7) EO Adjuvante:

EXIsTENTIAEDIVINI:

REVELATIONIsARGUMENTIs

CUMPHILOsOPHICIs TUM HIsTORICO PH1LOLOGI-

CIs BREVITER PROBATAM sIsTENsCujus PARTEM POsTERIOREM

Consen[u Ampliss, T'acuit. Philosoph. Aboai(is.sub PRAEsIDIO

Maxime Reverendi atque Celeberrimi VIRI

D~ IsAACI ROss.s. s. L. L. PROFEss. Reg. & Ord.

NEC NON

Fac. Phii. h. t. DECANI Maxime spectabilis;Pro GRADU MAGIsTERII,

PUBLICO EXAMINI DEFERTJOHANNEs FRID. WITTsTOCK, Jch. Fil.

WlBURGENsIs,In Auditorio Minori, post Merid. die XXVIII. Junii,

Aa MDCCLX.

ABOj€> Irr.psestit Direct st Typogr. Reg. Magn, Duc#Finlaod. JACOB MERCKELL,

' D. D.§-!•

rat quidem animus, cum supeno-re anno dislertationem ederemusde exisientia diuinae Renelationisargumentis cum philosophicis tum

hiflorico philologicis probatam, coronidisloco euincere talem Reuelationem in sacris1 iblicis contineri. Quod cum per temporistum nobis praestituti angustiam aliasquc res,quae nos circumflabant, fieri non poslet,aequum esl, ut, cum jam specimen gradualea nobis postuletur, occasione utentes id subtitulo Partis poslerioris breuistimis pracste-inus, quo superiori tempore excludebamur.A Tua, Lector beneuole, humanitate id ex-spedscamus benesicii, ut innocuos conatusboni consulas inque meliorem interpreterispartem.

&

3

\

§• II.•,•• • 1 • •

V« ii»

Licet a varii varie diurnam originem Reuc-lationis in seripturis comprehende pro-bare suleant, nobis tamen hac occasionemaxime placet via seu methodus materi-am propoiitam pes criteria diuini ortusdemonsirandi. Quod igitur suseepimus ne-gotium optime, ut putamus, procedet, sii:mo ex Theologia Naturali demonliremus,aut ubi id minus propolita breuitas permit-tit, saltem suponamus, genuina criteria diui-nec Reuelationis. z:do Haec ad sacram pa-ginam applicemus, h. e. probemus haec om-nia, imo etiam, si quae alia veritate sauentemonstrari polsunt, in noslra biblia quadra-re. Hic probe velim duas diuersas quaestio-nes diseernas: An J.aera pande slw comprehendantdotlrmam dimmtm reuelatam? & an sini inspi-ratae ? scilicet potest aliquis liber sidere doc-trinam reuelatam nec tamen elle diuinitusinspiratus. Igitur si naturali ordine progre-di voles, prius ante asfirmandum & demon-?strandum Tibi est, quam ulterius progrediarris. Quo sado facillime negotium qua po-Xlerius consicies. Nam opulmodo est ut ar-

4

gumentum probans ex scriptura sacra desu-mas, quippe , quas ipsa de se testatur seimmediate a Deo inspriratara esse. % Tim»3. 16. aPet. !♦ 2.1.

§. IIT.

Hisle jam praemisis in notas charasteristi-cas verae reuelationis paucis tantum in-quirere juuat. Harum autem primam con-siituimus, quod nihil irrao contineat salsi,adeoque neque contradictiones veras. Namapparentes salua diuinitate ejus concedi-mus. 2:do Conueniat cum veritatibus ratio-nis neceiTariis, speciatim Theologiae Natu-ralis & Juris Naturae, licet veritatibus con-singentibus certis in casibus & sano sentucontradicere possit. Cum enim Deus cmni-scius sit adeoque omnis ignorantiae & erro-ris expers, veritas autem in se non nili unasit (per prine. comradlCt.) euidens est, eumVeras notiones de se suisque operibus nobissuggerere potmjje. Quod vero etjam id vola-irity neminem dubitare finit maxima, quamin ipso veneramur, veracitas & bonitas, viquarum intentissimo sertur delidcrio hominis

