0

ประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล

Experiences of Patients’ Relatives in Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital

อนงค ภบาล ทพยวรรณ นลทยา นภารตน จนทรแสงรตน ไดรบทนสนบสนนงบประมาณ จาก มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ป พ.ศ. 2557

1

ประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล อนงค ภบาล, ทพยวรรณ นลทยา, นภารตน จนทรแสงรตน บทคดยอ ทมาและความส าคญของปญหาการวจย

เนองจากฝกปฏบตงานในหอผปวยทมผปวยไทยมสลมระยะสดทาย มกพบวามประเดนทเกยวของกบมตจตวญญาณและความเชอทางศาสนา ททมสขภาพตองเผชญและแกไขบอยครง เชน ญาตจะขอเขาไปสวดยาซน ขณะททมสขภาพก าลงชวยฟนคนชพ หรอญาตขอเขาไปเยยมนอกเวลาทโรงพยาบาลก าหนด เพอสวดดอาห เปนตน ดงนนจงมความสนใจทจะศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลเพอท าความเขาใจถงประสบการณดงกลาว เพอสามารถใชเปนแนวทางในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายไดอยางถกตองเหมาะสมตอไป วตถประสงค เพอบรรยายและอธบายถงความหมายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล ระเบยบวธวจย

การศกษาเชงคณภาพและปรากฏการณวทยา โดยคดเลอกกลมตวอยางจากญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทาย จากหอผปวยใน ในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลชมชน ในจงหวดนราธวาส หรอญาตผปวยทเคยมประสบการณในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และไดผานเหตการณนนมาแลว สามารถจ าเหตการณนนไดด ท าการเกบขอมล จ านวน 10 ราย สมภาษณเจาะลกเปนรายบคคล วเคราะหขอมลโดยใชการวเคราะหของแวนมาแนน (van Manen, 1990) ผลการวจย

ผลการศกษาสรปไดดงน การใหความหมายและประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลคอ 1) ความภาคภมใจ 2) เปนหนาทรบผดชอบ 3) การดแลดวยศกดศรความเปนมนษย สวนความรสกของญาตในการดแล ผใหขอมลสะทอนวา 1) สบายใจทไดดแล 2) รสกดทไดอยกบทเรารก 3) เครยดกบการทไมรบรถงอาการของผปวย 4) สงสารผปวยทไมไดรบการดแลตามหลกศาสนาและความเชอ 5) ขดใจ ไมแนใจในการดแลของพยาบาล สรปและขอเสนอแนะ

ผลของการศกษาครงน สามารถใหขอมลพนฐานในการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลเพอตอบสนองความตองการของผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และญาตใหมความสอดคลองกบความเชอ ขนบธรรมเนยม และวฒนธรรม ค าส าคญ ประสบการณ / ญาต / การดแล/ ผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล

2

Experiences of Patients’ Relatives in Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital Anong Phibal, Tippayawan Niltaya, Niparat Chansangrat

Abstracts Statement of Problem

Since the research was a teacher supervising nursing students for clinical practice in patients with Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital. Often find that there are issues related to the dimension of spirituality and religious beliefs. The health team must face and resolve frequently such relatives are asked to pray for the yascene. While health teams are helping revive. Please visit relatives outside the hospital set. Noah looks to pray, etc. So it is interesting to study Experiences of Patients' Relatives in Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital to understand such experiences. To be used as guidelines for the care of patients and Patients' Relatives in Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients correctly appropriate. Objective

To describe and explain the meaning of experiences of patients' relatives in caring for the end of life of Thai Muslim patients in hospital. Methods: This qualitative research used Phenomenological method to study the experiences of Patients' Relatives in Caring for the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital. The key informants were 10 southern Patients' Relatives who were selected according to dimensional sampling and the events since then, can be remembers the incident well. Structured in-depth interviews were applied for data collection. The data were analyzed by using the van Manen (1990). Results: The results of the study showed that meanings of experience of family caregivers in caring for Thai Muslim end of life patients in hospital: 1) being proud as if Allah send for caring, 2) being Patients' Relatives responsibilities to care for the patient, 3) giving care by letting the patient be with their love one and respect on value of human dignity, 4) Nurses caring do not able to respond according to the patients belief and religion. Patients' relatives expressed their feeling of caring for Thai Muslim end of life patients in hospital in five: 1) happiness, 2) feeling good be with love one, 3) being stressed unknown sign of Patients’ and communication barriers form Nurses, 4) being sympathetic about not being able to respond according to the patients belief and religion, 5) being uneasy and unsure about the care of Nurses.

3

Conclusion:

Patients' relatives; feeling good be with caring able to respond according to the patients belief and religion and communication barriers form Nurses’.

Suggestions: The findings should be were beneficial in providing information for nurses to improve their spiritual care to meet the clients’ care needs and be congruent with their belief and culture. It also provides basic information for further developing the practice guideline for persons at the end of life. Keyword: experience / relative / caring / the End of Life of Thai Muslim Patients in Hospital

4

กตตกรรมประกาศ

วจยเลมนส าเรจลลวงได ดวยความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจาก ผศ.ดร.เพลนพศ ฐา-นวฒนานนท และ ผศ.ดร.อไร หถกจ ทไดสละเวลาอนมคายงในการใหค าแนะน า ขอคดเหน ตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ และใหก าลงใจอยางดตลอดมา คณะผวจยรสกซาบซงในความกรณาของทานเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณทานมา ณ โอกาสน ขอขอบคณกลมตวอยาง และผใหขอมลทกทาน ในการเกบรวบรวมขอมลเพอความสมบรณของงานวจย ขอขอบคณเพอนๆ ผเปนกลยาณมตร เจาหนาทคณะพยาบาลศาสตร และเจาหนาทงานสงเสรมงานวจยและต ารา มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทรทชวยแบงเบาภาระงานและเปนก าลงใจตลอดมา ขอขอบคณมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ทสนบสนนงบประมาณในการท าวจยครงน ทายทสดน ผวจยขอกราบขอบพระคณ คณพอ คณแม ทมอบความรกความหวงใยดวยใจยง และ ใหความชวยเหลอ สนบสนน ใหก าลงใจดวยความจรงใจและหวงใยเสมอมา จนท าใหงานวจยส าเรจไดดวยด คณงามความดและประโยชนแหงวจยเลมนขอมอบแดครอบครวอนเปนทรกยง คณาจารย และทกทานทมสวนรวมในการท างานวจยครงน ใหประสบความส าเรจ อาจารย อนงค ภบาลและคณะ

5

สารบญ หนา บทคดยอ.......................................................................................................................... 1 Abstract............................................................................................................................ 2 กตตกรรมประกาศ........................................................................................................... 4 สารบญ............................................................................................................................. 5 บทท 1 บทน า............................................................................................................ 7

ความเปนมาและความส าคญของปญหา........................................................ 7 วตถประสงคการวจย……………………………. 8 กรอบแนวคดการวจย.................................................................................... 9 นยามศพท..................................................................................................... 9 ขอบเขตการวจย............................................................................................ 9 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ........................................................................... 10

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ..................................................................... 11 แนวคดระยะสดทายของชวต....................................................................... 11 แนวคดการดแลระยะสดทายของชวต………………………………….......

แนวคดการวจยเชงปรากฏการณวทยา........................................................ 20 27

บทท 3 วธการด าเนนการวจย.................................................................................... 32 ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง............................................................... 32

เครองมอในการวจย..................................................................................... 33 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ.................................................................... 33 การเกบรวบรวมขอมล.................................................................................. 34 การวเคราะหขอมล........................................................................................

จรรยาบรรณของนกวจย............................................................................... 35 38

บทท 4 ผลการวจยและการอภปรายผล..................................................................... 39 บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ.................................................................. 44 สรปผลการวจย............................................................................................. 44

ขอเสนอแนะ................................................................................................ 45 บรรณานกรม.................................................................................................................... 46

6

ภาคผนวก......................................................................................................................... 52 ประวตนกวจย.................................................................................................................. 59

7

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา ผปวยระยะสดทายเปนผปวยทเจบหนกมอาการรนแรง อยในระยะสดทายของโรคหมดหวงในการรกษาหรอมอาการบงชใหเหนวา ผปวยจะมชวตอยไดไมนาน (สนต, 2544) แนวทางในการรกษา ผปวยจงเปลยนเปนใหการรกษาและดแลแบบประคบประคอง เนนใหผปวยไดรบความสขสบายมากทสด มคณภาพชวตทด มศกดศรในชวงเวลาทมอย (วฑรย, 2546) ขณะทผปวยเขารบการรกษาท โรงพยาบาลสมาชกครอบครวมบทบาทส าคญในการใหการดแลนอกเหนอจากการไดรบการดแลจากแพทย พยาบาล และเจาหนาททเกยวของ เพอรวมกนบรรเทาหรอแกไขปญหาใหกบผปวย โดยมงแกไขปญหาทส าคญไดแก การบรรเทาการเจบปวด ปญหาทางกายภาพตางๆ ปญหาทางสขภาพจต สงคมและจตวญญาณ มงเนนเพอสงเสรมสขภาพชวตทงของผปวยและครอบครว (ประเสรฐ, 2546) อยางไรกตามเมอสมาชกในครอบครวมการเจบปวยทตองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลดวยการเจบปวยทคกคามตอชวต และเขาสภาวะวกฤต ครอบครว จะมการปรบบทบาทและหนาทเพอรบสถานการณซงเปนการเปลยนแปลงทเกดจากภายนอก เชน เมอพอเกดการเจบปวย แมมกจะใหการดแล ขณะเดยวกนอาจรบบทบาทเปนหวหนาครอบครว สวนสมาชกอนๆ ในครอบครวทไมมการเจบปวยตองปรบเปลยนบทบาท เพอใหครอบครวด าเนนตอไป (อษณย, 2549) หากครอบครวไมสามารถทจะปรบตวไดอาจสงผลกระทบตอครอบครว และเกดความลมเหลวหรอปญหาในครอบครว (อมาพร, 2544) และสงผลใหเกดความเครยด ความกลว ความวตกกงวล เกยวกบอาการเจบปวยของผปวย ครอบครวไมตองการทจะใหผปวยหรอบคคลอนเปนทรก เกดความทกขทรมาน จากการเจบปวยและหวนวตกตลอดเวลา วาบคคลทตนรกจะจากไปเมอใด และจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ศาสนา คานยม ความเชอ และปรชญาในการด าเนนชวตและความตาย บคคลมความเชอเกยวกบเรองความตายทแตกตางกน ผทเชอมนในศาสนามองความตายเปนเรองธรรมชาต เปนสวนหนงของชวตท าใหบคคลยอมรบความตายได นอกจากนทกศาสนาสอนใหมนษยทกคนยอมรบในกฎธรรมชาต มเกด แก เจบ ตาย เปนเรองธรรมดาททกคนตองเผชญ หากทกคนยอมรบไดตามนกท าใหเกดการยอมรบความตายไดมากขนโดยเอาศาสนาเปนทพง นอกจากนศาสนาทกศาสนามองคตางๆ ประกอบขนเปนระบบความเชอคอมระบบสญลกษณ มต านานนยายศกดสทธและมพธกรรมมขอบญญตเกยวกบสงทถกหรอความดและสงทผดคอความชว (สมพร, 2541) จากการศกษาของจงกล และพรทพา (2543) ความตองการของญาตผปวยในหออภบาลผปวยหนก พบวาบคคลทญาตผปวยคดวาตอบสนองความตองการของตนไดมากทสดคอ พยาบาลคดเปนรอยละ 47.23 และจากการศกษาของอไรพร (2532) ซงศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทเขารบการรกษาในหอผปวยหนกอายรกรรม และศลยกรรมโรงพยาบาลแพร จ านวน 60 คน พบวา ความ

8

ตองการของญาตผปวยทมความส าคญมากทสดคอ ความตองการลดความวตกกงวล ความตองการมสวนรวมในการชวยเหลอผปวย และความตองการขอมลขาวสาร ดงน นหากพยาบาลมความเขาใจถงประสบการณอยางแทจรงของผปวยและญาต ในการปฏบตเพอการดแลรกษา ตามแนวความเชอความศรทธา และความตองการนน ไดรบการตอบสนอง ยอมท าใหเกดความพงพอใจสงสด ใหกบผปวยและญาตซงสอดคลองกบการศกษาของวงรตน (2544) ซงศกษาเกยวกบความตองการทางดานจตวญญาณและการปฏบตเพอตอบสนองความตองการทางดานจตวญญาณของญาตผปวยวกฤตในดานความเชอ ความศรทธาในศาสนาของญาตผปวยวกฤต พบวาญาตรอยละ 90.6 มความตองการปฏบตกจกรรมทางศาสนา เพอใหชวยคมครองผปวยไมใหเจบปวย และทกขทรมาน

ดงนนจงมความสนใจทจะศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล เพอท าความเขาใจถงปรากฏการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลอยางลกซง โดยใชระเบยบวธการศกษาแบบปรากฏการณวทยา (phenomenology method) ตามแนวคดปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนนวตกซ (hermeneutic phenomenology) เพอคนหาและตความหมายของประสบการณ ซงเปนวธทเหมาะสมทจะน ามาศกษาเพอเขาใจถงประสบการณของญาต ในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล และผลการวจยครงนสามารถน าไปประยกตใชในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล และใหการสนบสนนในการปฏบตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลไดอยางถกตองเหมาะสมลดปญหาอปสรรคทอาจจะเกดขนเพอน าไปสการพยาบาลแบบองครวม และใชเปนขอมลพนฐาน เพอการศกษาวจยเกยวกบการรกษาพยาบาลผปวยไทยมสลมตอไป

วตถประสงค เพอบรรยายและอธบายประสบการณของญาต ในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

ค าถามการวจย ค าถามหลก ญาตของผปวยไทยมสลมระยะสดทายมประสบการณในการดแลผปวยในโรงพยาบาลอยางไร ค าถามรอง 1. ญาตของผปวยไทยมสลมระยะสดทายรบรและใหความหมายในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลอยางไร 2. ญาตของผปวยไทยมสลมระยะสดทายใหการดแลผปวยอยางไร ใชอะไรเปนพนฐานในการดแล 3. ญาตผปวยพบวาปญหาและอปสรรคในการดแลผปวยอยางไรบาง

9

กรอบแนวคดในการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative research) ซ ง เ ปนก าร ศกษาว จย เ ช ง

ปรากฎการณวทยาแบบเฮอรเมนวตกซ (hermeneutic phenomenology) เพอบรรยายและอธบายประสบการณของครอบครวผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ขณะพกรกษาตวในโรงพยาบาลและเปนการศกษาจากสภาพทเกดขนจรงตามการรบรของผใหขอมล ผวจยจงไมใชกรอบแนวคดหรอทฤษฎใดๆ ในการควบคมการวจย แตน าทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบประสบการณของครอบครวผปวยไทยมสลมระยะสดทายและใกลตาย ขณะพกรกษาตวอยในโรงพยาบาลและอนๆ ทเกยวของน ามาเปนแนวทางส าหรบผวจยในการเกบรวบรวมขอมลใหครอบคลมและสามารถวางแผนการปฏบตการในภาคสนามไดถกตองตอไป

นยามศพท ผปวยไทยมสลมระยะสดทาย หมายถง ผปวยทนบถอศาสนาอสลามทมความเจบปวยทคกคามตอชวต หรอ ผปวยทมอาการแสดงตางๆ ทเปนอาการทบงชใหเหนวาจะมชวตอยไดไมนาน อยในระยะสดทายของโรค ไมมทางรกษาดวยวธใดๆ และแพทยไดวนจฉยวาเปนผปวยระยะสดทาย ญาต หมายถง ผใหการดแลผปวยทเปนหลก ขณะทผปวยเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลไดแก บดา บตร ภรรยา หลาน เปนตน ประสบการณของญาตในการดแลผปวยระยะสดทายไทยมสลมทเขารบการรกษาใน โรงพยาบาล หมายถง การรบรประสบการณตรงของญาตผปวยไทยมสลมจากการมสมาชกในครอบครวเจบปวยอยในระยะสดทาย โดยครอบคลมถงการให ความหมาย ความรสกของญาต ปญหาและความตองการของญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ขณะพกรกษาตวในโรงพยาบาล

ขอบเขตการวจย

การศกษาครงนเปนการศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทง

โรคเฉยบพลนและเรอรง โดยท าการเกบขอมลจากญาตผปวย ขณะผปวยก าลงรกษาในหองอบตเหต

ฉกเฉน และหอผปวยใน โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลชมชน ในจงหวดนราธวาส หรอญาตผปวยทเคยม

ประสบการณในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และไดผานเหตการณนนมาแลว สามารถจ า

เหตการณนนไดด ท าการเกบขอมล จ านวน 10 ราย โดยพยายามเลอกกลมตวอยางใหครอบคลม

หลากหลาย จ าแนกตามปจจยตาง ๆ ดงน

1. ดานเพศ (ชาย และหญง)

10

2. ระดบการศกษา (ไมไดรบการศกษา, การศกษาสายศาสนา, การศกษาสายสามญ)

3. อาชพ

เพอใหเหนความแตกตางของประสบการณในปจจยทแตกตางกน ท าการเกบขอมลโดยการ

สมภาษณแบบเจาะลก และการสงเกตตงแตเดอนมกราคม พ.ศ. 2557 ถงเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2557 จงได

ขอมลทอมตว

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ดานการปฏบตการพยาบาล พยาบาล บคลากรสาธารณสข และผดแลหลกในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย รวมทงพยาบาลมความเขาใจประสบการณของญาต ในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และใหการสนบสนนการปฏบตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายไดอยางถกตองเหมาะสม ลดปญหาอปสรรคทอาจจะเกดขน เพอใหเกดผลสมฤทธจากการดแลผปวยมากทสด น าไปสการพยาบาลแบบองครวม 2. ดานบรหารการพยาบาล ผบรหารทางการพยาบาลสามารถน าขอมลทไดเปนแนวทางในการจดรปแบบใหการพยาบาลครอบครวผปวยไทยมสลมระยะสดทายในดานตางๆ ใหครอบคลมแบบองครวมและน าไปสการใหขอเสนอแนะดานนโยบายและการปฏบตแกผเกยวของ 3. ดานการศกษา สามารถน าเอาผลการวจยไปใชในการจดเนอหาการเรยนการสอนทเกยวของกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย เพอนกศกษาหรอพยาบาลผสนใจปฏบตการพยาบาลใหสอดคลองกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย 4. ดานการวจย เพอเปนขอมลพนฐานและเปนแนวทางในการศกษาวจยเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมในรปแบบอนๆ ตอไป รวมทงสามารถตพมพเผยแพรผลงานวจย

11

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาประสบการณของญาตในผปวยระยะสดทายในผปวยไทยมสลมเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล ผวจยไดทบทวนวรรณกรรม แนวคด ปรชญา และงานวจยทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการวจยในประเดนตอไปน

1. แนวคดระยะสดทายของชวต 1.1 ความหมายของผปวยระยะสดทาย 1.2 แนวคดตามหลกของศาสนาอสลามทเกยวของกบระยะสดทายของชวต

1.2.1 หลกค าสอนพนฐานของศาสนาอสลาม 1.2.2 การก าเนดมนษยในทรรศนะอสลาม 1.2.3 การเจบปวยและรกษาในทรรศนะของอสลาม 1.2.4 ความตายในทรรศนะอสลาม

2. แนวคดการดแลผปวยระยะสดทายของชวต 2.1 เปาหมายของการดแลผปวยระยะสดทายของชวต 2.2 ความตองการของญาตผปวยในระยะสดทายของชวต 2.3 การดแลผปวยระยะสดทายของชวตตามทรรศนะอสลาม

3. แนวคดการวจยเชงปรากฎการณวทยา 3.1 ความหมาย 3.2 การศกษาปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนนวตกซ 3.3 การวเคราะหขอมลเชงปรากฎการณวทยาแบบเฮอรเมนนวตกซ 3.4 ความนาเชอถอของการศกษาเชงปรากฎการณวทยา

1. แนวคดระยะสดทายของชวต 1.1 ความหมายของผปวยระยะสดทาย

ผปวยระยะสดทาย คอ ผปวยทมชวตอยระหวางความเปนกบความตาย (living dying interval) และตระหนกดวาจะมชวตอยอกไมนาน หรอภาวะเจบปวยทเปนอยไมสามารถรกษาใหหายไดดงเดม มผใหความหมายผปวยระยะสดทายไวหลายทาน ซงสรปไดวาผปวยระยะสดทายคอผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวา โรคทเปนอยนนไมสามารถรกษาใหหายไดและมอาการตางๆ ทบงชวาจะมชวตอยไดอกไมนาน ผปวยไดรบประโยชนจากการใหการพยาบาลมากกวาการรกษาทางการแพทย ผปวยประเภทนมแนวโนมทจะทรดลงเรอยๆ อยางสม าเสมอ ซงการดแลผปวยระยะนจะเปลยนเปนการดแลเพอการประคบประคอง

