal hukuk (Constitutional law): Devlet organları ve devlet ile birey arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk.

Anomi (Anomie): Değerlerin ve norma-tif kuralların, genellikle tecrit, yalnızlık ve manâsızlıkla beraber olacak şekilde, zayıfla-ması.

Anti-parti partiler (Antiparty parties): Parla-menter (parlamentodaki) uzlaşmaları redde-derek ve popüler mobilizasyonu vurgulaya-rak geleneksel parti politikasını reddetmeye yönelen partiler.

Anti-politika (Antipolitics): Resmî ve yerleşik siyasal süreçlerle ilgili, katılmamada, anti sistem partilerine destekte veya doğrudan eyleme başvurmada yansıyan (yansıtılan) hayâl kırıklığı.

Anti-Semitizm (Anti-Semitism): Yahudilere yönelik peşin hüküm ve nefret; anti-Semi-tizm dinî, ekonomik ve ırksal biçimler alabilir.

Asya değerleri (Asian values): Asya toplum-larının tarihî, kültürel ve dinî zeminini (arka planınıbackground) yansıttığı var sayılan de-ğerler; örnekler sosyal âhengi, otoriteye say-gıyı ve aileye inancı kapsar.

Siyasal Terimler Sözlüğü

A

562


Aşırı serbestlik (Licence): Aşırı özgürlük; di-ğerlerini veya hukuku istismar etme veya say-mama.

Atina demokrasisi (Athenian democracy): Kitle toplantılarına ve kamu ofislerinin kura veya rotasyon yoluyla tahsisine dayanan bir doğrudan demokrasi biçimi.

Atomizm (Atomism): Toplumun büyük ölçü-de kendi kendine yeterli bireylerden müte-şekkil olduğu inancı veya sosyal bozulma veya tecrit eğilimi.

Antroposentrizm (Anthropocentrism): İn-san ihtiyaçlarının ve çıkarlarının (ilgilerinin) üstün bir ahlâkî ve felsefî öneme sâhip oldu-ğu inancı; ekosentrizmin tersi.

Askerî endüstriyel kompleks (MilitaryIn-dustrial complex): Silâhlı güçler ve savunma endüstrileri arasında, askerî har camaları artır-ma ortak arzusuna dayalı bir ilişki.

Askerî rejim (Military regime): Siyasî ma-kamların kişinin askerî hiyerarşideki yerine göre tahsis edildiği rejim.

Ataerkillik (Patriarchy): Kelime olarak baba tarafından yönetim; genel olarak toplumda erkek hâkimiyeti ve kadınların tâbi olması.

Avrupa komünizmi (Euro communism): Komünizmin, Marksizmi liberal demokratik ilkelerle karıştırmaya teşebbüs eden, radi ra-dikallikten uzaklaştırılmış bir biçimi.

Ayrılıkçılık (Separatism): Bir politik yapı dan bağımsız bir devlet kurma amacıyla ayrılma arayışı.

B

Bakan Sorumluluğu (Bireysel Sorumluluk) (Ministerial Responsibility): Bakanların emir-lerindeki memurların davranışlarından (ve hatalarından) sorumlu veya hesaba çekilebilir olduğu yolundaki doktrin.

Balkanizasyon (Balkanization): Bir politik bi-rimin (Balkanlarda çoğu zaman olduğu gibi)

bir düşman varlıklar kümesi olacak şekilde parçalanması.

Baskı (Repression): Dâimî korkutma veya açık şiddet yoluyla hâsıl edilen tâbi olma durumu.

Baskı grubu (Pressure group): Bkz. Çıkar gru-bu.

Başbakan (Pirime minister): Hükümetin, gücü (iktidarı) Meclisteki en büyük partinin (veya ko-alisyon partilerinin) liderliğinden kaynaklanan başı.

Başbakan hükümeti (Primeministerial gov-ernment): Bir hükümet sistemi, ki bu sistemde yürütme iktidarı, kolektif kabine hükümetinin ona tâbi kılınması yoluyla, başbakanın elinde toplanır.

Başkan (President): Resmî devlet başkanı, monarkın cumhuriyet sistemindeki eşiti; yü-rütme başkanları hükümetin başı olarak da görev yapar.

Başkanlık (Presidentialism): Bir yürüt meci başkan tarzında, partilerden veya diğer hükü-met organlarından ayrı (disengaged) kişisel-leştirilmiş liderlik.

Başkanlık hükümeti (Presidential govern-ment): Bir devlet sistemi, ki, bu sistemde yü-rütme otoritesi, makamı politik ve anayasal olarak yasamadan ayrı olan bir başkanın elin-de toplanır.

Belirlenimcilik (Determinism): İnsan dav-ranışlarının ve tercihlerinin bütünüyle hâricî faktörler tarafından belirlendiği inancı; belir-lenimcilik hür iradenin bir mit olduğunu ima eder.

Bilim (Science): Fenomenlerin tekrarlanabilir deneyler, gözlemler ve çıkarsamalar yoluyla güvenilebilir açıklamalarını geliş tirmeyi he-defleyen çalışma alanı.

Bilimizm (Scientism): Bilimsel metodun gü-venilir bilgi elde etmenin yegâne kaynağı olduğu ve bütün öğrenme alanlarına uygu uygulanabileceği inancı.

563

Andrew Heywood / Siyaset Siyasal Terimler Sözlüğü

Birarada yaşama (Cohabitation): Başkanın rakip bir parti veya partiler tarafından kontrol edilen bir hükümet ve meclis ile çalışmak zo-runda olduğu yarı başkanlık sistemi.

Bireycilik (Individualism): Bireysel insanın her sosyal gruptan veya kolektif organdan (body) daha önemli olduğu inancı.

Bireysel sorumluluk (Individual Responsibi-lity): Bkz. Bakan sorumluluğu.

Birlik (Association): Gönüllü davranışla kurul-muş, paylaşılan çıkarları ve ortak ilgileri yansı-tan bir grup.

Bonapartizm (Bonapartism): Kişisel liderlik-le muhafazakâr milliyetçiliği birleş tiren bir devlet biçimi; Marksistlere göre Bonapartizm devletin nisbî özerkliğini yansıtır.

Burjuva (Bourgeoise): Bir kapitalist toplu-mun yönetici sınıfına verimli zenginliğin sâhiplerine işaret eden bir Marksist terim.

Burjuva ideolojisi (Bourgeois ideology): Ka-pitalist toplumun çelişkilerini gizleyerek bur-juvanın çıkarlarına hizmet eden fikirlere ve teorilere delalet eden bir Marksist terim.

Bükme (Spin): Bilginin arzu edilen sonucu olmayı sağlayacak şekilde sunulması veya “gerçek” hakkında çok tutumlu (ekonomik) davranmak.

Bürokrasi (Bureaucracy): Kelime olarak, me-murların yönetimi; devletin idarî cihazı veya, daha geniş anlamda, bir rasyonel ve kuralyö-netimli organizasyon biçimi.

Büyük devlet (Big government): Genellikle ekonomik idareyi ve sosyal regülasyonu ima ettiği düşünülen, müdahaleci devlet.

Büyük güç (Great power): Hiyerarşik devlet sisteminde en güçlüler arasında yer aldığı düşünülen ve bu küçük devletler üzerindeki etkisinde yansıtılan bir devlet.

C-Ç

Causus (Causus): Parti üyelerinin seçim deki adayları belirlemek veya formel görüşmeler-den önce yasama tekliflerini tartışmak için düzenlediği toplantı.

Cumhuriyetçilik (Republicanism): Siyasî oto-ritenin nihaî olarak halkın rızasından kaynak-lanaması ilkesi; monarşi ve hanedanlık ilkele-rinin reddi.

Cunta (Junta): Kelime olarak, bir konsey; ik-tidarı bir devrim veya kudeta ile ele geçiren (genellikle askerî) birlik.

Çarpan (Multiplier): Toplam talepteki bir artı-şın, bütün ekonomide dolaşmasıyla, millî geli-re artan bir etkiye sâhip olması mekanizması.

Çatışma (Conflict): Muhalif güçler arasında fi-kirlerin, tercihlerin, ihtiyaçların ve çı çıkarların farklılığını yansıtan rekabet.

Çevrecilik (Ecologism): İnsan cinsi ve doğal dünya arasında bir bağ olduğuna ve ekosis-temin sağlığının insan ihtiyaçlarına nispetle üstünlük taşıdığına inanan bir ideoloji.

Çıkar (Interest): Bir bireyin veya gru bun yararı-na olan şey; çıkarlar (istek ve tercihlerden farklı olarak) genellikle, ‘’hissedilen’’ den farklı şekilde, objektif veya ‘’gerçek’’ olarak kabûl edilirler.

Çıkar grubu (veya baskı grubu) (Interest group or pressure group): Hükümetin siya-salarını veya davranışlarını etkilemeyi hedef-leyen bir organize birlik; çıkar grupları sekter-yen veya teşvik edici olabilir.

Çoğulcu demokrasi (Pluralist democracy): Or-ganize grupların popüler talepleri ifade etme ve hükümetin cevap vermesini temin etme kapa-sitesi yoluyla işleyen bir demokrasi türü.

Çoğulculuk (Pluralism): Çeşitlilige veya ço-ğulculuğa bir inanç veya bağlılık; veya, mo-dern toplumlarda iktidarın yaygın ve eşitsiz biçimde dağıtıldığı teorisi.

Çoğunlukçuluk (Majoritarianism): Önceliğin

564


çoğunluğun isteğine (iradesine) göre belir-lendiği bir teori veya pratik.

Çok-kutupluluk (Multipolarity): Üç veya daha fazla güç merkezinin mevcut olduğu bir ulus-lararası sistem, ki bu sistem akışkanlık ve, belki, istikrarsızlık lehine bir peşin hüküm yaratır.

D

Dadı devlet (Nanny state): Yoğun sosyal yükümlülükleri olan devlet; terim refah prog-ramlarının yersiz (gereksiz) ve bireyi alçaltıcı olduğunu ima eder.

Davranışçılık (Behaviouralism): Sosyal teori-lerin, araştırma için rakamsal data sağlayarak, ancak (yalnızca) gözlemlenebilir davranış te-melinde inşa edilebileceği inancı.

Değer (Value): Bireyler veya gruplar için kabûllenilmiş bir standart öngören bir ahlâk il-kesi.

Demagog (Demagogue): Kitleler üzerindeki kontrolü isterik heyecanları kamçılamaya da-yanan siyasî liderlik.

Demir üçgen (Iron triangle): İdarî organları, yasama komisyonlarını ve çıkar gruplarını bir araya getiren, tipik olarak ABD’de bulunan bir siyasa ağı.

Demokrasi (Democracy): Halk tarafından yö-netim; demokrasi hem halk katılımını hem de halk yararına yönetimi kapsar ve çeşitli biçim-ler alabilir.

Demokratik eksik (Democratic deficit): Yürüt-me organlarının halk meclislerine sorumlu ol-masının eksikliği veya popül katı lımda yetersiz fırsatlar.

Demokratizasyon (Democratization): Bil-hassa temel hürriyetleri veren ve popüler ka-tılımı ve seçimsel tercihi genişletmeyi getiren liberal demokratik reformun ilerlemesi.

Deneyimcilik (Empiricism): Tecrübenin bil bilginin yegâne temeli olduğu ve bundan dolayı bütün hipotezlerin ve teorilerin göz-

lem ve deneyle sınanması gerektiği inancı.

Deneyimci/Deneysel (Empirical): Gözlem ve deneye dayalı; ampirik bilgi duyusal bilgi ve tec rübeden kaynaklanır.

Departmentalizm (Departmentalism): Devlet ofislerinin (birimlerinin) kendi men faatlerinin peşinden gitme ve siyasal kontrole veya daha geniş idarî disipline direnme eğilimi.

Detant (Dé ten te) (Fransızca): Kelime olarak, gevşeme; daha evvel birbirlerine hasım olan-lar arasındaki gerilimin gevşemesi.

Devlet (State): Tanımlanmış bir coğrafî alan-da egemen yönetim tesis eden, kendisinin meşru şiddet kullanma tekeli tarafından ka-rakterize edilen bir siyasî birlik.

Devletçilik (Statism): Devletin problemleri çözmenin ve ekonomik ve sosyal ge lişmeyi garanti etmenin en münasip aracı olduğu inancı.

Devlet başkanı (Head of state): Devletin li-der temsilcisi, genellikle bir başkan veya mo-narktır; esas itibariyle sembolik öneme sâhip bir unvan.

Devletlerarasıcılık (Intergovernmentalism): Devletler arasında egemen ba bağımsızlık te-melinde vuku bulan karşılıklı eylemetkileşim.

Devlet kapitalizmi (State capitalism): Ka-pitalist sınıf ilişkilerini, ekonomik gücü parti-devlet elitinin ellerinde yoğunlaştırarak taklit eden (tekrarlayan) devlet sâhipliği sistemi.

Devlet kilitlenmesi (Government gridlock): Devlet içindeki kurumsal hasımlıktan veya çatışan kamusal taleplere cevap verme (ta-lepleri karşılama) teşebbüsünden doğan felç oluş hâli.

Devlet sosyalizmi (State socialism): Devle-tin, teorik olarak halkın çıkarına hizmet ederek ekonomik hayatı kontrol ettiği ve yönlendir-diği sosyalizm biçimi.

Diğergamlık (Altruism): Başkalarının refahı

565


hakkında, ya aydınlanmış kişisel çıkara veya ortak bir insanîyetin kabûl edilmesine dayalı bir ilgi.

Diktatörlük (Dictatorship): Tek bir kişi tara-fından yönetim; iktidarın denetimsiz ve keyfî kullanımı.

Diyalektik (Dialectic): Rekabet eden iki güç arasındaki, daha üst bir gelişme safhasına yol veren, karşılıklı etkileşim süreci.

Diyalektik materyalizm (Dialectical materi-alism): Marksizmin, Ortodoks komünist ülke-lerde entelektüel hayata hükmeden kaba ve determinist biçimi.

Doğa durumu (State of nature): Siyasal otoritenin ve birey üzerinde formel (hukukî) kontrollerin bulunmadığı toplum; genellikle teorik bir cihaz olarak kullanılır.

Doğal aristokrasi (Natural aristocracy): Kabi-liyet ve liderliğin tabiî ve fıtrî olduğu ve gay-retle veya kendi kendini yetiştirmeyle kazanı-lamayacağı fikri.

Doğal haklar (Natural rights): İnsanlar için esas (ve bu nedenle onlardan alınamayacak) olan Tanrıvergisi haklar.

Doğal hukuk (Natural law): İnsan yapımı kanunların uyduğu veya uyması gereken bir ahlâk sistemi; doğal hukuk üniversal davranış kuralları kor.

Doğrudan demokrasi (Direct democracy): Halkın kendi kendini yönetimi, ki, bu, va-tandaşların devlet görevlerine doğrudan ve dâimî katılımıyla karakterize edilir.

Doğrudan eylem (Direct action): Anayasal ve yasal çerçevenin dışında yapılan siyasal eylem (davranış); doğrudan eylem pasif dire-nişten terörizme kadar gidebilir.

Düzen (Order): Bilhassa kişisel güvenlik ve kamu güvenliği ile ilişkilendirilen istikrarlı ve öngörülebilir bir davranış kalıbı.

E

Egemenlik (Sovereignty): Mutlak ve sınırsız iktidar; egemenlik ya üstün hukukî otorite veya meydan okunamaz siyasal güç ima eder.

Ekoloji (Ecology): Yaşayan organizmalarla onların çevreleri arasındaki ilişkiyi inceleyen dal; ekoloji tabiatın unsurlarının birbirine bağlılığını vurgular.

Ekosentrizm (Ecocentrism): İnsan ihtiyaçla-rının giderilmesinden ziyâde ekolojik denge-nin muhafaza edilmesine öncelik veren teorik yönelim.

Elit (Elite): Güç, zenginlik veya itibar elinde yoğunlaşan bir azınlık.

Emperyalizm (Imperialism): Bir dev devletin iktidarını veya yönetimini onun sınırlarının öte-sine yayma (uzatma) siyaseti ve uygulaması; emperyalizm bir yayılma ideolojisi olabilir.

Emperyal aşırılık (Imperial overreach): Em-peryal yayılmanın, daha geniş askerî sorum-luluklar iç ekonominin büyümesini aş tıkça sürdürülemez olma eğilimi.

Endüstriyelizm (Industrialism): Geniş öl-çekli fabrika üretimine ve amansız sermâye birikimine dayanan bir ekonomik teori veya sistem.

Eski Rejim (Ancien Régime) [Fransızca]: Kelime olarak, eski düzen; genellikle Fransız Devrimi’nden önceki mutlakıyetçi yapıyla bağlantılandırılır.

