έκδοση του Τεύχος 17 2008 η Γενική Συνέλευση και ...της Γλώσσας. Η παρούσα εργα-σία, ωστόσο, θα ξεκινήσει

Ο Καραγκιόζης μας Τεύχος 17 Νοέμβρης 2008 Σελίδα 1-

28η Οκτωβρίου 1940 Επέτειος του ΟΧΙ Πώς το είπε

το «Άγιο όρος»

Την ώρα που οι λαοί πολε-μούσαν, στέναζαν, σφαγιά-ζονταν και γίνονταν σα-πούνι στα κρεματόρια, το ‘Άγιο Όρος’ ικέτευε τον Χίτλερ (με κοινή επιστολή όλων των μονών), να τεθεί υπό την προστασία του.

ΣΕΛΙ∆Α

Γενική Συνέλευση και αρχαιρεσίες

ΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ: Όσοι από τα μέλη, επιθυμούν

να θέσουν υποψηφιότητα, είτε για το

5μελές Διοικητικό Συμβούλιο, είτε για

την 3μελή εξελεγκτική επιτροπή, πρέπει

να υποβάλλουν γραπτή δήλωση υποψη-

φιότητας και εφόσον έχουν τις προϋπο-

θέσεις να εκλέγουν και να εκλέγονται Δη-

λαδή: α) Να έχουν γίνει μέλη δύο μήνες πριν από την ψηφοφορία,

και β) να έχουν πληρώσει τις συνδρομές τους μέχρι την ημέρα κατά-

θεσης της υποψηφιότητας.

Καλό είναι και προς αποφυγή παρεξηγήσεων, οι δηλώσεις

υποψηφιοτήτων να δοθούν προσωπικά στα γραφεία του Σω-

ματείου, μέχρι την Πέμπτη 20-11-08 ώρα 7:30 μ.μ. (οπότε και

συνέρχεται το Δ.Σ. για την Ανακήρυξη των υποψηφίων), ή με

e-mail στο [email protected] μέχρι 19-11-08.

∆ΕΙΤΕ ΤΡΕΪΛΕΡ ΤΑΙΝΙΑΣ ΣΤΟ youtube: http://www.youtube.com/watch?v=-

qRyBCHGPlE&eurl=http://internetakias.gr/2008/08/14/karagiozis-vs-

karagoz/

Πέθανε ο Metin And Σελίδα 4

Υ

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τεύχος 17 Νοέμβρης 2008

Σάββατο 22 Νοέμβρη

στο Σωματείο

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ Νο 2 Ελληνικού - Τουρκικού Καραγκιόζη

Η Τουρκία περνά στην αντε-πίθεση και είναι αποφασι-σμένη να μην αφήσει την Ελλάδα να κατοχυρώσει τον καραγκιόζη σαν πολιτισμική κληρονομιά της χώρας μας στο “2009 Unesco Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage”. Τα αδέρφια μας οι Τούρκοι έχουν κατάστρωσε ένα άψο-γο σχέδιο για να πείσουν την παγκόσμια κοινότητα οτι η φιγούρα αυτή είναι Τούρκι-κης προέλευσης και έτσι τον επόμενο καιρό θα δούμε διάφορες θεϊκές κινήσεις - Θα κάνουν μια ιστορική με-λέτη με αποδείξεις για την τουρκική καταγωγή του Κα-ραγκιόζη - Θα ονομάσουν κτίρια, πλα-τείες και πάρκα με το όνομα του Καραγκιόζη - Θα κάνουν το … Καραγκιό-ζειο Ινστιτούτο ερευνών - Θα ενθαρρύνουν τηλεοπτι-κούς παραγωγούς να κά-νουν εκπομπές για τον Κα-ραγκιόζη - Θα χρηματοδοτήσουν πρόσληψη επαγγελματιών και εκπαίδευση τους στην τέχνη του θεάτρου σκιών και φυσικά θα τυπώσουν διάφορα βιβλία με ιστορίες και εικόνες. Πάντως καλά το πάνε εκεί στην Τουρκία, κάναν και ται-νιούλα Καραγκιόζης. Η ΕΛΛΑ∆Α ΤΙ ΚΑΝΕΙ ?

Με πρωτοβουλία του Καλλιτεχνικού Συμ-βουλίου, τελείωσε και η Β΄ φάση της ψηφια-κής φωτογράφησης του αρχείου του Σωμα-τείου, και την συμμετοχή της πλειοψηφίας

των μελών του Κ.Σ.

Τα μέλη του Κ.Σ. σε μια ανάπαυλα από την φωτογράφηση του αρχείου

Το Σωματείο μας αγόρασε DVD εγγραφής, με σκληρό δίσκο 160 MB.

Έτσι μπορούμε να οργανώσουμε εκ νέου αρχείο με παραστάσεις και ότι άλλο ενδιαφέρον για τους Κα-ραγκιοζοπαίκτες. Οπότε με ένα απλό άδειο δισκάκι DVD, θα μπορούν να μοιράζονται τα μέλη ότι κοινό

ενδιαφέρον έχει καθένας στη διάθεσή του. ∆ικαίωμα να παίρνει, θα έχει μόνο όποιος δίνει

Μοιραστείτε τη συλλογή σας

Την 1η Οκτωβρίου απεβίωσε ο καθηγητής Metin And, σε ηλικία 81 χρονών. Μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην έρευ-να γύρω από τις παραστατικές τέχνες της Τουρκίας. Γεννήθηκε το 1927 στην Ισταμπούλ. ∆ίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Ασχολήθηκε συστηματικά με όλες τις εκδηλώσεις του λαϊ-κού πολιτισμού της Τουρκίας και μεταξύ αυ-τών, φυσικά, με τον Καραγκιόζ και το θέατρο σκιών για το οποίο έγραψε την κλασική μελέ-τη "Karagoz Turkish Shadow Theatre" η ο-ποία εκδόθηκε στα αγγλικά το 1975 (και ε-μπλουτισμένη το 1979), γνωρίζοντας στους δυτικούς την τούρκικη παράδοση του μπερ-ντέ.

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΦΥΣΙΚΑ Ε’ ΤΑΞΗΣ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ

του ΘωμάΑγραφιώτη- Εκπαιδευτικού Στην 2η σελίδα


Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΦΥΣΙΚΑ Ε’ ΤΑΞΗΣ ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ

του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη- Εκπαιδευτικού

ατά την περίοδο της Μεταπολίτευ-σης στο νεοελλη-

νικό κράτος, και ειδικότε-ρα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, η τέ-χνη του Καραγκιόζη άρχι-σε σιγά σιγά να κάνει την εμφάνισή της στο ελληνι-κό εκπαιδευτικό σύστημα. Μεταξύ των άλλων, η πα-ραπάνω εμφάνιση είχε να κάνει και με την αξιοποίη-ση του Θεάτρου Σκιών και των ηρώων του στα σχο-λικά βιβλία με αντιπρο-

σωπευτικότερες περι-πτώσεις τα σχολικά εγ-χειρίδια του μαθήματος της Γλώσσας. Η παρούσα εργα-σία, ωστόσο, θα ξεκινήσει με την αξιοποίηση του Καραγκιόζη και της τέ-χνης του Θεάτρου Σκιών στο σημερινό βιβλίο του μαθητή «Ερευνώ και Α-νακαλύπτω» της Ε’ ∆ημο-τικού για το μάθημα της Φυσικής. Ειδικότερα, στην ενότητα «Φως» και στην υποενότητα «Φως και υλικά σώματα» εντο-πίζεται το ακόλουθο κεί-μενο με τον τίτλο «Οι σκιές παίζουν θέατρο» (σελ. 78): «Το 1860 περίπου, όταν η οργάνωση θεατρι-κών παραστάσεων ήταν δύσκολη στην Ελλάδα, που μόλις είχε απελευθε-ρωθεί από τον τουρκικό ζυγό, ο μπαρμπα-Γιάννης Βράχαλης εγκατέλειπε την Κωνσταντινούπολη, για να εγκατασταθεί στον Πει-ραιά. Εκεί ίδρυσε το πρώ-το ελληνικό θέατρο, το θέατρο σκιών του Καρα-γκιόζη. Ο Καραγκιόζης εί-ναι ο χαρακτηριστικός τύ-πος του τεμπέλη, που κα-ταφέρνει όμως να τους ξεγελάει όλους και δε χά-νει το κέφι του και τη διά-θεσή του για πειράγματα. Στο θέατρο σκιών ο καρα-γκιοζοπαίχτης κινεί με νή-ματα ή μπαστούνια τις