12

(palliative care) ซงลกษณะของผปวยระยะสดทายพอจะสรปสาระส าคญไดดงน (smith & Bohnet, 1983 อางตามสภาพร, 2537) 1. ผปวยระยะสดทายเปนผทตองการประคบประคองดานจตใจและจตวญญาณอยางมาก เนองจากความทกขทรมานของโรคในระยะสดทาย และจากความทอแทสนหวงทจะรกษาชวตใหรอด การดแลผปวยระยะนจงมงเนนไปทการตอบสนองความตองการดานจตใจ และจตวญญาณ แตการดแลดานรางกายยงจ าเปนอย มฉะนนจะเพมความทกขทรมานใหกบผปวยทวมากขน ผปวยระยะสดทายจงตองการดแลแบบองครวมใหครอบคลมทงดานรางกาย จตสงคม และจตวญาณ 2. ผปวยระยะสดทาย เปนผทอยในภาวะทตองการดแลมากกวาการรกษา ผปวยมไดอยในโรงพยาบาลเพอรบการรกษา เพราะผปวยอยในสภาพทหมดหวงจากการรกษาแลว แตผปวยอยในระยะทตองการดแลมากกวา การดแลผปวยในระยะนจงมใชการดแลโรค แตเปนการดแลในฐานะบคคล ทตองการการไดรบการเคารพในศกดศรของความเปนมนษย จนกระทงถงวาระสดทายของชวต 3. ผปวยระยะสดทายมใชมชวตอยคนเดยว แตมครอบครว และสมาชกในทมสขภาพทเกยวของและรวมรบรความรสกของผปวย จงจ าเปนทพยาบาลจะตองใหการดแลชวยเหลอครอบครวของผปวยและเพอนๆ สมาชกในทมสขภาพดวย จากความหมายของผปวยระยะสดทาย จะเหนวาผปวยทกคนจะถกคกคามจากความตายแตปฏกรยาตอบสนองของแตละบคคลจะแตกตางกน ขนกบลกษณะเฉพาะของแตละบคคลจากงานวจยของนกวทยาศาสตรทศกษาเกยวกบความตาย ท าใหเขาใจมากขนวาเมอความตายมาถงจะมผลกระทบตอรางกายอยางไรบาง ซงแพทยสามารถท านายได แตส าหรบสงทกระทบกระเทอนกบสภาพจตใจเปนสงทยากตอความเขาใจ แตททกคนตระหนกดกคอความเขาใจตอความตายวาเปนการสญเสย ดงนน คนสวนใหญจงมแนวโนมทจะหลกเลยงหรอไมเกยวของกบความตาย แตความตายกเปนสงทหลกเลยงไมพน ทกคนจงตองเผชญกบความตาย แมจะไมพงปรารถนากตาม 1.2 แนวคดตามหลกศาสนาทเกยวของกบระยะสดทายของชวต

1.2.1 หลกค าสอนพนฐานของศาสนาอสลาม หลกพนฐานของศาสนาอสลามประกอบดวย หลกศรทธา 6 ประการ และหลกปฏบต 5 ประการ เปนพนฐานของการด ารงชวต ดงน 1.2.1.1 หลกศรทธา หลกศรทธาเปนเสมอนหวใจของการนบถอศาสนาอสลาม ซงมสลมจะละเวนขอใดไมไดความศรทธา หรออมาน ศาสนาอสลามจะเนนความศรทธาในพระเจาเปนพนฐาน เปนสงส าคญส าหรบมสลมทกคน ศรทธาเปนสงทท าใหเกดคณคาในชวตและเกดความเชอในตนเองตามมา เพราะตวเองมสงทยดมนอยางมนคง ถาปราศจากความศรทธาบคคลจะทอถอยในการตอสชวตและกระท ากจกรรมตางๆ เพราะขาดสงทตนยดถอ คณคาของชวตของไมอาจจะเกดขนความศรทธาชวยท าใหมนษยเราสชวตใน

13

โลกน คอเพอการปฏบตหนาทอยางไร การทจะบรรลถงเปาหมายอนสงสงของอสลามกดวยการยอมรบการศรทธาในชวตหลงความตาย และหลกศรทธาขออนๆ หลกศรทธาม 6 ประการ (เสาวนย, 2535); ดงน 1. การศรทธาในพระอลลอฮ คอ ศรทธาวามพระอลลอฮองคเดยว เปนผทรงอ านาจ ผสรางทกสงทกอยางทรงบนดาล ผทรงบรหาร ผทรงรอบร ไมมสงใดทเทยบพระองคไดและไมผใดหรอสงใดลอดเรนจากอ านาจของพระองคได โลกและจกรวาลนมผสรางและผบรหารเพยงองคเดยว พระองคทรงอยในภาวะนรนดร มนษย (ผถกสราง) ไมสามารถจนตนาการหรอนกถงรปรางลกษณะของพระองคได เรารจกพระองคได ดวยอ านาจการบรหารของพระองค และโดยผานทานศาสนา (นบหรอรสล) เปนการยอมรบวาไมมสงอนใดเปนพระเจานอกจากพระอลลอฮ และผทอยในระยะสดทายของชวตเปนการทดสอบกบพระอลลอฮถงความอดทนในการบ าบดรกษา ทดสอบระดบความศรทธาทมอย 2. การศรทธาในบรรดามลาอกะฮของอลลอฮ (บาวของพระเจาประเภทหนงทมคณสมบตแตกตางไปจากมนษย) คอ การศรทธาวา มลาอกะฮเปนบาวทซอสตยของพระอลลอฮมหนาทรบใชพระองค มลาอกะฮไมมรปกาย ไมมเพศ ไมมการด าเนนชวตเหมอนกบมนษย มหนาทน าโองการหรอเปนสอกลางระหวางพระอลลอฮกบมนษยหรอศาสดา มสลมตองศรทธาวา มลาอกะฮมจรง ผลของการศรทธาท าใหมนษยกระท าแตความด ละเวนความชวเนองจากวา แตละคนจะมมลาอกะฮคอยบนทกการกระท า (เสาวนย, 2535)โดยเฉพาะอยางยงผปวยทอยในระยะสดทาย จะมบทสวดขอพรใหพนจากความเจบปวดทรมาน และนอกจากนนญาตควรอานบทยาซนใหผปวยระยะสดทายเพอใหผปวยไดพบกบพระอลลอฮ เปนตน

3. การศรทธาในคมภรทงหลายของพระอลลอฮ คอมสลมมความเชอในตนฉบบเดมของคมภรทถกประทานแตศาสดาคนกอนๆ เชน คมภรซาบรทพระอลลอฮทรงประทานแกนบดาวด (เดวด) คมภรเตารอฮแกนบมซา (โมเศษ) คมภรอนญลแกทานนบอซา (เยซ) และเชอในความบรสทธของฉบบปจจบนของคมภรเหลานน คอสวนทไมขดกบคมภรอลกรอาน เพราะถกประทานมาจากพระอลลอฮเนอหาสาระเดยวกน แตมสลมเชอและปฏบตตามเฉพาะคมภรอลกรอาน ตองยอมรบวาคมภรอลกรอานเปนคมภรสดทายทพระอลลอฮประทานใหแกมนษยชาต โดยผานทานนบมฮมหมดศอลฯ ศาสนาองคสดทายเทานน อลกรอานเปรยบเสมอนหวใจของศาสนาอสลาม ทงนเพราะอลกรอาน คอ วจนะของพระอลลอฮน าบรรดาผ ปฏบตตามบทบญญตในอลกรอานไมสความดงาม ใหประสบสนตสขทงในปจจบนและในปรภพ (ครซด, 2541; เสาวนย, 2535) ฉะนนบทบญญตในอลกรอานมความศกดสทธตอคนมสลม คมภรอลกรอานจงมความส าคญในชวตของมสลม เพราะคมภรอลกรอานเกยวกบชวตของเขาตงแตเกดไปจนตาย และทกอรยาบทในการปฏบตศาสนกจและกจวตรประจ าวนตงแตลมตาในตอนเชาจนกระทงหลบ รวมถงการปฏบตเมอเกดภาวะเจบปวยและเสยชวต

4. การศรทธาในบรรดาศาสนฑตทงหลายของพระอลลอฮ คอ มสลมทกคนตองยอมรบนบถอใหเกยรตและยกยองศาสดาทงหลายทมากอนทานนบมฮมหมดศอลฯ ศาสดาทไดกลาวในคมภรอลกรอานมจ านวน 25 ทาน มสลมตองเชอและปฏบตตามค าสอนของทานนบมฮมหมดศอลฯ ศาสดา

14

องคสดทายของโลกผรบภารกจตอจากทานศาสดากอนๆ ทมาชกชวนใหมนษยรจกพระเจา และด าเนนชวตตามค าสอนของอลลอฮเทานน

5. การศรทธาในวนปรโลกหรอวนแหงการฟนคนชพ (วนกยามะฮ) คอ ศรทธาวาโลกทเราอยอาศยนเปนวตถธาตยอมมวนแตกสลาย เชนเดยวกบวตถอน ตามกฎแหงการก าหนดสภาวะของพระอลลอฮ เมอโลกดบสนทกสงในโลกกตองดบสนดวย ยกเวนผทอลลอฮทรงประสงคและพระอลลอฮจะทรงท าใหมนษยทกคนฟนคนชพ มารบผลการกระท าขณะทอยในโลกนในวนกยามะฮ (วนสนโลก) ซงวนกยามะฮจะเกดขนเมอใดไมมใครทราบนอกจากพระอลลอฮองคเดยวเทานน (ดลมนรรจนและแวอเซง, 2533) มสลมตองมความเชอวามนษยไมมการเวยนวายตายเกด มนษยเกดมาครงเดยว แตชวตม 5 ขนตอน คอ 1) ชวงก าเนดวญญาณ 2) ชวตในครรภ 3) ชวตในโลกน (ชวตในดนยา) 4) ชวตในบรซค (ชวตหลงความตาย) เพอรอการตดสนและ 5) ชวตทท าใหฟนคนชพ (ชวตในอาคเราะฮ) เพอใหพระอลลอฮไดทรงตดสนการกระท าในโลกนตามบนทกทมลาอกะฮไดบนทกไว ยอมรบในอวสานของโลก มสลมตองศรทธาวาโลกนเปนโลกแหงการทดลองจะตองมวนทแตกสลาย เปนวนททกชวตบงเกดอกครงหนง เพอถกช าระความ (เสาวนย, 2535) 6. การศรทธาในการก าหนดสภาวะของอลลอฮคอการศรทธาวา นอกจากพระเจาสรางสรรคสรรพสงตางๆ ขนมาแลวพระองคไดก าหนดกฎสภาวะการณแหงธรรมชาตในจกรวาลลวนเกดมาและด าเนนตามกฎหมายทพระอลลอฮก าหนดไว สามารถแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ กฎตายตว เมอประสบเหตแลวหลกเลยงไมได ทกอยางเปนไปตามประสงคของพระอลลอฮเชน การถอก าเนดชาตพนธ รปรางหนาตา การโคจรของดวงดาว การเกด แก เจบ ตาย วงจรชวตของมนษย และสงมชวตทงหลายเปนตน และกฎไมตายตว โดยด าเนนไปตามความสมพนธระหวางเหตและผลกจกรรมตางๆ อยในดลพนจของมนษยในอนทจะใชสตปญญาทพระเจาประทานมาเลอกปฏบตตามขอหามและขอใชตางๆ ดงค ากลาวทวาอลลอฮทรงเปนตนและทรงเปนสดทายแหงสรรพสงทงหลาย พระองคไดทรงสรางมนษยและทรงสรางสภาวะตางๆ ทมนษยจ าตองอาศย และไดประทานความคดอสระในการกระท าหรอไมกระท ากได ในการเชอหรอไมเชอกได เพราะฉะน นมนษยจงตองรบผดชอบตอความคดอสระหรอการด าเนนของตน (อตฎร/52: 21 อางตาม มรวาน, ม.ป.ป.) การรบผดชอบนนจะสงผลในวนปรโลก หลกศรทธาในความเปนหนงเดยวของพระเจาแลว ความศรทธาในวนพพากษาหรอปรโลกความศรทธาในมลาอกะฮ คมภรอลกรอาน ศาสนฑตและการก าหนดสภาวะการณตางกเปนความศรทธาพนฐานทส าคญทจะเปนตวก าหนดวถการด าเนนชวตของมสลม จากหลกศรทธาทง 6 ประการสามารถแตกยอยไปอก 60 ค าสอนเชน ความสะอาดกคอสวนหนงของการศรทธา มสลมมความศรทธาตองมความสะอาดทงตวเอง ทอยอาศยและทกกจกรรมหากมสลมไมรกษาความสะอาดแสดงวาความศรทธาของเขายงพรองอย (เสาวนย, 2535) ความศรทธาอนดบหนงหรอจดสงสดของมสลม คอ “ลาอลลาฮะอลลลลอฮ” ไมมพระเจาอนใดนอกจากพระอลลอฮองคเดยวเทานน ความศรทธาทลกซงของความหมายน คอการยอมรบศรทธาตอคณลกษณะของพระอลลอฮมสลมเชอวา ผใหมนษยเกดด ารงชวตอยไดและตายลง กคอ

15

พระอลลอฮและพระองคอกเชนกนทท าใหมสลมฟนคนชพ เพอรอการตดสนการกระท าในมนษยในโลกน จากความศรทธาทง 6 ประการจะน าสการปฏบต เปนวถการด ารงชวตของชาวมสลมตงแตแรกเกด แก เจบ จนเสยชวต 1.2.1.2 หลกปฏบต หลกปฏบตถอเปนเรองทตองกระท าอยางเครงครดพรอมกบความศรทธา การปฏบตจะมงสเพอพระอลลอฮ โดยเปนการกระท าทบรสทธใจ ปกปองตนเองจากความชว ขดเกลากเลสไมไดเปนการกระท าเพอตนเองเทานน เปนการกระท าเพอสงคมดวย หลกปฏบตม 5 ประการดงน (เสาวนย, 2535) 1. การปฏญาณตนดวยความบรสทธ เปนการยนยนดวยวาจา ดวยประโยคทวา “ลาอลลาฮะอลลลลอฮ” (แปลวาไมมพระเจาอนใดนอกจากพระอลลอฮ) “และมฮมมะดรรสลลลลอฮ” (แปลวา ทานนบมฮ าหมดศอลฯ เปนรสลหรอผสอขาวสารของพระองค) การกลาวค าปฏญาณเปนการยอมรบวา จะไมต งภาคหรอน าสงอนใดมาเทยบเทยมอลลอฮ และจะเชอและปฏบตตามค าสงสอนของอลลอฮและรสล หรอทานนบมฮ าหมดศอลฯ ทกประการ การปฏญาณตน2 ประโยคน เปนการประกาศตนวาเปนมสลม 2. การด ารงการนมาซ การนมาซหรอเรยกประโยคทวไปวา “ละหมาด” เปนการปฏบตศาสนกจหรอเขาเฝาเพอการเคารพภกด และบ าเพญสมาธเพอสรางสายใยผกพนกบพระเจาขดเกลากเลสตวเองใหพนความชว การละหมาดเปนสงทส าคญทสด เปรยบเสมอนเสาหลกของผทนบถอศาสนาอสลามและสวนทดทสด คอ การตอสในหนทางของพระอลลอฮ การละหมาดวนละ 5 เวลา คอ กอนตะวนขน บาย เยน ค า (หลงตะวนตกดน) และกลางคน การละหมาดมอรยาบทตางๆ เชน ยน ยกมอ โคง กราบ นง หนซายหนขวา พรอมทงกลาวสดดและขอพรตอพระอลลอฮ (เปนภาษาอาหรบ) ในกรณทผปวยระยะสดทายปฏบตไมไดใหท าเทาทท าได เพอใหจตใจสงบและใหความหมายกบชวตตนเอง 3. การถอศลอด คอ การละเวนจากการดม กน การเสพ การรวมเพศในกลางวน การพดจาเหลวไหล มจตอกศล ประพฤตชวทงทลบและทเปดเผย หรอแมแตสอเจตนาชวทงนมงปกปองตวเองจากความชว อดทน อดกลนตอสงเยายวนใจ เกดความบรสทธทางใจ เปนการฝกใหมความซอสตยสจรต ฝกใหเหนใจเมตตาผอน มสลมทกคนตองถอศลอด ยกเวนเดก คนชรา หญงมครรภหรอแมลกออน ผปวย คนเดนทาง และผซงท างานหนก โดยมสลมตองถอศลอด (ภาคบงคบ) ปละ 1 ครง ในเดอนรอมฎอน เดอนท 9 ของปฏทนอสลาม (ซงนบทางจนทรคต) เปนเวลา 29 วนหรอ 30 วน ส าหรบผปวยระยะสดทายขอนคงปฏบตไมได แตการปฏบตกอนหนาน มลาอกะหกจะบนทกไว เพอการไปสโลกหนา 4. การบรจาคซะกาต (การจายภาษทางศาสนาแกคนยากจน) คอ การจายทรพยสนสวนเกดจ านวนหนงทมสลมตองจายใหแกผมสทธไดรบเมอครบป เพอผดงสงคมลดปญหาชองวางระหวางคนรวยและคนจน เปนหนาทของมสลมทกคน ถามสลมคนใดมทรพยสนเงนทองหรอสนแรทเหลอใชในรอบป แลวไมท าการบรจาคผนนเปนบคคลหนงทท าผดบทบญญตของอสลาม โดยผมสทธรบ ซะกาต 8 ประเภท

16

คอ ผขดสน (คนยากจน แมหมาย เดกพรา) คนเขญใจ (พการ) ผเขาอสลามและถกญาตมตรตดขาด ผมหนสนลนตว (ไมใชมหนเพราะประพฤตมชอบ) ผพลดถน (ไมสามารถกลบสภมล าเนาเดม) ทาสหรอเชลยเจาหนาทดแลกองทนซะกาต และเพอประโยชนตอสงคมในวถของพระอลลอฮ (เสาวนย, 2535) 5. การท าฮจญ หรอ การประกอบพธฮจญ คอการไมเยยมหรอการเดนทางไปมกกะฮซงถอเสมอนวาเปนศนยกลางของชาวมสลมทวโลก เปนสถานทพบปะระหวางมสลม ส าหรบขอนผปวยระยะสดทายคงไมไดปฏบต แตการปฏบตกอนหนาน มลาอกะหกจะบนทกไวเพอการไปสโลกหนา 1.2.2 ก าเนดมนษยในทรรศนะอสลาม

พระองคมนษยในทรรศนะอสลาม คอ สงทพระอลลอฮทรงสรางมาเชนเดยวกบ สงทงหลายและเมอพระองคสรางมาแลวพระองคมสทธ แกมนษยในการเลอกกระท าความดความชว เพราะพระองคประทาสตปญญามาให และไดสงศาสดามาชแนะแนวทางในการปฎบตมนษยจงสามารถเลอกกระท าไดอยางเสร แตผลการกระท าจะบรรลหรอไมขนอยกบความประสงคของพระอลลอฮ ( สวล, 2544 ) มนษยถกสรางโดยพระอลลอฮ เราสรางมนษยจากแกนแทของดน แลวเราไดใหเชออสจ ในทพกอนมนคง (คอมดลก) หลงจากนนบนดาลอสจเปนเลอด แลวสรางกอนเลอดเปนกอนเนอ แลวเราไดใหกอนเนอเปนกระดก แลวเราไดหมกระดกดวยเนอ แลวเราไดท าใหเกดมาอกทหนง (ใหมวญญาณ) (อลมมน /23:12–14 อางตามมรวาน ม.ป.ป.) มนษยในทรรศนะอสลาม มองคประกอบทส าคญสองประการคอรางกายและวญญาณธรรมชาตของของมนษยตามการมองวารางกายคอสวนหนงทเปนทรปธรรม วามนษยมลกษณะกายภาพ คนมระบบประสาททพฒนาเตมทโดยเฉพาะสมองสวนกลางซงเปนเปนทของกระบวนการทางจต และชวยในมนษยมพฤตกรรมทละเอยดออน มพฤตกรรมทางสงคมและวฒนธรรม มความเชอ ความรบผดชอบชวด มความนยมผกพนกบมโนธรรม ความถกตองมสภาพธรรมชาตทเกยวกนระหวางชวตในโลกนและโลกหนาโลกนแคเวลาสนๆ (ฟารดา, 2541) โดยชวตมนษยท าใหเกด 2 ครง แบงเปน 5 ชวง คอ เรมตงแตการก าเนดวญญาณ ชวตในตงครรภ ชวตในโลกน ชวตในโลกหลงความตาย ( ชวตในสลาน ) และชวตในวนทฟนชพ ( นรดดน, 2540) ดงน 1.2.2.1 ชวงก าเนดวญญาณ (รหหรออรวะฮ ) เปนชวงทวญญาณของมนษยก าเนดครงแรกวญญาณของมนษยในชวงครงแรกนตางไดใหค ามนสญญาและปฏญาณตนยอมรบในความมอยและเอกภาพของพระผเปนเจา ( อลลอฮ ) จะภกดปฎบตตามค าสงสอนของพระองคอยางสมบรณ วญญาณเรมมเมอใด มมาอยางไรและอยทไหน เปนอ านาจและความรอบรของพระอลลอฮเพยงผเดยวเทานน มนษยไมมสทธรรายละเอยดในเรองดงกลาวได มนเปนสงทอยเหนอกาลเวลา เหนอความหยงรของมนษย มนษยคแรก คอ อาดม และคครองของทาน คอ นางเฮาวาอ พระองคไดทรงบคคลท งสองจากดน และมนษยค นพระอลลอฮไดทรงใหมนษยสบพนธจากเชออสจ จนเปนรปรางทสมบรณและพระองคทรงเปาวญญาณลงในรางกาย ดงกลาวไวในกรอานความวา และพระองคทรงเรมบนดาลมนษยจากดน หลงจากนนทรงดลบนดาลเผาพนธ ผสบตะกลของเขามาจากน า (อสจ) อนไรเกยรต หลงจากนนพระองคทรงท าใหเขามรปราง