Eşitlik (Equality): “Aynılık’’tan ziyâde yeknesak (uniform) taksim ilkesi; eşitlik haklara, fırsatla-ra veya sonuçlara uygulanabilir.

Eşitlikçilik (Egalitarianism): Eşitliği teşvik etme arzusuna dayalı bir teori veya pratik; veya eşitliğin temel politik değer olduğu inancı.

Etnik grup (Ethnic group): Bir ortak kültürel ve tarihî kimliği paylaşan, tipik biçimde ortak atala-

566


ra inançla bağlantılandırılan, bir grup insan.

Etnik milliyetçilik (Ethnic nationalism): Esas itibariyle şiddetli bir etnik özellik duygusu ve bu özelliği muhafaza etme arzusu tarafından beslenen bir milliyetçilik biçimi.

Etnik temizleme (Ethnic cleansing): Genel-likle soykırım (jenosid) için bir örtmece olarak kullanılan, yabancı halkların zorla kovulması veya yok edilmesi.

Etnisite (Ethnicity): Ayrı bir halka, kültürel gruba veya coğrafî alana bağlılık duygusu; ırksal olmaktan ziyâde kültürel bağlar.

Etnosentrizm (Ethnocentrism): Bir kültürden çekilen (alınan) değerlerin ve teorilerin diğer gruplara ve halklara uygulanması; etnosent-rizm peşin hüküm ve çarpıtma ima eder.

F

Faşizm (Fascism): Anti-rasyonalizme, ça tış-maya, karizmatik liderliğe, elitizme ve aşırı milliyetçiliğe inanca dayanan bir ideoloji; Fa-şizm (faşizmden farklı olarak büyük F ile) özel-likle İtalya’daki Mussolini rejimine işaret eder.

Fayda (Utility): Kullanım değeri, maddî tüke-timden kaynaklanan tatmin.

Faydacılık (Cetilitarianism): Hazzı “iyi” ve acıyı “kötü” ile eşitleyen ve en fazla sayıda insanın azamî mutluluğunu hedefleyen bir ahlâk fel-sefesi.

Federalizm (Federalism): İktidarın ege men-liğin merkezî (genellikle ulusal) organlarla çevre organlar (yapılar) (bodies) arasında paylaşılmasına dayalı olarak bölgesel olarak dağıtılması.

Feminizm (Feminism): Kadının sosyal rolünü artırmayı hedefleyen ve çoğu durumda top-lumsal cinsiyet eşitliğine kendini adayan bir ideoloji.

Feodalizm (Feudalism): Sâbit sosyal hi yerar-şiler ve katı bir yükümlülükler kalıbı tarafın-dan karakterize edilen bir tarım temelli üretim

sistemi.

Franchise (Franchise): Oy verme hakkı.

G

Gece bekçişi devlet (Night watchman state): Esas itibariyle iç düzenin ve kişi güvenliğinin sağlanmasıyla bağlantılı minimal görevlere sâhip devlet.

Gelenek (Tradition): Kurumların, değer lerin ve pratiklerin bir nesilden öbürüne naklinde yansıtılan, geçmişin devamlılığı.

Gemeinschaft [Almanca]: Cemaat; orga nik bağlara ve karşılıklı saygıya dayanan sosyal bağlar.

Genel irade (General will): Bir kolektif yapı-nın (body), ortak iyiye eşit, gerçek çıkarları (ilgileri); her bireyin kendisini gözetmeden davranması hâlinde, herkesin iradesi.

Geri çağırma (Impeachment): Bir kamu gö-revlisinin kişisel veya meslekî olarak yanlış davranması hâlinde yerinden alınması resmî süreci.

Gerrymandering: Seçim bölgelerinin sınırla-rının bir partinin veya bir adayın menfaatine olacak şekilde manipüle edilmesi.

Gesellschaft [Almanca]: Birlik; menfaatlerin çakıştığı kabûlüne dayalı sunî ve sözleşmeye bağlı bağlar.

Gerçek (Fact): Tecrübe veya gözlem tarafın-dan doğrulanan hakikat; olmuş olduğu veya olgu olduğu bilinen şey.

Geri alma (Recall): Seçmenlerin tatmin ver-meyen (tatmin edici olmayan) kamu görevli-lerini hesap vermeye çağırması ve en sonun-da görevden uzaklaştırması .

Glasnost [Rusça]: Kelime olarak, açıklık; san-sürün ve kültürel baskının hafiflemesi.

Güç dengesi (Balance of power): Devletler arasında saldırganlık ve yayılmacılığı, bunları

567


imkânsız hâle getirerek sınırlamaya meyilli (is-tidatlı) karşılıklı davranış kalıbı.

Gündem belirleme (Agenda setting): Hangi konuların tartışılacağını kontrol ede rek veya onlar arasında bir öncelik sırası tesis ederek siyasa tartışmalarını belirleme kabiliyeti.

H

Haklar (Rights): Belirli şekilde muamele gör-me hukukî veya ahlâkî hakkı; sivil haklar insan haklarından farklıdır.

Haklar Bildirgesi (Bill of rights): Bireyin hak-larını ve özgürlüklerini belirleyen ve böylece sivil özgürlüğün hukukî boyutlarını tanımla-yan anayasal doküman.

Halk egemenliği (Popular sovereignty): Hal-kın iradesinden daha yüksek bir otorite bu-lunmadığı ilkesi (klâsik demokrasi kav ramının temeli).

Halkçılık (Populism): Kitlelerin içgü dülerinin siyasal davranışın yegâne meşru rehberi olduğu inancı; veya, popüler içgüdülere, gücenmelere ve beklentilere müracaat eden bir hareket.

Hareketsizlik (Immobilism): Mecliste ve (muh-temelen) toplumda çok bölünmenin sebep olduğu, güçlü bir yürütmenin yok luğundan doğan siyasal felç oluş.

Hegemonya (Hegemony): Bir sistemin bir unsurun diğerleri üzerindeki üstünlüğü veya hâkimiyeti; Marksistlere göre hegemonya ideolojik tahakkümü ihtiva eder.

Hesap verebilirlik (Hesaba çekilebilirlik) (Ac-countability): Cevap verirlilik; daha yüksek bir otoriteye davranışını izah etme görevine sâhip olma ve daha yüksek bir otoritenin gö-zetleme ve murakabesine tabî olma.

Hiyerarşi (Hierarchy): Sosyal pozisyonların ve statülerin sıralanması; hiyerarşi, pozisyo-nunun bireysel yetenekle bağlantısız olduğu sâbit ve yapısal bir eşitsizlik ima eder.

Hizip (Fraction): Daha geniş bir yapı, genel-

likle bir parti içindeki bir grup; bir hizip ortak siyasa taahhütleri veya ortak ideolojik eğilim-ler tarafından ayırt edilir.

Hizipçilik (Fractionalism): Bir parti veya hü-kümet içinde hiziplerin artması, veya hizipçi hasımlık veya iç kavganın keskinleşmesi.

Hıristiyan demokrasi (Christian democracy): Avrupa muhafazakârlığı bün yesinde, sosyal piyasa ve vasıflı devlet müdahalesi tarafından karakterize edilen bir ideolojik gelenek.

Hukukun hâkimiyeti (Rule of law): Bütün ey-lem veya davranışların içinde yer alacağı bir çerçeve inşa etme anlamında hukukun “yö-netme” ilkesi.

Hükümet darbesi (Coup d’etat) (Fransızca): İktidarın, (bir devrim veya isyanda olduğun-dan farklı olarak) bir küçük grup tarafından gerçekleştirilen kanun ve anayasa dışı eylem-le ele geçirilmesi

I-İ

Irk (Race): Diğer insan gruplarından (teorik olarak) fizikî veya biyolojik farklarla ayırt edi-len bir insan grubu.

Irkçılık-Irksalcılık (Racism – Racialism): Siyasî ve sosyal organizasyonun ırk kategorilerine dayanması gerektiği doktrini; ırkçılık diğer ırk-ların mensuplarına yönelik peşin hükme veya düşmanlığa işaret edebilir.

İç savaş (Civil war): Bir devlet (ülke) içinde siyasal bakımdan organize olmuş gruplar arasındaki silâhlı çatışma, iç savaş genellikle devletin kontrolü veya yeni bir devlet kurmak için yapılır.

İçselleştirme (Indigenization): Yabancı eşya-ların ve pratiklerin mahallî ihtiyaçlara ve du-rumlara uyarlanma süreci.

İdare (Administration): Siyasayı koordine etme veya yürütme (icra etme) görevi; daha dar anlamda, bilgiyle ve parasal kontrolle meşgul olma.

568


İdare hukuku (Administrative law): Yürütme gücünün kullanılmasını ve siyasa uygulama-larını düzenleyen hukuk.

İdealizm (Idealism): Ahlâkın ve ideallerin önemini vurgulayan bir siyaset görüşü; idea-lizm, felsefî olarak, Fikirlerin maddî dü dünya-dan daha ‘’gerçek’’ (real) olduğunu ima eder.

İdeal-tip (Ideal type): Bir karmaşık realiteden bir mantıkî aşırılığın takdimi yoluyla anlam çı-karmak için dizayn edilen zihnî yapım.

İdeoloji (Ideology): Bazı tür organize politik davranış için temel sağlayan, az çok tutarlı fi-kirler seti.

İktisadî insan (Economic man): Bir insan doğası modeli, ki bu model maddî tatmin peşinde kişisel çıkara dayalı koşuşu vurgular ve bireyleri fayda maksimizasyoncuları olarak görür.

İktisadî liberalizm (Economic liberalism): Piyasanın, doğal olarak genel refah ve herkes için fırsat eşitliği yaratmaya meyilli, kendi ken-dini düzenleyen bir mekanizma olduğu inancı.

İki-meclislilik (Bicameralism): Mecliste (eşit) iki kamaranın (meclisin) varlığı yoluyla tesis edilen, yaşama gücünün parçalanması; sınırlı devlete ulaşmanın bir yolu.

İktidar (power): Diğerlerinin davranışlarını, tipik olarak ödüllendirme veya cezalandırma gücü yoluyla, etkileme yeteneği.

İlâhî hak (Divine right): Dünyevî yöneticilerin Tanrı tarafından seçildiği ve bu yüzden ititraz edilmesi imkânsız bir otorite kullandığı yolun-daki doktrin, monarşik mutlakıyetçilik için bir savunma.

İmparatorluk (Empire): Zor veya zor teh teh-didi ile bir arada tutulan farklı kültürler, etnik gruplar ve milliyetlerden müteşekkil siyasal hâkimiyet yapısı.

İnisiyatif (Initiative): Kamunun onun yoluyla yasama teklifleri yapmaya muktedir olabildiği bir referandum tipi.

İntegral milliyetçilik (Integral nationalism): Bireysel kimliği milletin kimliğine gömen yo-ğun ve hatta isterik milliyetçi heyecan.

İnsan hakları (Human rights): İnsanların in-san olmaktan dolayı sâhip olduğu haklar; üni-versal ve temel haklar.

İnsanî müdahale (Humanitarian interventi-on): Stratejik amaçlardan ziyâde insanî amaçlar için gerçekleştirilen askerî müdahale.

Insan doğası (Human nature): Bütün insan-ların aslî ve değişmez (sâbit) karakteri; ki bu karakter sosyal veya kültürel olarak üretilmek-ten ziyâde insanın fıtratından gelmektedir (fıtratına gömülüdür).

İstisnaîlik (Exceptionalism): Bir siyasal sis-temin kendisine mahsus veya eşsiz olan ve böylece daha geniş kategorilere uygulanma-sını sınırlayan veçheleri (özellikler

İşlevselcilik (Functionalism): Dev letin esas itibariyle insan ihtiyaçlarına cevap verici oldu-ğu yolundaki teori; bir bölgesel entegrasyon teorisi olarak sürecin yavaş yavaş ilerlemeci (incremental) ve pragmatik olduğuna işaret eder.

J

Jingoizm (Jingoism): Askerî yayılma ve em-peryal fetih tarafından kışkırtılan kamusal he-yecan havası.

K

Kabilecilik (Tribalism): Tipik olarak rakip gruplara yönelik düşmanlıkla beslenen, dar görüşlülük ve dışlayıcılıkla karakterize edilen grup davranışı.

Kabine (Cabinet): Formel ve düzenli olarak buluşan ve başbakan tarafından başkanlık edilen kıdemli bakanlar grubu; kabineler si-yasa belirleyebilir veya danışma organı nite-liğinde olabilir.

Kabine hükümeti (Cabinet government):

569


Bir hükümet biçimi, ki bu hükümet biçiminde yürütme gücü kabinededir. Her üye (teorik olarak) eşit tesire sâhiptir ve kolektif sorum-luluğa tâbidir.

Kadro (Cadre): Bir partinin îdeolojik bağlılık-ları ve yarıaskerî disiplinleriyle ayırt edilen elit üyeler grubu.

Kamu malları (Public goods): Üretilmesine katkıda bulunmayan kimselerin kullanmak-tan men edilemeyeceği mallar ve faydalar.

Kamu yararı (Public interest): Bir top luluğun (toplumun) genel veya kolektif yararları.

Kanun tasarısı (Bill): Taslak hâlinde teklif edilen kanun, tasarı meclisten geçerse kanun olur.

Kamu tercihi teorisi (Public choice theory): Rasyonel tercih teorisinin kamu mallarını te-miniyle ilgili bir alt dalı.

Kapitalizm (Capitalism): Zenginliğin bireysel olarak sâhiplenildiği ve ekonomik hayatın pi-yasa ilkelerine göre tanzim edildiği genel mal üretimi sistemi.

Kaplan ekonomiler (Tiger economies): Japonya’yı model almış, hızlı büyüyen ve ihrâcat yönelimli ekonomiler; meselâ, Güney Kore, Tayvan, Singapur.

Kardeşlik (Fraternity): Kelime olarak, kardeşlik; insanlararasında yoldaşlık ve sempati bağları.

Karizma (Charisma): Çekicilik veya kişisel güç; diğerlerinde sadakât, hissî bağımlılık ve hatta adanma yaratma kabiliyeti.

Kavram (Concept): Bir şey hakkındaki, genel-likle bir tek kelimede veya kısa bir sözde ifade edilen, genel fikir.

Keynezyenizm (Keynesianism): John Mar-nard Keynes Tarafından geliştirilen, genellikle tam istihdamla birlikte düşünülen ekonomik îdare teorisi veya siyasası.

Kişi kültü (Cult of personality): Bir politik li-derin bir kahraman veya Tanrıbenzeri bir figür

olarak sunulmasında kullanılan propaganda cihazı.

Kitle iletişim araçları (Mass media): Basılı veya elektronik yayaımcılık ve yayımcılıkta, iletişimi geniş ve farklılaştırılmamış bir izleyici kitlesine ulaştıran sosyal kurumlar.

Kitle toplumu (Mass society): Atomizm ve siyasî köksüzlük tarafından karakterize edilen bir toplum; kavram modern toplumlardaki kötümser trendleri vurgular.

Klientalizm (Clientalism): Hükümet (Dev-let) birimlerinin gözetlemekle veya regüle etmekle sorumlu oldukları müşteri (client) gruplarının çıkarlarına hizmet eder hâle gel-diği ilişki.

Koalisyon (Coalition): Ortak bir tehtit al gıla-ması veya kolektif enerjilerini kullanmak için bir araya getirilmiş rakip (hasım) siyasal aktör-ler grubu.

Koalisyon hükümeti (Coalition government): İktidarın, iki veya daha fazla parti arasında, aralarında bakanlıkların dağıtılmasına dayalı şekilde, paylaşıldığı hükümet.

Kolektif güvenlik (Collective security): Sal-dırganlığa bir grup devletin birleşik dav ranı-şıyla direnme teori ve pratiği

Kolektif sorumluluk (Collective responsibi-lity): Bütün bakanların hükümet siyasalarına alenî destek vermekle mükellef olduğu kabi-ne hükümeti doktrini.

Kolektivizasyon (Collectivization): Özel mül-kiyetin ortak veya kamusal sâhiplik lehine ilga edilmesi.

Kolektivizm (Collectivism): İnsanların ko-lektif davranış kapasitesine inanç, ki kolektif davranış kişinin kendisi için çaba gösterme-sine dayanmaz; kolektivizm sosyal entitelerin anlamlı olduğunu ima eder.

Komün (Commune): Zenginliğin ve ik tida-rın (gücün) paylaşılmasına dayanan ve aynı zamanda muhtemelen kişisel ve domestik

570


(iç) düzenlemelere de uzanan küçük ölçekli kolektif organizasyon.

Komünite (Cemaat/Topluluk) (Community): Bir sosyal grubun kolektif kimliğine dayalı bir ilke veya hissediş; yoldaşlık, sadakât ve gö görev bağları.

Komüniteryanizm (Cemaatçilik/Toplulukçu-luk (Communitarianism): Kişinin veya bire-yin ‘’azâde bireyler’’ (unencum bered selves) olmaması anlamında topluluğun içinde var hâle getirildiği inancı.