5

veram & perpetuam felicitatem, per com-municatas cum ipso veritates utiles ac ne-cessarias, promonendi summoque in graducontra ab ipso studiose sallendo abhorret.Cum itaque DEus & potuerit & voluerit, ve-ras rerum ideas nobis exhibere, sequitur;eundem astu id praestitisse sseque veritatem no-bis ingenerare, sine per rationem quid ma-miescet, sine pleniore lumine per reuelatio-nem, quae scire noslra interest, cognoscendapraebeat. Hinc a persidiae frontis hominumclaise vix ac ne vix quidem eximi possunt,quotquot veram quandampugnam inter Theo-logiam Naturalem & Reuelatam intercederecontenderunt, utpote qui perfestistlmum Nu-men inperfectionis hoc ipso arguunt, maxi-niamque ei faciunt injuriam. Nec tamen ne-gamus contradicere non nunquam sibi vi-deri non rationis tantum decreta & diuinaoracula in seripturis (aeris patefacta, verumhaec etjam ipsa, oracula puta diuina, specietenus a se inuicem diserepare. sed sunt utdiximus, pugnae tantum adparentes. Narasi res secundum omnes circumflandas pauloaccuratius perpendamur. Ime nebulae laciiedissipabuntur.

(

6

§. iv.

Pergimus ad 3:iam notam considerandam,quam in eo ponimus, quod plura reue-lata doctrina, quam ratio, tradat h. e. veri-tates supra rationem, homini scitu necesia-rias, in iis medium Reconciliationis hominiscum Deo. Facile autem de veritate hujuspropositionis conuincimur. Per Reuelatio-nem enim hic intelligimus complexum veri-tatum, quarum cognitionem DEus immedi-ata operatione creaturis rationalibus suppe-ditat. At operatio Dei immediata ex natura6c vi rerum secundum slatum antecedentemconcipi a nobis nequit. Eli igitur euentussupernaturalis seu miraculum (per desio:)mirae) Jam vero DEus nunquam miraculumsine ratione patrat, h. c. ubi eundem sinemper causias naturales obtinere potesi, id quodex sapientia Dei facile intelligitur. Hinc i-gitur prona stuit consequentia, quod inReuelatione contineri debeant veritates scitumaxime necesiariae, quaeque aliunde cognoscinon posilint adeoque suut supra rationem:si dubitas, sac vel non necelsarias else veri-tates, quae pro reuelads venditantur, vel

7

/

aliunde cognosci posse, nec adeo supn ra-tionem esso, in neutro horum casuum Deuspraegnantes habebit caussas , cur reuelationeutatur. Probe autem tenendum ess, nos hicloqui de tota reuelatione/ sine de eademuniuerse & in toto suo complexu spestata,non de qualibet ejus parte. Fieri enim po-

ut reudationi, quaedam insuit, quae•praeeunte ratione' & experientia cognoscipolsunt, quatenus nimirum illa cum verita-tibus reuelahs cohaerent & ad nexura earumplenius perspiciendum faciunt. Cujus reicausTas Deum habere polle sapientifflmashaud dissiculter deprehendit Ratio, inter a-lias hanc, quod sic optime consulatur rudio-ribus, qui ob desicientem ingenii culturam& exiguum facultatum mentis modum vixac ne vix quidem ex principiis Rationis eacognoseunt, quae ex iis facillime sagaciorcsdemonffrant. Unde si contingat maxime uti-les veritates Rationis, quae supponuntur velquocunque modo conneduntur cum objectoReuelationis primario, in eadem proponi,tantum abest ut inde quicquam offendiculiaccipiat sobrie phiiosophans, ut id potius

8

Angulare sapientice & bonitatis diurnae do-cumentum interpretetur.