17

สดสวนทสมบรณ และทรงเปาวญญาณของพระองคลงไปในตวเขา และพระองคทรงบนดาลใหพวกเขาไดยน ไดเหนจตใจและสตปญญา (อสสจญดะห/ 32;7–8 นรดดน, 2440) ชวงก าเนดในโลกทหนงน มนษยไมสามารถรวาเรมเมอใดและมกระบวนการพฒนาการอยางไร

1.2..2.2 ชวตในครรภ ซงมระยะเวลาจ ากด 9 เดอน ทานนบมฮมหมดศอล ฯ ไดกลาวถง กระบวนการก าเนดชวตมนษยในครรภมารดาไดวา แทจรงพวกเจาทกคนไดถกรวบรวมก าเนดของพวกเขาในครรภเปนเวลาสสบวนในภาวะของอสจ (น าทเคลอนไหว) หลงจากนนกไดสรางเปนเลอดกอนหนง หลงจากนนเปนกอนเนอมากอนหนง ซงตางกเปนไปในชวงสสบวน ( รวมเวลาสเดอน) หลงจากนนมลาอกะฮไดมาเปาวญญาณพรอมไดบนทกก าหนดในเรองสประการ คอปจจยยงชพ อายขย การปฏบตศาสนา และโชคดรายของพวกเขา ( Syahminan & Zaini , 1984 อางตาม นรดดน, 2540 )

1.2.2.3 ชวตในโลกปจจบน ซงแตละคนมก าหนดระยะเวลาไมเทากน อาจตงแต 1 วนาท จนถง 100 ป การก าหนดอายพระอลลอฮเปนผก าหนดไวตงแตในครรภมารดา ชวงชวตในโลกปจจบนมนษยตองรบสภาพตามก าหนดของพระผเปนเจา โลกปจจบนมนษยเรมรตนเองและมภาระเมอเขาบรรลนตภาวะทางศาสนา ทกคนตองเชอฟงและปฎบตตามขอก าหนดทพระผเปนเจาไดวางไวหนาทหลกของมสลม คอ ตองย าเกรงและภกดตอพระอลลอฮ ชวตมนษยในโลกปจจบนเปนเพยงชวงหนงของชวตกอนชวตในอนาคตอกสองโลก ซงเปนโลกแหงการรบผลกรรมทมนษยเคยปฎบตในโลกปจจบนอยางยตธรรม และไมมโอกาสทจะแกตว คอ โลกสสานและปรโลก ความดและความชวของมนษยในโลกปจจบนจะไดรบการบนทกโดยมลาอกะฮ ดวยเหตนอสลามจงย าใหมนษยประกอบแตความดตามทอลลอฮทรงชน า ( นรดดน, 2540)

ชวตในโลกนเพอโลกหนา เปนชวงทมนษยตองท าความเพยรและตอสอยางทสด ทงนเพอใหไดซงความผาสกแหงชวตทกรปแบบ และทส าคญทสด คอ ความเพยรเพอใหไดมาซงความยอมรบและอนญาตจากพระอลลอฮ ท าความเพยรเพอสรางความเปนมนษยอยางสมบรณแบบ ตามความประสงคของอลลอฮหรอหนทางอนประเสรฐยง เพอความสขในโลกปจจบน โลกสสาน ( บคซค ) และปรโลก ( อาคเราะห ) ( นรดดน , 2540 )

1.2.2.4 ชวตในหลงความตาย (บคซค) การตายจากโลกนเปนการสนสดของรางกายอน เปนสวนหนงของรปธรรม โลกนเรมตงแตวนตายจนถงวนทพวกเขาถกฟนขนมาใหมในวนอวสาน (กยามะอ) เปนโลกทอยในสถานกงกลางระหวางชวตในโลกปจจบนกบชวตหลงความตาย ซงมเวลาจ ากด เปนโลกแหงการสอบสวนและการลงโทษในการกระท าของมนษย เมอมสลมตายลงและรางถกฝง วญญาณทกดวงยงอยโดยไมไดเวยนวายตายเกดในภพตาง ๆ หากแตผรบผลการกระท าจากการใชชวตในโลกปจจบน รบรางวลหากประพฤตไมดซงเปนการไดรางวลหรอถกลงโทษตงแตยงไมถงพพากษา ส าหรบระยะเวลาของแตละบคคลไมเหมอนกน การศรทธาในชวตหลงความตายท าใหมนษยพจารณาถงผลทเกดขนอยางไมมทสนสดและไมยอมจ านนตอมารรายซยตอน) ไมท าตามใจตนเองหรอความตองการของโลกปจจบน ( อบดลกอเดร, 2542 ) ชวงเวลาในโลกทสยาวนานเทาใดนน อยเหนอปญญาของมนษย แตมนจะมวนสนสด

18

เมอโลกทหามมาถง โลกทสเรมตนตงแตวนตายถงวนทพวกเขาถกฟนชพขนมาใหมในวนอวสาน (นรดดน, 2540 )

1.2.2.5 ชวตในวนฟนคนชพ (ปรโลก) หรออาคเราะห ซงเปนชวตมนษยจะฟนคนชพอก ครงมระยะเวลานรนดร ชวตในโลกนเปนวาระสดทายของมนษย โดยเรมการสนสดชวตของโลกปจจบนและโลกสสลาน ชวตทตายจะถกฟนขนมาใหม โดยพระอลลอฮจะเปนผบนดาลวญญาณกบรางกายมาอกครง (อลดลกอเดร ,2542) ความเชอในอสรภาพของมนษย และความรบผดชอบนน าไปสหลกความเชอของอสลามในเรองของชวตหลงความตาย มสลมมความเชอวาชวตบนพนดนในชาตนเปนตนก าเนดชวตในอนาคต เมอวนแหงการพพากษา ซงเปนวนสดทายทมาถงทกคนจะไดรบการพพากษาตามผลของการกระท าของตนแตละคนบนพนโลกจะถกเปดเผยในวนพพากษา (ฉตรสมาลย , 2540)

องคประกอบของมนษยทงสองสวนดงกลาวตางกมความตองการเปนเฉพาะสวนรางกาย มความตองการในปจจยยงชพทงสประการ คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศยและยารกษาโรค เพอการอยรอดและเจรญเตบโต วญญาณกมความตองการในความร ความศรทธาตองการแนวทางแหงการศรทธา และการ ปฎบตในการด ารงชวตของตนทงส าหรบในโลกปจจบนและโลกหลงความตาย คอ โลกสสานและปรโลก วญญาณของมนษยเมอถกก าเนดแลวไมดบสน และอมตะ สวนรางกายจะดบสลายเมอตายแตฟนขนอกครงเปนวาระสดทายในวนปรโลก (นรดดน, 2540) จากการศกษาของยโลน (2540) ศกษาเรองมนษยในอสลาม พบวา ธรรมชาตของมนษยตามทรรศนะของนกปรชญาวตถนยมของมนษยมเพยงสารหรอรางกายเทานน ทงนรวมถงระบบประสาทและมนสมอง จตวญญาณ กถอวาเปนสสารและสวนหนงของรางกายสวนจตนยมมทรรศนะเกยวกบธรรมชาตของมนษยวา มนษยมองคประกอบ 2 สวน คอ จตและรางกาย และเชอวาจตส าคญกวารางกาย เพราะวาเปนตวตนทแทจรงของคน สวนรางกายมการเปลยนแปลงไมแนนอนจงกอใหเกดความสข ความทกข เปลยนแปลงไมหยดหยอน ธรรมชาตของมนษยตามทรรศนะอสลามอยระหวางกลางของวตถนยมและจตนยม 1.2.3 การเจบปวยและการรกษาในทรรศนะอสลาม

ศาสนาอสลาม อลลอฮสรางมนษยขนมาประกอบดวยสวน 2 สวน คอ1) รางกาย 2) จต วญญาณ ซงจตวญญาณนเองทท าใหมนษยแตกตางจากสตวโลกอนๆ ดงนนคนมสลมจงใหความส าคญกบจตวญญาณทอยภายในมากกวารางกายภายนอก โดยคนมสลมทกคนมความเชอถอวาถาจตใจของคนๆ นนบรสทธ และยดถอในแนวทางของอลลอฮ ยอมสงผลใหรางกายของคน ๆ นนแขงแรงปราศจากโรคตามไปดวย แตถาจตของคน ๆ นนไมยดถอ ไมศรทธาในอลลอฮ ไมปฏบตตวตามหลกปฏบตของศาสนา ยอมสงผลใหเกดปญหาตาง ๆ ทงดานรางกายและจตใจตามมา เพราะฉะนน ในความคดของคนมสลมปญหาทางดานจตใจตางๆ เชนโรควตกกงวล (anxiety disorder),โรคซมเศรา(depression)ไมไดมสาเหตมาจากความผดปกตของสารสอประสาทในสมอง(neurotransmitter) ตามทฤษฎความเชอทางการแพทยปจจบน แตมสาเหตมาจาก การขาดความเชอมน ความ

19

ศรทธาในพระผเปนเจา และวถทางศาสนา เพราะฉะนนการรกษาจงไมไดอยทการใหยาอยางเดยว แตเปนการสอนเพอนอมน าใหจตใจของคน ๆ นนกลบมาอยในวถทางทถกตองของศาสนาอสลามนนเอง ในเรองของความเจบปวยทางดานรางกาย คนมสลมเชอวา การเกดโรคหรอความเจบปวยเปนสงทอลลอฮทรงก าหนดมา เพอเปนบททดสอบวา จตใจของคนๆ นนมความยดมนในวถทางของมสลมมากเพยงใด ถาคนนน ๆ นนมความอดทน และยดมนตอองคอลลอฮ จนกระทงสามารถผานพนความเจบปวยนนไปได กเปรยบเสมอนเปนการช าระลางบาปจากตวของคน ๆ นน เพราะฉะนน การมสขภาพด ( Health ) ในความหมายของคนมสลมคอ การศรทธาในพระผเปนเจาและด าเนนชวตตามหลกศาสนาอสลามและเมอบคคลใดบคลหนงเกดการเจบปวยขนมานนยอมมวธการคด และการแสดงออกตอความเจบปวยไมเหมอนกน สงทมอทธพลตอความคดและการแสดงออก คอวฒนธรรม ประเพณรวมถอความเชอทางศาสนาของบคคลนนๆ โดยเฉพาะในสงคมอสลามทความเชอและหลกการ ปฏบตทางศาสนามอทธพลตอวถชวตความเปนอยของมสลมเปนอยางมาก เพราะฉะนนถาบคลากรทางการแพทยมความเขาใจในหลกความเชอทางศาสนาทเกยวกบภาวะสขภาพและความเจบปวยของคนมสลม จะท าใหการดแลรกษารวมถงความสมพนธระหวางเจาหนาทสาธารณสขและผปวยมสลมดขน 1.2.4 ความตายในทรรศนะอสลาม

ความตายในทรรศนะอสลามไมไดเปนความทกข การพนทกข หรอการเพมทกขศาสนาอสลามถอวาตายคอกลบไปสความเมตตาของพระผเปนเจาดงกลาววา แทจรงเราเปนสทธพระอลลอฮ และเราตองคนกลบไปหาพระองค (อลบะกอเราะฮ /2:156 อางตามฮซรท, 2539)

ความตาย คอ การเปลยนแปลงจากการมชวตทพรอมกบรางกายดวยการมชวตในโลกตอไปเหมอนกบการเกด ซงเปนการเปลยนแปลงชวตภายในครรภมารดาสการมชวตทเปนอสระนอกครรภมารดา เปนการเปลยนแปลงชวตจากการทตองพงรางกาย ไปสการชวตทไมตองการรางกายจากชวตทตองการสงตางๆ ไปสชวตทไมตองการอะไรเลย ( เบ , 2545 ) ความตาย คอ ชวตนรนดร ซงจะมอบใหกบมนษยทสมบรณในโลกหนา แสดงใหเหนวาผลแหงการปฎบตตามกฎแหงพระผเปนเจาจะน าไปสชวตทนรนดรในโลกหนา (ฮซรท , 2539) ความตายตามทรรศนะอสลาม คอ จดหมายปลายทางของการเดนทางชวตนไปสชวตใหมความตายเปรยบเสมอนประตทกาวผานจากชวตหนงไปสอกชวตหนง ซงเปนชวตนรนดร ความตายท าใหมนษยสมบรณ ดวยเหตนเมอวาระของความตายมาถงอยางแนชด การพยายามเหนยวรงหรอปฏเสธความตายเปนสงทไมควรกระท า เพราะนอกจากจะไมเกดประโยชนอะไรแลวยงเปนการเสยเวลา ไรเหตผล และยงเปนการยดเวลาความทกขทรมานตอไป (สวล, 2544; อทย, 2545 ) ดงนนความตายในศาสนาอสลามเปนภาวะทหลกเลยงไมไดทกคนตองเผชญและยอมรบเพราะเปนความประสงคของพระอลลอฮ ชวตมนษยมาจากพระองคประทานมาใหสดทายตองกลบไปหาพระองค อสลามไมใหมนษยฆาตวตาย แตทกคนตองร าลกถงความตายอยตลอดเวลา ทงนเพอทกคนได

20

เตรยมตวเตรยมใจและพรอมทจะกลบไปสพระอลลอฮ เปรยบเสมอนการกาวผานจากชวตหนงไปสอกชวตหนง ภาวะใกลตายเปนภาวะทมสลมตองการอยใกลพระอลลอฮมากทสด (เสาวนย, 2535) ทางทดทสดคอการดแลใหผปวยลดความทกขทรมาน และศาสนาอสลามไดชแจงเรองความเขาใจเกยวกบความตาย ( นรดดน, 2540 ) ดงน

1. พระผเปนเจาทรงเปนผใหมนษยเกดและใหมนษยตาย 2. พระเจาเปนผทรงก าหนดอายขยของมนษย 3. มนษยไมสามารถรไดวาทใดและเมอใดเขาจะตาย 4. มนษยตองร าลกถงความตายใหมาก ดงทานนบมฮมหมดศอล ฯ ไดกลาววา ทานทงหลายจง

ร าลกถงความตายใหมาก ๆ (รายงานโดยตรมซและนาสาอ อางตาม นรดดน , 2540) 5. ความตายเปนขาวดและสบายใจส าหรบผศรทธา ความตายเปนการเปลยนแปลงจากการมชวตทพรอมกบรางกายดวยการมชวตใหมในโลกตอไปซง

เปนโลกทนรนดร มสลมทกคนตองยอมรบเมอความตายมา เมอชาวมสลมเสยชวตตามขอปฏบตของศาสนาอสลาม ตองการท าพธฝงศพ ภายใน 24 ชวโมง หลงการตายฝงรางกายทสลาน (เบ, 2545 )

2. แนวคดการดแลผปวยระยะสดทายของชวต 2.1 เปาหมายของการดแลผปวยระยะสดทายของชวต การใหการดแลเชงรกในทกดานของผปวย ทก าลงใจเจบปวยจากพยาธสภาพทก าลงลกลามและไมสามารถรกษาใหหายขาดได ดวยวทยาการทางการแพทย ปจจบนการดแลผปวยประเภทน มงแกไขปญหาทส าคญ ไดแก บรรเทาความเจบปวด ปญหาทางกายภาพตางๆ ปญหาทางสขภาพจต สงคม และจตวญญาณ โดยมงเนนเพอสงเสรมคณภาพชวตทงของผปวยและครอบครว เปนการดแลรกษาอยางเตมทดวยความรก ความเมตตา เพอลดความทกขทรมานและเพมคณภาพชวตทยงเหลออยใหแกผปวย มการดแลอยางตอเนอง และครอบคลมทงผปวย ญาต และผดแลโดยมเปาหมายการดแลดงน 1. ลดความเจบปวดและอาการไมสบายตางๆ 2. ยอมรบเรองการมชวตและการตายตามบรบทของศาสนาและวฒนธรรม 3. บรณาการมตทางสงคม จตใจ และจตวญญาณ 4. ใหการสนบสนนและชวยเหลอญาต

5. มการท างานเปนทมเพอการดแลผปวยและญาตอยางมคณภาพ 2.2 ความตองการของญาตผปวยในระยะสดทายของชวต ผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยไดรบการวนจฉยวาผปวยไมมโอกาสรอดและอยใน

ระยะสดทาย ญาตผปวยมความตองการในดานตางๆ ตามมาเพอตอบสนองความตองการของครอบครวเอง

21

และอกทงตอบสนองความตองการของผปวย เนองจากครอบครวคดวาเปนการตอบแทนผปวยและไดท าสงทดๆ ใหกบผปวยเปนครงสดทาย ในการศกษาวจยเชงคณภาพของเวอรเฮเก, ดฟรอ, ซเรน, ไดจสทรยและกรบดอนก (Verhaeghe et al, 2005) เรองประสบการณของครอบครวผปวยทพกรกษาตวในหอผปวยวกฤต พบวาสมาชกในครอบครวมความตองการดานตางๆ แบงไดเปน 4 ระยะคอ ระยะท 1 เปนระยะตนเมอผปวยเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล สมาชกในครอบครวตองการอยใกลชดผปวย เพอใหการดแลผปวยทโรงพยาบาล ตองการรอหนาหอผปวย ญาตผปวยไมมความแนใจในการรกษาและอาการของผปวย เครยด สบสน ขณะทรอหนาหอผปวยในระยะนแมวาแพทยไดใหขอมลการวนจฉยหรอความกาวหนาของโรค แตพบวาสมาชกในครอบครวไมเขาใจในขอมลทไดรบ ระยะท 2 เปนระยะทครอบครวจะกลบมาเผชญกบความจรง ครอบครวตองการขอมลเกยวกบการเจบปวย เรมรบร และซมซบ เขาใจขอมลทไดรบ ท าใหครอบครวยอมรบการเจบปวยของสมาชกในครอบครวเกดพงพอใจและสามารถทจะด าเนนไปในระยะตอไปได ระยะท 3 เปนระยะทครอบครวมการสงเกต วเคราะหและประเมนผลการดแลผปวย ครอบครวตองการใหผปวยมความสขสบาย ครอบครวตองการสงเกตสงตางๆ จากขอมลทไดรบวามความสมพนธกบเหตการณหรอไม ระยะท 4 เปนระยะทครอบครวหาแหลงใหการตอบสนองความตองการจากทอน และมการตอบสนองความตองการของผปวยและครอบครวเอง ซงครอบครวจะตอบสนองความตองการดานรางกายของผปวยสวนใหญ ในระยะนครอบครวตองการความมนใจวาผปวยจะไดรบการดแลอยางดจากแพทยและพยาบาล 2.3 การดแลผปวยระยะสดทายของชวตตามทรรศนะอสลาม

เมออยในระยะสดทายของชวตตามหลกศาสนาอสลาม การร าลกถงพระอลลอฮเปนสงจ าเปนทตองกระท าหลงจากนนกมการขอพรใหแกผปวย พรอมสอนใหเขากลาววาค าวา “ลาอลาฮะอลลลลอฮ” ไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮ พรอมสอนใหเขาไดกลาวประโยคสดทายในการอ าลาโลก นอกจากนญาตหรอลกหลานหรอผรทวไปควรอานกรอานบทยาซนใหฟงดวย ศาสนาอสลามไดสอนใหทกคนเชอวา ทกสงทกอยางมาจากพระอลลอฮและกลบสพระองคทงหมด ความเจบปวยและการบ าบดความเจบปวยทงมวลถกก าหนดใหมขนโดยพระอลลอฮ (นรดดน, 2540) ศาสนาอสลามไดชแนะแนวทางเกยวกบการปฎบตและการดแลผปวยในระยะสดทายของชวตโดยรวบรวมจากคมภรอลก รอาน และการปฏบตของทานนบมฮมหมดศอลฯ มาเปนทางในการปฏบตดงน