Komünizm (Communism): Mülkiyetin ortak sâhipliği ilkesi; komünizm genellikle Marksist prensiplere dayalı hareketleri veya rejimleri işaret eder.

Konfederasyon (Confederation): Her bir devletin bağımsızlığının, tipik olarak, tam itti-fakla karar alma tarafından garanti edilen ba-ğımsızlığını muhafaza ettiği, devletlerin sınırlı birliği.

Konfüçyanizm (Confucianism): Konfüçyus’un felsefesinden kaynaklanan (çıkan) insan ilişkile-rinde saygı ve sadakâti ve kişinin olgunlaşmasını vurgulayan ahlâk sistemi.

Kontroller ve dengeler (Checks and balan-ces): Hükümet (devlet) sistemleri içinde ku-rumsal parçalanmadan kaynaklanan (sonucu olan) iç gerilimler.

Kooperasyon (Cooperetion): Birlikte çalışma; hedeflere kolektif davranışla ulaşma.

Korporatizm (Corporatism): Organize olmuş menfaatlerin hükümet etme sürecine dâhil edilmesi.

Korumacılık (Protectionism): Kotalar ve târifeler gibi, yerli ürünleri korumak için di-zayn edilmiş ithalât sınırlamaları.

Kozmopolitanizm (Cosmopolitanism): Keli-me olarak bir dünya devleti inancı; daha ge-nel olarak, milletler arasında âhenk ve anlayışı geliştirmeye bağlılık.

Kökten-dincilik (Fundemantalism): Belirli ilkelerin temel ve meydan okunamaz “ger-çekler’’ olduğunu kabûl eden bir hareket veya düşünce tarzı.

Kötü idare (Maladministration): Kötü yöne-tim; güçlerin uygunsuz kullanımı, kuralların önyargılı uygulanması, prosedürleri izlemede başarısızlık, veya, basitçe, kifayetsizlik.

Kurul (Committee): Daha geniş bir yapıdan alınan üyelerden oluşan ve özgül görevler tevdi edilen bir küçük iş grubu.

Kuvvetler ayrılığı (Separation of powers): Devletin üç bağımsız dal tesis etmek yoluyla yasama, yürütme ve yargı gücünün birbirin-den ayrı olması gerektiği ilkesi

Kültür (Culture): Bir halkın tavırları, inançları, sembolleri ve değerleri; geniş anlamda, mi-rastan ziyâde öğrenme yoluyla elde edilen.

Kültürel milliyetçilik (Cultural nationalism): Ana vurguyu ayrı bir medeniyet olarak görü-len milletin yenilenmesine yapan milliyetçilik türü.

Küreselleşme (Globalization): Karmaşık bir karşılıklı bağlılık ağı; ki bu ağla hayat git tikçe artan ölçüde uzakta alınan kararlarca şekillen-dirilir.

L

Laiklik (Secularism): Dinin seküler (dünyevî) işlere sızmaması gerektiği inancı, ki genellikle kiliseyi devletten ayırma arzusunda yansıtılır.

Laissez-faire [Fransızca]: Kelime olarak, yap-maya (olmaya) bırakmak; devletin ekonomik hayata müdahale etmemesi ilkesi.

Leninizm (Leninism): Lenin’in Marksizme teorik katkıları, bilhassa devrimci veya öncü partiye inancı.

Liberal demokrasi (Liberal democracy): Bir düzenli ve rekabetçi seçimler sistemini ve sı-nırlı devleti birleştiren demokrasi biçimi; libe-ral demokrasi bir rejim tipidir.

571


Liberalizasyon (Liberelization): Devlet gücü üzerine iç ve dış kontrollerin konulması ve/veya özel teşebbüs ve piyasaya kayış.

Liberalizm (Liberalism): Bireycilik, Özgürlük, to-lerans ve rızaya bağlılığa dayalı bir ideoloji; mo-dern liberalizm klâsik liberalizm den farklıdır.

Liberteryenizm (Libertarianism): Genel likle kamu otoritesinin alanını daraltma teşebbüs-leriyle birleşmiş, bireysel özgürlüğün alanının maksimize edilmesi gerektiği inancı.

Liderlik (Leadership): Geniş bir insan grubu üzerinde meydana getirilen tesir veya diğer insanlarda itaat etme arzusunu kuvvetlendi-ren kişisel vasıflar.

Lobi (Lobby): Fiil: siyasa yapıcıları nezdinde temsiller yapmak; İsim: Siyasa sürecini etkile-yen bir menfaat grubu

M

Maddecilik (Materialism): Maddî ihtiyaçlar ve tatmin üzerinde bir vurgu; felsefî olarak, sa-dece maddenin ‘’hakikat’’olduğu inancı veya ekonomik faktörlerin tarihî açıklamalarda te-mel olduğu inancı.

Mahallî demokrasi (Local democracy): Hem mahallî otonomi fikrini hem de popüler temsil hedefini kapsayan bir ilke.

Makina siyaseti (Machine politics): Parti ‘’patronlarının’’ patronaj (himâye) ve îmtiyaz (avantaj) dağıtımı yoluyla bir kitle organizas-yonunu kontrol ettiği politika stili.

Makyavelizm (Machiavellianism): (Nicolo Machiavelli’nin ismiyle adlandırılan) genel-likle siyasal ve kişisel gelişme (advancement) hedefine yönelik hilekâr ve manipüle edici davranış

Mâlî politika (Fiscal policy): Hükümetin esas itibariyle toplam talebi etkilemeyi he defle-yen vergi ve harcama politikaları.

Manifesto (Manifesto): (Az veya çok ayrıntılı biçimde, bir partinin iktidara geldiği taktirde

takip edeceği siyaseti anlatan (açık layan) do-küman.

Marksizm (Marxism): Marx tarafından geliş-tirilmiş olan, tarihsel materyalizme, diyalektik değişime inançla ve sınıf analizinin kullanı-mıyla karakterize edilen teorik sistem.

McCharthyism (McCharthyism): 1950 ’lerde ABD’li senatör Joseph McCharty tarafından ‘’komünistlere’’ karşı cadı avlarının ve vicdan-sız soruşturmaların kullanılması.

McDonald’slaştırma (McDonaldization): Bir süreç, ki bu süreç yoluyla fastfood sektörüyle birlikte anılan (associated) global mal ve ticarî pazarlama pratikleri ekonomik sektörlerde gitgide daha fazla egemen olur.

Meritokrasi (Meritocrasy): Kabiliyetlilerin (ehliyetliler) yönetimi; ödüllerin ve pozis yon-ların (mevkilerin) yetenek temelinde dağıtıl-ması gerektiği ilkesi.

Merkantilizm (Mercantilism): Uluslararası ti-careti idarede ve refahı garanti etmede devle-tin rolünü vurgulayan bir ekonomik düşünce okulu.

Merkezîleşme (Centralization): Siyasî gücün veya hükümet otoritesinin ulusal se viyede toplanması.

Mesele (Issue): siyaset gündeminin bir parça-sı olarak kabûl edilen, üzerinde kamusal tar-tışma veya anlaşmazlıklar olan konu.

Meta-ideoloji (Meta-ideology): idolojik tar-tışmaların vuku bulabileceği zemini hazırla-yan daha yüksek veya ikinci sıra (second or-der) ideoloji.

Militarizm (Militarism): Amaçların askerî araçlarla elde edilmesi; veya askerî fikirlerin ve değerlerin sivil toplumun her yanına ya-yılması.

Milliyetçilik (Nationalism): Ulusu siyasî orga-nizasyonun merkezî ilkesi olarak kabûl eden bir ideoloji, milliyetçilik geniş bir idaeller ve hedefler yelpazesiyle birleştirilebilir.

572


Minimal devlet (Minimal state): Fonksiyon-ları iç düzenin ve mülkiyet haklarının muhafa-zasıyla sınırlandırılan devlet; bir “gece bekçisi” devlet.

Model (Model): Ampirik datanın önemli iliş-kileri ve karşılıklı etkileşimleri aydınlatarak an-layışı geliştirmek için teorik temsili.

Monarşi (Monarchy): devlet başkanlığı ma-kamının miras veya hanedan silsilesiyle dol-durulduğu bir yapılanma; monarşi mutlak veya anayasal olabilir.

Muhafazakârlık (Conservatism): Tory pa-ternalizminden Yeni Sağ’a kadar uzanan, ge-lenek, görev, otorite ve mülkiyete vurguyla karakterize edilen bir ideoloji.

Mutabakat/Konsensüs (Consensus): Temel ilkeler üzerinde, vurgu veya detay meselele-rinde ihtilâfa izin veren, genel bir uzlaşma.

Mutlakıyetçilik (Absolutism): Tipik olarak sı-nırsız yönetme hakkı iddiasına dayandırılan, mutlak devlet teori ve pratiği.

Müdahalecilik (Interventionism): Eko nomik hayatı regüle etmek veya idare etmek üzere tasarlanmış hükümet politikası.

Müsamahakârlık (Permissivenes): İnsan ların kendi ahlâkî tercihlerini yapmalarına müsaa-de etme istekliliği; müsamahakârlık otoriteli kurallar bulunmadığını varsayar.

Müteşebbiscilik (Entrepreneuralism): Ticarî risk almayla ve kâr yönelimli iş faaliyetiyle bağlantılı değerler ve pratikler.

Müzakereci Demokrasi (Deliberative De-mocracy): kamu yararını (çıkarını) tanımla-maya yardımcı olmak üzere tasarlanmış hü-kümet politikaları.

N

Nasyonal sosyalizm (veya Nazizm) (Natio-nal socialism): Hitler Almanyası’nda uygula-nan ve totaliter terör, soyları anti-Semitizm ve yayılmacı ırkçılık tarafından karakterize edilen

faşizm türü.

Negatif haklar (Negative rights): Bir sınırlan-mamış alanın varlığını gösteren ve böylece devletin sorumluluklarını denetleyen haklar.

Negatif özgürlük (Negative freedom): Mü-dahalesizlik (müdahale olmaması), bireyler üzerinde hâricî sınırlamaların olmaması; ba-zen “bir şeyden” özgürlük olarak görülür.

Neo-fonksiyonalizm (Neofunctionallism): İşlevselciliğin, bir alandaki bölgesel entegras-yonun “taşma” biçiminde daha ileri entegras-yon için baskı üreteceğini kabûl eden revize edilmiş bir türü.

Neo-idealizm (Neoidealism): Uluslararası politikada ahlâkın pratik değerini ve özellikle insan hakları ve ulusal bağımsızlığa saygıyı vurgulayan bir perspektif.

Neo-kolonyalizm (Neocolonialism): Bir yaban-cı bölge (toprak) üzerinde resmî politik yöne-timden (direction) ziyâde ekonomik (ve bazen kültürel) hâkimiyet yoluyla icra edilen kontrol.

Neo-korporatizm (Neocorporatism): Batı poliarşilerinde bulunan, organize menfaatle-re imtiyaz ve siyasa oluşturulmasına ku rum-sal katılma imkânı verilmesi eğilimi.

Neo-liberalizm (Neoliberalism): Klâsik eko-nominin güncelleştirilmiş, piyasa bireyciliğini ve minimal devletçiliğini önemseyen türü.

Neo-Marksizm (Neomarxism): Marksizmin belirlenimciliğini, iktisatın önceliğini ve pro-leteryanın imtiyazlı statüsünü reddeden türü.

Neo-muhafazakârlık (Neoconservatism): Sos-yal muhafazakârlığın, otoriteyi restore etmeyi ve geleneksel değerlere dönmeyi vurgulayan güncelleştirilmiş türü.

Neo-plüralizm (Neopluralism): Plüralizmin, piyasadaki dengesizlikleri ve özel iş âleminin oransız gücünü dikkate alan, yenilenmiş türü.

Neorealizm (Neorealism): Uluslararası ilişki-lerde güç siyasetini uluslararası sistemin yapı-

573


sal tahditlerine dikkat çekerek güç politikası modelini tâdil eden bir perspektif.

Nisbî temsil (Proportional representation): Partilerin mecliste toplam seçmen sayılarına göre temsil edildiği bir sistem veya ilke

Noblesse Oblige [Fransızca]: Kelime olarak, Asil-lerin sorumlulukları; genel terim lerle daha az ta-lihli ve daha az imtiyazlı olanlara rehberlik etme ve onları koruma sorumluluğu.

Nomenklatura [Rusça]: Bir tasdik edilmiş adaylar listesi üzerinden işleyen incelenmiş atamalar sistemi.

Normatif (Normative): Değerlerin ve davra-nış standartlarının öngörülmesi (konulması); “olandan” ziyâde “olması gere ken”.

O-Ö

Objektif (Objective): Gözlemcinin dışında olan, gösrerilebilir; hisler, değerler veya ön-yargılardan etkilenmemiş.

Oligarşi (Oligarchy): Azınlığın iktidarı veya hâkimiyeti

Ombudsman (Ombudsman): Vatan daşların haklarını korumak ve kötü yönetim iddialarını soruşturmak üzere devlet tara fından atanan memur (görevli)

Organizmacılık (Organicism): Toplumun bir organizma veya canlı bir varlık gibi işlediği inancı.

Ortaklık demokrasisi (Consociational de-mocracy): İktidar paylaşma ve bir dizi parti veya siyasal oluşum arasında yakın bir bera-berlikle işleyen bir demokrasi türü.

Otarşi (Autarky): Kelime olarak, kendi kendini yönetme; genellikle, ya uluslararası ticaretten veya sömürgeci yayılmacılıktan çekilmeyle meydana gelen, ekonomik kendi kendine yeterlilikle ilişkilendirilir (beraber düşünülür).

Otorite (Authority): Kabûl edilmiş itaat etme görevi temelinde diğerlerinin davranışını et-

kileme hakkı; otorite, geleneksel, karizmatik veya hukukîrasyonel olabilir

Otoriteryenizm (Authoritarianism): “Yu kar-dan yönetim” teori ve pratiğine inanç; otorite-nin yönetilenlerin rızasından müstakil olarak uygulanması

Oy hakkı (suffrage): Oy verme hakkı veya bu hakkın kullanılması.

Öncülük (Vanguardism): Proleteryayı dev-rimci kaderini gerçekleştirmeye (yerine ge-tirmeye) doğru öncülük ve rehberlik edecek parti ihtiyacına Leninist inanç.

Önyargı (Peşin hüküm) (Bias): Çoğu zaman bilinçsizce) insanî yargıyı etkileyen sempatiler veya peşin hükümler; ön yargı çarpıtmayı ima eder.

Örfî hukuk (Common Law): Âdete ve ön-cellerine dayanan hukuk; herkes için “ortak” oldugu varsayılan hukuk.

Özelleştirme (Privatization): Devlet varlıkla-rının, devlet sorumluluklarının daral tılmasını yansıtarak, kamudan özele transfer edilmesi.

Özerklik (Autonomy): Kelime olarak, kendi kendini yönetim; otonom bir kişi bir hâricî otoriteden bağımsız olması sayesinde rasyo-nel olarak kendi iradesine sâhiptir

Özgürlük (Freedom veya Liberty): Bireyin istedigi gibi düşünmesi veya davranması; özgürlük ya müdahesizlik (negatif özgürlük) veya kişisel sahsigelişim (pozitif özgürlük ima eder.

Öznel (Subjective): Gözlemciye hâricî bir kimsenin hisleri, değerleri ve fikirleriyle bağ-lantılı veya onlardan kaynaklanan.

P

Pan-nasyonalizm (Pan-nationalism): Farklı insanları yayayılmacılık veya siyasal dayanış-ma yoluyla birleştirmeye adanmış (hedefle-miş) bir milliyetçilik türü (‘pan’ hepsi veya her biri demektir).

574


Para politikası (Monetary policy): Bir devletin para arz ve talebi üzerindeki, prensip olarak fâiz oranları mekanizmasıyla uygulanan, etkisi.

Paradigma (Paradigm): Karşılıklı ilişkili değer-leri, teorileri ve varsayımları birleştiren (ihtiva eden) bir entelektüel çerçeve, ki bu çerçeve içinde bilgi arayışı gerçekleştirilir .

Parasalcılık (Monetarism): Enflasyona para arzında bir artışın sebep olduğu tearisi; çok fazla para az sayıda eşyayı takip eder.

Parlamenter demokrasi (Parliamentary democracy): Halk tarafından seçilen meclis aracılığıyla işleyen ve müzakerenin önemini vurgulayan bir demokrasi biçimi.

Parlamenter egemenlik (Parliamentary so-vereignty): Parlamentonun veya meclisin ka-nun yapma, iptal etme veya tâdil etme kabi-liyetinde yansıtılan mutlak ve sınırsız otoritesi.