§. V.

Ex Insice jam judicium serri potest de con-trouersia inter nos & religionis hostes,num dentur mysteria & ad salutem necesta-ria sit aliqualis eorum cognitio.? Ut eo di-stinstius in hac re versemur, notamus secun-dum quosdam duplicem conditui posse my-steriorum significatum, generalem alterum,al-terum, /pedalem , illo mysterium est, cuicquid Rationis lumen superat, licet eidemcontrarium non sit, hoc veritatem supra ra-tionem notat, cuiusque. modum possibilitatis,ut lingua utar philosophorum, ignoramus.Utriusque generis mysteria audacter negant,quotquot luminis naturalis sufficientiam adsalutem desendunt, nec saluis hypothesibussuis, possunt aliter. Nos contra quaestio-:nem qua mysteria in sensu priori asfirma-mus, quippe quorum existentia & necessiitasex nuper posms euidentissiime patet: nec idmodo, sed insuper contendimus fieri posse,ut in vera Reuelatione talia in sensu [pedali

9adu dentur. Plura quidem ex ante adduc- 1tis non sequuntur, licet interea minime du-bitemus, num reuera in diuina Reuelationerepedantur, id namque, utut aliis argumen-tis, inuide demonffrant Theologi orthodoxi.Praecipue autem vera Reuelatio viam seu me-dium, qua cum Deo, quem per quotidianaoffendimus peccata, reconciliari postumus, di-ssinde euoluere atque explicare debet. sequi-tur hoc euidenter ex eodem argumento , quoexistentiam ejus 6. Partis prioris euicimus.

Qs- vi.uartum criterium conssituimus: ut admentem Dei reuelantis inde cognoscen-dam apta sit & hinc verbis vel Tignis aliiscertae notiones intelligibiles respondeant. Etenim Deus reuelationem eo consido dat, ceusuperiora euincunt, ut ad cognitionem veri-tatum necessariarum perueniat homo. Quodsi non intelligeretur, dicendum esset; audoremejus aut noluisse aut non potuisse eam itaadornare, ut, debita adhibita diligentia,mensejus capi posset. Illud est sallum: nam siceam non edidisset vel passus esset exissere, quamtamen exissere. P. pr. probauimus. Hos nontninus sallit, cum possibilitatem absolutam

10

Keuclationis abunde demonsirarintPhilosophi,in iis Wolsius in Th. Nat,. §. 449. sequa-tur tandem 5: tum & ultimum criterium, utdum primum est introducenda, operationibussupra naturam, miraculis, vaticiniis &c. con-jungatur & confirmetur. Nam Reuelatio,quatenus veritates supra Rationem continet,non potesi: ex qjus principiis demonsirari.Itaque si mortates de ejus (: Rcuelationis:)veritate conuincendi sint, id aliter fieri ne-quit, nisi ut Deus operationibus, quae or-dinem naturae supergrediuntur, sicqueab ipsosolo prosicisci posiunt, de ea resletur, sineimmediate hoc faciat, sine hominum utaturopera, in quo posleriori casu,homines talessaatltate edendi operationes suprariaturaiesinsimantur, necesse esi. Non quod hominesin se ejus facultatis participes reddi queant,quippe quae omnipotentiam supponit, cujusentia finita siunt incapacia, sed ut Deus illis,dura alios conuisturi siunt, causis utatur occa-sionalibus, ceu susius, quantum ad faculta-tem patrandi miracula, demonsirat WolsiusTheol. Nat. $. 473. , Ex his criteriis alia spe-cialiora deduci posiint. e. g. ut non ducatReuelatio vera ad desperationem, nec ad pec-

11

cata per nostra opera expianda, aut felicitatem posthanc vitam demerendam, pecto sit amiquissin a, itemut modus reuelandi attributis diuinls sit conveniens.