2.3.1 มสลมตองยอมรบการเจบปวย วาเปนสงทพระอลลอฮก าหนดมาใหและตองแสวง หาวธการรกษา การเจบปวยเปนสทธของพระอลลอฮเพยงผเดยวเทานน ศาสนาอสลามไดสอนใหทกคนเชอวาทกสงทกอยางมาจากพระอลลอฮเพยงผเดยวทงหมด

2.3.2 ผปวยตองอดทนตอการเจบปวย การเจบปวยยอมไดรบการลดบาปและไดกศล

22

2.3.3 ผปวยตองเอามอตนเองวางบนสวนทตนเจบ แลวใหการละหมาด หรอขอพรจากอลลอฮทานนบมฮ าหมดศอล ฯ เคยปฏบตเปนตวอยางในเรองน คอ เมอทานปวยทานเอามอของทานเองวางบนสวนททานรสกปวด หลงจากนนกไดขอพรสามครง ค าขอพรดงกลาวมความวา ในนามของพระผเปนเจา (อลลอฮ) ฉนไดอยภายใตการคมครองและใหอ านาจปกครองของพระองคจากความรายแรงของโรคทฉนก าลงประสบ และทฉนก าลงเจบปวด (รายงานโดยมสลม อางตามนรดดน, 2540)ในระยะสดทายของชวต นอกจากการรกษาทางการแพทยแลว การร าลกถงพระอลลอฮท า ใหผปวยมจตใจทสงบสข ลดความทนทกขทรมานจากความเจบปวดจากโรคทเปนอยหรอพนความทกขทรมานจากการเปลยนแปลงของรางกายในระยะสดทายของชวต อสลามเนนใหผปวยร าลกถงพระอลลอฮและใชความอดทนเปนหลก หลงจากนนขอพรใหพนความทกขทรมาน ทานนบมฮ าหมดศอลฯ ไดปฎบตเปนแบบอยางมรายงานวาทานทงหลายจงสอนคนทใกลจะตายของทานดวยค าวา“ลาอลาฮะอลลลลอฮ”(ไมมพระเจาอนใดนอกจากพระอลลอฮ)ผใดทปรากฏวาค าพดสดทายของเขาคอค าวา ลาอลาฮะอลลลอฮ เขาจะไดเขาสวรรค (รายงานโดยอะบดาวด, ตรมซและฆะกมอางตาม เสาวนย, 2535) เพอค านนเปนถอยค าสดทายทอ าลาโลก นอกจากนทานนบมฮ าหมดศอลฯไดแนะน าใหมสลมอานบทยาซนในอลกรอาน (เสาวนย, 2535) ซงบทยาซนคอบทหนงของอลกรอานทพระอลลอฮไดประทานลงมาใหแกทานนบมฮ าหมดศอลฯ ขณะททานพ านกอยทมกกะฮ บทยาซนเปนบทท 36 ของอลกรอาน ประกอบดวยโองการหรออายะทงหมด 83 โองการ

2.3.4 การขอพรจากพระอลลอฮ พรอมจบมอผปวยหรอสมผส ปลอบโยนใหผปวยมอายทยนยาวและลดความทกขจากการเจบปวย การขอพรเปนสงทควรกระท า เพอใหผปวยลดความทกขทรมาน (sheikh, 1998) ดงค ากลาวของทานนบมฮ าหมดศอลฯ และการปฏบตของทาน คอ เมอทานไปเยยมผปวย จงขอดอาห (ขอพร) ใหเขามอายยนยาว นนและจะท าใหเขายนด (ตรมซ อางตามเสาวนย , 2535) ทานหญงอาอซะห (ภรรยาทานนบมฮ าหมดศอลฯ) กลาววา เมอมคนเจบปวยทานนบมฮ าหมดศอลฯ จะไปเยยม ทานจบมอผปวยพรอมขอพร ผใดปลอบและใหก าลงใจแกคนเจบปวย เขาผนนจะไดเกบผลไมแหงสวรรค (บคอร อางตาม เสาวนย, 2535 )

2.3.5 การสงเสรมก าลงใจ ตกเตอนใหเขาระลกถงความอดทน ท าใหเขารสกอบอน และ เชอมนวาจะหายปวย ดงค ากลาวของทานนบมฮมหมดศอลฯ เมอใดทเจาไปเยยมคนปวย จงท าใหเขารสกอยากมชวตอยยนยาวตอไป และจงขอพรใหเขามอายทยนยาวตอไป ผทปลอบโยนผปวยเขาจะไดเกบผลไมจากสรวงสวรรค (บคอร อางตามาน, 2544) นอจากนการขอพรกอใหเกดความรสกอยากมชวตอยตอทางดานจตใจ การดแลหรอการเยยมเยอนผปวยไมวาจะเปนทบานหรอโรงพยาบาลนน เปนการชวยเหลอใหผปวยสามารถเผชญกบความเจบปวยของเขา โดยเฉพาะความเจบปวยทางดานจตใจ นนคอ ลดความกงวล ความคดถง และความเศราโศก (เบ, 2545) นอกจากนหนาททมสลมตองกระท า สทธมสลม 5 ประการ คอ การตอบรบสลาม (ทกทาย) การเยยมเยอนผปวย การเดนตามศพ การตอบรบค าเชญและการกลาวตอบค ากลาว (บคอรและมสลม อางตามเสาวนย , 2535 )

23

2.3.6 ตองไมตงขอรงเกยจเดยดฉนทผปวยและไมแสดงทาทรงเกยจ ญาตตองมการดแลอยางใกลชด ไมทอดทงผปวย ถาไมดแลถอวาเปนการกระท าทสงคมรงเกยจ (เสาวนย , 2535 ) ผปวยในระยะสดทายของชวต ตองการดแลอยางใกลชด จากมสลมทสามารถจะกลาวถอยค าทดใหเขา หมายถง การพาดพงในหลกศาสนาอสลาม โดยยดใหเหนอทกสงสามารถใหความหวงชวตกลบสพระอลลอฮ ผซงมอ านาจและสทธอยางแทจรงในตวมนษย สามารถอานบทยาซนในอลกรอานใหแกผปวยได และสามารถสอนใหผปวยกลาวค าปฎบตญาณตนซงเปนค ากลาวยอมรบในความหนงเดยวของพระผ เปนเจา เมอผปวยจบชวตลงกใหผดแลและผอนทราบขาวการตายกลาววา อนนาลลลาฮวะอนนาอลยฮรอญอน ความหมายวา แทจรงเราเปนของพระอลลอฮและแทจรงเรากลบไปหาพระองค ( อลบะกอเราะฮ/2:156 อางตามเสาวนย, 2535) หากผปวยระยะสดทายนอนพกรกษาตวทโรงพยาบาล ในระยะสดทายของชวตจะมญาตพนองมาเยยม การน าคมภรอลกรอานและบทขอพร (ดอาห) มาวางไวใหหยบไดงายทตกผปวยในรปธรรมทควรม เพอญาตพนองทมาเยยมจะไดสะดวกในการหยบมาอานและขอพรใหกบผปวย

การชวยฟนคนชพ เปนเรองทตองอนญาตและท าความเขาใจกบญาตทกครง การจากไปอยางสงบนนภายใตการดแลอยางเขาใจในวถมสลมท าใหเรองขดแยงระหวางเจาหนาทสาธารณสขกบญาต จนถงกบตองเซนใบยนยอมไมสมครใจอย ซงเทากบเปนการสนสดการรกษาทไมน ามาสความสมานฉนทระหวางวฒนธรรมนนมนอยมาก ถงแมชาวมสลมจะเหนวาความตายเปนเรองทยอมรบได แตการฆาตวตาย หรอ การจงใจท าใหผปวยเสยชวตเรวขน หรอวา การณยฆาต (euthanasia) เปนขอหามในศาสนาอสลาม ในทางชารอะฮนน บคคลจะถอวาเสยชวตและจะถกน าไปจดการเกยวกบการเกบศพ กตอเมอปรากฏอยางใดอยางหนงของสงบงชตอไปน 1) เมอหวใจและชพจรหยดเตน หยดหายใจและแพทยวนจฉยวา มนไมสามารถจะฟนไดอกแลว 2) ระบบประสาทสมองหยดท างานอกตอไปพรอมกบแพทยผเชยวชาญทเชอถอได ไดวนจฉยวาสมองไมสามารถมการเปลยนแปลงสภาพ (คอ เนา เหมน เพราะไดตายไปแลว) อยในสภาวะดงกลาวน อนมตใหถอดเครองหายใจออกได ถงแมวาบางอวยวะของรางกาย เชน หวใจ เปนตน ยงคงท างานเพราะชวยเครองชวยน (อลลอฮเทานนททรงร) จากคณคาความเชอเกยวกบความเจบปวยทกลาวมาขางตนท าใหมแนวทางในการดแลผปวยระยะสดทายแตกตางไปจากศาสนาอน ความเชอในเรองดงกลาวแตกตาง ไปสการตดสนใจในลกษณะทแตกตางกน

24

บทบาทของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 1. Competence คอ ผดแลตองมความร ความสามารถในการดแลเกยวกบโรคทเปนอย มประสบการณเพยงพอในการจดการกบอาการปวดและอาการอนๆ ทมกพบบอยในผปวยระยะสดทาย เชน อาการคลนไส อาเจยน เบออาหาร นอนไมหลบ อาการทางจตใจตางๆ เปนตน 2. Concern หมายถง มความหวงใย ผกพน เอาใจเขามาใสใจเรา เปรยบเสมอนมความรสก หรออารมณรวมในความทกขทรมาน 3. Comfort หมายถง ผปวยไดรบความสะดวกสบาย ทงทางรางกาย สงคม จตใจ โดยเฉพาะเรองความปวด ผดแลตองการใหผปวยมความปวดนอยทสด ใหยาแกปวดทเพยงพอใหผปวยรสกสบาย 4. Communication หมายถง เปดโอกาสใหผปวยไดพดคย เนนการสอสาร 2 ทาง ผดแลควรเปนผรบฟงทด มการพดคยกบผปวยอยางเปดเปดเผยถงขนตอนและวธการตางๆ ในการรกษา 5. Children หมายถง การน าบตรหลานของผปวยมาเยยมเยยนใหก าลงใจ โดยหางชวงเวลาทเหมาะสม 6. Cohesion หมายถง เปนการเชอมสมพนธภาพระหวาง ผปวยกบสมาชกในครอบครว ใหบคลากรเหลานไดมาชวยประคบประคองจตใจ ลดความวตกกงวล และยงชวยใหญาตสามารถปรบตวกบความรสกทจะตองสญเสยบคคลทรกไปได 7. Cheerfulness หมายถง การมอารมณทเหมาะสมกบสถานการณ อาจชวยใหผปวยยมแยมแจมใส มจตใจทสบายขน 8. Consistency หมายถง การดแลผปวยระยะสดทาย ตองมความสม าเสมอและตอเนอง คงเสนคงวาเพราะผปวยเหลานความกลวทจะถกทอดทง การทแพทยหรอผดแลมาตรวจเยยมสม าเสมอจะชวยท าใหผปวยลดความกลวความวตกกงวลไดมาก

การจดการศพในศาสนาอสลาม เมอไดรบขาวการตายของพนองมสลม มสลมจะกลาววา อนนาลลลาฮวะอนนา อลยฮรอญอน (แปลวา แทจรงเราเปนของอลลอฮและยงพระองคทเราตองคนกลบ) หลงจากนนกจะไปเยยมครอบครวหรอญาตผตายและรวมนมาซศพตลอดจนไปสงศพทสลานเพอการท าการฝงศพ เมอมการตายเกดขนอสลามไดก าหนดใหญาตใกลชดหรอครอบครวของผตายจดการเรองการฝงศพใหเสรจเรยบรอยโดยเรวและประหยดทสด ทงนเพอทจะไมเปนภาระและสรางความยงยากล าบากใหแกคนทอยขางหลงโดยปกตแลวพธการฝงศพ (มสยด) ของมสลมจะเสรจสนภายใน 24 ชวโมง โดยมเงอนไขส าคญ เปนสงจ าเปนและขนตอนในการจดการเกยวกบศพดงน คอ 1. อาบน าศพ คออาบน าความสะอาดศพตลอดรางกายโดยศพชายกใหญาตทเปนผชายจดการและศพหญงกใหญาตทเปนผหญงจดการอาบให 2. หอศพดวยผา (กะฝน)

25

3. ละหมาดใหศพ ( ละหมาดญะนาซาฮ ) 4. แบกศพไปยงสสลาน (กบร) 5. ขดหลมศพ 6. ฝงศพโดยการวางศพใหตะแคงขวาผนหนาไปทางกบลต (ศรษะของศพอยทางดานขวาของทางดานซายของกบลต ) การฝงศพในเวลากลางคนไมเปนทตองหามแตประการใด 7. การไปเยยมเพอปลอบใจญาตผตาย ในการปฏบตตอศพนนอสลามไดก าหนดใหปฏบตอยางนมนวล ใหเกยรต และจะตองไมใหศพเปนทเปดเผยในสภาพอจาดหรออนาจาร นอกจากนนแลว อสลามไมอนญาตใหเผาศพ ดวยเพราะถอวาไฟนนเปนสงทใชส าหรบการลงโทษผท าบาปในนรก มสลมสามารถไปรวมงานศพของคนตางศาสนกไดในเงอนไขทวาไปเพอปลอบทกข หรอเพอแสดงความเหนใจแกครอบครวหรอญาตของผตาย แตจะรวมท าพธทางศาสนา เชน การพนมมอระหวางพระสวดการจดธปเทยนเคารพหรอการวางดอกไมจนทนและอนๆ ไมไดทงสน แตการยนใหเกยรตแกศพในขณะทถกแบกผานมาเปนสงทสามารถท าไดเพราะทานศาสดามฮมหมด (ศอล) เคยปฏบต เมอมการเสยชวตในโรงพยาบาลการเกบศพของผปวยทเสยชวตในโรงพยาบาลอยางนอย 2 ชวโมงตามแนวปฏบตปกตนนขดตอหลกปฏบตในศาสนาทตองรบจดการศพโดยเรว ดงนนโรงพยาบาลในจงหวดชายแดนใตจะอนญาตใหน าศพไปประกอบพธกรรมทางศาสนาไดทนทและเพอเปนการอ านวยความสะดวกใหแกญาต การสงศพกลบบานดวยรถพยาบาลนนเปนสงทควรกระท ากนเปนปกต โดยไมตองมการรองขอเปนกรณพเศษ ส าหรบชาวบานแลวการหารถเหมามาสงศพกลบบานนนเปนเรองทยากมาก นบเปนน าใจของโรงพยาบาลทมตอครอบครวของผเสยชวตทส าคญในวาระสดทายของชวต คนมสลมมความเชอวา รางกายของคนตายไปแลว มความรสกปวดเหมอนคนเปนจงตองปฏบตตอรางกายของคนตาย ดวยความเคารพเหมอนปฏบตตอคนเปน จะตองไมใหศพเปนทเปดเผยในสภาพอจาด การผาศพ จงเปนขอหามในศาสนาอสลาม ยกเวนในรายทตองชนสตรพลกศพ

หากศพมบาดแผลตองการท าการเยบใหสวยทสด เพอน ารางกายเปนของขวญจากพระผเปนเจากลบคนไปในสภาพทสมบรณทสด

สวนการอทศศพ เมอผตายสงเสยมอบรางกายศพ หรอบรจาคอวยวะ บางสวนใหแพทยศาสตร เพอชวยใหผอนใหรอดชวต การสงเสยเชนนอนญาตใหกระท าตามหลกการศาสนา ตามทศนะส าหรบบรรดานกวชาการ (อลามาอ) รนปจจบน ไมถอวาเปนการละเมดสทธทมตอศพ เนองจากเจาของไดแสดงเจตจ านงไวในขณะทยงมชวตอย และวาการกระท าเชนนไมถอวาเปนการประจาน หรอดหมนศพแตอยางใด ขณะนไมถอเปนขอหามในศาสนาอสลาม มาตรการทางศาสนาทเกยวกบการสงเสย บรจาคอวยวะมนษย ใหกระท าตามระเบยบขอบงคบตอไปน 1) ผสงเสยตองเปนบคคลทมคณสมบตครบ คอ บรรลนตภาวะมสตสมปชญญะจรงจง และยนยอมในกาบรจาคอวยวะ 2) ค าสงเสยบรจาคนนตองเปนลายลกษณอกษร 3) จดประสงคในการถายอวยวะนนเพราะความจ าเปนทางการแพทย 4) จดประสงคตองไมใชเพอ

26

การคา แสวงหาก าไร แลกเปลยนหรอเพอใหไดมาซงสทธพเศษ 5) อวยวะทผสงเสยไดแสดงเจตนาบรจาคนน ตองไมใชสวนทคานกบหลกการ และค าสอนศาสนาหรอคานกบศกดศรแหงการเปนมนษย 6) คาดการณไดวาการผาตดถายอวยวะจากผตายทไดสงเสยไวไปสผทยงมชวต จะตองประสบผลคอนขางสง 7) ด าเนนการตามค าสงเสยไดกเมอผสงเสยตายเทานน

ในชมชนหนงตองมการรบผดชอบรวมกนในการจดศพทเสยชวตตามขนตอนทไดระบไวตามหลกนตศาสตรอสลาม นอกจากนนในการจดการศพทกขนตอนจะตองคอยระมดระวงมใหกระทบกระเทอนหรอเกดอนตรายตอศพ ตองใหเกยรตตอศพตามความเหมาะสมภายใตเจตนารมยของพระเจา ประเดนชนสตรพลกศพทสอดคลองกบวถมสลม จากค าวนจฉยทางศาสนา ( ฟตวา ) ของจฬาราชมนตร ท 04/2549 เรองการพลกศพ ทสามารถท าไดถาจ าเปน เพอประโยชนด าเนนคดและในทางการแพทย ในประเทศมาเลเซย และอนโดนเซย ซงประชากรสวนใหญเปนมสลม สงกดในส านกตดชาฟอย เชนเดยวกบประเทศไทย กพบวา สามารถชนสตรพลกศพ ตามมาตรฐานสากลได และถาเปนศพมสลมจะเกบศพไวในโรงพยาบาล 3 วน แตถาเปนศาสนาอน จะเกบศพไว 15 วน เพอรอญาตกอนการด าเนนการตามหลกศาสนาตอไป แตส าหรบการขดพสจนศพกสามารถท าได ถามค าสงศาล เหมอนกบกฎหมายของไทย ตาม ป.ว.อาญา มาตราท 151 – 153 การชนสตรศพของมสลมทเสยชวตตามปกตนนตามหลกศาสนาอสลามยอมกระท าไมไดเพราะตามหลกศาสนาตงบนพนฐานการใหเกยรตและคมครองคณคาอนสงสงของความเปนมนษย ทงนไมเพยงแตในชวงแหงการมชวตอยเทานน ประเดนทพงกระท าหรอไมควรกระท าในชนสตรศพ โดยเฉพาะศพทเปนมสลม

1. กรณผตายเปนมสลม ซงอาจมขอจ ากดทางศาสนาทใหหลกเลยงการกระท าใด ๆ ตอรางกายหรอศพ และยงตองท าพธฝงโดยเรวทสด (ปกตฝงภายใน 24 ชวโมง) ในทางปฏบตเมอญาตผตายแจงวา ผตายนนนบถออสลาม แพทยควรดวาความผดทางอาญาหรอไม หากไมมอาจอนโลมใหไปฝงไดทนท โดยไมตองมการรอเกบศพไวทโรงพยาบาลกอนเปนเวลา 2 ชวโมง ซงมกเปนหลกการทปฏบตในปจจบน

2. หากประเดนของฆาตกรรม หรอมการเกยวของกบผอน เชน เสยชวตจากอบตเหต หรอถกสงสยถกวางยาหรอไม มประเดนกใหด าเนนการชนสตรศพได โดยพยายามจ ากดใหมการรบกวนศพนอยทสด เมอเรยบรอยกมอบใหญาตไปด าเนนการตามพธทางศาสนา