Parlamenter hükümet (Parliamentary go-vernment): Hükümetin meclis veya parla-mentoda veya onlar aracılığıyla yürütme fonksiyonunun ifa ettiği ve dolayısıyla yasama ile yürütmeyi birleştiren bir sistem.

Parlamento (Parliament): Tartışma ve müza-kere için bir forum; parlamento meclis veya yasama organının aynısıdır.

Parti demokrasisi (Party government): Bir parti içindeki iktidarın geniş ve eşit şekilde dağılması veya onun seçilmiş üyelerinin elle-rinde temerküz etmesi ilkesi

Parti hükümeti (Party government): Bir partinin tek başına yönetmeye ve bir siyasa programını uygulamaya muktedir oldugu bir sistem

Parti sistemi (Party system): Siyasal partiler arasında, partilerin sayıları, hacim leri ve ide-olojik yönelimleri tarafından yapılandırılan (belirlenen) nispeten istikrarlı bir ilişkiler ağı.

Partizan hizasızlaşma (ayarsızlaşma) (Parti-san dealignment): Parti kimliğinin gücünün ve genişliginin seçmenin ucuculuğunda yan-

sıtılan zayıflaması

Pasifizm (Pacifism): Savaşın ve şiddetin bü-tün biçimlerinin esas itibariyle kötü oldugu için ilkeli biçimde reddedilmesi.

Paternalizm (Paternalism): Bir baba ile çocuk arasındaki (farazî) ilişkide olduğu gibi, kendi-lerine yardım etmeye muktedir olmayanlara ilgi ve ihtimam gösteren tavır veya siyasa.

Perestroika [Rusça]: Kelime olarak yeniden yapılanma; Sovyet sistemini bir komünist çer-çeve içinde liberalleştirme ve demokratikleş-tirme teşeb büssüne isabet eden bir slogan.

Piyasa (Market): Arz ve talep güçleri tarafın-dan şekillendirilen ve fiyat mekanizması tara-fından regüle edilen ticarî mübadele sistemi.

Piyasa sosyalizmi (Market socialism): Piyasa rekabeti çerçevesinde işleyen kendi kendini idare eden kooperatif varlıklara dayalı bir eko-nomik sistem.

Piyasalaştırma (Marketization): Ticarî mü-badeleye ve maddî kişisel çıkara dayanan ilişkilerin bütün ekonomiye ve muhtemelen bütün topluma yayılması.

Planlama (Planning): Kaynakların açık bi-çimde tamamlanmış hedeflere göre rasyonel tahsisine dayanan bir ekonomik organizas-yon sistemi; planlama emredici veya yol gös-terici olabilir.

Plebisitçi demokrasi (Plebiscitary democ-racy): Yönetenlerle yönetilenler arasında aracısız bir bağ yoluyla işleyen ve plebisitler (referandumlar) yoluyla ger çekleştirilen de-mokrasi türü.

Poliarşi (Polyarchy): Kelime olarak, çoğunluk tarafından yönetim, iktidar sâhip lerinin dü-zenli ve rekabetçi seçimler yoluyla sorumlu tutulmasına (hesaba çekilmesine) dayanan, demokrasiye yakın bir yönetim türü.

Polis [Yunanca]: Şehir devleti; klâsik olarak en yüksek veya arzuya en çok şayan olanı ifade eden şey olarak anlaşılır.

575


Polis devleti (Police state): Keyfî ve terörize edici polisiye faaliyetle karakterize edici bir yönetim biçimi; ki bu yönetim biçiminde po-lis yönetici elit tarafından kontrol edilen özel bir ordu gibi davranır.

Polity (Polity): Siyasal otoritenin uygulanması yoluyla organize edilen bir toplum; Aristote-les’ göre, çoğunluk tarafından herkesin men-faatine olan yönetim.

Post-materyalizm (Post-materialism): Mut-lak ve evrensel gerçek fikrini reddeden ve genellikle diskuru (söylemi), tartışmayı ve de-mokrasiyi vurgulayan entelektüel hareket.

Post-endüstriyel toplum (Postindustrial so-ciety): Artık imâlât endüstrisine dayalı olma-yan fakat bilgi ve iletişime daha fazla dayanan toplum; bir ‘enformasyon toplumu’.

Post-Fordizm (Post-Fordism): Modern toplu-mun, genişölçekli, fabrika temelli üretim me-totlarından uzaklaşılmasından doğan trans-formasyonu.

Pozitif haklar (Positive rights): Devletin kay-naklar ve destek sağlaması an lamında talep-ler yapan ve böylece devletin sorumlulukları-nı yayan (genişleten) haklar.

Pozitif hukuk (Positive law): Ahlâkî muhteva-larından bağımsız olarak işleyen icra edilebilir emirler sistemi.

Pozitif özgürlük (Positive freedom): Kişisel gelişme, kendi kendini gerçekleştirme vaya kendi kendisinin efendisi olma olarak özgür-lük; bazen ‘bir şeye’ özgürlük olarak görülür.

Pozitivizm (Positivism): Sosyal araştırmaların ve aslında her türlü araştırmanın sıkı bir şekil-de doğal bilimlerin metotlarına sarılması ge-rektiği teorisi.

Pragmatizm (Pragmatism): Esas vurguyu pratik şartlara ve hedeflere yapan bir teori veya pratik; pragmatizm soyut fikirlere gü-vensizlik ima eder.

Proleterya (Proleteriat): Emeğini satma yo-luyla varlığını sürdüren bir sınıfı tasvir eden bir marksist terim; doğrusunu söylemek ge-

rekirse, proleterya çalışan sınıfa eşit de ğildir.

Proleterya diktatörlüğü (Dictatorship of the proleteriat): Kapitalizmin çöküşü ile ko-münizmin kuruluşu arasındaki geçici safhaya işaret eden Marksist terim.

Propaganda (Propaganda): Kanaatleri (fikir-leri) şekilendirmek ve mümkünse, siyasal ey-lemi teşvik etmek kastıyla dağıtılan bilgi.

Q

Quango (Quango): Yarı – otonom hükümet dışı organizasyonun akronimi: politikacılar veya sivil görevlilerden çok atanmış kişilerle personeli temin edilen bir kamusal organ

R

Radikal demokrasi (Radical democracy): Adem-i merkezîleşme ve katılımı, siyasal gücün mümkün olan en geniş şekilde dağılımını savu-nan bir demeokrasi türü.

Radikal feminizm (Radical feminism): Top-lumsal cinsiyet bölünmelerinin sosyal ay-rıklıkların politik bakımdan en önemli o lanı olduğunu kabûl eden ve bunların aile haya-tının yapısında gömülü olduğuna inanan bir feminizm türü.

Radikalizm (Radicalism): Bütün temel sade-ce sathi değil yapılara meydan okuyan tanı (bir) değişikliğe bağlılık.

Rasyonel tercih (Rational choice): Siyasete bireylerin rasyonel olarak kişisel menfaat eği-limli aktörler olduğu varsayımına dayalı bir yaklaşım.

Realizm (Realism): iktidarın (gücün) ve kişisel çıkarın önemini vurgulayan ve âhlakî ve nor-matif mütalaaları dikkate almayan bir siyaset görüşü.

Refah (Welfare): Genel olarak iyi olma; siyasal olarak terim genellikle refah devleti meka-nizması yoluyla temin (teslim) edilen kolektif olarak sağlanan refahla ilişkilendirilir.

576


Refah devletinin mâlî krizi (Fiscal crises of the welfare state): Artan sosyal harcamalarla resesyon ve azalan vergi gelirleri bir araya gel-diğinde vuku bulan devlet finansmanı krizi.

Referandum (Referandum): Seçmenlerin belirli bir kamu siyasası hakkında görüş ifade edebilecekleri bir oylama.

Reform (Reform): Bir sistem içinde, genellikle barışçıl ve tedricen ilerleyen tedbirlerle mey-dana gelen (getirilen) değişiklik; reform ilerle-me (gelişme) ima eder.

Rejim (Regime): Bir yönetim sistemi; bir po-litik sistem.

Retorik (Rhetoric): İkna etmek veya etkile-mek için dili kullanma sanatı; retorik şatafatlı fakat boş konuşma ima edebilir.

Revizyonizm (Revisionism): Orijinal veya yerleşik inançların tâdil edilmesi; revizyonizm bir ilkenin terk edilmesini veya bir kanaat kay-bını ima eder.

Rıza (Consent): Rıza veya müsaade; siyasette genellikle, idare edilmek, yükseltilmek için bir anlaşma.

S-Ş

Sağ (Right): Otorite, düzen hiyerarşi ve görev gibi ilkelere sempatiyle karakterize edilen ge-niş ideolojik yelpaze

Sansür (Censorship): Yayınların, fikir açıkla-manın veya diğer alenî davranışların kontrol edilmesi veya bastırılabilmesi, sansür resmî veya gayri resmî olabilir.

Savaş (War): İki veya daha fazla taraf arasında açık bir çatışma/ihtilâf durumu.

Seçim (Election): Belirlenmiş bir insan grubu tarafından yapılan seçimler yoluyla bir ofisi veya bir makamı doldurma cihazı.

Seçim diktatörlüğü (Elective dictatorship): Yürütme gücünün yalnızca sonraki seçimleri kazanma ihtiyacı tarafından kontrol edildiği

anayasal dengesizlik.

Seçkincilik (Elitism): Bir elit tarafından yöne-tim inancı veya pratiği; veya siyasal gücün az sayıda kişinin elinde toplandığı yolundaki teori.

Serbest piyasa (Free market): Devlet müda-halesinden masun, sınırlanmamış pi yasa re-kabeti ilkesi veya siyaseti.

Serbest ticaret (Free trade): Devletler arasın-daki târifeler ve başka koruma biçimleri tara-fından engellenmeyen ticaret sistemi.

Sınıf bilinci (Class consciousness): Sınıf men-faatlerinin keskin biçimde farkında olmayı ve onları takip etme istekliliğini ifade eden bir Marksist terim; sınıf bilincine sâhip bir sınıf ken-disi için bir sınıftır

Sınıf gerilemesi (Class dealignment): Sosyal sınıf ve parti desteği arasındaki ilişkinin zayıf-laması

Sınırlı devlet (Limited government): Genel-likle bir hukuk, kurumsal dengeler ve denet-lemelerle getirilen sınırlamalar içinde işleyen devlet.

Sistemler teorisi (Systems theory): Siyasal sistemi girdilere (talepler ve destek) otoriteli kararlar veya çıktılar (siyasalar) temin ederek cevap veren kendi kendini düzenleyen meka-nizma muamelesine tâbi tutan teori.

Sivik kültür (Civic culture): Yaygın katılım ile etkin devleti karıştıran bir kültür; varsayımsal olarak, istikrarlı demokratik yö netimin temeli.

Sivil özgürlük (Civil liberty): Devlete değil vatandaşa ait olan, varlık özel alanı; devletten özgürlük

Sivil toplum (Civil society): Otonom gruplar ve birlikler alanı; kamu otoritesinden bağım-sız bir özel alan

Siyasa ağı (Policy network): Belirli bir alanda ortak bir menfaati veya genel bir eğilimi pay-laşan siyasal aktörler arasındaki ilişkiler siste-

577


matik seti.

Siyasal eşitlik (Political equality): Siyasal gü-cün ve tesirin, genellikle “tek kişi, tek oy; tek oy, tek değer” ima ettiği biçiminde anlaşılan, eşit dağılımı.

Siyasal itaat yükümlülüğü (Political obliga-tion): vatandaşın devlete karşı görevi; devle-tin yönetme hakkının temeli

Siyasal kültür (Political culture): Siyasal nes-nelere yönelik psikolojik yönelimler kalıbı; bir halkın siyasal tavırları, inançları, sembolleri ve değerleri.

Siyasal parti (Political party): Resmî temsil veya iktidar gücünü kazanmak üzere organi-ze olmuş insan grubu; bir parti genellikle bir ölçüde ideolojik insicam sergiler.

Siyasal sosyalleşme (Political socialization): Bireylerin siyasal inançları ve değerleri edin-mesi ve bunların nesilden nesile nakledilmesi süreci.

Siyaset (Politics): İnsanların çerçevesinde ya-şadıkları kuralları yapması, muhafaza et mesi ve tâdil etmesi faaliyeti.

Siyaset bilimi (Political science): Bir ilişkiler ağı; ki hükümet bu ağla halktan gelen ‘girdi’ lere (talepler ve destek) cevap olarak ‘çıktıları’ (siyasaları) üretir.

Siyaset felsefesi (Political philosophy): Si-yaset çalışmalarının normatif ve metodolojik yönlerinin sistematik analizi.

Siyasî çoğulculuk (Political pluralism): Bir siyasî değerler, felsefeler ve hareketler yelpaze-sinin varlığı; özellikle bir rekabetçi parti sistemi.

Siyonizm (Zionism): Yahudi vatanının kurul-masına yönelik, şimdi israil’in men faatlerinin ve toprak bütünlüğünün savunulmasıyla bağlantılı hareket.

Soğuk Savaş (Cold War): ABD hâkimiyetindeki Batı ile SSCB hâkimiyetindeki Doğu arasında, 1945’ ten, 19891991’ deki devrimlerle komü-

nizmin çökmesine kadar süren hasımlık dö-nemi.

Sol (Left): Özgürlük, eşitlik, kardeşlik ve ilerle-me gibi ilkelere sempatiyle karakterize edilen bir geniş ideolojik temayül.

Sorumlu hükümet (Responsible govern-ment): Seçilmiş bir meclise ve onun aracılığıy-la halka karşı sorumlu (onlar tarafından hesaba çekilebilir) veya cevap verebilir hükümet.

Sorumluluk (Responsibility): Mâkûl veya ahlâkî olarak doğru davranış; veya daha yük-sek bir otoriteye hesap verebilirlik.

Sosyal demokrasi (Social democrasy): Sos-yalizmin, kapitalizmin ilga edilmesinden ziyâde piyasa ve devlet arasında bir dengeyi tercih eden ılımlı veya reformcu türü.

Sosyalizm (Socializm): Topluluğa ve işbirliği-ne inançta karakterize edilen bir ideoloji; sos-yalist teoriler komünizmden sosyal demokra-siye kadar giden bir yelpaze teşkil eder.

Sömürgecilik (Colonialism): Genellikle yer-leşme veya ekonomik tahakküm yoluyla ya-bancı bir toprak üzerinde kontrol tesis etme teori ve pratiği.

Söylem (Discourse): İnsanî etkileşim, özel-likle iletişim; söylem güç ilişkilerini ifşa veya tasvir edebilir.

Sözleşme (Contract): Ahlâken ve belki de hukukî olarak bağlayıcı gönüllü anlaşma.

Stalinizm (Stalinism): Stalin taafından SSCB’de inşa edilen, özellikle merkezî planlama ve zâlim siyasal disiplinle karakterize edilen yapılara ben-zer ekonomik ve siyasal yapılar.

Statü (Status): Hiyerarşik bir düzen içindeki konum; bir kimsenin diğer kimselere kıyasla rolü; hakları ve görevleri.

Süpergüç (Superpower): üstün nükleer askerî kapasiteye ve global bölgesel etkiye sâhip devlet; bir süpergüç bir büyük güçten daha fazlasıdır.

578


Sürdürülebilirlik (Sustainability): Bir siste-min sağlığını koruma ve var olmaya devam etme kabiliyeti; yeşillerin eknomi anlayışının merkezî ilkesi.

Şeriat (Sheri’a): İlâhî vahye dayandığına ve Kur’an, hadis (Muhammed’in öğretileri) ve diğer kaynaklardan çıktığına (türediğine) ina-nılan İslâmî hukuk.

Şovenizm (Chauvinism): Kendi grubu-nun veya davasının üstünlüğüne veya hâkimiyetine irrasyonel inanç.

T

Tarihî materyalizm (Historical materalism): Maddî veya ekonomik şarların nihâî olarak hukuk, siyaseti, kültürü ve sosyal varoluşun (varlığın) diğer yönlerini yapılandıracağını kabûl eden Marksist teori.

Tartışmalı kavram (Constested concept): üzerine torik veya pratik tartışma olan kavram; kavramlar, esas itibariyle, üzerinde anlaşılmış bir tanımları geliştirilemediğinde tartışmalıdır.

Teamül (Convention): Bir hareket veya dav-ranış kuralı, yasa hâline gelmemiş bir anayasal kural

Tek-kutupluluk (Unipolarity): Tek bir üstün devletin olduğu bir uluslararası sistem

Tek-meclislilik (Unicameralism): Yasama gü-cünün tekli mecliste toplanması.

Tek-ülke muhafazakârlığı (One-nation con-servatism): Ebeveynlik görevi ve sosyal eşit-sizlik korkusundan doğmuş muhafazakâr re-formizm ilkesi.

Tekçilik (Monism): Yalnızca bir teoriye veya değere inanç; tekçilik bir üniter güce zorlan-mış politik itaatte yansıtılır ve böylece zımnen (implicity) totaliteryendir.