χάρτινες ή δερμάτινες φι-γούρες πίσω από ένα λευκό πανί. Μια φωτεινή πηγή τοποθετείται πίσω τους. Οι θεατές που πα-ρακολουθούν από την άλ-λη μεριά του πανιού βλέ-πουν τη σκιά από τις φι-γούρες και ακούν τον κα-ραγκιοζοπαίχτη να μιλά για λογαριασμό των η-ρώων» (Οι υπογραμμί-σεις δικές μου). Εν πρώτοις, πρέ-πει οπωσδήποτε να τονί-σουμε ότι η αξιοποίηση του Θεάτρου Σκιών στο χώρο των Φυσικών Επι-στημών είναι πραγματικά ένας σπουδαίος τρόπος για την κατανόηση του φαινομένου των σκιών σε σχέση με το φως και την απουσία του φωτός. Επι-προσθέτως, στη σελίδα 79 υπάρχει ένα ακόμα σχετικό κείμενο με τίτλο «Παιχνίδι με τις σκιές», στο οποίο αναφέρονται εκτός των άλλων τα εξής: «Ακόμη και σήμερα το να δημιουργείς “σκιές” με τα χέρια είναι ένα δημοφιλές και ευχάριστο παιχνίδι. ∆οκίμασε ποιες από τις πιο πάνω φιγούρες μπο-ρείς να πετύχεις!» (φιγού-ρες που σχηματίζονται με χέρια και δάχτυλα όπως για παράδειγμα σκυλί, λαγός, λύκος, Ινδιάνος και αγελάδα). Εκτός από τη μελέτη του φωτός σε σχέση με τα υλικά σώμα-τα και τις σκιές τους,

Κ

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ

Μηνιάτικη ηλεκτρονι‐κή έκδοση του Πα‐νελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 17 Νοέμβρης 2008

ΕΚΔΟΤΗΣ Πάνος Β. Καπετανίδης

210 46 16 664 e-mail: panos-

[email protected] www.karagkiozis.com


μπορούμε να προσθέ-σουμε ότι το δισδιάστατο Θέατρο Σκιών ενδείκνυται και για την κατανόηση της έννοιας του δισδιάστατου χώρου, καθώς επίσης και για την κατανόηση του ηλεκτρισμού σε σχέση με την παραγωγή φωτός. Ωστόσο, το προα-ναφερθέν κείμενο για το θέατρο που παίζουν οι σκιές, έχει να επιδείξει και ορισμένες αδυναμίες, ε-ξαιτίας των οποίων παρέ-χονται λανθασμένες πλη-ροφορίες για τον Καρα-γκιόζη.

Ειδικότερα: α) Το πρώτο λάθος είναι σχετικό με την ιστορία του νεοελληνικού Καρα-γκιόζη και με την πληροφο-ρία ότι το Θέατρο Σκιών ι-δρύθηκε στην Ελλάδα το 1860 από τον καραγκιοζο-παίχτη Γιάννη Βράχαλη που είχε έρθει από την Κωνστα-ντινούπολη. Η ιστορικά α-νακριβής συγκεκριμένη πληροφορία προέρχεται από ένα πολύ αξιόλογο (κατά τα άλλα) βιβλίο του Τζούλιο Καΐμη, αλλά δεν συμφωνεί με την ιστορική αλήθεια, βάσει της οποίας το Θέατρο

Σκιών υπήρχε στην ελεύθε-ρη Ελλάδα πολύ πριν το έ-τος 1860, καθώς ήταν γνω-στό στον τουρκοκρατούμενο ελλαδικό χώρο τουλάχιστον από το 1799 στην Πελοπόν-νησο και από το 1809 στο χώρο της Ηπείρου. Με άλλα λόγια, το Θέατρο Σκιών προϋπήρχε στα Βαλκάνια πριν από την Επανάσταση του 1821 και δεν ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα ως κάτι ξένο από την τότε οθωμανι-κή αυτοκρατορία. β) Ο Καραγκιόζης, όπως έχουμε τονίσει ξανά, χαρακτηρίζεται ως ένας «δι-αχρονικός επαναστάτης» μέσα από την προβολή της κωμικής και της ηρωικής του διάστασης. Ο παραπάνω προσδιορισμός σφυρηλατεί-ται μέσα από την πετυχημέ-νη ανταπόκριση του ήρωα αυτού σε μια σειρά ηθικών διλημμάτων που του τίθε-νται σε σχέση με το αντίπα-λο σαράι, είτε στα πλαίσια κοινωνικών διεκδικήσεων είτε στα πλαίσια εθνικών αγώνων. Συνεπώς, ο προσ-διορισμός «χαρακτηριστικός τύπος του τεμπέλη», που χρησιμοποιούν οι συγγρα-φείς για τον Καραγκιόζη, αδικεί το χαρακτήρα του καμπούρη ήρωα και δεν α-νταποκρίνεται καθόλου στη διάθεσή του να ασχοληθεί με κάθε επάγγελμα (από υ-πηρέτης μέχρι και αστρο-ναύτης), ακόμα κι αν κινδυ-νεύει στο τέλος να τα κάνει «θάλασσα». γ) Οι φιγούρες του Θεάτρου Σκιών δεν είναι μαριονέτες και κατά συνέ-πεια, δεν είναι δυνατόν να κινούνται με νήματα. Πρό


κειται για ένα «τεχνικής φύ-σεως» σημαντικό λάθος της συγγραφικής ομάδας, το ο-ποίο μπορεί να εντοπιστεί εύκολα από τους μικρούς αναγνώστες χάρη στις 2 συ-νοδευτικές εικόνες. Εκεί φαίνεται ότι η φιγούρα κι-νείται με λαβές, οι οποίες αποδίδονται στο βιβλίο κά-πως άστοχα με τον όρο «μπαστούνια».

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Αγραφιώτης Θωμάς, Το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών ως

μέσο αγωγής των μαθητών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευ-σης- χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2008.

Αποστολάκης Εμμ.- Παναγοπούλου Ελ., Σάββας Στ.- Τσα-γλιώτης Ν.- Μακρή Β.- Πανταζής Γ.- Πετρέα Κ.- Σωτηρίου Σ.- Τόλιας Β.- Τσακογέωργα Αθ.- Καλκάνης Γ., Ερευνώ και ανακα-λύπτω: Φυσικά Ε’ Δημοτικού, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 2006.

Καΐμη Τζούλιο, Καραγκιόζης ή η αρχαία κωμωδία στην ψυχή του Θεάτρου Σκιών, μτφρ. Κ. Μέκκας- Τ. Μηλιάς, εκδ. Γαβριη-λίδη, Αθήνα 1990.