27

3. แนวคดการศกษาปรากฏการณวทยา การวจยเชงคณภาพเปนการศกษาปรากฏการณ เหตการณ ในสงแวดลอมตามความเปนจรงในทกมต เพอหาความสมพนธของปรากฏการณกบสภาพแวดลอม เพอใหเกดความรความเขาใจในปรากฏการณนนๆ โดยการศกษาตองมความลกและสมบรณ เปนการแสวงหาความรทเกยวของกบขอมลทางสงคมและวฒนธรรม เนนความส าคญของขอมลดานความรสกนกคด การใหความหมายหรอใหนยามสถานการณตางๆ ผวจยตองความร ความเขาใจในโครงสรางและสถานการณในงานวจย การศกษาปรากฏการณวทยาเปนการตดตามผลระยะยาวใชการวเคราะหขอมลแบบการตความสรางขอสรปแบบอปนย (รววรรณ, 2539; สภางค, 2546; 2547; Polit & Hungler, 1991; Walker, 1999) การวจยเชงคณภาพเปนการตรวจสอบองคประกอบและความเขาใจจดเรมตนและธรรมชาตของมนษยโดยอาศยพนฐานความรและประสบการณของมนษย การวจยเชงคณภาพเปนการบรรยายความเปนองครวมประกอบดวยมนษยและสงแวดลอม (Polit & Hungler, 1991) วฒนธรรมของคนกลมหนงหรอองคกรหนงจดเนนของการวจยเชงคณภาพอยทแบบแผนตางๆ ทเชอมโยงกบคดกบความคดอนๆ ความคดกบคนและความคดกบวตถสงของ (อษา, 2537)

3.1 ความหมาย ปรากฏการณวทยาหรอ phenomenology มาจากค าภาษากรกคอ “phainomenon” และ “logos” ซง “phainomenon” หมายถง “สงทแสดงออกมาใหเหนดวยตวของมนเอง” (that which shows itself from itself) “การปรากฏของมนเอง” (to shows itself) “การแสดงออกมาของสงนนๆ” (the appearance of things) อยางไรกตามการศกษาทางปรากฏการณวทยาหรอ phenomenology มความหมายทแตกตางกนไปตามการน าไปใชในศาสตรสาขาตางๆ ทงในเชงศาสนา ปรชญา และวทยาศาสตรกายภาพ (Heidegger, 1962 อางตาม วณา, 2547) การวจยเชงปรากฏการณวทยาเปนศาสตรสาขาหนงของงานวจยเชงคณภาพ ซงศกษาเกยวกบปรากฏการณหรอสภาพของปญหาโดยการท าความเขาใจปรากฏการณหรอสภาพของปญหา เนนการคนหาความหมายทคนมตอเหตการณหรอปรากฏการณทเกดขน โดยไมมการคดลวงหนาวาเหตการณหรอปรากฏการณตางๆ นนมความหมายตอบคคลนนวาอยางไร ปรากฏการณทเกดขนอาจมาจากประสบการณทผานมาโดยอาจมาจากความคด การคาดคะเน ซงการศกษาปรากฏการณวทยานนจะเนนการอธบายและความเขาใจในปรากฏการณทเกดขน ทงดานปรชญาและระเบยบวธการวจย (Spiegelberg, 1975; Omery, 1983; cited by Streubert & Carpenter, 1999; Streubert & Carpenter, 1999)

3.2 การศกษาปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนนวตกซ การศกษาแบบเฮอรแมนนวตกซเปนการศกษาวทยาศาสตรมนษยหรออาจพดไดวาเปนการศกษาปรชญาเกยวกบมนษย (Van Manen, 1990) หรอพดไดวาเปนศาสตรและศลปแหงการตความ (Bentz & Shapiro, 1998 อางตาม กตพฒน, 2546) มวตถประสงคเพอท าความเขาใจ แปลความ ตความเกยวกบปรากฏการณหรอธรรมชาตของความจรงและความหมายของปรากฏการณนนใหเหนเดนชดขนมา โดยฮสเซลเปนนกปรชญาชาวเยอรมน เปนตนก าเนดของการศกษาเชงปรากฏการณวทยาไดอธบายวา

28

การศกษาเชงปรากฏการณวทยา เปนการศกษาการรบรของบคคลตอสรรพสง ตลอดจนประสบการณทบคคลมตอสงตางๆ (กตพฒน, 2546; Gadamer, 1976 cied by Koch, 1995) โดยขอสนนษฐานพนฐานของฮสเซลคอบคคลจะรบรสงทมประสบการณ และการใหความหมายตอมาไฮเดกเกอรและกาดาเมอรซงเปนศษยขอ งฮล เ ซ ล ไดพฒน าแนว ค ดก าร ศกษาแบบปรากฏก าร ณ วท ย า แบบ เฮอ ร เม น ว ตก ซ (Heideggerian/gadamer hermeneutic phenomenology) ซงจดเนนคอความจรงแทแนนอน (existential – ontogical) จากประสบการณและการใหความหมายของประสบการณรวมทงการท าความเขาใจพนฐานของบคคล ไดแก เพศ ภาษา ภมหลง ความเชอ วฒนธรรมทไดมาแตก าเนดซงมอทธพลตอการใหความหมาย และไมสามารถตดออกจากการศกษาได โดยไฮเดกเกอรน าสงเหลานนมาศกษาในการแปลความหมายโดยผานวงจรเฮอรเมนวตกซ (hermeneutic circle) วงจรเฮอรเมนวตกซ (hermeneutic circle) เปนการเชอมโยงเหตการณในอดตของบคคลกบประสบการณครงใหม เพอทจะเขาใจและใหความหมายกบประสบการณครงใหม โดยบคคลสามารถเขาใจบางสงบางอยางงไดโดยการเปรยบเทยบกบสงทบคคลเคยรจกหรอมประสบการณมากอน (วณา, 2547) ซงมองคประกอบส าคญ 4 ประการ (Koch, 1995) 1. ภมหลง (background) เปนการศกษาประวต ภมหลง วฒนธรรมของบคคลตงแตอดตถงปจจบนเพอเขาใจโลกของความเปนบคคลของประสบการณนนๆ (Benner & Wrubel, 1989 cied by Koch, 1995) ซงไฮเดกเกอรไดอธบายแนวคดไววาบคคล (person) เปนผใหความหมายตอปรากฎการณความความคดความร สกของตนเอง ซงเปนประสบการณเฉพาะบคคลและความเปนจรงของบคคลโดยเชอวาบคคลมคณลกษณะส าคญ (วณา, 2547; Leonard, 1994) 1.1 บคคลเปนผทมโลกและสงคมของตนเอง หมายถง บคคลทมความสมพนธกบสงแวดลอมทตดตวเขามาตงแตก าเนดไมสามารถแยกจากกนได สงแวดลอมในเชงวฒนธรรม ภาษา อาย การศกษา คานยมทางสงคม และขนบธรรมเนยมทถอปฏบต และสบทอดกนมา เปนบรบททางสงคมของบคคล และเปนภมหลงทตดตวมาของบคคลนนมาโดยก าเนด บคคลจะคนชนกบกจกรรมตางๆ ทถกก าหนดขนในสงคมของตนเองจนกลายเปนแบบแผนในชวตประจ าว นและเปนความสมพนธทบคคลมประสบการณอยในปจจบน 1.2 บคคลเปนผใหคณคาและความหมายในแตละเรองไมเหมอนกน หมายถงการใหคณคาและความหมายตอเหตการณของบคคลขนอยกบภมหลงของสงคม วฒนธรรม ภาษาของแตละบคคล ดงนนในการศกษาตองท าการศกษาบคคลในบรบทของสงคมของบคคลนน 1.3 บคคลเปนผแปลความหมาย หมายถง บคคลใหความหมายของประสบการณหรอเหตการณตางๆ ทเกดขนตามความคดและความรสกของตนเอง 1.4 บคคลเปนหนวยรวม รวมการใหความหมาย ความคาดหวง ความรสกนกคด นสย แบบแผนการด าเนนชวตไวดวยกนเปนหนงเดยว ไมสามารถแยกคนออกเปนสวนๆ ได ซงเชอวาคนประกอบดวยกาย จต สงคม และตองปฏสมพนธกบสงแวดลอม

29

1.5 บคคลมมตเปนเวลา เวลาไมถกแยกออกจากการด ารงอย แตเวลาทเปนขอบเขตทเปนจรงของการวเคราะหเพอใหเกดความเขาใจในสงทปรากฏอย 2. การท าความเขาใจสงทมมากอน เปนการศกษาและเขาใจสงทเปนอยจรงในโลก เพอเขาใจในความหมายของประสบการณนนๆ รวมทงเขาใจภาษา วฒนธรรมของบคคลในอดตทมมากอนและไมสามารถก าจดออกไปได แตเปนพนฐานใหเราเขาใจประสบการณนนๆ 3. การเขาใจในภมหลง เปนการท าความเขาใจรวมกนระหวางผวจยและผใหขอมล ซงการมสวนรวมของผวจยนนจะท าใหเกดความเขาใจรวมกนระหวางผวจยและผใหขอมล ไฮเดกเกอรไดกลาววา สงทส าคญทจะน าไปสการเขาใจในสงทคนหาตองประกอบดวยองคประกอบ 2 อยาง (Gadamer, 1976 & Thomson, 1990 อางตามปราณต, วภาวและเพลนพศ, 2543; วณา, 2547) ดงน 3.1 ภาษา เปนสอกลางทส าคญของการศกษาทจะสอความหมายของปรากฏการณนนๆ ภาษาเปนสอทจ าเปนและตองท าความเขาใจทงรปแบบและความหมายของภาษา ซงอาจเปนค าเฉพาะทเขาใจในกลมหรอสงคมของผใชขอมลใช ดงนนผวจยตองเขาใจรปแบบและความหมายจงสามารถเขาใจสงทบคคลใหความหมายของปรากฏการณไดถกตอง 3.2 การเชอมโยงความหมาย เปนการเชอมโยงมมมองของนกวจยรวมถงความรและสงตางๆ จากการศกษากบผใหขอมล แตความเขาใจถกตองและลกซงจะเกดขนเมอมการท าความเขาใจเชอมโยงแลกเปลยนและขยายความคดเหนตอกน เพอชวยลดอคตหรอความคดทเกดขนกอนการศกษา ทงนเพราะผวจยมความรหรอความคดในเรองทศกษา ท าใหเกดขอสงสยหรอตองการค าตอบจากผใหขอมล ค าถามทตองการค าตอบ แตควรจะเปนในลกษณะการเชอมโยงทตรงกนระหวางผวจยและผใหขอมล นอกจากน เวน มาเนน (van Manen, 1990) ไดอธบายแนวคดเกยวกบการศกษาปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนวตกซ ไวดงน 1. เปนการศกษาประสบการณชวตของมนษย เปนการศกษาชวต ประสบการณทเกดขนอยางฉบพลนและสามารถสะทอนกลบได รวมถงการจดกระบวนการความคดทเกดขน เปาหมายในการศกษามความลกซง มความเขาใจความหมายหรอความเปนธรรมชาตของประสบการณ ดงน นในการศกษาปรากฏการณวทยาไมอาจทจะใชทฤษฎอธบายหรอควบคมไดในขณะน น แตจะน าเราไมสมผสกบปรากฏการณนนโดยตรง 2. เปนการศกษาทอธบายความรสกนกคด ความรสกนกคดเปนสงส าคญและนาสนใจในการศกษาปรากฏการณวทยา เนองจากเปนสงทเกดขนจรงจากจนตนาการ สงทไดมาจากประสบการณซงสามารถวดได ความรสกนกคดเปนสงทมอยในตวมนษย การอธบายความรสกนกคดอาจมาจากสมผสพเศษ สงทประสบผานมา 3. เปนการศกษาเนอหาสาระส าคญ การศกษาเนอหาสาระส าคญของการศกษาปรากฏการณสามารถบรรยายศกษาการโครงสรางการปกครองทมความเฉพาะทเปนสาระส าคญของปรากฏการณ การศกษา

30

ระบบโดยพยายามเปดเผยและบรรยายโครงสรางทอยในประสบการณจดส าคญในการศกษาปรากฏการณคอการศกษาวามสงใดเกดขนหรอมแนวโนมทจะเกดขนในประสบการณนน ความสมพนธระหวางประสบการณทเกดขนมเหตการณทเกดขน 3.3 ความนาเชอถอของการศกษาเชงปรากฏการณวทยา การศกษาเชงปรากฏการณวทยาเปนการศกษาทใหความส าคญกบขอมลทไดมาจากการสมภาษณและเขยนบรรยายใหเหนถงประสบการณทศกษา ลนคอรนและกบา (Lincoln & Guba, 1989 cited by Polit & Beck, 2004) ไดเสนอแนวคดการตรวจสอบความนาเชอถอไดของขอมล (trusworthiness) ดงตอไปน 1. ความนาเชอถอไดของขอมล (creditbility) ความนาเชอถอไดของขอมลในงานวจยเชงคณภาพขนอยกบความถกตองของขอมลทไดมาและการอธบายหรอการแปลความขอมล โดยขนอยกบระยะเวลาทนกวจยอยในบรบททศกษาและความสอดคลองของขอมล (prolonged engagement and persistent observation) มการสรางสมพนธภาพใหเกดความคนเคยกบผใหขอมล สรางความไววางใจตอผวจย ซงตองเขาใจวฒนธรรม ภาษา ของกลมทศกษาเพอใหไดขอมลทแทจรงและเขาใจในประสบการณของการศกษามการเปดเผยขอมลทไดมาตอผรนอกบรบท (peer debriefing) เพอตรวจสอบขอมลทไดมากบผใหขอมล (member check) โดยการกลบไปถามซ ากบผใหขอมล เพอตรวจดวาการแปลความของขอมลทไดมาตรงกบผใหขอมลหรอไม นอกจากนตองมการตรวจสอบสามเสาดานทฤษฎ (theory triangulation) เปนการตรวจสอบวาผวจยใชแนวคดทฤษฎทตางไปจากเดมจะท าใหการตความของขอมลแตกตางกนมากนอยเพยงใด 2. ความวางใจได (dependability) หมายถง ความวางใจไดในกระบวนการวจยเปนการพจารณาความเชอมนของการศกษา (reliability) รวมทงรปแบบระเบยบวธการวจยการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยมค าถามทส าคญ (ทวศกด, 2548) คอ 1) ค าถามการวจยชดเจนและเชอมโยงอยางสมเหตสมผลกบเปาหมายของการวจย (research purpose) และการออกแบบการวจยหรอไม 2) แหลงขอมลตางๆ (data sources) เทยบเคยงกนไดหรอไม 3) ผเกบขอมลในสนามตางๆ (field workers) มบนทกแนวทาง (protocol) ส าหรบเกบขอมลทสามารถเปรยบเทยบไดหรอไม ขอมลทไดมาตองมความละเอยดเพยงพอ โดยผวจยตองเขาใจวธการศกษา สามารถน าไปประยกตใชได หากน าไปศกษาในผใหขอมลทมความใกลเคยงกน ผลการวจยตองออกมาในลกษณะทคลายคลงกน 3. การรบรองหรอยนยนขอเทจจรงวาไมเปลยนแปลง (conformability) ขอมลทยนยนได (conformable) คอขอมลทเทยงตรงในการสะทอนมมมองและประสบการณของกลมนกวจยเขาไปศกษา ตองมหลกฐานขอมล (audit trail) ทชดเจน ผทรงคณวฒสามารถตรวจสอบขอมลได เชน ขอมลดบ (ขอมลทไดจากการสมภาษณ การจดบนทกภาคสนาม) มวนเทปบนทกการสมภาษณ เอกสารการวเคราะหขอมลฉบบรางและฉบบจรง เอกสารการตรวจสอบขอมลจากผใหขอมล ผลการศกษาขอมลทแกไขเปนตนนอกจากนนกวจยตองแยกแยะมมมองความเหนสวนตวกบกลมทศกษา มการสงเกต/สะทอนและบนทก

31

บทบาท ขอสนนษฐาน (assumption) อคต ปฏกรยา ของตนเอง ซงอาจมอทธพลตอการเกบและวเคราะหขอมล (ทวศกด, 2548) 4. ความหมายประยกตไปใชได (transterability) เปนการแสดงใหเหนวาสามารถน าผลการวจย ระเบยบวธการวจยน าไปประยกตใชกบกลมประชากรอนทคลายคลงกบประชากรทนกวจยเขาไปศกษา การทจะน าเอาผลการวจยเชงคณภาพมาประยกตใช ตองเขาใจบรบทของงานวจยนนและบรบทของพนท/กลมทจะน าองคความรไปประยกตใช ตองมการบรรยายบรบทของปรากฏการณทศกษาอยางละเอยด เชน กลมผใหขอมลหรอสถานทศกษาเปนตน กลาวโดยสรป ผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลสงผลกระทบตอญาต ผปวยทงดานรางกายและจตใจ กลาวคอญาตผปวยไมมเวลาในการเตรยมตวยอมรบกบเหตการณทเกดขน มความวตกกงวล ปญหาดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงบทบาทหนาทและไมมทพกเปนตน ดงนนการทจะเขาใจเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล การศกษาเชงวจยปรากฏการณวทยาแบบเฮอรเมนวตกซมความเหมาะสมทจะน ามาเปนกรอบแนวคดทใชในการศกษาวจยเรองดงกลาว โดยผวจยตองเขาใจความหมายของผใหขอมล บรบทหรอสงแวดลอมของผใหขอมล โดยการสมภาษณเพอใหผใหขอมลไดเลา อธบายหรอบรรยายเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ขณะทผปวยพกรกษาตวอยในโรงพยาบาล ผใหขอมลไดใหความหมาย ความส าคญของปรากฏการณนน มการสะทอนกลบ การทวนความเพอใหผวจยมความเขาใจเกยวกบประสบการณนนตรงกบผทใหขอมลซงจะชวยใหพยาบาลเขาใจประสบการณของญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล และสามารถน ามาประยกตใชในการใหการพยาบาลผปวยและญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลตอไป

32

บทท 3 วธการด าเนนการวจย

การศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลครงน เนองดวยธรรมชาตของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายเปนการดแลทผสมผสาน องคความร หลายดานของญาต เชน ศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ ประสบการณ มความเปนลกษณะเฉพาะ ไมสามารถวดผลไดดวยตวเลข ผวจยจงใชวธการเชงคณภาพ โดยใชระเบยบวธวจยเชงปรากฎการณวทยาแบบเฮอรเมนวตกซ ตามแนวคดไฮดกเกอร เพอบรรยายและอธบายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล โดยใหความส าคญและคนหาความหมายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล และท าความเขาใจถงประสบการณตามการรบรของบคคลทอยในปรากฏการณนนวา มความหมายตอบคคลนนอยางไร ซงผวจยใชวธการเกบรวบรวมขอมลโดยสมภาษณแบบเจาะลก ใหญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทายเปนผเลาประสบการณในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย โดยใชภาษาเปนสอในการท าความเขาใจ ใหเหนภาพการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย อยางเดนชด ลกษณะประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร การวจยครงนใชประชากร ซงเปนโรงพยาบาลทดแลประชากรทนบถอศาสนาอสลามรอยละ 90 คอ ประชากรทนบถอศาสนาอสลามทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ในจงหวดนราธวาส

กลมตวอยาง ในการศกษาครงน โดยคดเลอกผใหขอมลแบบเฉพาะเจาะจง ก าหนดเกณฑในการเลอกผใหขอมลดงน 1. เปนผดแลหลกของครอบครวไทยมสลมทมสมาชกในครอบครวเจบปวยอยในระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 2. รบรวาเปนผปวยทมอาการอยในระยะสดทายของชวต 3. อายตงแต 18 ป ขนไป 4. สามารถสอสารภาษาไทยไดเขาใจ 5. ยนดเขารวมในการวจย

33

เครองมอในการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ มงศกษาประสบการณจรงทเกดขน ดงนนเครองมอทส าคญทสดคอ ตวผวจยซงตองเตรยมตวถงความรเรองระเบยบวธวจย การฝกปฏบตดานเทคนคการเกบขอมล การสมภาษณแบบเจาะลก การจดบนทกภาคสนามโดยศกษาจากต าราและฝกปฏบตมทกษะทเหมาะสม ซงสามารถเกบรวบรวมขอมลไดอยางเทยงตรง โดยมจรรยาบรรณของนกวจยเปนพนฐานทส าคญ การวจยครงน ผวจยไดเตรยมเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลดงน 1. แนวค าถามในการเกบรวบรวมขอมล 1 ชด ซงผวจยไดสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ กบการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ของญาตหรอผดแล ซงประกอบดวย 2 สวนไดแก สวนท 1 แนวค าถามเกยวกบขอมลทวไปของผปวย ประกอบดวย วนทเกบรวบรวมขอมล สถานท เพศ อาย ระดบการศกษา รายไดของผปวย/เดอน บทบาทในครอบครว สทธบตรในการรกษา วนทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล จ านวนวนทเขารบการรกษาตว การวนจฉยโรค

สวนท 2 ขอมลทวไปของญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ประกอบดวย เพศ อาย ความสมพนธกบผปวย ระดบการศกษา อาชพ รายไดของญาต/เดอน ความเพยงพอของรายได ระยะเวลาททราบวาผปวยมอาการอยในระยะสดทายหลงจากทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล ระยะเวลาทใหการดแลผปวย