Temsil (Representation): Geniş bir insan gru-bu için davranma veya onlar adına davranma; temsil güveni, delege etmeyi ve benzemeyi kapsayabilir.

Temsilî demokrasi (Representative Democ-racy): Halk adına yönetim işinin yapacakların (genellikle oy yoluyla) seçimine dayalı demok-rasi türü.

Teokrasi (theocracy): Kelime olarak, Tanrı’nın yönetimi; kilisenin devlete ege meneliği yo-luyla dinî otoritenin siyasal otoriteye üstün (hâkim) olması gerektiği ilkesi

Teori (Theory): Emprik bilgilerin, (bir hipo-tezden farklı olarak) genellikle güvenilir bilgi olarak sunulan, sistematik izah.

Thatcharizm (Thatcharism): Margaret thatc-her tarafından benimsenenn serbest piyasa/güçlü devle ideolojik pozisyonu; Yeni Sağ’ın siyasal projesinin İngiltere versiyonu.

Think tank (Think tank): Özellikle siyasa tek-lifleri geliştirmek ve onların kanaat oluşturu-cular ve siyasayapıcıları arasında kabûl gör-mesi kampanyası yürütmek için oluşturulmuş bir çıkar grubu.

Tolerans (Toleration): Müsamaha; insanlara tasdik edilmeyen şekilde düşünme konuşma ve davranma müsaadesi verme istekliği.

Toplumsal adâlet (Social justice): Maddî ödüllerin ahlâkî olarak haklılaştırabilir dağıtı-mı; sosyal adâlet çoğu zaman eşitlik lehine bir peşin hüküm ima eder görünür.

Toplumsal cinsiyet (Gender): Kadınlar ve erekekler arasında , farklı siyasal rollerine ve konumlarına bağlı bir kültürel ayrım (fark).

Toplumsal hareket (Social movement): Yük-sek seviyeli bağlılık ve siyasî aktivizmiyle ayırt edilen fakat çoğu zaman açık bir organizas-yondan mahrum olan bir kolektif grup.

Toplumsal piyasa (Social justice): Piyasa ilkeleri tarafından yapılandırılan fakat sosyal yapışkanlı-ğı muhafaza etmek için dizayn edilmiş etkili sos-yal tedarikle desteklenmiş bir ekonomi.

Toplumsal sermâye (Social capital): Sosyal tutarlılığı, siyasî istikrarı ve refahı teşvike yar-dım eden kültürel ve ahlâkî kaynaklar.

579


Toplumsal sınıf (Social class): Ortak bir sosyal pozisyonu ve ekonomik çıkarları paylaşan bir insan grubu; sınıflar eşitsiz ekonomik güç ve mesleki statü yansıtabilir.

Toplumsal sözleşme (Social contract): Or-ganize olmuş bir toplumun veya bir devletin (güya) varlık alanına getirilmesini sağlayan gönüllü anlaşma; genellikle teorik bir araç olarak kullanılır.

Toplumsal yansıtma (Social reflexivity): Bir mütekabiliyet ve karşılıklı bağımlılık çerçeve-sinde geniş bir otonomiye sâhip olan insanlar arasındaki karşılıklı etkileşim.

Toryizm (Toryism): Muhafazakârlık içinde hi-yerarşiye inanç, geleneğe vurgu ve görev ve organisizme destekle karakterize edilen bir ideolojik kavram.

Totaliter demokrasi (Totalitarian democ-racy): Demokrasi olmayı taslayan tipik olarak liderin ideolojik bilgelikte tekel olma iddiası-na dayanan mutlak diktatörlük.

Totaliteryenizm (Totalitarianism): İstila edici ideolojik manipülasyon ve açık zâlimlik yoluyla tesis edilmiş, herşeyi kuşatıcı siyasal yönetim sis-temi; sivil toplumun ortadan kaldırılması

U-Ü

Ulus (Nation): Ortak bir kültürel mirası savu-nan ve kendilerini bir doğal politik topluluk olarak kabûl eden insan grubu.

Ulusal kendi kaderini tayin (National self-determination): Ulusun bir egemen varlık ol-duğu ilkesi; self-determinasyon ilkesi hem ulu-sal bağımsızlığı hem demokratik yönetimi ima eder.

Ulus-devlet (Nation-state): Vatandaşlık ve milliyetin çakıştığı bir egemen politik birlik; bir tek devlet içinde tek millet

Uluslararası hukuk (International law): Dev-letleri bağlayan ve böylece olar rasındaki ilişki-leri belirleyen kurallar sistemi.

Uluslararasıcılık (Internationalism): Ulusla-rarası veya global işbirliğine dayalı siyaset te-orisi ve pratiği; ulusların suni ve istenmeyen oluşumlar olduğu inancı

Uluslar-üstücülük (Supranationalism): ulus-üstü veya global karar alma (surisdiction) gü-cüne sâhip organların iradelerini (isteklerini) ulus-devletlere empoze etme kabiliyeti.

Uzlaşma siyaseti (Consensus politics): Uzlaş-ma ve uzlaştırmaya dayalı politika tarzı; veya partiler arasında siyasa ve ideolojik öncelikler-de bir çalışma.

Üç-taraflıcılık (Tripartitism): Grup danışması-nı kurumsallaştırmak için dizayn edilmiş, hü-kümet, iş dünyası ve sendikaları temsil eden organların yapımı.

Ütopya (Utopia): Kelime olarak, hiçbir yer veya iyi yer; bir ideal veya mükemmel toplum

Ütopyacılık (Utopianism): Bir ideal veya mükemmel bir alternatif modeli inşa ederek mevcut düzenin bir eleştirisini geliştiren siyasî teorileştirme sili.

V-W

Vasıflı çoğunluk oyu (Qualified majority voting): AB’ de kullanılan, farklı siyasa alanla-rında farklı çoğunlukların gerektiği ve devlet-lerin oylarının nüfuslarına göre ağırlık taşıdığı oylama sistemi.

Vesayet (Mandate): Bir otoriteli komut veya tâlimat; bir vesayet bir legal emir (order) veya ahlâkî yükümlülük olabilir.

Veto (Veto): bir kararı veya eylemi red veya rıza yoluyla bloke etme formel gücü.

Volksgeit (Almanca): kelime olarak halkın ruhu; halkların kültüründe ve bilhassa lisanla-rında yansıtılan organik kimliği.

Westminster modeli (Westminster model): Yürütmenin meclisten veya par lamentodan çıktığı ve teoride ona karşı sorumlu olduğu hükümet sistemi.

580


Y

Yaklaşma tezi (Convergence thesis): Politik ekonomik faktörlerin kapitalist ve sosyalist si-semlerin gittikçe artan ölçüde birbirine ben-zer hâle gelmesini zorunlu kılacağı teorisi.

Yanlış bilinçlilik (False consciousness): Tâbi sınıfların sömürüldükleri gerçeğinin farkına varmasını engelleyen gaflet veya mistifikas-yonu ifade eden bir Marksist terim.

Yargı (Judiciary): Devletin hukukî ihtilâfları çözme kararı verme ve kanunun manâsına hükmetme yetkisi verilmiş dalı.

Yargısal aktiflik (Judicial activism): Yargıçla-rın sadece kanunun ne anlama geldiği söyle-meye ters olarak siyasal tartışmalarda hakem-lik yapmaya istekliliği.

Yargısal bağımsızlık (Judicial independen-ce): Yargı ve devletin diğer braşları arasında sıkı bir ayrım olması anayasal ilkesi; kuvvetler ayrılığının bir uygulaması.

Yargısal denetim (Judicial review): Yargının diger devlet organlarının kararlarını ve eylem-lerini denetleme ve onları geçersiz ilân etme gücü.

Yarı-başkanlık sistemi (Semipresidental system): Bir hükümet sistemi ki bu sistemde, ayrıca seçilen bir başkan meclisten çıkan ve meclise karşı sorumlu olan bir hükümete ri-yaset eder.

Yarı-demokrasi (Semi-democracy): Demok-ratik ve otoriteryen yönlerin istikrarlı bir bir-leşim içinde birbiri yanında işlediği bir rejim.

Yayılmacılık (Expansionism): Toprak kazan-mayı sağlamak üzere dizayn edilmiş bir askerî saldırganlık siyasası, emperyalizmle yakından bağlantılı bir fenomen.

Yavaş yavaş ilerlemecilik (Incrementalism): Kararların kesin hedflar ışığında değil, fakat değişen şartlar tarafında dikte edilen küçük uyarlamalar yoluyla verilmesi teorisi.

Yazılı anayasa (Written constitution): Devlet kurumları arasında görevleri, güçleri ve fonk-siyonları dağıtan ve böylece yüksek, kanunu teşkil eden tek otoriteli doküman.

Yedek işçi ordusu (Reserve army of labour): Durgunluk zamanlarında kolayca işten atılan işgücü arzı; “ordu”nun hiçbir güvenliği yoktur ve çok az piyasa gücüne sâhiptir.

Yeni demokrasiler (New democracies): De-mokratik konsolidasyon sürecinin tamam-lanmadığı rejimler; demokrasi ‘ülkede ki tek oyun degildir’.

Yeni kamu yönetimi (New public administ-ration): Özel sektör yönetim tekniklerinin devlete aktarılması ve kamu fonksiyonlarının özel sektöre transferi.

Yeni Sağ (New Right): Muhafazakârlık içinde-ki piyasa bireyciliğini ve sosyal oto riteryeniz-mini birleştiren bir ideolojik eğilim.

Yeni Sol (New Left): İleri endüstriyel bir toplu-mun radikal bir eleştirisini geliştirerek adem-i merkezîleşme ihtiyacını; katılım ve kişisel kurtuluşu (liberation) vurgulayarak sosyalist düşünceyi canlandırmaya çalışan bir ideolojik hareket.

Yeniden dağıtım (Redsitribution): Müteraki vergi ve refah tedarikinin bir bileşimi yoluyla meydana getirilen maddî eşitsizliklerdeki da-ralma.

Yetki devri (Devolution): Merkezî hükümet-ten tali bölgesel organlara (federalizmden farklı olarak) egmenliğin paylaşılmasına yol açmaksızın yetki devri.

Yozlaşma (Corruption): Özel (ve genellikle maddî) kazancın peşinde koşmanın bir sonu-cu olarak hakikî sorumluluklarını yerine getir-mede başarısızlık.

Yönetici sınıf (Ruling class): Bir sınıfın diğer sınıfları veya bütün toplumu üretken servete sâhip olması sayesinde hâkimiyeti altına aldı-ğını gösteren Marksist terim.

581


Yönetimselcilik (Managerialism): Modern toplumda sınıf farklılıklarının yerinin idarî po-zisyonlara ve bürokratik güce dayanan bölün-meler tarafından alındığı teorisi; teknokrasi (uzmanlar tarafından yönetim).

Yönetişim (Governance): Geniş anlamda, sos-yal hayatın koordine edilmesinin çeşitli yolları, devlet bu yollardan yalnızca biridir.

Yurtiçi hâsıla (Gross domestic product): Bir ekonomide bir yılda üretilen nihaî malların ve hizmetlerin toplam mâlî değeri .

Yürütme (Executive): Devletin hukuku ve si-yasayı uygulamakta görevli dalı

Z

Zenofobi (xenophobia): Yabancılardan kor-ku veya yabancılara nefnefret.

583

Acton, Lord (1956) Essays on Freedom and Po-wer. London: Meridian.

Adams, I. (1989) The Logic of Political Belief: A Philosophical Analysis. London and New York: Harvester Wheatsheaf.

Adams, I. (2001) Political Ideology Today, 2nd edn. Manchester: Manchester University Press.

Adonis, A. and Hames, T. (1994) A Conservative Revolution? The Thatcher– Reagan Decade in Perspective. Manchester: Manchester University Press.

Ahmed, A. and Donnan, H. (1994) Islam, Glo-balization and Postmodernity. London and New York: Routledge.

Ahmed, R. (2001) Jihad: The Rise of Militant Is-lam in Central Asia. New Haven, CT: Yale University Press.

Alter, P. (1989) Nationalism. London: Edward Arnold.

Anderson, B. (1983) Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Na-tionalism. London: Verso.

Arblaster, A. (1984) The Rise and Decline of Wes-tern Liberalism. Oxford: Basil Blackwell.

Arendt, H. (1951) The Origins of Totalitarianism. London: Allen & Unwin.

Aristotle(1962),ThePolitics,trans.T.Sinclair.Harmondsworth:Penguin(Chicago,IL:UniversityofChicagoPress,1985).

Aughey, A., Jones, G. and Riches, W. T. M. (1992) The Conservative Political Tradition in Britain and the United States. London: Pinter.

Bahro, R. (1982) Socialism and Survival. Lon-don: Heretic Books.

Bahro, R. (1984) From Red to Green. London: Verso/New Left Books.

Bakunin, M. (1973) Selected Writings, ed. Leh-ning. London: Cape.

Bakunin, M. (1977) ‘Church and State’, in G. Woodcock (ed.), The Anarchist Reader. London: Fontana.

Ball, T. and Dagger, R. (2002) Political Ideologies and the Democratic Ideal, 4th edn. London and New York: Longman.

Baradat, L. P. (2003) Political Ideologies: Their Origins and Impact, 8th edn. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

Barker, R. (1997) Political Ideas in Modern Brita-in: In and After the 20th Century, 2nd edn. London and New York: Routledge.

Barry, J. (1999) Rethinking Green Politics. Lon-don and Thousand Oaks, CA: Sage.

Barry, N. (1987) The New Right. London: Cro-om Helm.

Baxter, B. (1999) Ecologism: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Beasley, C. (1999) What is Feminism? London: Sage.

Beauvoir, S. de (1968) The Second Sex, trans. H. M. Parshley. New York: Bantam.

Bell, D. (1960) The End of Ideology. Glencoe, IL: Free Press.

Bellamy, R. (1992) Liberalism and Modern So-ciety: An Historical Argument. Cambridge: Polity Press.

Benn, T. (1980) Arguments for Democracy. Har-mondsworth: Penguin.

Bentham,J.(1970)Introduction to the Principlesof Morals and Legislation,ed.J.BurnsandH.L.A.Hart.London:AthlonePress(Glencoe,IL:FreePress,1970).

Berki, R. N. (1975) Socialism. London: Dent.

Berlin, I. (1969) ‘Two Concepts of Liberty’, in Four Essays on Liberty. London: Oxford University Press.

Bibliyografya

584


Bernstein, E. (1962) Evolutionary Socialism. New York: Schocken.

Blakeley, G. and Bryson, V. (eds) (2002) Con-temporary Political Concepts: A Critical Int-roduction. London: Pluto Press.

Bobbio, N. (1996) Left and Right. Oxford: Polity Press.

Bobbitt, P. (2002) The Shield of Achilles. New York: Knopf and London: Allen Lane.

Bookchin, M. (1975) Our Synthetic Environ-ment. London: Harper & Row.

Bookchin, M. (1977) ‘Anarchism and Ecology’, in G. Woodcock (ed.), The Anarchist Rea-der. London: Fontana.

Boulding, K. (1966) ‘The Economics of the Co-ming Spaceship Earth’, in H. Jarrett (ed.), Environmental Quality in a Growing Eco-nomy. Baltimore: Johns Hopkins Press.

Bourne, R. (1977) ‘War is the Health of the Sta-te’, in G. Woodcock (ed.), The Anarchist Re-ader. London: Fontana.

Bracher, K. D. (1985) The Age of Ideologies: A History of Political Thought in the Twentieth Century. London: Methuen.

Bramwell, A. (1989) Ecology in the Twentieth Century: A History. New Haven, CT and London: Yale University Press.

Bramwell, A. (1994) The Fading of the Greens: The Decline of Environmental Politics in the West. New Haven, CT and London: Yale University Press.

Brown, D. (2000) Contemporary Nationalism: Civic, Ethnocultural and Multicultural Poli-tics. London: Routledge.

Brownmiller, S. (1975) Against Our Will: Men, Women and Rape. New York: Simon & Schuster.

Bruce, S. (1993) ‘Fundamentalism, Ethnicity and Enclave’, in M. Marty and R. S. Appleby (eds), Fundamentalism and the State. Chicago, IL and London: Chicago University Press.

Bruce, S. (2000) Fundamentalism. Oxford: Polity Press.

Bryson, V. (2003) Feminist Political Theory: An Introduction, 2nd ed. Basingstoke:Palgrave Macmillan.

Burke, E. (1968) Reflectionson the Revolution in France. Harmondsworth: Penguin.

Burke, E. (1975) On Government, Politics and So-ciety, ed. B. W. Hill. London: Fontana.

Burnham, J. (1960) The Managerial Revolution. Harmondsworth: Penguin and Blooming-ton: Indiana University Press.