Πέθανε ο Metin And

Την 1η Οκτωβρίου απεβίωσε ο καθηγητής Metin And, σε ηλι-κία 81 χρονών. Μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην έρευνα γύρω από τις παραστατικές τέχνες της Τουρκίας. Γεννήθηκε το 1927 στην Ισταμπούλ. ∆ίδασκε στο Πανεπιστή-μιο της Άγκυρας. Ασχολήθηκε συστηματικά με όλες τις εκδη-λώσεις του λαϊκού πολιτισμού της Τουρκίας και μεταξύ αυτών, φυσικά, με τον Καραγκιόζ και το θέατρο σκιών για το οποίο έγραψε την κλασική μελέτη "Karagoz Turkish Shadow Theatre" η οποία εκδόθηκε στα αγγλικά το 1975 (και εμπλου-τισμένη το 1979), γνωρίζοντας στους δυτικούς την τούρκικη παράδοση του μπερντέ. Στον πρόσφατο γιορτασμό της επετείου των 80ων γενεθλίων του, αναγνωρίστηκε η μεγάλη και πολύπλευρη προσφορά του καθηγητή στον Τουρκικό Πολιτισμό σε ειδική τιμητική εκδήλω-ση. Ήταν ένα σημαντικό πρόσωπο, ιδιαίτερα στην ιστορία της τέχνης και της λαογραφίας Παρά τους συχνούς ισχυρισμούς του ότι γινόταν κουρασμένος εξέδωσε πρόσφατα δύο ακόμα βιβλία: «Στο ίχνος των μάγων» και «οι ζωγράφοι της Κωνσταντινούπολης.» βιβλία που μόλις

δημοσιεύθηκαν, αμέσως εξαντλήθηκαν. Μιλώντας για τη ζωή του, έλεγε: «Είμαι ευτυχές πρόσωπο. Είμαι πάντα μόνος. Έχω τα μέρη των γνωστών και των φίλων, αλλά έχω ζήσει πάντα με τα όνειρά μου. Γυρίζω τα πράγματα που δημιουργώ στο μυαλό μου στα βιβλία - αυτό με κάνει ευτυχισμένο. Και άρχισε τη συγγραφική ζωή του με να με κριτικές της λογοτεχνίας, της όπερα και του μπαλέτου. Για περισσότερο από 30 έτη ως μέλος σχολής του τμήματος θεάτρων της σχολής γλώσσας, ιστορίας και γε-ωγραφίας του πανεπιστημίου της Άγκυρας. Έγινε, με την πάροδο του χρόνου, ένας από τους πρώτιστους ερευνητές θεάτρων της Τουρκίας. ενώ δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπω-νία, την Κίνα και τη Γερμανία και περιλήφθηκε αμέτρητες διάσκεψη στους τομείς εμπειρίας του. Έγραψε τουλάχιστον 50 βιβλία, πολλά από τα οποία μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες, και είχε τουλάχιστον 1.500 έγγραφα και δημοσιευμένες κριτικές στο όνομά του Τιμήθηκε με πάρα πολλά βραβεία, όπως το τουρκικό βραβείο εκμάθησης του γλωσσικού Συμβουλίου, το ε-ρευνητικό βραβείο γνώσης Türkiye İş Bankası, το βραβείο κοινωνικών επιστημών Sedat Simavi, ο τρόπος της αξιολόγησης της Ιταλικής ∆ημοκρατίας (Knighthood) (1991) και το της Τουρκίας της επιστημονικής ακα-δημίας (1998). Λογοτεχνικός κριτικός Doğan Hızlan που λέεται και: «Παρείχε τις μοναδικές εργασίες σε μια περιοχή που δεν ήταν πολύ καλά τεκμηριωμένη πριν. Ο Metin ερεύνησε την τουρκική ιστορία θεάτρων και την παραδοσιακή ανάγνωση ιστορίας θεάτρων αλλά και του εκτός Τουρκίας Θεάτρων. Οι μελλοντικές γενεές μελλουν να ωφεληθούν πολύ από Metin και τις εργασί-ες.


Άλλα έργα του: And, M. (1987) Culture, Performance and Communication in Turkey, Institute for the for the Study of Lan-guages and Culture or Asia and Africa,Tokyo. (In English) And, M. (1989) Italian Stage in Turkey and Turkey in Italian Stage, Metis, Istanbul. (In Turkish) And, M. (1991) Drama at the Crossroads Turkish Permorming Arts Link Past and Present East and West, Isis, Istanbul. (In English) And, M. (1993) Istanbul in the16th Century. The City- The Palace- Daily Life. Akbank, Istanbul. (In English) And, M. (1998) Islamic- Ottoman Mithology with Miniatures, Akbank, Istanbul. (In Turkish) And, M. (1999) Ottoman Theatre, Dost, Ankara. (In Turkish) And, M. (2000)40 Days 40 Nights Ottoman Weddings- Festivities, Processions, Toprak Bank, Istanbul. (In Turkish) And, M. (2002) Ottoman Iconografical Arts I. Miniatures, Is Bankası, Istanbul. (In Turkish) And, M. (2002) From Ritual to Drama. Kerbelâ- Muharrem-Ta'ziye, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul. (In Turk-ish) And, M. (2003) Game and Magic. Concept of Play in Turkish Culture, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul. (In Turk-ish)

Η άλλη πλευρά του Αιγαίου –

τα κιουτσέκια Του Ηλία Πετρόπουλου Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχε στην γλώσσα μας ή λέξη κιουτσέκι, που, χάρη στην άγρυπνη φροντίδα των πανεπιστημιακών καθαρμά-των, εξηφανίσθη διά παντός από το πεδίον της έρευνας και από τα λεξι-κά μας. 'Έτσι, αν σήμερα ένας φοι-τητής θελήσει να μελετήσει το θέμα,

δεν θα ανακαλύψει πουθενά την λέξη κιουτσέκι. Αλλά, εμείς οι παλιόγεροι, ξέρουμε πώς ο Βελή-πασάς, γιος του Αλή-πασά, γούσταρε περισσότερο τα κιουτσέκια από τις πανέ-μορφες οδαλίσκες του χαρε-μιού του. Συνήθως, χρησιμοποιούσαν την λέξη κιουτσέκι στον πλη-θυντικό, γιατί τα κιουτσέκια, έκαναν τις εμφανίσεις τους ομαδικώς. Η λέξη κιουτσέκι

προήλθε από το τούρκικο kosek, που, σύμφωνα με τα σύγχρονα σεμνόπρεπα τουρ-κικά λεξικά σημαίνει: χορευτής, νεαρός χορευτής, μικρός, μι-κρό ζωάκι, καμηλόπουλο. Το μικρό καμηλάκι το λέγανε και kosek. Κάποια παλιότερα τούρκικα λεξικά προσδιορί-ζουν πώς, λέγανε kosek τον χορευτή που ήτανε ντυμένος με γυναικεία ρούχα. Ωστόσο, ορισμένα τουρκο-ελληνικά λε-

ξικά εμφανίζονται κάπως πιο τολμηρά. Λόγου-χάρη, ο Αβρ. Μαλιάκας στο δικό του λεξικό (Κωνσταντινούπολις, 1876) γράφει: κιοτσέκι, χορευτής ωραίος διά των χαριεντισμών αυτού [με δασεία] εις διασκέ-δασιν συντελών, νεογνόν κα-μήλου. Ο ίδιος προσθέτει και την (προφανώς, οσμανλίδικη) λέξη κιουδέκι: παιδίον, δούλος ή υπηρέτης νεαρός.