สวนท 3 แนวค าถามเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย 2. เครองบนทกเสยง 1 เครอง และอปกรณบนทกเทป เชนมวนเทปเปลา แบตเตอร 3. สมดบนทกไวจดรายละเอยดทส าคญเกยวกบผปวย ผใหขอมล บทสมภาษณหรอใจความทส าคญโดยแยกเปนการขอมลทเปนจรงกบความคดเหนของนกวจย บรบททศกษา

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ผวจยสรางแนวค าถามเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ภายใตค าแนะน าของอาจารยทปรกษา และน าไปทดลองใชในกลมผใหขอมลทมลกษณะตามเกณฑทตองการจ านวน 1 ราย เพอดความเหมาะสมของแนวค าถามและภาษาทใช จากนนน ามาตรวจสอบแกไขและน าเสนอตอผทรงคณวฒ 3 ทาน ซงประกอบดวยอาจารยพยาบาลทมความรความช านาญทางดานการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ณ หอผปวย จ านวน 2 ทาน และพยาบาลวชาชพจ านวน 1 ทาน ทมประสบการณการท างานเกยวกบการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย

34

การเกบรวบรวมขอมล การด าเนนการวจยเชงคณภาพ ผวจยมความส าคญในการเกบรวบรวมขอมลโดยท าการเกบขอมลดวยตนเอง โดยท าตามขนตอนดงตอไปน 1. ขนเตรยมการ เปนการเตรยมความพรอมในการเกบขอมล โดยผวจยมการเตรยมการดงน 1.1 เตรยมความรและทกษะการวจย ผวจยมการเตรยมความรเกยวกบระเบยบวธการวจยเชงปรากฎการณวทยา (phenomenological methodology) ตามแบบเฮอรเมนวตกซ (hemeneutic phenomenology) ศกษาแนวคด ปรชญา หลกการ จรรยาบรรณนกวจย รวมทงเทคนคในการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมลเชงคณภาพจากต ารา เพอใหวเคราะหขอมลไดอยางถกตอง นอกจากนผวจยทบทวนงานวจยทเกยวของกบประสบการณของญาตในดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย เพอสรางแนวค าถามเพอใชในการสมภาษณในการศกษาน ารอง 1 ราย แลวใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบเพอใหเกดความเขาใจวธการเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล 1.2 ผวจยเสนอโครงการวจยเพอขอรบการพจารณาดานจรยธรรมไปยงคณะกรรมการประเมนงานดานจรยธรรมคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร เพอพจารณาขนตนและเสนอโครงการวจยไปยงงานวจยและต ารา มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 2. ขนด าเนนการ 2.1 ผวจยท าหนงสอแนะน าตวจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ถงญาตผปวย ทคดเลอกศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล เพอแนะน าตวและขออนญาตเกบขอมลดวยวาจาอกครง หลงจากนนแนะน าตวกบญาตพรอมแจงวตถประสงคของการท าวจย ผใหขอมลทมคณสมบตตามเกณฑทตงไวเปนขางตน 2.2 ผวจยเขาไปสรางสมพนธภาพกบญาตของผปวยไทยมสลมทอยในระยะสดทาย โดยการแนะน าตว อธบายวตถประสงค และวธการเกบรวบรวมขอมลและสทธของการเขารวมหรอการปฏเสธการเขารวมในการวจย เปดโอกาสใหซกถามขอสงสย และพรอมทงขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลกบญาตหรอครอบครวของผปวย 2.3 เมอญาตยนดเขารวมในการวจย ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลโดยการสรางสมพนธภาพและเรมสมภาษณตอทบานในสวนทไมสมบรณหลงจากทผปวยเสยชวต ในกรณทตองการขอมลเพมเตมหรอกรณทญาตไมมความพรอมทจะใหขอมลขณะทใหการดแลผปวยทโรงพยาบาล นกวจยโทรศพทนดหมายเพอขอสมภาษณ การสมภาษณจะเรมเมอญาตมความพรอมและอยในบรรยากาศทเหมาะสมทมความเปนสวนตว โดยเรมจากการพดคยเรองทวไปใหญาตผปวยผอนคลายและลดความเครยด จากนนจงใหแนวค าถามทสรางขนในการสมภาษณใชเทคนคการฟง การสะทอนกลบ การยกตวอยาง เทคนคการสรปและการเจาะลกประเดนค าถามทยงไมชดเจน นอกจากนยงมการสงเกตสหนาทาทางพฤตกรรมของผใหขอมลขณะใหสมภาษณ การสมภาษณแตละครง คาดวาจะใชเวลาประมาณ 45-60 นาท

35

ในระหวางการเกบรวบรวมขอมล ผวจยท าการบนทกเทปสมภาษณโดยขออนญาตผใหขอมลกอนท าการบนทกทกครง นอกจากนผวจยจดบนทกในประเดนทส าคญขณะทใหสมภาษณและสงเกตไดตามความเปนจรงแลวน ามาบรรยายสถานการณรวมกบบทสมภาษณในแตละครง เพอน ามาใชในการวเคราะหขอมลรายวน และน ามาปรบปรงเพอใชในการสมภาษณครงตอไป การสมภาษณจะสนสดเมอขอมลมความอมตวหรอจนกวาผวจยไมไดยนสงใหมๆ และผวจยเขาใจประสบการณทศกษานนอยางชดเจนและครบถวนตามวตถประสงคทตองการศกษา โดยสมภาษณผใหขอมล 2-3 ครง หรอจนกวาขอมลอมตว 2.4 ผวจยท าการถอดเทปบนทกเสยงหลงจากสนสดการสมภาษณในแตละครงในลกษณะค าตอค า ประโยคตอประโยค ทเกดขนจากการสมภาษณ อานขอความทงหมดทไดจากการถอดเทปสมภาษณ อานและขดเสนใตและตรวจสอบวาขอความใดไมชดเจนและตองน าไปสมภาษณซ าในครงตอไป จนขอมลมความอมตวจงสนสดการสมภาษณ

การวเคราะหขอมล เพอใหขอมลมความและมความนาเชอถอไดของขอมล ผวจยท าการตรวจสอบขอมลทไดดงน 1. การตรวจสอบความนาเชอถอไดของขอมล (credibility) หรอการตรวจสอบความตรงของขอมล โดยผวจยเรมสรางสมพนธภาพกบญาตของผปวยหรอผใหขอมลเมอผปวยมอาการอยในระยะสดทายทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลและหลงจากทผปวยเสยชวต เพอใหผใหขอมลเกดความไววางใจ โดยผวจยโทรศพทพดคยเพอตดตามสรางสมพนธภาพประมาณ 1-2 ครง กอนการสมภาษณแบบเจาะลก และกอนเรมการสมภาษณ ผวจ ยจะโทรศพทบอกลวงหนาหรอสอบถามความพรอมจากผใหขอมล การสรางสมพนธภาพทดกบผใหขอมลจะท าใหไดขอมลทถกตองและตรงกบความเปนจรง 2. ผวจยยนยนความถกตองของขอมลจากผใหขอมลทกราย (member checking) โดยการน าขอมลทไดจากการสมภาษณน ามาแปลผลแลวน ากลบไปใหผใหขอมลตรวจสอบอกครงกอนสรป เพอใหเกดความเขาใจหรอตรงกบความรสกของผใหขอมล เพอยนยนความถกตองของขอมล 3. บรรยายถงผใหขอมล บรบทและปรากฏการณทศกษาอยางละเอยดเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย เรมตงแตการคนหาญาตหรอผใหขอมลทท าหนาทดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมลเพอเปนการยนยนความเชอมนการศกษา ซงใชเปนขอมลในการพจารณาน าผลการวจยไปประยกตใชในกลมตวอยางทอยในบรบททคลายคลงกนได (transferability) เชน กลมผใหขอมล บรบททศกษา ตลอดจนบรรยายกระบวนการศกษาอยางละเอยดชดเจนมความไววางใจได (dependability) และมการยนยนความถกตอง (confirmability) โดยมการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ 2 ทานอยางละเอยด ชวยตรวจสอบทกขนตอนตงแตเรมตนในการศกษา และขอมลมหลกฐานยนยนได (audit trail) ประกอบดวยขอมลดบ ขอมลทผานการวเคราะห และการบนทกเหตการณประจ าวน รวมทงเทปบนทกเสยง หลงจากทไดขอมลจากการสมภาษณ

36

หรอขอมลทไดจากการบนทก และถอดเทปทกครง จดพมพแปลความ วเคราะห จดขอมลเปนกลมหรอหมวดหมในการสมภาษณผใหขอมลทง 10 ราย และสามารถตรวจสอบได (inquiry audit) ในการศกษาวจยเ รองประสบการณของญาตในการดแลผ ปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล ผวจยใชการวเคราะหขอมลแบบเฮอรเมนวตกซตามแบบของแวน มาเนน (van Manen, 1990) ซงเปนวธทท าใหผวจยเขาใจประสบการณทศกษาไดอยางละเอยดและลกซงเกยวกบการใหความหมาย การแปลความประสบการณของญาตทดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายไดอยางชดเจน แวน มาเนน ไดอธบายขนตอนในการวเคราะหขอมลไว 6 ขนตอนดงน 1. การยอนกลบไปท าความเขาใจเกยวกบประสบการณชวตทเปนอยตามธรรมชาต (turning to the nature of lived experience) ของผใหขอมลตงแตภมหลงของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล ไดแก เพศ อาย ความสมพนธกบผปวย สงแวดลอมทางสงคมวฒนธรรมและภมหลงทเกยวของกบผใหขอมลทสงผลตอการรบรและใหความหมายเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล ซงขอมลเหลาน ชวยใหผวจยสามารถท าความเขาใจในประสบการณทเปนอยางตามธรรมชาตของผใหขอมล 2. การคนหาหรอสมผสปรากฏการณทเปนจรงของผใหขอมล (investihating experience as we live it ) โดยใชเทคนคในการถามค าถามและการสมภาษณแบบเจาะลกเพอคนหาธรรมชาตของประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล เสมอนผวจยไดเขาไปมสวนรวมในประสบการณนนและใหผใหขอมลสะทอนออกมาเปนค าพดตามการรบรและการใหความหมายของประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายตามประเดนทศกษา 3. การสะทอนคดค าหลก (reflecting on essential themes) การท าความเขาใจในการศกษาปรากฏการณผวจยมความเขาใจในประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลคดค าหลกมขนตอนดงตอไปน 3.1 ถอดเทปขอมลจากการสมภาษณโดยละเอยดค าตอค า ประโยคตอประโยค จดบนทกขอมลทไดทงหมดเรยบเรยงไวอยางเปนระเบยบ 3.2 แยกองคประกอบหลกหรอค าหลกของขอมลซงมเทคนคดงน 3.2.1 อานท าความเขาใจภาพรวมทงหมดของการศกษา (the wholistic or sententious approach) เปนการอานขอความหรอบทสมภาษณรายละเอยดทงหมดเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล พจารณาค าหลกส าคญในภาพรวมทไดจากการศกษาประสบการณทงหมด รวมทงพจารณาความสมพนธประสบการณยอยและประสบการณในภาพรวม แลวน ามาเรยบเรยงใหมเพออธบายความหมายเหลานน 3.2.2 เลอกจดเดนหรอใจความส าคญ โดยการอานเลอกขอความส าคญ ขดเสนใตขอความทเปนจดเดน (the selective or highlighting approach) ผวจยอานและฟงเนอหาทไดมาหลายๆ รอบ เปนการอานรายละเอยดของขอมลทงหมดแลวเลอกดงขอความทเกยวของกบประสบการณของญาตในดแล

37

ผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล พจารณาดวามประโยคหรอขอความเปนสาระส าคญของปรากฏการณทศกษา แลวขดเสนใตขอความเหลานน 3.2.3 ศกษารายละเอยด (the detailed or line-by-line approach) โดยผวจยอานทกประโยคหรอทกค า หากลมค าหรอประโยคทแสดงความหมายของประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล 3.3 น าค าหลกส าคญทไดมาปรบภาษา หรอใชค าใหสามารถสอความหมายถงประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล 3.4 จดกลมค าหลกทส าคญเปนหมวดหมของผใหขอมลแตละราย รวมกลมค าหลกทง 12 ราย จดล าดบเชอมโยงความสมพนธของหมวดหมเพออธบายปรากฏการณทเกดขน 3.5 เขยนบรรยายค าหลกส าคญ เพอสะทอนใหเหนความรสกและอารมณทเกดขนในประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล 3.6 น าค าหลกส าคญทไดกลบไปตรวจสอบความตรงกบผใหขอมลอกครงในการสมภาษณครงตอไป (member checking) 4. เขยนและบรรยายเพอสอใหเหนปรากฏการณ (the art of writing and rewriting) ผวจยเขยนบรรยายเหตการณทเกดขนในประสบการณของญาตในการดแลผ ปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล เพอใหผอานเขาใจและเหนภาพรวมของปรากฏการณ 5. ด ารงไวซงค าหลกส าคญทมความหมายเกยวของกบปรากฏการณทศกษา (maintaining a strong and oriented relation) ผวจยเขยนบรรยายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลและมความละเอยดลกซงของเนอหา 6. คงไวซงบรบททศกษาโดยพจารณาสวนยอยและภาพรวมทงหมด (balancing the research context by considering parts and whole) เมอผวจยไดขอมลทงหมดมามการพจารณาความสมพนธของประสบการณยอยและประสบการณทเปนภาพรวมในปรากฏการณหรอบรบททศกษาวามความเชอมโยงกน

38

จรรยาบรรณของนกวจย ผวจยอธบายถงการพทกษสทธของผใหขอมลทเขารวมวจยอยางละเอยด โดยอธบายผใหขอมลทราบวาการสมภาษณเจาะลกเปนสงจ าเปนตองใชเทปบนทกเสยงทกครง เพอความถกตองและครบถวนของขอมล และเกบเทปบนทกเสยงไวเปนความลบ น าไปใชประโยชนตามวตถประสงคของงานเทานน ชอทใชในการสมภาษณเปนชอสมมต และหากมการใหขอมลเกยวกบผใหขอมลไมวาเพอวตถประสงคใด ตองไดรบความเหนชอบจากผใหขอมลกอนเสมอ ระยะเวลาของการสมภาษณในแตละครงผวจยจะแจงใหผใหขอมลทราบโดยมการตกลงรวมกน สามารถเปลยนแปลงไดขนอยกบความพรอมของผใหขอมลเปนส าคญ ผใหขอมลสามารถทจะถอนตวจากการศกษาไดตามตองการเมอยนยอมเขารวมการวจยในครงนใหลงนามในแบบฟอรมการพทกษสทธ (ภาคผนวก ก) หรอกลาวค ายนยอมดวยวาจา หากผใหขอมลเกดวกฤตทางอารมณ ผวจยจะหยดการสมภาษณ เปดโอกาสใหผใหขอมลไดระบาย แสดงออกถงความรสกอยางเตมท รบฟงดวยความเตมใจ ยอมรบและเขาใจในสภาพทเกดขนจรง เปดโอกาสใหรองไหและใหการพยาบาล พจารณาสงตอหากผวจยพจารณาแลววาผใหขอมลตองการความชวยเหลอจากบคลากรสขภาพในการจดการกบความเครยดทเหมาะสมตอไป

39

บทท 4 ผลการวจยและการอภปราย ผลการวจยและการอภปราย

ขอมลทวไป ผใหขอมลทเปนกลมตวอยางในการศกษาเปนญาตผปวยทเคยมประสบการณในการดแลผปวย

ไทยมสลมระยะสดทายทงหมด 10 ราย เปนเพศหญง 7 ราย เพศชาย 3 รายมอายระหวาง 18 – 50 ป ไมไดรบ

การศกษา 4 ราย จบการศกษาระดบประถมศกษา 2 ราย จบการศกษาระดบมธยมศกษา 2 ราย และจบ

การศกษาระดบปรญญาตร 2 ราย ประกอบอาชพ แมบาน 3 ราย คาขาย 2 ราย รบราชการคร 1 ราย ท าสวน 1

รายและรบจางทวไป 3 ราย ความสมพนธกบผปวย เปนมารดา 2 ราย เปนบตร 4 ราย และเปนภรรยา 4 ราย

ทกรายมประสบการณดแลผปวยในภาวะวกฤตระยะสดทายตงแต 3 วนขนไป

ผลการศกษาและการอภปรายผล จากผลการศกษาพบวา ผใหขอมลใหความหมายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทย

มสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลอย 3 ประเดนคอ 1) ความภาคภมใจ เปนการดแลทท าใหผปวยมความสขและสอดคลองตามหลกศาสนาผใหขอมล

ทกรายสะทอนความหมายดงกลาว ดงค าบอกเลาของผใหขอมล “……….การเตรยมของใหเมาะ (แม) ละหมาดบนเตยง คดวาดมากเพราะวาในศาสนาอสลามการ

ละหมาดถอเปนสงส าคญมาก เปนสงทตองท า แมจะมการเจบปวยวาเราตงใจจะละหมาดเพอองคอลลอฮกเพยงพอแลว ญาตเรานอนตดเตยงมานาน แตมการขยบแขนขาไดบาง จงใหเขาละหมาดบนเตยงได ซงสามารถท าไดดวยทานอน หรอทานงโดยเราไขเตยงขน ซงจากสงทไดท าในวนนรสกภมใจมากทไดชวยเขาใหไดละหมาดเหนสหนาเขาสดชนขนนะเราวา………” (ผใหขอมลรายท 2 เพศชาย อาย 28 ป การศกษาประกาศนยบตร-ชนสง อาชพคาขาย)

ซงสอดคลองกบอนงค (2552) และด ารงค (2547) ทกลาววาตองปฏบตศาสนกจหลกหรอกจกรรมทางศาสนาทพงปฏบต โดยเฉพาะการละหมาด ซงไมสามารถยกเวนไดแมเจบปวย โดยอนโลมใหท าไดในทานงหรอทานอนบนเตยง แมกระทงเคลอนไหวไมไดกใหหลบตา ลมตา ท าเทาทท าได ตราบใดทสตยงมอย

2) เปนหนาทรบผดชอบ ญาตถอวาตวเองตองรบผดชอบในการดแลผปวย 3) การดแลดวยศกดศรความเปนมนษย

40

ในกรณการตายอยางชาๆ เชน ผปวยมะเรง หรอไตวายเรอรง คนไขมะเรงเกนครงจะมความปวดรวมอยดวยเสมอ แตการทนความปวดขนอยกบบคคล ไมเทากน เรามกจะคดวาการทนตอความปวดอยางมสตไดจะน าไปสสงทดกวา แตครบาอาจารยบางทานบอกวาเราสามารถลดความปวดได เพอไมใหใจเราหวนไหวจนไมอาจตงมนอยในความรสกทดได การระงบความปวดจงนาจะท าได ไมควรคดวาจะท าใหผปวยซมขาดสตสญเสยการรบร เพยงแตตองปรบยาใหเหมาะสม การควบคมอาการปวดไดกลบจะมผลดตอสภาพจตใจของผปวย ชวยประคองสภาวะจตใจใหเขาจากไปดวยดได เพราะความปรารถนาจะตายดไมไดหมายความวาตายโดยมความเจบปวดพวงไปดวย สวนความรสกของญาตในการดแล ผใหขอมลสะทอนวา

1) สบายใจทไดดแล ผใหขอมล 6 รายสะทอนความรสกดงกลาว ดงค าบอกเลา “……….จากการดแล ท าใหมความรสกทด พงพอใจและมความสบายใจทไดดแลเขา และจะสงผล

ใหเขาเกดความสบายใจดวย รสกดใจมากทเขาใหความรวมมอในการรกษา นเขาใหเคมครงท8แลวและเขาใหค าแนะน ากบผปวยอนทใหเคมบ าบดเหนเขาสบายใจเมอไดแนะน าคนอน……….”