Butler, C. (2002) Postmodernism: A Very Short Introduction. Oxford and New York: Ox-ford University Press.

Capra, F. (1975) The Tao of Physics. London: Fontana.

Capra, F. (1982) The Turning Point. London: Fontana (Boston, MA: Shambhala, 1983).

Capra, F. (1997) The Web of Life: A New Synthe-sis of Mind and Matter. London: Flamingo.

Carson, R. (1962) The Silent Spring. Boston, MA: Houghton Mifflin.

Carter, A. (1971) The Political Theory of Anarc-hism. London: Routledge & Kegan Paul.

Cecil, H. (1912) Conservatism. London and New York: Home University Library.

Chamberlain, H. S. (1913) Foundations of the Nineteenth Century. New York: John Lane.

Charvert, J. (1982) Feminism. London: Dent.

Club of Rome. See Meadows et al. (1972).

Collins, P. (1993) Ideology After the Fall of Com-munism. London: Bowerdean.

Constant, B. (1988) Political Writings. Cambrid-ge: Cambridge University Press.

Conway, D. (1995) Classical Liberalism: The Un-vanquished Ideal. London: Macmillan and New York: St Martin’s Press.

Coole, D. (1993) Women in Political Theory: From Ancient Misogyny to Contemporary Feminism, 2nd edn. Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf.

Costa, M. D. and James, S. (1972) The Power of

585

Bibliyografya

Women and the Subordination of the Com-munity. Bristol: Falling Wall Press.

Crewe, I. (1989) ‘Values: The Crusade that Fa-iled’, in D. Kavanagh and A. Seldon (eds), The Thatcher Effect. Oxford: Oxford Uni-versity Press.

Crick, B. (1962) A Defence of Politics. Harmond-sworth: Penguin.

Critchley, T. A. (1970) The Conquest of Violence. London: Constable.

Crosland, C. A. R. (1956) The Future of Socia-lism. London: Cape (Des Plaines, IL:

Greenwood, 1977). Dahl, R. (1961) Who Go-verns? Democracy and Power in an Ameri-can City. New Haven, CT: Yale University Press.

Dalai Lama (1996) The Power of Buddhism. Lon-don: Newleaf.

Daly, H. (1974) ‘Steady-state economics vs growthmania: a critique of orthodox con-ceptions of growth, wants, scarcity and efficiency’, in Policy Sciences, vol. 5, pp. 149–67.

Daly, M. (1979) Gyn/Ecology: The Meta-Ethics of Radical Feminism. Boston, MA: Beacon Press.

Darwin, C. (1972) On the Origin of Species. Lon-don: Dent.

Dickinson, G. L. (1916) The European Anarchy. London: Allen & Unwin.

Dobson, A. (1991) The Green Reader. London: Andre´ Deutsch.

Dobson, A. (2000) Green Political Thought, 3rd edn. London: HarperCollins.

Downs,A.(1957) An Economic Theory ofDemoc-racy. NewYork: Harper&Row.

Eagleton, T. (1991) Ideology: An Introduction. London and New York: Verso.

Eatwell, R. (1996) Fascism: A History. London: Vintage.

Eatwell, R. and O’Sullivan, N. (eds) (1989) The Nature of the Right: European and American

Politics and Political Thought since 1789. London: Pinter.

Eatwell, R. and Wright, A. (eds) (1999) Contem-porary Political Ideologies, 2nd edn. Lon-don: Pinter.

Eccleshall, R. et al. (2003) Political Ideologies: An Introduction, 3rd edn. London and New York: Routledge.

Eckersley,R.(1992) Environmentalism and Politi-cal Theory: Towards an Ecocentric Approach. London: UCLPress.

Edgar, D. (1988) ‘The Free or the Good’, in R. Levitas (ed.) The Ideology of the New Right. Oxford: Polity Press.

Ehrenfeld, D. (1978) The Arrogance of Humanism. Oxford: Oxford University Press.

Ehrlich, P. and Ehrlich, A. (1970) Population, Resources and Environment: Issues in Hu-man Ecology. London: W. H. Freeman.

Ehrlich, P. and Harriman, R. (1971) How to be a Survivor. London: Pan.

Elshtain, J. B. (1981) Public Man, Private Woman: Women in Social and Political Thought. Ox-ford: Martin Robertson and Princeton, NJ: Princeton University Press.

Engels, F. (1976) The Origins of the Family, Pri-vate Property and the State. London: Law-rence & Wishart (New York: Pathfinder, 1972).

Etzioni, A. (1995) The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communita-rian Agenda. London: Fontana.

Eysenck, H. (1964) Sense and Nonsense in Psychology. Harmondsworth: Penguin.

Faludi, S. (1991) Backlash: The Undeclared War Against American Women. New York: Crown.

Fanon, F. (1965) The Wretched of the Earth. Har-mondsworth: Penguin (New York: Grove-Weidenfeld, 1988).

Faure, S. (1977) ‘Anarchy–Anarchist’, in G. Wo-odcock (ed.), The Anarchist Reader Lon-don: Fontana.

586


Figes, E. (1970) Patriarchal Attitudes. Green-wich, CT: Fawcett.

Firestone, S. (1972) The Dialectic of Sex. New York: Basic Books.

Foley, M. (1994) (ed.) Ideas that Shape Politics. Manchester and New York: Manchester University Press.

Fox, W. (1990) Towards a Transpersonal Ecology: Developing the Foundations for Environmen-talism. Boston, MA: Shambhala.

Freeden, M. (1996) Ideologies and Political The-ory: A Conceptual Approach. Oxford and New York: Oxford University Press.

Freeden, M. (2001) Reassessing Political Ideolo-gies: The Durability of Dissent. London and New York: Routledge.

Freedman,J. (2001) Feminism. Buckinghamand Philadelphia, PA: Open University Press.

Friedan, B. (1963) The Feminine Mystique. New York: Norton.

Friedan, B. (1983) The Second Stage. London: Abacus (New York: Summit, 1981).

Friedman, M. (1962) Capitalism and Free-dom. Chicago, IL: University of Chicago Press.

Friedman, M. and R. Friedman (1980) Free to Choose. Harmondsworth: Penguin (New York: Bantam, 1983).

Friedrich, C. J. and Brzezinski, Z. (1963) Tota-litarian Dictatorship and Autocracy.New-York: Praeger.

Fromm, E. (1979) To Have or To Be. London: Abacus.

Fromm, E. (1984) The Fear of Freedom. London: Ark.

Fukuyama, F. (1989) ‘The End of History’, Nati-onal Interest, Summer.

Galbraith, J. K. (1992) The Culture of Commit-ment. London: Sinclair Stevenson.

Gallie, W. B. (1955–6) ‘Essentially Contested Context’, in Proceedings of the Aristotelian Society, vol. 56.

Gamble, A. (1988) The Free Economy and the Strong State. London: Macmillan (Dur-ham, NC: Duke University Press, 1988).

Gandhi, M. (1971) Selected Writings of Mahatma Gandhi, ed. R. Duncan. London: Fontana.

Garvey, J. H. (1993) ‘Fundamentalism and Poli-tics’, in Martin E. Marty and R. Scott App-leby (eds), Fundamentalisms and the State. Chicago, IL and London: University of Chicago Press.

Gasset, J. Ortega (1972) The Revolt of the Masses. London: Allen & Unwin.

Gellner, E. (1983) Nations and Nationalism. Ox-ford: Blackwell.

Giddens, A. (1984) The Constitution of Society. Cambridge: Polity Press.

Giddens, A. (1994) Beyond Left and Right: The Future of Radical Politics. Cambridge: Po-lity Press.

Giddens, A. (1998) The Third Way: The Renewal of Social Democracy. Cambridge: Polity Press.

Giddens, A. (2000) The Third Way and Its Cri-tics. Cambridge: Polity Press.

Gilmour, I. (1978) Inside Right: A Study of Con-servatism. London: Quartet Books.

Gilmour, I. (1992) Dancing with Dogma: Brita-in under Thatcherism. London: Simon & Schuster.

Gobineau, J.-A. (1970) Gobineau: Selected Poli-tical Writings, ed. M. D. Biddiss. New York: Harper & Row.

Godwin, W. (1971) Enquiry Concerning Political Justice, ed. K. C. Carter. Oxford: Oxford University Press.

Goldman, E. (1969) Anarchism and Other Es-says. New York: Dover.

Goldsmith, E. (1988) The Great U-Turn: Deindust-rialising Society. Bideford: Green Books.

Goldsmith, E. et al. (eds) (1972) Blueprint for Survival. Harmondsworth: Penguin.

Goodin, R. E. (1992) Green Political Theory. Ox-ford: Polity Press.

587

Bibliyografya

Goodman, P. (1964) Compulsory Misedu- cation. New York: Vintage Books.

Goodman, P. (1977) ‘Normal Politics and the Psychology of Power’, in G. Woodcock (ed.), The Anarchist Reader. London: Fontana.

Goodwin, B. (1997) Using Political Ideas, 4th edn. London: John Wiley & Sons.

Gorz, A. (1982) Farewell to The Working Class. London: Pluto Press (Boston, MA: South End Press, 1982).

Gould, B. (1985) Socialism and Freedom. Lon-don: Macmillan (Wakefield, NH: Longwo-od, 1986).

Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks, ed. Q. Hoare and G. Nowell-Smith. London: Lawrence & Wishart.

Gray, J. (1995a) Enlightenment’s Wake: Politics and Culture at the Close of the Modern Age. London: Routledge.

Gray, J. (1995b) Liberalism, 2nd edn. Milton Keynes: Open University Press.

Gray, J. (1996) Post-liberalism: Studies in Political Thought. London: Routledge.

Gray, J. (1997) Endgames: Questions in Late Mo-dern Political Thought. Cambridge and Mal-den, MA: Blackwell.

Gray, J. (2000) Two Faces of Liberalism. Camb-ridge: Polity Press.

Gray, J. and Willetts, D. (1997) Is Conservatism Dead? London: Profile Books.

Green, T. H. (1988) Works, R. Nettleship (ed.). London: Oxford University Press (New York: AMS Press, 1984).

Greenleaf, W. H. (1983) The British Political Tra-dition: The Ideological Heritage, vol. 2. Lon-don: Methuen.

Greer, G. (1970) The Female Eunuch. New York: McGraw-Hill.

Greer, G. (1985) Sex and Destiny. New York: Harper & Row.

Greer, G. (1999) The Whole Woman. Lon-don: Doubleday.

Gregor, A. J. (1969) The Ideology of Fascism. New York: Free Press.

Griffin, R. (1993) The Nature of Fascism. Lon-don: Routledge.

Griffin, R. (ed.) (1995) Fascism. Oxford and New York: Oxford University Press.

Griffin, R. (ed.) (1998) International Fascism: Theories, Causes and the New Consensus. London: Arnold and New York: Oxford University Press.

Hadden, J. K. and Shupe, A. (eds) (1986) Prop-hetic Religions and Politics: Religion and Po-litical Order. New York: Paragon House.

Hall, J. A. (1988) Liberalism: Politics, Ideology and the Market. London: Paladin.

Hall, S. and Jacques, M. (eds) (1983) The Poli-tics of Thatcherism. London: Lawrence & Wishart.

Harrington, M. (1993) Socialism, Past and Futu-re. London: Pluto Press.

Hattersley, R. (1987) Choose Freedom. Har- mondsworth: Penguin.

Hayek, F. A. von (1944) The Road to Serf-dom. London: Routledge & Kegan Paul (Chica-go, IL: University of Chicago Press, 1956, new edn).

Hayek, F. A. von (1960) The Constitution of Li-berty. London: Routledge & Kegan Paul.

Hayward, T. (1998) Political Theory and Ecologi-cal Values. Cambridge: Polity Press.

Heath, A., Jowell, R. and Curtice, J. (1985) How Britain Votes. Oxford: Pergamon.

Heffernan, R. (2001) New Labour and Thatche-rism. London: Palgrave.

Hegel, G. W. F. (1942) The Philosophy of Right, trans. T. M. Knox. Oxford: Clarendon Press.

Hiro, D. (1988) Islamic Fundamentalism. Lon-don: Paladin.

Hitler, A. (1969) Mein Kampf. London: Hutc-hinson (Boston, MA: Houghton Mifflin, 1973).

588


Hobbes, T. (1968) Leviathan, ed. C. B. Macpher-son. Harmondsworth: Penguin.

Hobhouse, L. T. (1911) Liberalism. London: Thornton Butterworth.

Hobsbawm, E. (1983) ‘Inventing Tradition’, in E. Hobsbawm and T. Ranger (eds) The In-vention of Tradition. Cambridge: Cambrid-ge University Press.

Hobsbawm, E. (1992) Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth and Reality, 2nd edn. Cambridge: Cambridge Univer-sity Press.

Hobsbawm, E. (1994) Age of Extremes: The Short Twentieth Century 1914–1991. Lon-don: Michael Joseph.

Hobson, J. A. (1902) Imperialism: A Study. Lon-don: Nisbet.

Holden, B. (1993) Understanding Liberal Democ-racy, 2nd edn. Hemel Hempstead: Harves-ter Wheatsheaf.

Honderich, T. (1991) Conservatism. Harwond-sworth: Penguin.

Huntington, S. (1993) ‘The Clash of Civilizati-ons’, Foreign Affairs, vol. 72, no. 3.

Hutchinson, J. and Smith, A. D. (eds) (1994) Nationalism. Oxford and New York: Ox-ford University Press. Hutton, W. (1995) The State We’re In. London: Jonathan Cape.

Illich, I. (1973) Deschooling Society. Harmond-sworth: Penguin (New York: Harper & Row, 1983).

Inglehart, R. (1977) The Silent Revolution: Chan-ging Values and Political Styles amongst Wes-tern Publics. Princeton, NJ: Princeton Uni-versity Press.

Jefferson, T. (1972) Notes on the State of Virginia. New York: W.W. Norton.

Jefferson, T. (1979) ‘The United States Declara-tion of Independence’, in W.

Laqueur and B. Rubin (eds), The Human Rights Reader. New York: Meridan. Journal of Political Ideologies. Abingdon, UK and Cambridge, MA: Carfax.

Kallis, A. A. (ed.) (2003) The Fascist Reader. London and New York: Routledge.

Kant, I. (1991) Kant: Political Writings, ed. Hans Reiss, trans. H. B. Nisbet. Cambridge: Cambridge University Press.

Kautsky, K. (1902) The Social Revolution. Chica-go: Kerr. Kedourie, E. (1985) Nationalism, rev. edn. London: Hutchinson.

Keynes, J. M. (1963) The General Theory of Emp-loyment, Interest and Money London: Mac-millan (San Diego: Harcourt Brace Jova-novich, 1965).

Kingdom, J. (1992) No Such Thing as Society? In-dividualism and Community. Buckingham and Philadelphia PA: Open University Press.

Klein, M. (2001) No Logo. London: Flamingo.

Kropotkin, P. (1914) Mutual Aid. Boston, MA: Porter Sargent.

Kuhn, T. (1962) The Structure of Scientific Revolu-tions. Chicago, IL: Chicago University Press.

Laclau, E. and Mouffe, C. Hegemony and Socialist Strategy. London: Verso.

Lane, D. (1996) The Rise an d Fall of State Socia-lism. Oxford: Polity Press.

Laqueur, W. (ed.) (1979) Fascism: A Reader’s Guide. Harmondsworth: Penguin.

Larrain, J.(1983)Marxism and Ideology. Lon-don: Macmillan.

Leach, R. (1996) British Political Ideologies, 2nd ed. London: Harvester Wheatsheaf.

Lenin, V. I. (1964) The State and Revolution. Pe-king: People’s Publishing House.

Lenin, V. I. (1970) Imperialism, the Highest Stage of Capitalism. Moscow: Progress Publis-hers.

Lenin, V. I. (1988) What is to be Done? Har-mondsworth and New York: Penguin.

Leopold, A. (1968) Sand County Almanac. Ox-ford: Oxford University Press.

Letwin, S. R. (1992) The Anatomy of Thatche-rism. London: Fontana.

589

Bibliyografya

Lindblom, C. (1977) Politics and Markets. New York: Basic Books.

Lipset, S. M. (1983) Political Man: The Social Ba-ses of Behaviour. London: Heinemann.

Locke, J. (1962) Two Treatises of Government. Cambridge: Cambridge University Press.

Locke, J. (1963) A Letter Concerning Toleration. The Hague: Martinus Nijhoff.

Lovelock, J. (1979) Gaia: A New Look at Life on Earth. Oxford and New York: Oxford Uni-versity Press.

Lovelock, J. (1988) ‘Man and Gaia’, in E. Gold-smith and N. Hilyard (eds), The Earth Re-port. London: Mitchell Beazley.

Lyotard, J. F. (1984) The Postmodern Condition: The Power of Knowledge. Minneapolis: Uni-versity of Minnesota Press.