Λέγανε κιουτσέκια τα μειράκια, ή τους ακόμη αγένειους έφηβους, που χορεύανε φορώντας κατακόκκινα γυναικεία φουστάνια και φανταχτερά διαδήματα. Τα κιου-τσέκια χόρευαν σε σαράγια και σε καφεν έδες, συνήθως ενώπιον μόνον ανδρών. Τα κιουτσέκια χόρευαν διάφορους θηλυπρεπείς χορούς, όπως το τσιφτετέλι και, κυρίως, τον κατ' εξοχήν δικό τους χορό, το kocekce. Ο Μάρκος Βαμβακάρης ήξε-ρε το κοτσέκικο κούρντισμα, όμως οι φλύαροι νεομαρξιστές ρεμπετολόγοι μας δεν έψαξαν να βρουν περί τίνος πρόκειται. Κατά την διάρκεια αυτών των χορών, τα κιουτσέκια έριχναν πυριφλεγείς ματιές προς την μεριά των θεατών, που αποθαύ-μαζαν τα καυλιάρικα κουνήματά τους. Και, φυσικά, μετά τις χορευτικές επιδείξεις, οι θαυμαστές που διέθεταν το σχετικό παραδάκι καταγαμούσαν τα κιουτσέκια. Γι-


αυτό, η λέξη kocek (εκτός από μικρός χορευτής και καμηλόπουλο) εσήμαινε και πουστράκι. Ο συσχετισμός ανάμεσα στο πουλαράκι και στον θηλυπρεπή νεαρό εί-ναι γνωστός και άλλοθεν: η γαλλική λέξη giton δηλώνει, αφ' ενός, το μουλαράκι, και, αφ' ετέρου, τον πουστα ράκο. Ο θε-σμός των θηλυπρεπών χορευτών, ξεκι-νώντας από την Ινδία και Περσία, και ξε-περνώντας τα όρια της Βυζαντινής Αυτο-κρατορίας, του Ισλάμ και της Οσμανλίδι-κης Αυτοκρατορίας, απλώθηκε από το Μαγρέμπ ως τα Βαλκάνια κι από την Αί-γυπτο ως την τουρκόφωνη Κεντρώα Ασί-α. Η τούρκικη λέξη kocek προήλθε από το ταυτόσημο περσικό kucek, που αντα-νακλά το ινδικό κατσάκ. Στην Ινδία τα κα-τσάκ φοράγανε (και φοράνε) κατακόκκινη ενδυμασία και χορεύανε θηλυπρεπείς χορούς. Σημειωτέον ότι, τα κιουτσέκια χόρευαν υπό τους ήχους μιας μικρής ορ-χήστρας, αποτελούμενης επίσης από α-γένεια κιουτσέκια, ενώ κάποια άλλα κιου-τσέκια είχανε ειδικευτεί στο τραγούδημα. Η παράδοση συνεχίζει στην σημερινή Τουρκία, όπου αρκετοί διάσημοι τραγου-διστές είναι συνάμα και διάσημοι πού-στηδες. Τούς είδα και τους άκουσα στο

Βερολίνο... Στα τούρκικα ο χορευτής λέγεται rαkkαs και η χορεύτρια rαkkαsse. Η λέξη rαkkαs δηλώνει και το εκκρεμές των ρολογιών του τοίχου. Ο χορός (και η αιώρηση) ονομάζεται rakιs. Η τούρκικη λέξη horα (από το ελληνικό χορός) σημαίνει: ομαδικός χορός. Αποδώ προήλθε η νεοελληνική λέξη χόρα, που επέζησε ως την εποχή του ρεμπέτικου τραγουδιού. Οι τούρ-κοι της Μαύρης Θάλασσας χρησιμοποιούσαν και τον τύπο horon που, μάλλον, προήλθε από τον ποντιακό χορόν. Κάτω από τις λέξεις horα και horon κρύβονται πολλοί λαϊκοί χοροί ποντιακής και λαζικής καταγωγής. Κοντά στις λέξεις kocek / κιουτσέκι στέκουν κάποιες σχεδόν ομόηχες λέξεις, που μπερδεύουν αρκούντως τα πράματα. Η πολυσήμαντη τουρκική λέξη kostek (αλυσίδα ρολογιού, εμπόδιο, πέδη για τα ζώα που βόσκουν, σχοινί στα πόδια αλόγων για να μάθουν ένα ειδικό βάδην) μας έδοσε την νεοελληνική λέξη κιουστέκι (ή κου-στέκι), που ο Βλαστός κατέγραψε δίχως να ξέρει το περιεχόμενό της. Κιουστέκια λέγανε εκείνες τις πολλα-πλές αλυσίδες που κρεμάγανε, χιαστί, στο στήθος, τα παλικάρια του 1821 (μαζί με άλλα κοσμήματα, φλουριά και τιτριμίδια). Η τούρκικη λέξη kucuk σημαίνει: μικρός το μέγεθος, μικρός στην ηλικία. Η λέξη kucuk διαθέτει πλείστα απλά ή σύνθετα παράγωγα. Από το kucuk προέρχονται τα νεοελληνικά κούτσικος και κιουτσούκι (μικρός, πιτσιρίκι, ασήμαντος), καθώς και το επίθετο Κουτσούκος. Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης δέχεται την καταγωγή του επωνύμου Κουτσούκος από το kucuk [sic, αντί kucuk]. Την ίδια καταγωγή από το kucuk [πάλι sic] δέχεται και ο Βάσος Η. Βογιατζόγλου για μία σειρά επώνυμα της Μικράς Ασίας: Κουτσούκος Κουτσού-κης, Κουτσουκέλλης κ.ά. Εξάλλου, ο ∆ημήτρης Τομπαΐδης, στα Ελληνικά επώνυμα τουρκικής προέλευσης (1990), αποδίδει το οικογενειακό όνομα Κιοτσέκογλου στην λέξη kocek, που ερμηνεύει με τον αδόκιμο γελοίο χαρακτηρισμό: μικροχορευτής. ∆εν είναι η πρώτη φορά που ο Τομπαΐδης αποδεικνύει πως δεν ξέρει ελληνι-κά... Ο Νικόλαος Πολίτης, στον πρώτο τόμο των Παροιμιών (1899), εδημοσίευσε την δυσεξήγητη παροιμία: Η αάς κκιοστέκια θέλει (τουτέστιν, ο αγάς θέλει κιουστέκια). Ο Πολίτης, αγνοώντας το πολυσήμαντο των λέξεων kostek / κιουστέκι, δίνει στην παροιμία (ίσως, παροιμιόμυθο) μιαν ερμηνεία τραβηγμένη από τα μαλλιά: τούρκος τις εζήτησε πέδας ίππων (τουρκ. κιοστέκια), αλλά τους λόγους του προεστώτος του χωρίου, ανακοι-νούντος τούτο, παρενόησαν οι χωρικοί, υπολαβόντες ότι είναι τρελλός και θέλει δέσιμον. Η παροιμία αυτή, προερχόμενη εκ Λειβησίου (της Λυκίας), δεν αναφέρεται σε έναν οποιοδήποτε τουρκο, αλλά στον αγά κά-ποιου χωριού. Το 1961, η Καλλιόπη Μουσαίου-Μπουγιούκου ξαναπαρουσίασε την ίδια παροιμία, στο βιβλίο της Παροιμίες του Λιβισιού και της Μάκρης, ενισχυμένη με μιαν υποσημείωση, σύμφωνα με την οποία ο


Μουσαίος (πρώτος συλλέκτης αυτής της λαϊκής έκφρασης) αφηγήθηκε ένα σχετικό ανέκδοτο, που, προφα-νώς, παρέσυρε τον Νικόλαο Πολίτη. Ωστόσο, ο προσεκτικός Στίλπων Κυριακίδης ανατρέπει τον Πολίτη, υ-ποστηρίζοντας την εκδοχή ότι, ο αγάς απαιτούσε κοσμήματα. Η Καλλιόπη Μουσαίου-Μπουγιούκου, σαν βραβευμένη πανεπιστημιακή, δεν αποτόλμησε μία τομή στο αιωρούμενο πρόβλημα. Αυτό το λέω επειδή, εν-δεχομένως, υφίσταται και μία τρίτη εκδοχή της παροιμίας: ο αγάς κιουτσέκια θέλει - ήτοι, ο μερακλής αγάς απαιτεί αγοράκια. Εδώ θα πρέπει να προσθέσω και τις τούρκικες λέξεις kucak (στήθος, κόρφος, βυζί, στεφά-νι) και kic (πισινός, κωλομέρια, πίσω μέρος, πρύμνη), που δεν φαίνεται να περάσανε στα νεοελληνικά της κυρίως Ελλάδας. Στα κυπριακά η λέξη κκιοστέκκιν σημαίνει: αλυσίδα, πέδη - ενώ το ρήμα κκιοστεκκιάζω σημαίνει: βάζω δε-σμά, χειροπέδες (Κώστας Γιαγκουλλής, 1988).