§• VII.

sUper esl, ut criteriorum, quae e Theologia Naturaliadduxirnus, applicatio ad s, Biblia seu Veteris &Noui Testamenti scripta dinina siat. Fuere quidem o-lim & sunt nosira aetate homines prosanae mentis,qui, ut illis non salsa modo impingant, sed contra-dictoria etjam, saltem veras contradictiones, cum in-ter se, tum inter ipsa & Rationem assingant, omnemmouent lapidem. sed satis factum bostibus hisce ve-ritatis est abunde a Viris summis, nostris cumprimistemporibus, qui & rectissime obseruarunt multa qui-dem dari loca in speciem sibi repugnantia, sed quae,attento respectu diuerso, facile conciliari queant. Qui-bus addunt, si vel maxime aliquando plena concilia-tio non esset in manibus nostris, non tamen praeci-pitandum esse judicium de contradictionibus veris,cum circumflandae, qvae supponuntur in solido de ta-libus judicio, saepissime nobis insufficientissime sineperspecta Quae, quod ad primum characterem, probreuitate noslri institui sufficiat notaste. Deinde, utnec 2;dum crirerium iisdem illis seriptis deeste pateatve! sola avntya eorum manisestat amicissimamconue-nienriam cum necesIariis & aeternis Rationis doctri-nis, iis speciatim: qvae ad Th. Naturalem sejus Na-turae pertinent. Tales enim sunt, (a) Unicum tantumeste Deum Deur. 4:35,6:4,1 Cor. 8:4, 6, (b; eundemesIe totius mundi creatorem Gen. 1. & 2 capp. Exod.2o:H.cer. E.N, Testamento s om.r.20. /ct. 17:24.ejustonseruatorem quoque si ei diuina cura prolpcien*

12tem Ps. 148:6. Act. 17:25", 28. Hebr. t.-J. (c) Eum, utsupremum rerum Dominum, supra omnia amandum,timendum colendumque officia item erga se & aliospraestanda. jes. 47: s, 9. Jer. 16. s. seq, Deus-6: 5">13. M?.rc. 12: 30, 31. Rom, 13: 9. & in his omnibus ex-actissime ipsi obediendum esle Deut 27.*26.Jac 2: 10.Matth.s: 20. seq, sic quas sana ratio de praemiis & poe-nis post hanc vitam, de hominibus, ob peccatum, omni-bus omnino poenarum diuinarum reis ceterisque ejus-modi docet, eadem, & multo quidem euidentius, in-culcat scriptura; locis adducendis supersedemus. Quisporro 3:io, nums.Biblia ea tradant quae supra Ratio-nem scitu sunt necesTaria, iniis medium reconciliandihomines cum Deo exellentissimum,dubitet?Centrumenim hoc est augustissimorum voluminum.

Tum, quin 4:to verbis &. loquendi modis eorumcertus relpondeat sensus, per praecepta Hermeneuticasaltem eruendus, sintqve adeo intelligibilia, non finitattendi lectoris experientia in dubium vocare. Ponti-ficiorum affectatus 8c execrandus error de obscuritatesacrarum paginarum occasionem dedit solidissimis proveritate opposita scriptis, ut, mari esset guttam assun-dere hisce plura addere velle. Tandem adesse in Bib-liis nostris & fflum criterium h.e. illa confirmari opera-tionibus supernaturalibus, miracula Mosis,Prophetarum,Christi & Apostolorum ejus item vaticinia illorum eue-ntu comprobata Juculentissime testantur. Quae circahanc reuelationis notam,quatenus sacro Codici tribuiturin contrarium mouere auli suerunt cum antiquiores tumnostri temporis Antiscripturarii, ea mascule a virisnostra laude superioribus excepta & explosa suere. No-

bis summa, qua premimur, temporis angustia hicsinis faciendi necessi tatem injungit.