MacIntyre, A. (1981) After Virtue. London: Duckworth.

Macmillan, H. (1966) The Middle Way. London: Macmillan.

Macpherson, C. B. (1973) Democratic Theory: Essays in Retrieval. Oxford: Clarendon Press.

Maistre, J. de (1971) The Works of Joseph de Ma-istre, trans. J. Lively. New York:

Schocken. Mannheim, K. (1960) Ideology and Utopia. London: Routledge & Kegan Paul.

Manning, D. (1976) Liberalism. London: Dent.

Marcuse, H. (1964) One Dimensional Man: Stu-dies in the Ideology of Advanced Industrial Society. Boston, MA: Beacon.

Marquand, D. (1988) The Unprincipled Society. London: Fontana.

Marquand, D. (1992) The Progressive Dilemma. London: Heinemann.

Marquand, D. and Seldon, A. (1996) The Ideas that Shaped Post-War Britain. London: Fontana.

Marshall, P. (1993) Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Fontana.

Marshall, P. (1995) Nature’s Web: Rethinking our Place on Earth. London: Cassell.

Martell, L. (2001) Social Democracy: Global and National Perspectives. Basingstoke and New York: Palgrave.

Marty, M. E. (1988) ‘Fundamentalism as a So-cial Phenomenon’, Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences, vol. 42, pp. 15–29.

Marty, M. E. and Appleby, R. S. (eds) (1993) Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance.London: University of Chicago Press.

Marx, K. and Engels, F. (1968) Selected Works. London: Lawrence & Wishart.

Marx, K. and Engels, F. (1970) The German Ideo-logy. London: Lawrence & Wishart.

McLellan, D. (1979) Marxism After Marx. Lon-don: Macmillan.

McLellan, D. (1980) The Thought of Karl Marx, 2nd edn. London: Macmillan.

McLellan, D. (1995) Ideology. 2nd ed. Milton Keynes: Open University Press.

Meadows, D. H., Meadows, D. L., Randers, D. and Williams, W. (1972) The Limits to Growth. London: Pan (New York: New American Library, 1972).

Michels, R. (1958) Political Parties. Glencoe, IL: Free Press.

Miliband, R. (1969) The State in Capitalist So-ciety. London: Verso (New York: Basic, 1978).

Miliband, R. (1995) Socialism for a Sceptical Age. Oxford: Polity.

Mill, J. S. (1970) On the Subjection of Women. London: Dent.

Mill, J. S. (1972) Utilitarianism, On Liberty and Consideration on Representative Government. London: Dent.

Miller, D. (1984) Anarchism. London: Dent. Millett, K. (1970) Sexual Politics. New York: Doubleday.

Mitchell, J. (1971) Women’s Estate. Harmond-sworth: Penguin.

590


Mitchell, J. (1975) Psychoanalysis and Feminism. London: Penguin.

Montesquieu, C. de (1969) The Spirit of Laws. Glencoe, IL: Free Press.

More, T. (1965) Utopia. Harmondsworth: Pen-guin (New York: Norton, 1976).

Morland, D. (1997) Demanding the Impossible: Human Nature and Politics in Nineteenth-Century Social Anarchism. London and Washington, DC: Cassell.

Mosca, G. (1939) The Ruling Class, trans. and ed. A. Livingstone. New York: McGraw-Hill.

Moschonas, G. (2002) In the Name of Social De-mocracy–The Great Transformation: 1945 to the Present. London and NewYork: Verso.

Murray, C. (1984) Losing Ground: American So-cial Policy: 1950–1980. New York: Basic Books.

Murray, C. and Herrnstein, R. (1995) The Bell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life. New York: Free Press.

Naess, A. (1973) ‘The shallow and the deep, long-range ecology movement: a sum-mary’, Inquiry, vol. 16.

Naess, A. (1989) Community and Lifestyle: Outli-ne of an Ecosophy. Cambridge: Cambridge University Press.

Neocleous, M. (1997) Fascism. Milton Key- nes: Open University Press.

Nietzsche, F. (1961) Thus Spoke Zarathustra, trans. R. J. Hollingdale. Harmondsworth: Penguin (New York: Random, 1982).

Nolte, E. (1965) Three Faces of Fascism: Action Francaise, Italian Fascism and National So-cialism. London: Weidenfeld & Nicolson.

Nozick, R. (1974) Anarchy, State and Utopia. Ox-ford: Blackwell (New York: Basic, 1974).

Oakeshott, M. (1962) Rationalism in Politics and Other Essays. London: Methuen (New York: Routledge Chapman & Hall, 1981).

Ohmae, K. (1989) Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy (Lon-don: HarperCollins).

O’Sullivan, N. (1976) Conservatism. London: Dent and New York: St Martin’s Press.

O’Sullivan, N. (1983) Fascism. London: Dent.

Paglia, C. (1990) Sex, Art and American Culture. New Haven, CT: Yale University.

Paglia, C. (1992) Sexual Personae: Art and De-cadence from Nefertiti to Emily Dickinson. Harmondsworth: Penguin.

Parekh, B. (1994) ‘The Concept of Fundamen-talism’, in A. Shtromas (ed.), The End of ‘isms’? Reflections on the Fate of Ideological Politics after Communism’s Collapse. Oxford and Cambridge, MA: Blackwell.

Parekh, B. (2000) Rethinking Multicultura-lism: Cultural Diversity and Political Theory. Ba-singstoke: Macmillan.

Pareto, V. (1935) The Mind and Society. London: Cape and New York: AMS Press.

Passmore, K. (2002) Fascism: A Very Short Int-roduction. Oxford and New York: Oxford University Press.

Pierson, C. (1995) Socialism After Com- munism. Cambridge: Polity Press.

Plato (1955) The Republic, trans. H. D. Lee. Har-mondsworth: Penguin (New York: Ran-dom, 1983).

Popper, K. (1945) The Open Society and Its Ene-mies. London: Routledge & Kegan Paul.

Popper, K. (1957) The Poverty of Historicism. London: Routledge.

Poulantzas, N. (1968) Political Power and Soci-al Class. London: New Left Books (New York: Routledge Chapman & Hall, 1987).

Proudhon, P. J. (1970) What is Property?, trans. B. R. Tucker. New York: Dover.

Purkis, J. and Bowen, J. (1997) Twenty-First Cen-tury Anarchism: Unorthodox Ideas for a New Millennium. London: Cassell.

Ramsay, M. (1997) What’s Wrong with Liberalism? A Radical Critique of Liberal Political Philo-sophy. London: Leicester Uni versity Press.

591

Bibliyografya

Randall, V. (1987) Women and Politics: An Inter-national Perspective, 2nd edn. Basingstoke: Macmillan.

Rawls, J. (1970) A Theory of Justice. Oxford: Ox-ford University Press (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1971).

Rawls, J. (1993) Political Liberalism. New York: Colombia University Press.

Regan, T. (1983) The Case for Animal Rights. London: Routledge & Kegan Paul.

Roemer, J. (ed.) (1986) Analytical Marxism, Cambridge: Cambridge University Press.

Rorty, R. (1989) Contingency, Irony and Solida-rity. Cambridge: Cambridge University Press.

Rothbard, M. (1978) For a New Liberty. New York: Macmillan.

Rousseau, J. J. (1913) The Social Contract and Discourse, ed. G. D. H. Cole. London: Dent (Glencoe, IL: Free Press, 1969).

Roussopoulos, D. (ed.) (2002) The Anarchist Papers. New York and London: Black Rose Books.

Sandel, M. (1982) Liberalism and the Limits of Justice. Cambridge: Cambridge University Press.

Sassoon, D. (1997) One Hundred Years of Socia-lism. London: Fontana.

Schneir, M. (1995) The Vintage Book of Feminism: The Essential Writings of the Contemporary Women’s Movement. London: Vintage.

Scholte, J. A. (2001) Globalization: An Introduc-tion. London: Palgrave.

Schumacher, E. F. (1973) Small is Beautiful: A Study of Economics as if People Mattered. London: Blond & Briggs (New York: Har-per & Row, 1989).

Schumpeter, J. (1976) Capitalism, Socialism and Democracy. London: Allen & Unwin (Mag-nolia, MA: Petersmith, 1983).

Schwarzmantel, J. (1991) Socialism and the Idea of the Nation. Hemel Hempstead: Harves-ter Wheatsheaf.

Schwartzmantel, J. (1998) The Age of Ideology: Political Ideologies from the American Revo-lution to Post-Modern Times. Basingstoke: Macmillan.

Scruton, R. (2001) The Meaning of Conservatism, 3rd edn. Basingstoke: Macmillan.

Seliger, M. (1976) Politics and Ideology. London: Allen & Unwin (Glencoe, IL: Free Press, 1976).

Shtromas, A. (ed.) (1994) The End of ‘isms’? Ref-lections on the Fate of Ideological Politics after Communism’s Collapse. Oxford and Camb-ridge, MA: Blackwell.

Singer, P. (1976) Animal Liberation. New York: Jonathan Cape.

Smart, B. (1993) Postmodernity. London and New York: Routledge.

Smiles, S. (1986) Self-Help. Harmondsworth: Penguin.

Smith, A. (1976) An Enquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Chicago, IL: University of Chicago Press.

Smith, A. D. (1986) The Ethnic Origins of Nati-ons. Oxford: Blackwell.

Smith, A. D. (1991) National Identity. Har-mondsworth: Penguin.

Smith, A. D. (2001) Nationalism: Theory, Ideo-logy, History. Cambridge and Malden, MA: Polity Press.

Sorel, G. (1950) Reflections on Violence, trans. T. E. Hulme and J. Roth. New York: Macmil-lan.

Spencer, H. (1940) The Man versus the State. London: Watts & Co.

Spencer, H. (1967) On Social Evolution: Selected Writings. Chicago, IL: University of Chica-go Press.

Spencer, P. and Wollman, H. (2002) Nationa-lism: A Critical Introduction. London and Thousand Oaks, CA: Sage.

Squires, J. (1999) Gender in Political Theory. Cambridge and Malden, MA: Polity Press.

592


Stirner, M. (1971) The Ego and His Own, ed. J. Carroll. London: Cape.

Sumner, W. (1959) Folkways. New York: Doub-leday.

Sydie, R. A. (1987) Natural Women, Cultured Men: A Feminist Perspective on Sociological Theory. Milton Keynes: Open University Press.

Talmon, J. L. (1952) The Origins of Totalitarian Democracy. London: Secker & Warburg.

Tam, H. (1998) Communitarianism: A New Agenda for Politics and Citizenship. Lon-don: Macmillan.

Tawney, R. H. (1921) The Acquisitive So-ciety. London: Bell (San Diego: Harcourt Brace Jovanovich, 1955).

Tawney, R. H. (1969) Equality. London: Allen & Unwin.

Thompson, J. B. (1984) Studies in the The-ory of Ideology. Cambridge: Polity Press.

Thoreau, H. D. (1983) Civil Disobedience. Har-mondsworth: Penguin.

Tocqueville, A. de (1968) Democracy in Ameri-ca. London: Fontana (New York: McGraw, 1981).

Tolstoy, L. (1937) Recollections and Essays. Ox-ford: Oxford University Press.

United Nations (1972). See Ward and Dubois (1972).

United Nations (1980) Compendium of Statistics: 1977. New York: United Nations.

Vincent, A. (1995) Modern Political Ideologies, 2nd ed. Oxford: Blackwell.

Ward, B. and Dubois, R. (1972) Only One Earth. Harmondsworth: Penguin.

White, S. (ed.) (2001) New Labour: The Progres-sive Future? London: Palgrave.

Willetts, D. (1992) Modern Conservatism. Har-mondsworth: Penguin.

Wollstonecraft, M. (1967) A Vindication of the Rights of Women, ed. C. W. Hagelman. New York: Norton.

Wolff, R. P. (1998) In Defence of Anarc-hism, 2nd ed. Berkeley, CA: University of California Press.

Woodcock, G. (1962) Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Harmond-sworth and New York: Penguin.

Woolf, S. J. (1981) (ed.) European Fascism. Lon-don: Weidenfeld & Nicolson.

Wright, A. (1996) Socialisms: Theories and Prac-tices. Oxford and New York: Oxford Uni-versity Press.

593

A

Abacha 352Abercrombie 228Action 161, 316, 590Açık hükümet 447Adam Smith 150, 169, 174, 175, 176,

587, 588, 591Adonis 445, 583Adorno 445, 583Afganistan 445, 583Afrika Birliği Örgütü 467Afrika Ulusal Kongresi 210, 297Alexander 159, 394, 432, 469, 470Allison 437Almanya 27, 30, 70, 75, 76, 79, 100, 103,

148, 149, 150, 160, 161, 162, 175, 176, 177, 186, 210, 217, 224, 225, 266, 267, 268, 270, 281, 282, 283, 299, 301, 310, 314, 320, 342, 361, 366, 371, 386, 391, 394, 396, 397, 412, 415, 418, 420, 437, 440, 451, 458, 460, 469, 471, 472, 482, 483, 484

Almond 224, 225, 250Alter 169, 583Amerika Birleşik Devletleri 467, 470Anarşi 100, 561Anayasacılık 59, 415, 561Anderson 152, 583Anomi 561Apartheid 210Appleby 85, 584, 586, 589Aquinas 35Arblaster 85, 146, 583Arendt 24, 30, 54, 327, 583Aristo 423Aristoteles 23, 26, 28, 29, 31, 35, 36, 131,

136, 335, 336, 337, 353, 373, 575Arjantin 393, 481Arrow 271

Askeri rejimler 341Asya değerleri 348, 561Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği 481Atina 26, 28, 34, 128, 129, 131, 343, 410,

556, 562Atomizm 60, 562, 569Augustine 35Austin 423Avrupa Birliği 65, 158, 165, 167, 270,

325, 370, 416, 417, 454, 481, 482, 483, 484, 487

Avustralya 121, 150, 151, 260, 265, 273, 295, 316, 323, 343, 356, 366, 372, 386, 392, 394, 397, 400, 411, 415, 427, 447, 459, 470, 471

Avusturya 65, 79, 100, 101, 141, 156, 162, 176, 210, 314, 315, 320, 321, 343, 365, 394, 396, 461, 469, 483

Azikiwe 163

B

Bachrach 32Bagehot 383, 415Bakan sorumluluğu 458, 563Balkanizasyon 562Ball 51, 583Balladur 365Banda 163Baratz 32Barber 374, 375Barrett 443Başkanlık sistemi 296, 406Beard 418Beer 441Beetham 118, 464Belçika 117, 167, 260, 268, 299, 343,

389, 396, 470, 483Bell 230, 583, 590, 592Bentham 132, 435, 583Bentley 313

İndeks

594


Berlin 417, 583Bernstein 66, 71, 584Bicameralism 568Birch 278Bireycilik 58, 208, 563,

571Birleşmiş Milletler 65,

148, 158, 165, 167, 416, 424, 467

Bismarck 25, 159, 162Blair 248, 273, 369, 370,

379, 400, 414, 422, 445, 452, 460

Bodin 336Bolivar 156Bonapartizm 375, 563Bookchin 584Bosna 212, 345Boulding 32, 438, 584Braybrooke 436Bretenbach 184Brewer 513Britanya 151, 153, 159,

160, 163, 263, 264, 266, 267, 281, 282, 284, 288, 292, 295, 296, 298, 299, 301

Brittan 142Brooker 354Brown 221, 250, 323,

427, 584Bryson 85, 584Brzezinski 586Budizm 79Bulgaristan 345, 347Bullitt 374Burchill 197Burden 184Burke 28, 61, 64, 224,

253, 254, 255, 256, 280, 584

Burnham 453, 584Burns 378Burundi 155, 280Bush 159, 323, 363, 374,

375, 378, 428Butler 63, 272, 445, 584

C-Ç

Calvocoressi Campbell 272Capra 584Carr 428Carter 320, 363, 388, 444,

584, 586Castle 454Castro 374, 436, 438Cezayir 163, 164Chamberlain 210, 584Chirac 365, 401Chomsky 197, 327Churchill 115, 480Clinton 74, 171, 248, 296,

363, 364, 374, 448, 451

Coates 184Cobden 402Cohen 250Comte 36Consociational 344, 573Crick 31, 51, 125, 585Crosland 585Crossman 367, 454Crowther-Hunt 454Çekoslavakya 162

D

Dahl 32, 93, 137, 138, 140, 146, 313, 314, 342, 343, 585

Dalai Lama 374, 585Daly 212, 585Danimarka 141, 394, 415,

483Davidson 407Davranışçılık 564Davranışsalcılık 36De Gaulle 285, 365, 379,

401, 422Demokrasi 5, 6, 7, 32, 63,

71, 115, 125, 127, 128, 129, 131, 132, 135, 136, 137, 140, 145, 278, 279, 338, 339, 342, 345, 347,