Πίσω από τα κιουτσέκια είναι μισοκρυ-μένο το Ιδεώδες της Ομορφιάς, όπως αποκρυσταλλώνεται στην μορφή του αγένειoυ Εφήβου - ένα πανάρχαιο ι-δεώδες που κυριαρχούσε στην Ανατολή επί αιώνες. Ο νεαρός παρέμενε ωραίος ωσότου εμφανιστεί στα μάγουλα ο ίου-λος και στις γάμπες οι αγριότριχες. Στην αρχαία Αθήνα ο χιτωνίσκος των εφή-βων έφτανε ως τα γόνατα. Οι σκληροί σατιρικοί της Ρώμης σαρκάζανε τους νεαρούς που ξυρίζανε τα πόδια τους. Οι μογγόλικες μινιατούρες της Ινδίας, κα-θώς και οι περσικές, προτείναν σαν πρότυπο τον όμορφο έφηβο με την λι-γερή σιλουέτα. Η λύσσα των σοδομι-στών του Βυζαντίου πέρασε στο Ισλάμ. Η γενειάδα ήτο προνόμιο των τούρκων, αλλά τα ιτς-όγλάνια του σουλτανικού σαραγιού ήσανε αγένεια. Οι γραικύλοι της Οσμανλίδικης Αυτοκρατορίας εμφα-νίζονται υποχρεωτικώς ξυρισμένοι. Ε-λάχιστοι καπετάνιοι του 1821 είχανε γε-νειάδα, κι αυτό ήτο, αυτόχρημα, σημάδι ανταρσίας. Όλοι οι ξένοι περιηγητές μι-λάνε με φρίκη για τους τούρκους κολο-μπαράδες. Γιαυτό οι νεοέλληνες έλεγαν: τούρκον φίλευε και κώλον φύλαγε. Η μεγάλη παράδοση των σοδομιστών ποιητών της περσικής και της αραβικής σχολής συνεχίστηκε στην αυλική ποίη-ση της Σουλτανικής Τουρκίας. Και συ-νεχίζεται ακόμη σήμερα. Αντίστοιχα

φαινόμενα διολισθαίνουν στην σύγχρονη Ελλάδα, αλλά κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε. Στις φυλακές μας, μόλις σκάσει μύτη κάνας ωραίος νεαρός, οι βετεράνοι κατάδικοι σχολιάζουν: ανώτερος κι από γκόμινα! ¶λλωστε, από την ανθούσα πιάτσα των εκδιδομένων πούστηδων και λοιπών τραβεστί, αποδεικνύεται ότι, πλείστοι συμπατριώτες μας τους προτιμούν από τις γυναίκες. Τα όσα αφηγήθηκα ενισχύονται από την εικονογράφηση βιβλίων διαφόρων ταξιδιωτών, από το περιεχόμενο πινάκων ζωγραφικής των λεγομένων orientalistes, και, από τις άφθονες μινιατούρες της Ινδίας, της Περσίας και των άλλων μουσουλμανικών χωρών. Για μας τους νεοέλληνες, έχουν μιαν ειδικότερη αξία οι μινιατούρες των καλλιτεχνών της Σουλτανικής Αυλής -κυρίως, του μεγάλου ζωγράφου και ποιητή Levni (πέθανε το 1732)- που βρίσκονται στην μυθική βιβλιοθήκη του Αχμέντ ΠΙ, στο Τόπ-Καπού. Ήδη, το 1960, δημοσιεύτηκε στο Τόκιο ένα λεύκωμα με άγνωστες τούρκικες μινιατούρες. Οι περισσότεροι ξένοι ταξιδιώτες (άλλοι ήσανε έμποροι και άλλοι κατάσκοποι των βασιλιάδων της Ευρώπης) έγραψαν για την Ανατολή με ακρίβεια και σεμνότητα, αλλά ο καλύτερός τους παραμένει ο Μάρκο Πόλο. Οι ευρωπαίοι ταξιδιώτες και ζωγράφοι είδαν, και εξακολουθούν να βλέπουν, την Ανατολή υπό το πρίσμα του εξωτισμού. Για τους φτωχομπινέδες ευρωπαίους οι άνθρωποι της Ανατολής είναι απολίτιστοι,


είναι βάρβαροι. Όμως, όταν ό πρεσβευ-τής της Περσίας έφτασε στο Λονδίνο, οι άγγλοι έμειναν με ανοιχτό το στόμα μπρος στις πολυτελείς ενδυμασίες των επισκεπτών τους (εξαιτίας των οποίων καθιερώθηκε η μόδα της λευκής ρεδι-γκότας). Και όταν έφτασε στο Παρίσι ο πρεσβευτής του σουλτάνου, με βαρύτιμα δώρα, οι καραγκιόζηδες του εισέτι ανή-λικου Βασιλέως Ηλίου (σκατά!) έκαναν δουλοπρεπέστατες κωλοτούμπες. Ση-μειωτέον ότι, οι περήφανοι πέρσες και τούρκοι αξιωματούχοι αρνήθηκαν να βγάλουν τα σαρίκια τους μπρος στους ευρωπαίους βασιλιάδες. ∆εν παρέλει-ψαν, ωστόσο, να γαμήσουν όλα τα που-σταρέλια, που κυκλοφορούσαν στα πάρκα των εκεί ανακτόρων. Σώθηκαν, σχετικώς, αρκετά ντοκουμέντα... Οι orientalistes ζωγράφοι αποτύπωσαν αυτό που έβλεπαν και, ενίοτε, αυτό που νόμιζαν πως έβλεπαν. Οι ψυχασθενείς σύγχρονοι νεοέλληνες μελετητές αναδη-μοσιεύουν (με εθνικόν ρίγος!) διάφορα έργα κάποιων orientalistes με θέμα τους αγωνιστές του 1821. Αλλά, σχεδόν όλ' αυτά τα έργα ζωγραφικής έγιναν πολύ αργότερα, βάσει σκαριφημάτων αγνώ-στων σκιτσογράφων, είτε βάσει αγορα-σμένων εθνικών ενδυμασιών που τις φοράγανε αλλοδαποί φίλοι (ή πληρωμέ-να μοντέλα) των καλλιτεχνών. Τα μεγάλα ταμπού της Ανατολής ήσανε το χαρέμι και το χαμάμι. Πλείστοι όσοι orientalistes ζωγράφισαν χαρέμια και χαμάμια. Πρόκειται για την μεγίστη καλλιτεχνική απάτη των orientalistes. Ουδείς ευρωπαίος ζωγράφος είδε ποτέ του οδαλίσκες σε χαρέμι. Ουδείς ευρωπαίος ζωγράφος κατάφερε να μπει σε γυναικείο χαμάμι. Η αραβική λέξη χαρέμ σημαίνει: απαγορευμένο (αρχικώς, το απαγορευμένο μέρος της σκηνής, όπου ζούσαν κρυμένες οι γυ-ναίκες). Μπρος στο κάθε παλάτι-χαρέμι των πλουσίων μουσουλμάνων φύλαγε ένας καβάσης (αρβανίτης, ή μαυριτα-νός), που έκοβε, επί τόπου, με την χα-ντσάρα του, το κεφάλι του κάθε ανόητου που κοντοστεκότανε, κοιτάζοντας τα σα-χνισιά με τα πυκνά καφάσια του γυναι-κωνίτη. Η αξιοθαύμαστη Lady Mary Montagu κατάφερε να μπει σε χαρέμι χάρη στην υποστήριξη της βαλιντέ-σουλτάνας. Οι orientalistes ζωγράφοι αντιμετώπισαν την απόλυτη απαγόρευ-