(ผใหขอมลรายท3 เพศชาย อาย 28 ป การศกษาปรญญาตร) ซงสอดคลองกบอนงค (2552) และ Highfield (1992) ในเรองการมปฏสมพนธกบตนเอง บคคลอน

พระเจาหรอสงนอกเหนอตน เปนการแสดงออกถงความรก การใหอภย ความไววางใจ ตอตนเอง ผอน พระเจาหรอสงทตนเองเคารพและศรทธาตอสงสงสดทตนเองนบถอและใชเปนทยดเหนยวทางจตใจทท าใหบคคลสามารถด าเนนชวตไดอยางมความหมายและเปาหมายในชวต ซงบคคลมความเชอวาหากความหวงนนประสบความส าเรจตามทตงเปาหมายไวกจะท าใหชวตเปลยนแปลงไปในทางทดขน (Carson, 1989)

2) รสกดทไดอยกบทเรารก ผใหขอมลทกรายสะทอนความรสกน ดงค าบอกเลา “……….จากการดแลเขา เราคดวาเขารสกตวนะเขาจบมอเราแนนและเหมอนพยายามทจะพดกบเรา

แตไมรหรอกวาเขาพดอะไร บางครงดเหมอนเขายมกบเราเรากรสกดและเวลาหลานมาเขาพยายามทจะพดนะเราวา……….” (ผใหขอมลรายท5 เพศหญง อาย 50 ป ไมไดเรยน)

3) เครยดกบการทไมรบรถงอาการของผปวย ผใหขอมล 7 รายสะทอนในเรองนดงค ากลาว “……….ไมรวาแมเปนยงไงหมอบอกวาจะพาไปท าเคมบ าบดหมอบอกอยางนน แมเราเปนยงไงน

แมจะอยไดนานไหม แลวท าไมตองท าเคมบ าบด แมปวดคดตงภายในชองทองทงคน ปวดมากไมไดนอนเลย…………” (ผใหขอมลรายท 1 เพศหญง อาย 36 ป การศกษาประถมปลาย อาชพท าสวน)

“………อยากรวาถาถงระยะใกลตาย อาการจะเปนอยางไรบางท าไมไมมใครบอกเลยวาเปนยงไงอาการของคนไขนะ…………” (ผใหขอมลรายท 4 เพศหญง อาย 42 ป ไมไดเรยน อาชพท าสวน)

41

ดงนนนอกจากดแลผปวยแลวตองดแลใหครอบคลมไปถงผดแลผปวยซงเปนก าลงส าคญในการดแลผปวย ซงสอดคลองกบการวจยของ Gries, C. J., Engelberg,et al. (2010) พบวาผดแลผปวยเรอรงตองการใหมผอนมาชวยเหลอในการดแลผปวยรวมกบตนเอง และจะรสกเครยด รสกโดดเดยว เนองจากไมมผใหค าปรกษา ชวยเหลอ แกไข ในการบรรเทาอาการของผปวย ญาตผดแลสะทอนใหเหนวา เมอไมมความรในการดแลผปวย ไมสามารถขอความชวยเหลอ จะท าใหไมมนใจทจะดแลผปวย ท าใหคนดแลรสกเหมอนโดนทอดทง ดงนนการดแล ผดแลผปวยกส าคญ เพอปองกนมบคคลเจบปวยเพมขน

4) สงสารผปวยทไมไดรบการดแลตามหลกศาสนาและความเชอ 5) ขดใจ ไมแนใจในการดแลของพยาบาล

ปญหาและอปสรรคตามการรบรของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล

ผลการศกษาปญหาและอปสรรคตามการรบรของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายใน

โรงพยาบาลสรปไดดงน คอ

1) การตดตอสอสารไมมประสทธภาพ ผใหขอมล 8 รายสะทอนวาการตดตอสอสารของเจาหนาทไม

สามารถสอใหเขาเขาใจไดท าใหเปนอปสรรคในการดแลผปวย ดงค าบอกเลา

“ มนสบสนฟงไมออกวาทหมอบอกวามา(หมายถงแม)ตองไปท าอะไรท าไมถงตองท าและหมอกบอกการ

เตรยมตวอกมากมายทงทไมรวาจะเอามา (หมายถงแม)ไปท าอะไรทหาดใหญ พดเสรจกไป มนท าใหเราไม

เขาใจถงสงทมาตองท า….” (กะต) ซงสอดคลองกบการศกษาของการสอสาร พดคย กบผปวยและครอบครว

ทงแบบการใชค าพดและไมใชค าพด ระหวางการพดคยใชการสมผสหรอสมผสบ าบด ถายทอดความรสก

ทางใจ ความเอออาทร ความเขาใจ ใหก าลงใจ ซงเปนเครองหมายของการแสดงความเขาใจ การดแลเอาใจ

ใส กอใหเกดสมพนธภาพทดระหวางพยาบาลและผปวย (จารวรรณและ สพตรา, 2555) ดงนนพยาบาลจง

ตองมทกษะการตดตอสอสารทด มกรยาออนโยนและมความเอออาทรเพอใหผปวยและญาตสามารถ

ตดตอสอสารเพอความเขาใจและรวมมอในแผนการรกษาเพอคณภาพชวตทดของผปวย

“ตอนนนมาเฝาทกวนแมทกวนเจอทงหมอและพยาบาลพอแมหอบหายใจไมออกเขากเอาออกซเจนให และ

เวลาแมชกเขากเอายามาฉดแตไมใครบอกเลยวาตอนนแมผมเปนไงบางพอเราจะถามเขากบอกวาตองรบชวย

คนไขพอชวยเสรจกไมเคยเหนเขาบอกซกทไปอยเปนเดอน….” (แบดล)

42

“……….ไมรวาแมเปนยงไงหมอบอกวาจะพาไปท าเคมบ าบดหมอบอกอยางนน แมเราเปนยงไงน แมจะอย

ไดนานไหม แลวท าไมตองท าเคมบ าบด แมปวดคดตงภายในชองทองทงคน ปวดมากไมไดนอน

เลย…………” (กะชง)

“………อยากรวาถาถงระยะใกลตาย อาการจะเปนอยางไรบางท าไมไมมใครบอกเลยวาเปนยงไงอาการของ

คนไขนะ…………” (กะยา)

ดงนนนอกจากดแลผปวยแลวตองดแลใหครอบคลมไปถงผดแลผปวย(ญาต)ซงเปนก าลงส าคญในการ

ดแลผปวย ซงสอดคลองกบการวจยของ Gries, Engelberg,et al. (2010) พบวาผดแลผปวยเรอรงตองการให

มผอนมาชวยเหลอในการดแลผปวยรวมกบตนเอง และจะรสกเครยด รสกโดดเดยว เนองจากไมมผให

ค าปรกษา ชวยเหลอ แกไข ในการบรรเทาอาการของผปวย ญาตผดแลสะทอนใหเหนวา เมอไมมความรใน

การดแลผปวย ไมสามารถขอความชวยเหลอ จะท าใหไมมนใจทจะดแลผปวย ท าใหคนดแลรสกเหมอนโดน

ทอดทง ดงนนการดแล ผดแลผปวยกส าคญ เพอปองกนมบคคลเจบปวยเพมขนพยาบาลและเจาหนาทควรม

การใหขอมลเกยวกบอาการของผปวย ประกอบดวย แผนการรกษาทไดรบในปจจบน อาการและการ

เปลยนแปลง โอกาสของการยายหอผปวย และรบฟงความตองการของครอบครว

2) ผปวยไมไดรบการดแลตามหลกศาสนาและความเชอ ญาตคบของใจและทกขใจทไมสามารถใหการดแล

ตามความเชอทางศาสนาไดเตมท ดงค าบอกเลา

“……….การเตรยมของใหเมาะ(หมายถงแม)ละหมาดบนเตยง คดวาดมากเพราะวาในศาสนาอสลามการ

ละหมาดถอเปนสงส าคญมาก เปนสงทตองท า แมจะมการเจบปวยวาเราตงใจจะละหมาดเพอองคอลลอฮก

เพยงพอแลว ญาตเรานอนตดเตยงมานาน แตมการขยบแขนขาไดบาง จงใหเขาละหมาดบนเตยงได ซง

สามารถท าไดดวยทานอน หรอทานง แตเราหาอปกรณทจะท าใหเมาะ(หมายถแม)ยากมากตองออกไปซอ

กะละมงตงไกลโนนในตลาด ล าบากเลยตองรอใหนองเอามาใหถาทางโรงพยาบาลเตรยมสงนใหเรากจะด

มากจะไดชวยใหเมาะ(หมายถแม)ละหมาดไดตามเวลา………” (แบโซะ) ซงสอดคลองกบอนงคและอไร

(2552) และด ารงค (2547) ทกลาววาตองปฏบตศาสนกจหลกหรอกจกรรมทางศาสนาทพงปฏบต โดยเฉพาะ

การละหมาด ซงไมสามารถยกเวนไดแมเจบปวย โดยอนโลมใหท าไดในทานงหรอทานอนบนเตยง

แมกระทงเคลอนไหวไมไดกใหหลบตา ลมตา ท าเทาทท าได ตราบใดทสตยงมอย

“ตอนนนเมาะ((หมายถงแม)อยากเขาอานยาซนและสวดดอาหใหลกในหองฉกเฉนแตเจาหนาทไมใหเขา

เพราะเขาก าลงชวยลกเราอยแตเรากอยากไปท าพธของเราใหลกและอยากพาลกกลบบานลกเมาะ(หมายถง

43

แม)ถกรถชนอาย 8 ปเอง…………” ( เมาะมนะ) เนองจากบทบญญตในอลกรอานมความศกดสทธตอคน

มสลม คมภรอลกรอานจงมความส าคญในชวตของมสลม ซงบทยาซนคอบทหนงของอลกรอานท

พระอลลอฮไดประทานลงมาในการดแลผปวยระยะสดทาย เพอใหผปวยไดพบกบพระอลลอฮ (เสาวนย,

2535) ซงสอดคลองกบการศกษาของนการหมะ (2547) ซงพบวากลมตวอยางตองการมชวตอยางสงบ ดวย

การร าลกถงพระอลลอฮ และตายทามกลางมสลม เนองจากญาตจะอานบทยาซนใหผปวยระยะสดทาย

เพอใหผปวยไดพบกบพระอลลอฮ

44

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

เนองจากผวจยไดเปนอาจารยนเทศนกศกษาพยาบาลทฝกปฏบตงานในหอผปวยทมผปวยไทยมสลมระยะสดทาย มกพบวามประเดนทเกยวของกบมตจตวญญาณและความเชอทางศาสนา ททมสขภาพตองเผชญและแกไขบอยครง เชน ญาตจะขอเขาไปสวดยาซน ขณะททมสขภาพก าลงชวยฟนคนชพ หรอญาตขอเขาไปเยยมนอกเวลาทโรงพยาบาลก าหนด เพอสวดดอาห เปนตน ดงนนจงมความสนใจทจะศกษาประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลเพอท าความเขาใจถงประสบการณดงกลาว เพอสามารถใชเปนแนวทางในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายไดอยางถกตองเหมาะสมตอไป การศกษาครงนมวตถประสงคเพอบรรยายและอธบายถงความหมายประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาล โดยใชระเบยบวธวจย การศกษาเชงคณภาพและปรากฏการณวทยา โดยคดเลอกกลมตวอยางจากญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทาย จากหอผปวยใน ในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลชมชน ในจงหวดนราธวาส หรอญาตผปวยทเคยมประสบการณในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และไดผานเหตการณนนมาแลว สามารถจ าเหตการณนนไดด ท าการเกบขอมล จ านวน 10 ราย สมภาษณเจาะลกเปนรายบคคล วเคราะหขอมลโดยใชการวเคราะหของแวนมาแนน (van Manen, 1990) ผลการวจย ผลการศกษาสรปไดดงน การใหความหมายและประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะ

สดทายในโรงพยาบาลคอ 1) ความภาคภมใจ 2) เปนหนาทรบผดชอบ 3) การดแลดวยศกดศรความเปน

มนษย สวนความรสกของญาตในการดแล ผใหขอมลสะทอนวา 1) สบายใจทไดดแล 2) รสกดทไดอยกบท

เรารก 3) เครยดกบการทไมรบรถงอาการของผปวย 4) สงสารผปวยทไมไดรบการดแลตามหลกศาสนาและ

ความเชอ 5) ขดใจ ไมแนใจในการดแลของพยาบาล ปญหาและอปสรรคตามการรบรของญาตในการดแล

ผปวยไทยมสลมระยะสดทายในโรงพยาบาลสรปไดดงน คอ 1) การตดตอสอสารทไมมประสทธภาพ 2)

ผปวยทไมไดรบการดแลตามหลกศาสนาและความเชอ

45

ขอเสนอแนะ

1. ผลของการศกษาครงน สามารถใหขอมลพนฐานในการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลเพอตอบสนอง

ความตองการของผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และญาตใหมความสอดคลองกบความเชอ ขนบธรรมเนยม

และวฒนธรรม

2. ควรศกษาวจยเชงปฏบตการ (Action research) ในเรองการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลเพอตอบสนอง

ความตองการของผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และญาต เพอพฒนารปแบบการดแลอยางเปนรปธรรม

การน าวจยไปใชประโยชน

ใชขอมลพนฐานทไดจากการวจยในการพฒนาโมเดลปฏบตการพยาบาลเพอตอบสนองความตองการ

ของผปวยไทยมสลมระยะสดทาย และญาตใหมความสอดคลองกบความเชอ ขนบธรรมเนยม และ

วฒนธรรม จากองคความรทไดจากงานวจย 2 ประเดนคอ 1) การตดตอสอสารทไมมประสทธภาพ 2) ผปวยทไมได

รบการดแลตามหลกศาสนาและความเชอ และการประยกตแนวคดความตองการการดแลทางดานจตวญญาณของ

ไฮฟลด (Highfield, 1992) และแนวคดหลกศาสนาอสลาม (เสาวนย, 2535) ซงสรปไดดงแผนภาพตอไปน

46

บรรณานกรม

กตตพฒน นนทปทมะดล. (2546). การวจยเชงคณภาพในสวสดการสงคม: แนวคดและวธการวจย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร ครซด อะหมด.(2541). อสลามความหมายและค าสอน. (จรญ มะลลน, ผแปล). กรงเทพมหานคร: นทชา พบลชชง จงกล ศรวฒนาและพรทพา ศภราศร.ความตองการของญาตผปวยในหออภบาลผปวยหนก. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพร,(4)1, 53-56.

จารวรรณ บญรตน, สพตรา อปนสากร.(2555).เขาถงไดจาก

http://journal.pnu.ac.th/ojs/index.php/pnujr/article/view/103 วนท16มกราคม 2557

ด ารงค แวอาล. (2547). การดแลผปวยระยะสดทาย. ใน ด ารงค แวอาล (บรรณาธการ), การดแลผปวยระยะ

สดทายตามแนวทางอสลาม (หนา 25-33). กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตงเอาส. ธตมา วทานยเวช. (2540). ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตตามการรบรของตนเอง วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม นรดดน สารมง. (2540). แนวทางศาสนาอสลามเกยวกบความตายและการปฏบตตอคนไขในมรณวถ. สงขลานครนทรเวชสาร, 3(1).,79-91 เบ อารฟน. (2545). ชวตหลงความตาย (มฮ าหมดคอลดน หะยมสตอฟา, ผแปล). กรงเทพมหานคร: M.K. lmage. ประเสรฐ อสสนตชย. (2546). การดแลรกษาสภาพการเจบปวยในระยะสดทายของชวต (ขอพจารณาทาง

คลนก). ใน สมบต ตรประเสรฐสข (บรรณาธการ). ศาสตรและศลปแหงการดแลผปวยเมอวาระสดทายของชวต (พมพครงท 2, หนา 21-31) กรงเทพมหานคร: ส านกพมพหมอชาวบาน

เพลนพศ ฐานวตนานนท. (2542). มโนทศนเกยวกบการพยาบาลผปวยฉกเฉนและวกฤต. คณะพยาบาล ศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร: สงขลา. รววรรณ ชนะกระกล. (2539). เทคนคการวจย:การวจยเชงคณภาพ. กรงเทพมหานคร: พมพทหางหนสวน จ ากดภาพพมพ. วงรตน ใสสข. (2544). ความตองการทางดานจตวญญาณและการปฏบตเพอตอบสนองความตองการทาง ดานจตวญญาณของญาตผปวยวกฤต. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล ผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา

47

วฑรย องประพนธ. (2546). กฎหมายเกยวกบแนวทางการดแลผปวยในวาระสดทายของชวต (2). ใน สมบต ตรประเสรฐสข (บรรณาธการ). ศาสตรและศลปแหงการดแลผปวยเมอวาระสดทายของชวต (พมพครงท 2, หนา 49-55). กรงเทพมหานคร: ส านกพมพหมอชาวบาน

วณา เทยงธรรม. (2547). การวจยเชงปรากฎการณวทยาตามแนวคดของ Heidegger, วารสารพยาบาล สาธารณสข 18 (1), 70-78. ฟารดา อบราฮม. (2534). เรองของจตวญญาณกบการพยาบาล. ในอรพน วรฉตร (บรรณาธการ), การประชมวชาการเรอง การพยาบาลในมตจตวญญาณ วนท 26-27 พฤศจกายน 2533 (หนา 16-20). กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ มาน ชไทย. (2544). รายงานการวจยเรอง : หลกอสลามทสมพนธกบการปฏบตตนทางดานสขภาพและ การสาธารณสข. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. มรด ทมะเสน. (2542). ใครวาการเปารกษาไมมในอสลาม. กรงเทพมหานคร: เรอนแกวการพมพ. สมพร รตนพนธ. (2541). ปจจยทเกยวของกบภาวะจตวญญาณของผปวยสงอายในโรงพยาบาล วทยานพนธ สนต หตถรตน. (2544). สทธทจะอยหรอตายและการดแลผปวยทหมดหวง (พมพครงท 2) กรงเทพมหานคร: ส านกพมพหมอชาวบาน. สวล ศรไล. (2544). จรยศาสตรส าหรบพยาบาล (พมพครงท 8) กรงเทพมหานคร: พมพทโรงพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย สภางค จนทวานช. (2546). การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ (พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร:

พมพทโรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย สภาพร ดาวด. (2537). ศกษาความตระหนกในตนเองของพยาบาลและพฤตกรรมการดแลผปวยระยะสด

ทาย. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพมหานคร.

เสาวนย จตตหมวด. (2535). อสลามกบชาวไทยมสลม. (พมพครงท 3). กรงเทพมหานคร: พศษฐการพมพ อนงค ภบาล. (2552). ความตองการการดแลทางดานจตวญญาณ และการไดรบการพยาบาลทตอบสนอง

ความตองการทางดานจตวญญาณของผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ขณะเขาการรกษาใน

โรงพยาบาล. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต. สาขาการพยาบาลผใหญ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

48

อวยพร ตณมขยกล. (2534). การตอบสนองดานจตวญญาณโดยใชกระบวนการพยาบาล. ใน

อรพนท วระฉตร (บรรณาธการ), การประชมวชาการ เรอง การพยาบาลในมต

จตวญญาณ วนท 26-27 พฤศจกายน 2533 (หนา 36-47). กรงเทพมหานคร: เรอนแกว

การพมพ.

อทย เอกสะพง. (2545). ศาสนากบจตวทยา. ปตตาน: ภาควชาปรชญาและศาสนา คณะมนษยศาสตรและ สงคมศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. อมาพร ตรงคสมบต. (2544). จตบ าบดและการใหค าปรกษาครอบครว (พมพครงท 5). กรงเทพมหานคร:

ซนตาการพมพ บรษทศนยวจยและพฒนาครอบครว อไร หถกจ และอนงค ภบาล. (2552). ความตองการการดแลทางดานจตวญญาณและการไดรบการ

พยาบาลทตอบสนองความตองการทางดานจตวญญาณของผปวยไทยมสลมระยะสดทายขณะเขา

รบการรกษาในโรงพยาบาล. เขาไดจาก http://kb.psu.ac.th/psukb/bitstream/2010/5975/1/322159.pdf

สบคน วนท16มกราคม 2557.

อไรพร พงศพฒนาวฒ. (2532). ความตองการของญาตผปวยวกฤต. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

อษณย เพชรรชตะชาต. (2549). การสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย. สงขลา: บรษทลมบราเดอรการพมพ. อษา ดวงสา. (2537). การวจยเชงคณภาพ: ทฤษฎและการประยกตใชในการศกษาและสงคมสมยใหม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภาลาดพราว เอกวทย ณ ถลาง. (2540). สงคมและวฒนธรรมของชนหลายชาตพนธในภาคใต. รสะมแล วารสารมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. 18 (1-2), 3-9 ฮซรท มชชา กลาม อะหมด. (2539). ปรชญาแหงค าสอนของศาสนาอสลาม. (สฟลา เฟลคทเนอร,ผแปล). สงขลา: Is I am international publictions Ltd.X Gries, C. J., Engelberg, R. A., Kross, E. K., Zatzick, D., Nielsen, E. L., Downey, L., & Curtis, J. R.

(2010). Predictors of symptoms of posttraumatic stress and depression in family members after

patient death in the ICU. Chest Journal, 137(2), 280-287.

Lincoln YS, Guba EG.. (1985). Naturalistic inquiry. NewburyPark, CA: Sage.

49

Ross, L. A. (1994). Spiritual aspects of nursing. Journal of Advanced Nursing, 19, 439-447.

Van Manen, M. (1990). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy

Ontario:State University of New York.