474, 555, 556, 559, 564, 572, 579

Demokratizasyon 564Departmantalizm 455,

467Desai 369Determinizm (belirlenim-

cilik) 562Devletlerarasıcılık 189,

190, 195, 484, 564Dicey 424Disraeli 63, 159Diyalektik 68, 565Diyalektik materyalizm

565Djilas 184Dobson 85, 585Doğal aristokrasi 62, 63,

565Doğal hukuk 565Downs 38, 140, 271, 282,

434, 585Dunleavy 113, 276, 372Duverger 293Dünya Ticaret Örgütü

189, 327Dye 444

E

Easton 26, 37, 44, 45Eccleston 426Eden 438Einstein 147Eisenhower 363, 364, 375Elgie 382Elitizm 138, 139Endonezya 163, 361, 481Engels 54, 68, 69, 103,

226, 585, 589Etnisite 566Etnosentrizm 438, 566Etzioni 436, 585Euratom 483

F

Fas 117, 364

595

Andrew Heywood / Siyaset İndeks

Faşizm 6, 566Faydacılık 435, 566Federalizm 468, 470, 472,

487, 488, 566Feminizm 6, 77, 85Fichte 149, 162Filipinler 481Finlandiya 361, 365, 388,

391, 483Foley 369, 586Fonksiyonalizm 568Fordizm 203, 214, 303Fourier 66Frankfurt Okulu 119Fransa 27, 64, 76, 95,

100, 121, 153, 156, 160, 162, 163, 174, 176, 210, 254, 261, 264, 285, 299, 308, 319, 337, 342, 357, 361, 365, 370, 375, 379, 384, 387, 388, 389, 391, 394, 397, 401, 410, 412, 415, 426, 446, 451, 453, 456, 458, 459, 461, 469, 474, 475, 476, 480, 483, 484

Freud 70, 374Friedman 64, 99, 175,

181, 182, 440, 553, 586

Friedrich 64, 65, 68, 69, 90, 99, 151, 175, 176, 181, 338, 374, 440, 586

Fromm 327, 328, 586Fudge 443Fukuyama 182, 339, 340,

586Fundamentalizm 6, 82,

83, 351

G

Gagnon 488Galbraith 72, 93, 202,

204, 313, 314, 586Galler İskoçya 151, 264,

414Gallie 44, 586Gamble 64, 586Gana 163, 294, 295Gandhi 297, 324, 344,

367, 422, 428, 586Gardner 379, 382Garvey 150, 210, 211,

586Gelenek 35, 36, 61, 117,

284, 566Gellner 149, 150, 169,

586George 291, 323, 363,

374, 375, 378, 428Gill 146Gingrich 400Gobineau 210, 586Godwin 76, 586Gorz 202, 587Graham 422, 437Gramsci 54, 71, 96, 119,

226, 227, 587Green 60, 583, 585, 586,

587Greer 328, 587Griffith 414, 426Griffiths 250, 432Grup siyaseti 330Guelke 513Gunn 441Guy Peters 51, 113, 464Güney Afrika 153, 210,

252, 297, 393Güney Kore 178, 347,

348, 569Güney Yemen 164Gürcistan 467

H

Habermas 71, 119, 120Hadenius Hague 354, 589Hailsham 386, 414Hamilton 137, 394, 469,

470Hampden-Turner 221Hann 439

Hareketsizlik 567Harrop 260, 278, 354Hart 423, 583Hartz 420Hawke 273, 372Hayek 64, 65, 99, 175,

181, 183, 440, 553, 587

Hazell 414Heath 587Hegel 70, 88, 90, 103,

587Hegemonya 224, 226,

567Heidegger 30Held 146, 197Herder 149, 150, 224Herrnstein 590Hertz 314Hettne 197Heywood 51, 85Hıristiyanlık 34Hırvatistan 345Hill 228, 296, 584, 587,

590Hindistan 148, 163, 204,

263, 281, 297, 342, 343, 344, 356, 361, 366, 367, 369, 386, 394, 396, 411, 417, 418, 419, 422, 428, 453, 458, 470

Hitler 70, 75, 76, 103, 117, 118, 127, 162, 310, 371, 374, 376, 420, 437, 438, 440, 572, 587

Hizipçilik 282, 292, 567Hobbes 89, 92, 93, 336,

337, 388, 551, 552, 588

Hobhouse 60, 588Hobsbawm 152, 588Hobson 60, 588Hogwood 441Hollanda 117, 163, 299,

314, 322, 364, 366, 392, 394, 411, 483

Hood 443Horkheimer 71, 119

596


Hough 451Hume 36, 513Humphreys 275Huntington 342, 344,

519, 588Husbands 276Hutchinson 169, 587, 588Hutton 177, 588

I-İ

Inglehart 230, 588Inotai 197Irak 103, 164, 361, 552İdealizm 568İngiltere 36, 58, 60, 61,

63, 64, 74, 100, 115, 117, 118, 119, 121, 126, 132, 133, 141, 148, 151, 153, 156, 163, 181, 224, 225, 229, 248, 252, 254, 258, 263, 264, 265, 266, 270, 273, 274, 275, 276, 282, 284, 322, 323, 324, 337, 342, 343, 356, 364, 366, 367, 369, 370, 371, 372, 378, 379, 386, 389, 390, 393, 394, 397, 399, 400, 455, 458, 459, 460, 480, 483, 484, 578

İnsan hakları 422, 568İran 82, 126, 164, 349,

351, 378, 393, 462İrlanda 148, 151, 153,

264, 267, 309, 310, 366, 389, 396, 414, 415, 476, 483, 497

İskoçya 151, 264, 414İspanya 76, 117, 121,

299, 344, 351, 364, 384, 411, 415, 476

İsrail 268, 301, 343, 361, 394, 411, 414

İsveç 101, 141, 176, 297, 301, 314, 320, 323, 371, 386, 394, 401,

411, 442, 452, 483İsviçre 126, 131, 148,

252, 268, 343, 394, 468, 470, 471

İtalya 27, 75, 141, 156, 157, 161, 224, 225, 228, 260, 264, 266, 268, 270, 281, 297, 298, 299, 301, 302, 308, 309, 320, 337, 342, 367, 371, 387, 461, 483, 566

J

Jackson 460Jahn 162James Mill 30, 60, 132,

134, 135, 156, 253, 254, 308, 435, 555, 589

Janis 438Japonya 100, 161, 175,

178, 292, 297, 298, 314, 319, 320, 322, 335, 342, 348, 349, 384, 386, 397, 401, 426, 442, 446, 447, 453, 454, 481, 569

Jaspers 30Jay 137, 394, 469Jefferson 287, 394, 588Jervis 438Jessop 113Jingoizm 161, 568John Stuart Mill 30, 60,

132, 134, 135, 156, 253, 254, 308, 435, 555, 589

Jospin 365, 401

K

Kabine 285, 357, 370, 568

Kamboçya 164Kamu tercihi 316, 569Kanada 148, 258, 263,

295, 322, 343, 356, 392, 394, 396, 411, 468, 470, 471, 472, 473, 481

Kant 71, 150, 500, 588Kaplan ekonomiler 569Katz 278Kautsky 68, 588Keating 372Kegley 197Kenya 163Kerin 372Key 51, 275, 590Keynes 60, 85, 146, 179,

181, 440, 464, 569, 587, 588, 589, 592

Keynesyenizm 179, 181, 569

King 120, 211, 324Kirchheimer 282Kişilik kültü 375, 382Klein 327, 588Klientalizm 569Kohl 372Kollektif güvenlik 569Kollektif sorumluluk 569Kollektivizasyon 569Kolonyalizm 162Komünizm 6, 69, 347,

353, 551, 570Konfederasyonlar 467Konfüçyanizm 349, 351,

354, 570Korporatizm 314, 315,

330, 331, 570Kozmopolitanizm 570Kötü idare 570Kressel 372Kristol 230Kropotkin 77, 588Kruşçev 120, 211, 324Kuhn 46, 588Kuveyt 117Kuvvetler ayrılığı 387,

399, 407, 570Kuzey İrlanda 148, 151,

153, 264, 267, 414, 476

Kuzey Kore 70, 164

597


Küba 70, 183, 436, 437Küba füze krizi 437Kürtler 151

L

Laclau 328, 588Lafont 149Laissez-faire 176, 181,

378, 381Lane 432, 584, 588Laqueur 85, 588Lasswell 32Le Bon 375Le Grand 445Lenin 34, 54, 66, 69, 94,

135, 136, 183, 376, 440, 570, 588

Leninizm 163, 288, 294, 347, 376, 425, 570

Le Pen 160, 210Liberal demokrasi 129,

136, 339, 551, 570Liberteryenizm 571Lijphart 343, 354, 407Lindblom 93, 94, 138,

313, 314, 342, 436, 589

List 176Litvanya 347Locke 36, 58, 79, 92, 93,

99, 100, 132, 137, 337, 386, 402, 589

Loomis 331Lord Acton 27, 59, 583Lovelock 79, 589Lukacs 71Lukes 32, 227Lüksemburg 268, 424,

483

M

Macaristan 184, 185, 345, 347, 361

Machiavelli 27, 36, 355, 571

MacIntyre 555, 589

Mackintosh 367MacLeod 63Macmillan 63, 278, 354,

513, 584, 586, 587, 588, 589, 590, 591, 592

Macpherson 59, 146, 588, 589

Madison 137, 138, 394, 469, 470, 472

Mair 305Maistre 61, 589Major 229, 292, 370, 378,

445, 452Malcolm X 150, 211Malezya 100, 348, 351,

396, 430, 468, 481Managerialism 581Mandela 374Maoizm 376Mao Zedong 376Marcuse 70, 71, 202, 227,

589Marquand 101, 142, 589Marsh 51Marty 85, 584, 586, 589Marx 34, 36, 53, 54, 56,

66, 67, 68, 69, 71, 90, 94, 95, 103, 129, 135, 136, 164, 201, 224, 226, 347, 375, 571, 589

Maslow 229Mason 221Maurras 161, 162Mazzini 156, 157, 165,

308, 481McCormick 197McDonaldizasyon 186,

188, 571McDowell 221McGovern 291McKenzie 291McLellan 85, 589Meinecke 151, 152Meksika 76, 224, 468,

470, 481Mercosur 481Meritokrasi 59, 571

Merkantilizm 571Merkezîleşme 571Meşruiyet krizi 145Meşruluk 10, 392Michels 139, 290, 291,

589Miliband 314, 392, 589Mill 30, 60, 132, 134,

135, 156, 253, 254, 308, 435, 555, 589

Miller 260, 278, 589Millett 78, 589Milliyetçilik 5, 7, 147,

148, 149, 151, 155, 158, 160, 163, 169, 571

Mills 140, 314Mitterrand 475Mobutu 295, 498Model 9, 44, 47, 274,

313, 314, 572Monarşi 364, 572Monbiot 322Monetarizm 182Monizm 318Monnet 480, 483Montesquieu 36, 137,

150, 337, 357, 386, 402, 590

More 65, 590Morris 66Mosca 138, 139, 590Mouffe 328, 588Moxon-Browne 513Mugabe 295Muhafazakârlık 6, 61, 63,

572, 579, 580Muhammad 211Multipolarity 563Murdoch 248, 273Murray 445, 590Mussolini 75, 103, 117,

118, 127, 162, 227

N

Namibya 163Nasser 374Nazi Partisi 76, 281

598


Neofaşizm 75Neofonksiyonalizm 572Neoidealizm 572Neokolonyalizm 572Neo-korporatizm 141Neoliberalizm 6, 572Neoplüralizm 94, 572Nepal 364, 416Neumann 282Neustadt 361, 362New Deal 362, 364, 399,

427, 437, 446, 472Niemi 278Nietzsche 374, 590Nijerya 153, 163, 211,

352, 402, 468, 470nisbî temsil 262, 264,

265, 344Nisbî temsil 262, 572Niskanen 38, 96Nixon 362, 363, 364, 375,

392, 420, 428, 462Nkrumah 163, 295Nomenklatura 573Nordlinger 94Norris 278North 462, 481Norveç 141, 280, 299,

323, 371, 394Nove 184Nozick 37, 64, 99, 100,

590

O-Ö

Oakeshott 56, 229, 230, 590

O’Brien 432Offe 119Ohmae 186, 590O’Leary 113Oleszek 407Oligarşinin Tunç Kanunu

291, 573Olson 38, 142, 316O’Neill 465Organisizm 573O’Sullivan 85, 585, 590Otarşi 573

Öncülük 295, 573

P

Paine 60, 254, 255, 409Panama 159Parekh 169, 590Pareto 138, 590Parlamenter hükümet 574Parti demokrasisi 290,

304, 574Parti hükümeti 297, 574Parti sistemleri 279, 304,

305Paternalizm 574Patriarşi 97Perot 296, 302Peru 481Philo 250Pierre 113, 467, 468Pierson 590Pinochet 352Platon 28, 34, 35, 36, 65,

131, 134, 423, 556Plekhanov 68Plüralizm 137Polonya 162, 345, 347,

361, 401, 437Polsby 313Pompidou 365Popülizm 379Portekiz 163, 344, 351,

365, 411, 483Postmodernizm 82Poulantzas 590Powell 159Pozitif hukuk 575Pozitivizm 575Pragmatizm 56, 61, 575Pressman 443Pringle 221Proudhon 77, 262, 467,

468, 470, 590Przeworski 345, 347Pulzer 275Putin 365Putnam 228, 229, 250QQuangolar 452

RRefah 98, 101, 342, 553,

558, 575Rıza 59, 576

S-Ş

Sabatier 438Saddam 103, 376, 552Saint-Simon 481Sandel 555, 591Sartori 293, 299, 305Saunders 221Schlesinger 362Schmidt 372Scholte 186, 197, 591Schumacher 186, 591Schuman 480, 483Schumpeter 140, 258,

282, 342, 556, 591Sedgemore 454Seliger 54, 591Sendikalar 175, 177, 311,

320, 325serbest piyasa 60, 64, 76,

99, 174, 175, 179, 181, 182, 185, 188, 367, 435, 454, 553, 554, 578

serbest ticaret 187, 314, 329, 481

Sınıf bilinci 245, 576Simon 156, 250, 435,

481, 584, 586Singapur 100, 178, 348,

349, 384, 569Singh 369Sivil itaatsizlik 324Siyah Müslümanlar 211Siyasa 5, 10, 141, 183,

340, 358, 359, 399, 433, 434, 439, 440, 441, 442, 444, 445, 446, 447, 448, 454, 463, 464, 541, 542, 543, 550, 571, 576

Siyasi eşitlik 132, 137

599


Siyasî kültür 224, 318Skinner Slovakya 345Sosyal demokrasi 71, 72,

577Sosyal sermaye 230Sosyal sözleşme 93Spooner 100Stalin 69, 70, 103, 183,

184, 371, 375, 376, 436, 577

Stalinizm 70, 183, 294, 347, 375, 577

Stirner 87, 592Stoker 51Stokes 272Sunkel 197Şii 82, 351, 552

T

Taliban 82, 351Talmon 54, 134, 592Tamiller 151Tanzanya 163, 294, 295Taoizm 79, 349tarihin sonu 339Tarrow 331Tek Meclislilik 578Teokrasi 349, 578Terörizm 506Thatcher 65, 117, 118,

159, 160, 181, 208, 229, 273, 282, 292, 296, 298, 318, 319, 367, 369, 372, 374, 379, 400, 436, 440, 445, 452, 460, 462, 583, 585

Thatcherizm 64, 301, 367, 369, 379

Thompson 592Thoreau 324, 592Titmuss 553Tocqueville 135, 228,

279, 308, 335, 592Totaliteryenizm 338Tracy 54Travers 445Troçki 221Trompenaars 221Tucker 100, 590Turner 221, 228Türkiye 384, 402

U-Ü

Ukrayna 167Uluslararasıcılık 516, 579Uluslararası Para Fonu

189, 345ulusüstücülük 484Umman 411Üçüncü yol 72, 74, 84Ütopya 65, 100, 335, 420,

579

V

Vasıflı çoğunluk oyu 579Vatandaşlık 579Verba 224, 225, 250Veseth 221

W

Wachendorfer-Schmidt 488

Wagner 149, 374Warren 364, 426, 427Watergate krizi 420Watson Weber 26, 41, 42, 116,

117, 118, 202, 375, 450, 453

Westminster model 579Wildavsky 443Wilford 513Wittkopf 197Wollstonecraft 77, 79, 592

X

Xenophobia 581

Y

Yeltsin 364Yeni demokrasiler 341,

580Yeni Sol 70, 71, 133, 327Yozlaşma 450, 580Yugoslavya 158, 184,

185, 212, 345, 393, 424

Yunanistan 344, 351, 352, 483

Yurtseverlik 158Yurttaşlık kültürü 249

Documents

Çevirenler - Liberte...Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur. First published in