ση (του διπλού ταμπού χαρέμι / χαμάμι) με μία μαλαγανιά. Πρώτα-πρώτα, αποτύπωναν διάφορους οντάδες και σαλό-νια άδειων χαρεμιών, και, μετά, εμπλούτιζαν αυτές τις εικό-νες με γυμνές, ημίγυμνες ή ντυμένες οδαλίσκες και δούλες. Φυσικά, από την πλαστή θεματολογία δεν έλειψαν κάποια αναπόφευκτα λάθη: π.χ. σε ένα ταμπλό παρουσιάζεται, με-ταξύ άλλων, ένας ευνούχος με μαύρη γενειάδα [!]. Το θέμα του γυναικείου χαμάμ αποδόθηκε με παρόμοια τακτική: ζω-γράφιζαν άδεια χαμάμια, και, ύστερα, προσθέταν γυμνές οδαλίσκες με ψηλές γαλέντζες, καθώς και χαμαμτζούδες να τρίβουν ξαπλωμένες γυναίκες.

Τις τελευταίες δε-καετίες οι orientalistes ζω-γράφοι επανήλθαν στο προσκήνιο. Βρήκαν αρκετά λευκώματα με ά-θλιες εισαγωγές και λανθασμένες λεζάντες, γραμμέ-νες από διάφο-ρους αυτοτιτλοφο-

ρούμενους ανατολιστές. Αυτά τα ξόανα γράφουν ό,τι τούς κατέβη. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση που ένας πίνακας ζωγραφικής παρουσιάζει ένα κιουτσέκι (ντυμένο στα κατα-κόκκινα) ο ευρωπαίος δήθεν-ανατολιστής προσθέτει την λε-ζάντα: ανατολίτισα χορεύτρια [sic]. Κι έτσι συμβαίνει πάντο-τε, αφού οι δήθεν-σπεσιαλίστες δεν υποψιάζονται πως πρόκειται για ένα αγοράκι. Αυτή την τερατώδη γκάφα δεν την απόφυγε ούτε η Wiebke Walther, στην (πλούσια εικο-νογραφημένη) μελέτη της Die Frau im Islαm, που εκδόθηκε το 1980 στην Λιψία (της Ανατολικής Γερμανίας, παρακαλώ). Η Walther είναι μία εξαιρετικής σοβαρότητας ισλαμολόγος, που -υπό κομουνιστικό καθεστώς- αποτόλμησε να γράψει για την εσωτερική ζωή των χαρεμιών που τα μάστιζε ο σαπφικός έρωτας, για τους άραβες ποιητές που υμνούσαν τα αγοράκια, για τους χαλίφηδες που προτιμούσαν τους νε-αρούς ευνούχους, και άλλα πολλά. Όμως, η Wiebke Walther αρνήθηκε να δει και να σχολιάσει τα πολλά κιου-τσέκια που παρελαύνουν στις μινιατούρες που η ίδια επικα-λέστηκε. Αφήνοντας κατά μέρος τους αδαείς ευρωπαίους στρέφομαι προς την σύγχρονη τουρκική βιβλιογραφία. Ο καθηγητής Metin And μιλάει, επαρκέστατα, για τα κιουτσέκια στην με-λέτη του Α Ρίctoriαl History of Turkish Dαncing (Ankara, 1976). O Metin And είναι λιγάκι γνωστός στην Ελλάδα από την εργασία του για το Θέατρο Σκιών της Τουρκίας. Εδημο-σίευσα αρκετά γιαυτόν στο βιβλίο μου Υπόκοσμος και κα-ραγκιόζης. O Metin And, στην προαναφερθείσα μελέτη του, αφιερώνει ουκ ολίγες σελίδες στα σινάφια των επαγγελμα-τιών χορευτών του παλιού καιρού, μεταξύ των οποίων συ-γκαταλεγόντουσαν και τα κιουτσέκια. Αρχικώς, o θηλυπρε-πής χορευτής, ή η ορχηστρίς, λεγότανε cengi. Αργότερα, η λέξη cengi εδήλωνε την χορεύτρια. Οι χορεύτριες δούλευαν σαν γκρούπ (cengikolu). Παρομοίως και τα κιουτσέκια. Οι χορευτές παρουσιαζότανε σε επίσημες σουλτανικές γιορτές (π.χ. στο Ατ-Μεϊντάν), στα σαράγια, σε γάμους, σε καφενέ-


δες, σε ταβέρνες. Για τις κομπανίες (kol) των θηλυπρεπών χορευτών έγραψε και ο Evliya, που, άλλωστε, ήτο ένθερμος

κολομπαράς. Το 1803-1804 τουλάχιστον εξακόσια κιουτσέ-κια επιδείκνυαν το ταλέντο τους στις ταβέρνες της Πόλης.

Ο Metin And περιγράφει λεπτομερώς τα κουστούμια των κιουτσεκιών, τα όργανα που έπαιζαν (ζίλια), και τους αισχρούς χορούς που χόρευαν. Εν-νοείται πως, οι χοροί των κιουτσεκιών συνοδευόντουσαν από χυδαία επιφω-νήματα των θεατών. Επικεφαλής σε κάθε kol ήτανε ό kolbasi που έκλεινε τις συμφωνίες και φρόντιζε για τις ανά-γκες του γκρουπ. Φυσικά, το kol ήταν πλαισιωμένο από τροφοδότες, μακι-γιέρ και νταβατζήδες. Και φαίνεται πως, στο παιχνίδι έπαιρναν μέρος και οι καπανταήδες γενίτσαροι - αυτό εικά-ζεται από κάποιες σχετικές απαγορεύ-σεις. Ο Metin And παραθέτει διάφορες άλλες λεπτομέρειες για τα κιουτσέκια και τις χορεύτριες. ∆εν χρειάζεται να επεκταθώ στο θέμα της οριζόντιας εργασίας των μεν και των δε. Οσο για τις χορεύτριες ήσανε, επίσης, δεινές τζιβιτζιλούδες (λεσβίες). Οι μουσουλμάνοι δεν καταντούσαν

ποτέ κιουτσέκια. Τα κιουτσέκια ήσανε ελληνόπουλα, ή εβραιάκια, ή αρμενάκια. Πολλά κιουτσέκια κατάγονταν από τη Μυτιλήνη. Όταν ο Metin And εδημοσίευσε, προ εικοσιπενταετίας, το εικο-νογραφημένο βιβλίο του για τούς χορούς, δεν υφίστατο η τουρκική έκδοση του μεγάλου Lαrousse (1995), που είναι ε-κτενώς συμπληρωμένη από ένα επιτελείο τούρκων συγγρα-φέων. Σ’ αυτό το επιτελείο χρωστάμε το ολοσέλιδο λήμμα kocek, όπου ανακαλύπτεις πολύτιμες πληροφορίες για τους θηλυπρεπείς χορευτές της Οθομανικής Αυτοκρατορίας, από την αρχική παρουσία τους ως το 1857, οπότε απαγορευτήκαν οι δημοφιλείς εμφανίσεις τους. Παρεμπιπτόντως, θα πρέπει να τονίσω ότι, ο Metin And ενώ μίλησε αρκούντως για τα kocekΙer (πληθυντικός του kocek), έδειξε μιαν απαράδεκτη εθνικιστική στάση κάθε φορά που πα-ρουσίασε ένα μη-τουρκικό θέμα. Έτσι π.χ. απέφευγε συστη-ματικώς να κατονομάσει τούς λαζούς χορευτές της περιοχής Τραπεζούντας, καθώς και τα γκρουπ των γεωργιανών και καυκάσιων χορευτών, απέκρυψε αναιδώς την εθνικότητα των ελλήνων που χορεύουν κυκλικούς ομαδικούς χορούς (γκρα-βούρες 78, 79, 80), και χαρακτήρισε τούς ζεϊμπέκηδες με την ηλίθια λεζάντα: τούρκοι στρατιώτες [sic]. Επιπλέον, ο Metin And προσέθεσε, αναιτίως και αυθαιρέτως, την φωτογραφία ενός χιτίτικου αναγλύφου. Ο Metin And θα πρέπει να μάθει, άπαξ δια παντός, ότι οι λαζοί, οι γεωργιανοί, οι αρμένηδες, οι πέρσες, οι κούρδοι, οι καυκάσιοι, οι τσερκέζοι, οι έλληνες, οι χαλδαίοι, οι ζεϊμπέκηδες κτλ. ούτε ήσανε, ούτε είναι τούρκοι. Όσο για τους χιτίτες (όπως όλοι οι γηγενείς λαοί της Μικράς Ασίας) προϋπήρξαν των τούρκων τουλάχιστον δύο χιλιάδες χρόνια. Αυτή την απώτερη εποχή οι τούρκικες φυλές βρισκό-ντουσαν ακόμη στα βάθη της Κεντρώας Ασίας. Ο Metin And επικαλέσθηκε σχετικώς κάποιους ευρωπαίους ταξιδιώτες, κα-θώς και τον Evliya, αλλά απέφευγε τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο,