Anderson,M.A. (2003). Caring for older adults holistically. Philadelphia: F.A. davis company. Azoulay, E.,& Pochard, F. (2003). Communication with family members of patient dying in the intensive

care unit, 9 (6), 545-550. (online). Retrieved December 2003, from www. Google’s. com Baggs, j.G., & Schmitt, M.H. (2000). End of life decisions in adult intensive care; current research base

directions for the future. Nuring Outlook.,48 (4), 159-164.. Barry, P.D. (1996). Phychosocial nursing care of physically ill patients and their famillies. Philadelphia: Lippincott. Benner, P., Hooper-Kyriakidis, p., & Stannard, D. (2001). Clinical wisdom and intervention in critical

care.W.B. saunders company. Bertram, D.(2000). Implementing a valid and reliable patient classification system. In G.S. Wlody (Ed.),

Managing clinical practice care nursing. St. Louis: Mosby. Cassem, N.H., & Brendel, R.W. (2004) End of Principle of care and ethics. In T.A. Stern, G.L.

Fricchione, N.H. Cassem, K.S. Jellinek & J.F. Rosenbaum (Eds.) , Massachusetts general hospital handbook of general hospital psychiatry (pp.365-385). St. Louis: An affiliate of Elsevier:Mosby.

Glesne, G., & Peshkin, A. (1992) Becoming qualitative researchers an introduction. Longman: Longman Publishing Group. Gorman, L.M., Sultan, D.F. & Raines, M.L. (2001). Davis’s manula of psychosocial nursing in General patient care. Philadelphia: F.A. davis company. Hartshom,J., Lamborn, M. & Noll, M.L. (2000). Introduction to critical care nursing. W.B. saunders

company. Hudak, C.M. Gallo, B.M., & Morton, P.G. (1998). Critical care nursing a holistic approach. Philadeiphia:

Lippincott. Jamerson,PA., Scheibmeir M., Bott, M.J. (1996). The experiences of families with a relative in the

intensive care unit. Heart Lung, 25, (467-474).

50

Carlet, J., Thijs, L.G. Antonelli, M., Casssell, J., Cox, P., Hill, N., Hinds, C., Pimentel, J., Reinhart, K., & Tnompson, B.T. (2004). Statement of the 5 th international consensus conference in critical care challenges in end of life care in ICU. [online]. Retrieved April 2004, from www.Elsevier.com/locate/reaurg.

Kirchhoff, K., Spuhler, V., Walker. L., Hutton, A., Cole, B.V., & Clemmer, T. (2001). Intensive care nurses’s experiences with end of life care. American Association of Critical – Care Nurses.

Lange, P. (2001). Family stress in the intensive care unit. Critical care Medicine, 29 (10), 2025-2026. Van Manen, M. (1990). Researching lived experience : Human science for an action sensitive Pedagogy. London : The Althouse press. Morse. J.M. (1991). Qualitative nursing research : A contemporary dialogue. United States of Ametica :

Sage Publication. Nazarko, L. (2002). Nursing in care homes (2 rd ed.). Oxford: Blackwell. Norwood, S. L. (1992). Research strategi for advanced practice nurses. New Jersey: Prentice hall health. Pichaikul, S. (2000). Need of family members of critically ill patients in critical care unit in Thailand. Doctoral dissertation, The catholic university of America, America. Pochard, F., Azoulay, E., Chevret, s., Lemaire, F., Hubert. P., & Canoui. P., et al. (2001). Symptoms of anxiety and depression in family members of intensive care unit patient: Ethical hypothesis regarding decision making capacity. Critical Care Medicine, 29 (10), 1893-1897. Polit, D.F., & Hungler, B. P. (1991). Nursing research principle and method (4 th ed.). Philadelphia: J.B. Lippincott company Polit, D. F., & Hungler, B. P. (1999). Nursing research principle and method (6 th ed.). Philadelphia: Lippincott. Polit, D. F., & Beck, C.T. (2004). Nursing research principle and method (7 th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. Poor, B., & Poirrier, G. P. (2001). End of life nursing care. Sudbury, Massachusetts: Jones and Bartlett Publishers international. Rosdahl, C. B. (2000). Textbook of basic nursing. Philadelphia: Lippincott. Rosdahl, C. B. (2001). Textbook of basic nursing. (7 th ed.). Philadelphia: Lippincott. Rosdahl, C. B. (2002). Textbook of basic nursing. Philadelphia: Lippincott. Streubert, H. J., & Carpenter, D. R. (1999). Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic

51

Imperative (2 rd ed.). Philadelphia: Lippincott. Tomey, A. M., & Alligood, M. R. (2002). Nursing therists and their work. Mosby. Verhaeghe, S., Defloor, T., Zuuren, F., V., Duijnstee, M., & Grypdonck, M. (2005). The need and Experiences of family members of adult patients in a intensive care unit: A review of the literature. Journal of Clinical Nursing, 14 (4), 501-509. Warren, N. A. (2002). Critical care family member,s satisfaction with Bereavement experiences. Critical Care Nursing Quarterly, 25 (2), 54-60. Waltz, C., F., Strickland, o., & Lenz, E., R. (1991). Measurement in nursing research. Philadelphia:

52

ภาคผนวก

53

ภาคผนวก ก

การพทกษสทธของผใหขอมล

สวสดคะดฉนนางสาวอนงค ภบาล อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ศกษาเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ไดศกษาวจยเพอใหเกดความเขาใจลกซงเกยวกบประสบการณของญาตในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล และน าความรทไดเปนขอมลเบองตนในการใหการพยาบาลผปวยและญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทาย ขณะทพกรกษาตวในโรงพยาบาลทานคอผหนงทสามารถใหขอมลไดโดยการใหสมภาษณเกยวกบค าถามการวจยครงนได จงใครของความรวมมอจากทานในการพดคย และสมภาษณซงวน เวลา ในการสมภาษณขนอยกบความพรอมของทาน หลงจากนนจะขอนดพดคยกนอกจนกวาผวจยจะสามารถเขาใจเรองราวเกยวกบประสบการณของทานไดอยางครอบถวนสมบรณ ในขณะพดคยจะขอบนทกเทปรวมดวย เพอความสะดวกและถกตองในการจดบนทกขอมล ซงขอมลทงหมดนจะเปนความลบ และจะน าเสนอขอมลโดยใชนามสมมต หากเมอใดททานไมพรอมทจะใหขอมลหรอตองการออกจากการวจยกสามารถปฏเสธและออกจากการวจยไดตลอดเวลา โดยไมมผลเสยหายและสงผลกระทบใดๆ ตอทาน ผวจยขอขอบคณททานใหความรวมมอในการศกษาวจยครงน

ลงชอ………………………….. ผยนยอมเขารวมการวจย

ลงชอ………………………….. นกวจย

54

ภาคผนวก ข

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ชอผใหขอมล……………………………………….นามสกล……………………………………………….. วน/เดอน/ป ทสมภาษณ……………………………………………………………………………………….. ครงท…………………………………………สถานท……………………………………………………….. สวนท 1 ขอมลทวไปของผปวย

1. เพศ………………. 2. อาย……………….ป

3. ระดบการศกษา 4. รายไดของครอบครว 5. บทบาทในครอบครว 6. สทธบตรในการรกษา 7. จ านวนวนทเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล ณ หอผปวยใน 8. การวนจฉยโรคขณะเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล การววนจฉยโรคขณะเขารบการรกษา

ตว ณ หอผปวยใน สวนท 2 ขอมลทวไปของญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

1. เพศ…………………อาย………………….ป 2. ความสมพนธกบผปวย 3. ระดบการศกษา 4. อาชพ 5. รายไดของญาต/เดอน 6. ความเพยงพอของรายได 7. ระยะเวลาททราบวาผปวยมอาการอยในระยะสดทายของชวต หลงจากเขารบการรกษาตวใน

โรงพยาบาล

55

สวนท 3 แนวค าถามเกยวกบประสบการณของญาตผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบการรกษาใน

โรงพยาบาล ค าถามหลก

1. ทานไดรบขอมลวาผปวยอยในระยะสดทายอยางไร 2. เมอทานทราบวาผปวยอยในระยะสดทายและเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลทานรสก

อยางไร อะไรทท าใหทานรสกเชนนน 3. ทานมปญหาและความตองการอะไรบางเมอทราบวาผปวยมอาการอยในระยะสดทายและเขา

รบการรกษาตวในโรงพยาบาลตามบรบทของศาสนาอสลาม 4. ทานมบทบาทในการดแลและใหการชวยเหลอผปวยอยางไรเมอผปวยมอาการอยในระยะ

สดทายและเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาล 5. จากประสบการณทผานมาทานใหความหมายในการดแลผปวยไทยมสลมระยะสดทายทเขารบ

การรกษาตวในโรงพยาบาลวาอยางไร 6. ความเปนอยของครอบครวขณะทผปวยมอาการอยในระยะสดทายและเขารบการรกษาตวใน

โรงพยาบาลเปนอยางไร มปญหาอะไรบาง ทานมแนวทางในการแกไขปญหาอยางไร และไดรบการชวยเหลอจากใคร

56

ภาคผนวก ค

แบบบนทกสถานการณ (field notes) ชอผใหขอมล……………………………………………นามสกล………………………………………….. วนท……………………………………………………..เวลา……………………………………………….. สมภาษณครงท……………………………………………………………………………………………….. สถานท………………………………………………………………………………………………………...

1. แบบบนทกของผวจย (personal note)

ค าสมภาษณ Coding

2. แบบบนทกหลกการ แนวคด และทฤษฎทเกยวของกบเหตการณ

2.1 หลกการ แนวคด และทฤษฎทน ามาใชอธบายเหตการณทเกดขน ……………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………..

2.2 แผนงานทจะท าในครงตอไป ……………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………..

3. แบบบนทกเกยวกบระเบยบวธวจย 3.1 วธการทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ ………………………………………………………………………………………………………………..

57

……………………………………………………………………………………………………………….. 3.2 ปญหาและอปสรรคทท าใหไมไดขอมลทตองการในวนน ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 3.3 แนวทางแกปญหาทขน ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 4. แบบบนทกทสงเกตไดตามความเปนจรง 4.1 ความเตมใจและความพรอมของผใหขอมล ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 4.2 อารมณสหนากรยาทาทางของผใหขอมล ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 4.3 ผวจยคดและรสกอยางไรขณะน ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. 4.4 บรรยากาศขณะสมภาษณ ……………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………..

58

ภาคผนวก ง รายนามผทรงคณวฒตรวจสอบความตรงของเครองมอ

1. ผศ.ดร.อไร หถกจ คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. ผศ.ดร.เพลนพศ ฐานวฒนานนท คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

59

ประวตผวจย 1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) อาจารย อนงค ภบาล 2. ต าแหนง อาจารย 3. หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และ

ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) ทอย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 49 ถนนระแงะมรรคา อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาสรหสไปรษณย 96000

โทรศพท073 – 511174 ,073 – 511192 ตอ 127 โทรสาร 073 – 513886 มอถอ 08-8393-4362 E–mail : anong.p22@hotmail.com

4. ประวตการศกษา ปรญญาโท พยาบาลศาสตรมหาบณฑต(การพยาบาลผใหญ)

5. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชา สงคมศาสตร/การเรยนการสอน/การบรหาร-วเคราะหประเมนผลโครงการ/การ สงเสรมสขภาพ/การดแลมตดานจตวญญาณ

6. ผลงานวชาการ Awards & Grants

Jan 2014 Award: (Delivery Muslim Womem)The best practice Award form

international Symposium of Social Sciences Chiang Rai Rajabht

Universityat

อนงค ภบาลและคณะ.(2554) .ประสบการณในการดแลมารดาทารกในวถมสลมในสามจงหวด ชายแดนใต.มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. อนงค ภบาลและคณะ.(2554) .ความตองการการดแลทางดานจตวญญาณและการไดรบการ พยาบาล ทตอบสนองทางดานจตวญญาณของผปวยไทยมสลมทางดานศลยกรรม ขณะเขา รบการรกษาในโรงพยาบาลนราธวาสราชนครนทร.มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. อนงค ภบาลและคณะ.(2553) .ประสบการณในการดแลมารดาทารกในระยะคลอดของผดงครรภ โบราณในวถมสลมในสามจงหวดชายแดนใต.มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. อนงค ภบาล.(2552) .ความตองการการดแลทางดานจตวญญาณและการไดรบพยาบาล ท ตอบสนองทางดานจตวญญาณของผปวยไทยมศลมระยสดทายขณะเขารบการรกษาใน โรงพยาบาล. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ) มหาวทยาลยสงขลานครนทร.Phibal, A., & Hatthakit, U. (2013). SPIRITUAL CARE NEEDS AND SPIRITUAL CARE RECEIVED. BMJ Supportive & Palliative Care, 3(2), 249-249.

60

Conference Proceedings Tippayawan Niltaya, Anong Phibal, Niparat Chansangrat and Fusiyah Hayee: The Buddhist

Leadership Experiences of Nurses' unrest in the three southern border Provinces. The

Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat University; 04/2014

Anong Phibal, Tippayawan Niltaya ,Nanta kaleand and Niparat Chansangrat: Nurses'

experience in caring for the Muslim women and infants of three Muslim southern

Province. The Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat

University; 04/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit , Tippayawan Niltaya and Niparat.

Chansangrat: A "good death " perspectives of Muslim patient and health care providers

in Narathiwat Province. The 4 th UBRU International Research Conference on

"Anintergration of ASEAN Local Wisdom to International, Ubon Ratchathani; 03/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit, Thippayawan Niltaya and Niparat

Chansangrat: Delivery of Muslim Women. National and International Social Science

Symposium; 01/2014

Anong Phibal: The Spiritual Care For Delivery Of Muslim Women by traditional midwifery

in Yala, Pattani and Narathiwat provinces. National Nursing Conference; 12/2013

Anong Phibal: Experience of nursing students in practice among the cultural diversity

Princess of Naradhiwas University. The 10th Kasetsart University; 12/2013

Anong Phibal, Fusiyah Hayee and Sakuna Boonnarakorn: Nursing students’experience of

spiritual health promotion of the elderly Muslims in Narathiwat province. NNRC;

12/2013

Anong Phibal: The Buddhist Leadership Experiences of Government officials to resolve the

unrest in the three southern border provinces.. "The creativity researchs;development

the local in Thailand ", Yala Rajabhat University August 19, 2013; 08/2013

Anong Phibal: Nurses’ experience of spiritual health promotion of the elderly Muslims in

Narathiwat province.. "The creativity research of development the local inThailand ".,

Yala Rajabhat University; 08/2013

Anong Phibal: Experience of Participation Network on Family Health Nursing among

Faculty of Nursing Princess of Naradhiwas University. The National Conference On

Research and Innovations for The Three Most Southern and Thailand Development,

Naradhiwas University; 08/2012

Anong Phibal: Experience Participation Network on Community Nursing Practice 2 among

Faculty of Nursing Princess of Naradhiwas University. The National Conference On

Research and Innovations for The Three Most Southern and Thailand Development,

Naradhiwas University; 08/2012; 08/2012

Anong Phibal: Delivery Of Muslim Women. 10th International Family Nursing Conference

2011, Kyoto, Japan, June 25-27, 2011; 06/2011

ฯลฯ

61

ประวตผวจย 1 ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) ผชวยศาสตราจารยทพยวรรณ นลทยา 2 ต าแหนง คณบดคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 3 หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวกพรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และ

ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail) ทอย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 49 ถนนระแงะ มรรคา อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาสรหสไปรษณย 96000

โทรศพท073 – 511174 ,073 – 511192 ตอ 127 โทรสาร 073 – 513886 E–mail : jeabtipp@hotmail.com 4. ประวตการศกษา ปรญญาโท ศกษาศาสตรมหาบณฑต

ก าลงศกษาปรชญาดษฏบณฑต สาขา บรหารการศกษา 5. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชา

ภมปญญาสามจงหวดชายแดนใต /การเรยนการสอน/การบรหาร 6. ผลงานวชาการ วจย เรอง ผลการใชศนยการเรยนในรายวชาปรชญาและศาสนา วจย เรอง การประเมนความสามารถและความพงพอใจในความสามารถ ของบณฑตพยาบาลตามการรบรของผบงคบบญชาระดบตน ผรวมงานและบณฑตพยาบาลทส าเรจ การศกษาจากคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 2551จรย ธรชกล ทพยวรรณ นลทยา และนภารตน จนทรแสงรตน วจย เรอง ความพงพอใจในการเตรยมความพรอมกอนฝก ประโยชนของ การเตรยมความพรอมตอการน าไปใชในการฝกภาคปฏบตและความคดเหนหลงการฝกรายวชา ปฏบตการศกยภาพการน าและการจดการงานบรการสขภาพ 2552 กรณา แดงสวรรณ, ทพยวรรณ นลทยา และนภารตน จนทรแสงรตน

วจย เรอง การดแลตนเองของผปวยชคนกนยา กรณศกษาหมบานทงคา 2552 ทพยวรรณ นลทยา อนงค ภบาลและคณะ.(2554).ประสบการณในการดแลมารดาทารกในวถมสลมในสามจงหวดชายแดนใต. Tippayawan Niltaya, Anong Phibal, Niparat Chansangrat and Fusiyah Hayee: The

Buddhist Leadership Experiences of Nurses' unrest in the three southern border

Provinces. The Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat

University; 04/2014

Anong Phibal, Tippayawan Niltaya ,Nanta kaleand and Niparat Chansangrat: Nurses'

experience in caring for the Muslim women and infants of three Muslim southern

62

Province. The Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat

University; 04/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit , Tippayawan Niltaya and Niparat.

Chansangrat: A "good death " perspectives of Muslim patient and health care providers

in Narathiwat Province. The 4 th UBRU International Research Conference on

"Anintergration of ASEAN Local Wisdom to International, Ubon Ratchathani; 03/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit, Tippayawan Niltaya and Niparat

Chansangrat: Delivery of Muslim Women. National and International Social Science

Symposium; 01/2014

Anong Phibal: The Spiritual Care For Delivery Of Muslim Women by traditional midwifery

in Yala, Pattani and Narathiwat provinces. National Nursing Conference; 12/2013

Anong Phibal: Experience of nursing students in practice among the cultural diversity

Princess of Naradhiwas University. The 10th Kasetsart University; 12/2013

ฯลฯ

63

ประวตผวจย 1. ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นภารตน จนทรแสงรตน

2. ต าแหนงรองคณบดฝายวจยและประกนคณภาพ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

3. หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวกพรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร และไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail)

ทอย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร 49 ถนนระแงะ มรรคา อ าเภอเมอง จงหวดนราธวาสรหสไปรษณย 96000

โทรศพท073 – 511174 ,073 – 511192 ตอ 127 โทรสาร 073 – 513886 E–mail : niparatcha@gmail.com

4. ประวตการศกษา ปรญญาโท พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

ก าลงศกษาปรชญาดษฏบณฑต สาขาหลกสตรและการสอน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 5. สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ พยาบาลศกษา (Nursing Education)

6. ผลงานวชาการ นภารตน จนทรแสงรตนและบญยง ทองคปต. (2554). การประเมนหลกสตร พยาบาลศาสตร บณฑต มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร. นภารตน จนทรแสงรตน. (2554).การประเมนผลการเรยนรรายวชาประเดน และแนวโนม ทางการพยาบาลของนกศกษาพยาบาลชนปท ๔ มหาวทยาลย นราธวาสราช- นครนทร. อนงค ภบาลและคณะ.(2554).ประสบการณในการดแลมารดาทารกในวถมสลมในสามจงหวด ชายแดนใต. Tippayawan Niltaya, Anong Phibal, Niparat Chansangrat and Fusiyah Hayee: The

Buddhist Leadership Experiences of Nurses' unrest in the three southern border Provinces.

The Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat University; 04/2014

Anong Phibal, Tippayawan Niltaya ,Nanta kaleand and Niparat Chansangrat: Nurses'

experience in caring for the Muslim women and infants of three Muslim southern

Province. The Enhancement to world-class University, Suan Sunandha Rajabhat

University; 04/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit , Tippayawan Niltaya and Niparat.

Chansangrat: A "good death " perspectives of Muslim patient and health care

providers in Narathiwat Province. The 4 th UBRU International Research Conference

64

on "Anintergration of ASEAN Local Wisdom to International, Ubon Ratchathani;

03/2014

Anong Phibal, Wichan Phibal, Urai Hatthakit, Tippayawan Niltaya and Niparat

Chansangrat: Delivery of Muslim Women. National and International Social Science

Symposium; 01/2014

Anong Phibal: The Spiritual Care For Delivery Of Muslim Women by traditional midwifery

in Yala, Pattani and Narathiwat provinces. National Nursing Conference; 12/2013

Anong Phibal: Experience of nursing students in practice among the cultural diversity

Princess of Naradhiwas University. The 10th Kasetsart University; 12/2013

ฯลฯ