τον Ξενοφώντα... Έγραψα βιαστικά αυτό το άρθρο μόνον για τους φοιτητές μας, με την ελπίδα πως κάποιος από δαύτους θα μελετήσει, στα σοβαρά, το κοινωνικό (επαγγελματικό και, συνάμα, ομοσεξουαλικό) πρόβλημα που θέτουν τα κιουτσέκια. Οι φοιτητές μας δεν πρέπει να χάφτουν τις εθνικιστικές μπούρδες των καθαρμάτων, που εν Ελ-λάδι αποκαλούνται καθηγητές πανεπιστημίων. Στην χώρα μας τα πανεπιστήμια υφίστανται για να αποτυ-φλώνουν τους νέους. Κάνω αυτή την θλιβερή διαπίστωση ξέροντας πως, από τους παλιότερους πανεπιστη-μιακούς ελάχιστοι απέδειξαν την αξιοπρέπειά τους (πρώτος και καλύτερος ο Κώστας Βεργόπουλος), ενώ, ανάμεσα στην τελευταία γενιά των ακαδημαϊκών μας επιστημόνων, μόλις και διαφαίνονται λίγοι έντιμοι και θαρραλέοι Εργάτες του Πνεύματος. Παρίσι, 12-14 ∆εκεμβρίου 2000. Πρώτη δημοσίευση. Ηλία Πετρόπουλου, ο κουραδοκόφτης, εκδ. Νεφέλη, 2002

4400 ΧΧΡΡΟΟΝΝΙΙΑΑ ΑΑΠΠΟΟ ΤΤΗΗΝΝ ∆∆ΟΟΛΛΟΟΦΦΟΟΝΝΙΙΑΑ ΚΚΑΑΙΙ ΤΤΟΟ ΘΘΑΑΝΝΑΑΤΤΟΟ ΤΤΟΟΥΥ ΤΤΣΣΕΕ

ΓΓΚΚΕΕΒΒΑΑΡΡΑΑ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΤΗΡΙΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΤΣΕ ΓΚΕΒΑΡΑ ΣΤΟΝ ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ

Γράφτηκε: 3 Οκτώβρη 1965 Πηγή: «Κείμενα», Σύγχρονη Εποχή 1988

Μετάφραση: Χρ. Πάντζου

Φιντέλ, Αυτή τη στιγμή θυμάμαι πολλά πράγματα-όταν σε γνώρισα στο σπίτι της Μα-ρίας-Αντωνίας, όταν μου πρότεινες να σε ακολουθή-σω, την ένταση της προε-τοιμασίας. Μια μέρα ήρθαν και μας ρώτησαν ποιος θα έπρεπε να ειδοποιηθεί σε περίπτωση θανάτου μας. Τότε η συνειδητοποιήσαμε την πιθανότητα αυτή. Αρ-γότερα μάθαμε ότι ήταν α-λήθεια, ότι σε μια επανά-σταση νικά κανείς ή πεθαί-νει (αν είναι πραγματική). Πολλοί σύντροφοι έπεσαν στην πορεία προς τη νίκη. Σήμερα τα πάντα έχουν ένα λιγότερο δραματικό τόνο, επειδή είμαστε πιο ώριμοι, αλλά το γεγονός επαναλαμ-

βάνεται. Αισθάνομαι ότι έχω κάνει το καθήκον μου προς την Κουβανέζικη επανάστα-ση, στο έδαφός της, και απο-χαιρετώ εσένα, τους συντρό-φου, το λαό σου ο οποίος εί-ναι τώρα δικός μου. Παραιτήθηκα επίσημα από τις θέσεις μου στην ηγεσία του κόμματος, το πόστο μου σαν υπουργός, το βαθμό μου σα διοικητής και την υπηκοότητά μου. Δεν έχω κανένα πια δε-σμό νομικά με την Κούβα. Οι μόνοι δεσμοί που εχω είναι άλλης φύσεως-αυτοί που δεν σπάνε όπως οι διορισμοί σε πόστα. Ανασκοπώντας τη ζωή μου, πιστεύω ότι δούλευα με αρκε-τή τιμιότητα και αφοσίωση για να εδραιώσω την επανα-στατική κατάκτηση. Το μόνο μου σοβαρό λάθος ήταν το ότι δεν σου έδειξα αρκετή εμπιστοσύνη απ’ τις

πρώτες στιγμές στη Σιέρα Μαέ-στρα και το ότι δεν κατάλαβα αρ-κετά γρήγορα τις ηγετικές και επα-ναστατικές σου ικανότητες. Έζησα υπέροχες στιγμές δίπλα σου και αισθάνομαι την τιμή να ανήκω

στους αν-θρώπους σου στις λα-μπρές μα

λυπημένες μέρες της κρίσης της Καραϊβικής. Λίγοι πολιτικοί είναι στις μέρες μας τόσο λαμπροί όσο εσύ. Είμαι επίσης περήφανος που σε ακολούθησα χωρίς δισταγμό, που ταυτίστηκα με τον τρόπο που σκέφτεσαι και που εκτιμάς τους κινδύνους.


Άλλα έθνη του κόσμου χρειάζονται τις ταπεινές μου προσπάθειες συμπα-ράστασης. Μπορώ να κάνω αυτό που εσύ δεν μπορείς λόγω της ευθύνης σου στην αρχηγία της Κούβας, και έφτασε ο καιρός να αποχω-ριστούμε. Πρέπει να ξέρεις ότι αυτό το κάνω με ανάμεικτα συ-ναισθήματα. Αφήνω εδώ την πιο αγνή μου ελπίδα σαν χτίστης και σαν αγαπη-μένος αυτών που λατρεύω. Και αφήνω τους ανθρώπους

που με δέχτηκαν σα γιο. Αυτό πληγώνει ένα μέρος της ψυχής μου. Μεταφέρω στα πεδία των νέων μαχών την πίστη ότι με δίδαξες, το επαναστατικό πνεύμα του λαού μου, το αίσθημα της εκπλήρωσης ενός απ’ τα πιο

ιερά καθήκοντα: να πολεμάς όπου και να είσαι τον ιμπερι-αλισμό. Αυτό είναι μια πηγή δύναμης και ακόμη, γιατρεύει τις βαθύτερες πληγές. Δηλώνω για άλλη μια φορά ότι απαλλάσσω την Κούβα από κάθε ευθύνη, εκτός απ’ αυτή που προέρχεται απ’ το παράδειγμά της. Αν ο θάνα-τος με βρει κάτω από άλλους ουρανούς, η τελευταία μου σκέψη θα είναι γι αυτό το λαό και ειδικά για σένα. Είμαι ευγνώμων για τη διδα-σκαλία και το παράδειγμά σου, στο οποίο θα προσπαθή-σω να σταθώ πιστός μέχρι τις τελικές συνέπειες των πρά-ξεών μου. Πάντα ταυτιζόμουν με την εξωτερική πολιτική της επανάστασής μας, όπως και συνεχίζω. Όπου κι αν βρίσκομαι, θα αισθάνομαι την ευθύνη του να είσαι Κουβα-νός επαναστάτης και σαν τέ-τοιος θα συμπεριφέρομαι. Δεν λυπάμαι που δεν άφησα τίπο-

τα υλικό στη γυναίκα και τα παιδιά μου. Είμαι ευτυχισμένος που έγινε έτσι. Δε ζητώ τίποτα γι αυτούς γιατί το κράτος θα φροντίσει να έχουν αρκετά για να ζήσουν και να μορφωθούν. Θα είχα πολλά να πω σ’ εσένα και το λαό μας, αλλά αι-σθάνομαι ότι είναι άχρηστα. Οι λέξεις δεν μπορούν να εκφράσουν αυτό που θα ήθελα και δεν υπάρχει λόγος να ξοδεύω σελίδες. Πάντα μπροστά για τη νίκη! Πατρίδα ή θάνατος! Σε αγκαλιάζω με όλο τον επανα-στατικό μου ζήλο.

Από φέτος ο Διεθνής Οργανισμός για το Θέατρο στην Εκπαίδευση (International Drama/Theatre & Education Association‐IDEA), του οποίου το Δίκτυο είναι τακτικό μέ‐λος στην Ελλάδα, καθιέρωσε την 27η Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.

Στην Ελλάδα ο εορτασμός της Ημέρας οργανώνεται από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση σε συνεργασία με πολλούς άλλους φορείς εκπαίδευσης ή τεχνών


ΧΙΤΛΕΡ

παπαδαριό

ΚΑΙ ‘ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ!’

Να πως διαχρονικά ο «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ» συ-μπορεύεται με τα πλέον απάνθρωπα καθεστώτα σε βάρος των λαών.

Να με τι μέσα δημιουργεί αμύθητη περιουσία για να εκμεταλλεύεται τους λαούς!

Τελευταίο παράδειγμα με Αδ. ΧΙΤΛΕΡ!

Την ώρα που οι λαοί πολεμούσαν, στέναζαν, σφαγιάζονταν

και γίνονταν σαπούνι στα κρεματόρια, το ‘Άγιο Όρος’ τον ικέτευε να τεθεί υπό την προστασία του.

Αλήθεια, πόσοι Δεσποτάδες

έπραξαν το ίδιο;

Και μια ερώτηση: Όταν ο Χίτλερ τους ζητούσε να… υποδείξουν που και ποιοι είναι Εβραίοι ή Αντάρτες, τι έπρατταν ως… προστατευόμενοι;


«Εν Αγίω Όρει τη 13/26 Απριλίου 1941

Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον.

Εξοχότατε, Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλι-κών Πατριαρχικών καί Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Όρους Άθω, λαμβάνομεν την εξαιρετικήν τιμήν ν' απευθυνθώμεν προς την Υμετέραν Εξοχότητα καί παρακαλέ-σωμεν Αυτήν θερμώς, όπως, ευαρεστημένη, αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν καί κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον, του οποίου Ηγούμενοι καί αντιπρόσωποι τυγχάνομεν, διαδεχομένη εν τούτω τους ιδρυτάς καί Ευεργέτας του Ιερού τούτου Τόπου Βυζαντινούς Αυτοκράτορας καί διαδόχους τούτων.

Το Άγιον Όρος, Εξοχώτατε, συνέστη εις Πανορθόδοξον μοναχικήν πολιτείαν, εις ήν ανέκαθεν διαβιούν εν αγαστή ομονοία μοναχοί ακωλύτως προσερχόμενοι από διάφορα ορθόδοξα Έθνη, κατά τον Θ΄ μ.Χ. αιώνα, πνευματικώς μέν εξαρτωμένων από του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πολιτικώς δέ αυτοδιοι-κούμενον υπό της Ιεράς Συνάξεως των Αντιπροσώπων των Είκοσιν Ιερών καί Κυ-ριάρχων Μονών καί πολιτειακώς υπαγομένων υπό την προστασίαν καί κηδεμονίαν των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων καί των διαδόχων Αυτών.

Το Αυτονομιακόν τούτο πολίτευμα περιεθριγκώθη δι' αλλεπαλλήλων τυπικών καί Χρυσοβούλων των ιδρυτών καί ευ-εργετών των Ιερών μονών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Βασιλείου του Μακεδόνος(882), Ιωάννου Τσιμισκή(972), Κωνσταντί-νου Μονομάχου(1046), Στεφάνου Δουσάν(1346) καί άλλων Σλαύων, Ουγγροβλάχων Ηγεμόνων καί των μετέπειτα Σουλτα-νικών Φιρμανίων τελευταίως δε υπό του Καταστατικού Χάρτου του 1926, ούτινος δύο αντίτυπα εσωκλείομεν.

Το ουτωσί καθιερωθέν προνομιακόν καί αυτοδιοίκητον καθεστώς του Ιερού τούτου Τόπου, αποτελέσαν αντικείμενον συζητήσεων καί επικυρώσεων διαφόρων διεθνών συνθηκών περιεθριγκώθη τέλος, διά του 62ου άρθρου της Βερολινείου συνθήκης του έτους 1878, έχοντος ούτω, οι μοναχοί του Όρους Άθω οθενδήποτε καί αν κατάγωνται θα διατηρήσωσι τά κτήματα καί τα πρότερα αυτών δικαιώματα καί θ' απολαύωσιν, άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος δικαιωμάτων καί προνομίων.

Των εν Αγίω Όρει ενασκουμένων Μοναχών, ανεξαρτήτως τόπου προελεύσεως καί Εθνικότητος, σκοπός καί αποστο-λή καθ' όλον τον υπερχιλιετή βίον του Αγίου Όρους, υπήρξεν η διατήρησις, προαγωγή καί εξασφάλισις των Ιερών αυτού

σκηνωμάτων, η διά της ακαταπονήτου φιλεργίας των εν αυτώ ε-νασκουμένων μοναχών καλλιέργεια της τε εκκλησιαστικής καί κλασσικής φιλολογίας καί καλλιτεχνίας, ο ασκητικός βίος καί η διηνεκής προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου.

Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόμου μο-ναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Όρει ενασκουμένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους μονα-χούς καί εναρμονιζόμενοι προς τον σκοπόν καί την αποστολήν αυτών, παρακαλούμεν καί ικετεύομεν θερμώς την Υμετέραν Εξο-χότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν καί κηδεμο-νίαν Αυτής.

Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων καί Κύριον των Κυριευό-ντων εξ όλης ψυχής καί καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση (=παρέχει πλουσιοπάροχα!!!) τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν καί μα-κροημέρευσιν επ' αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους.

Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως (βαθυσέβαστος= Αυτός που αξίζει μέγιστο σεβασμό)».

Πηγή: Ιστορικόν Διπλωματικόν Αρχείον του Υπουργείου Εξωτερικών.

Αναδημοσίευση: περιοδικόν Ελληνικόν Πάνθεον, τεύχος 13, Ιουνίου-Αυγούστου 2001, σελίδα 18.

Documents

έκδοση του Τεύχος 17 2008 η Γενική Συνέλευση και ...της Γλώσσας. Η παρούσα εργα-σία, ωστόσο, θα ξεκινήσει