Faktiki hava haqqında və xüsusi Faktiki hava haqqında və xüsusi METAR və SPECI məlumatıMETAR və SPECI məlumatı

Mühazirəçi: Mühazirəçi: Məlikov B.M.

MİLLİ AVİASİYA MİLLİ AVİASİYA AKADEMİYASIAKADEMİYASI

Aerodromda faktiki hava haqqında müntəzəm və xüsusi Aerodromda faktiki hava haqqında müntəzəm və xüsusi məlumalar məlumalar metarmetar kodu formasında tərtib olunurlar. kodu formasında tərtib olunurlar. -- “metar” beynəlxalq meteoroloji kod “metar” beynəlxalq meteoroloji kodu - u - aerodrom ərazisində aerodrom ərazisində faktiki hava haqqında müntəzəm məlumat (metarfaktiki hava haqqında müntəzəm məlumat (metar - - meterological meterological aviation routine weather report) aviation routine weather report)

11 2 2 3 3 4 4(METAR) CCCC ((METAR) CCCC (YYGGggZYYGGggZ) AUTO* ) AUTO* dddff(Gfmfmdddff(Gfmfm) ) ((dndndndnVdxdxdx)dndndndnVdxdxdx) 5 5 6 6VVVV (VVVV (DvDv) () (VxVxVxVxDv)VxVxVxVxDv) RDrDrRDrDr / / VrVrVrVrIVrVrVrVrI илиили RDrDr/VrVrVrVrVVrVrVrVrIRDrDr/VrVrVrVrVVrVrVrVrI 77 8 8 9 9W'W' (WW) NN.N.N..I1.J1..I1.. (CAVOK)W'W' (WW) NN.N.N..I1.J1..I1.. (CAVOK) və ya və ya VVhshshsVVhshshs1010 11 11 1212 13 13T T ' ' T T ' / ' / T 'T 'dT'ddT'd QPhPhPhPhQPhPhPhPh (Д)(Д) TREND TREND 1414 1155RMK. RMK. . .. . DrDrErCrCrCrBrBrDrDrErCrCrCrBrBr

QeydQeyd::1.1. METAR kodu ilə yalnız müntəzəm faktiki hava METAR kodu ilə yalnız müntəzəm faktiki hava müşahidələri kodlaşdırılır.müşahidələri kodlaşdırılır.2.2. METAR məlumatı digər aerodromlara ötürülmək üçün METAR məlumatı digər aerodromlara ötürülmək üçün istifadə olunur və aerodromda tətbiq edilən başqa istifadə olunur və aerodromda tətbiq edilən başqa məlumatlardan fərqlənir. Bu fərqlər kodun ayrı-ayrı qruplarına məlumatlardan fərqlənir. Bu fərqlər kodun ayrı-ayrı qruplarına olan qeydlərdə göstərilir.olan qeydlərdə göstərilir.3.3. METR kodunun adı faktiki hava məlumatının əvvəlində METR kodunun adı faktiki hava məlumatının əvvəlində qeyd olunmalıdır. Bülletendə bir neçə məlumat birləşmiş qeyd olunmalıdır. Bülletendə bir neçə məlumat birləşmiş olarsa, METAR kodunun adı yalnız bülleten mətninin birinci olarsa, METAR kodunun adı yalnız bülleten mətninin birinci sətirində qeyd olunur, ondan sonra isə standart müşahidə sətirində qeyd olunur, ondan sonra isə standart müşahidə vaxtları (UTC vaxtı) göstərilir. vaxtları (UTC vaxtı) göstərilir. QeydQeyd: : müşahidə zamanı hə hansı element və ya atmosfer müşahidə zamanı hə hansı element və ya atmosfer hadisəsi müşahidə olunmazsa, onların qrupları məlumata daxil hadisəsi müşahidə olunmazsa, onların qrupları məlumata daxil edilmir. edilmir.

METAR kodunun qruplarının izahıMETAR kodunun qruplarının izahı::1. 1. Meteoməlumatın tipiMeteoməlumatın tipi: : METAR METAR və ya və ya SPECISPECIFaktiki hava məlumatı ayrıca teleqram şəklində Faktiki hava məlumatı ayrıca teleqram şəklində

buraxılırsa meteoməlumatın tipi METAR – müntəzəm faktiki buraxılırsa meteoməlumatın tipi METAR – müntəzəm faktiki hava məlumatı və SPECI - faktiki hava haqqında xüsusi hava məlumatı və SPECI - faktiki hava haqqında xüsusi məlumat sözləri ilə qeyd olunur. məlumat sözləri ilə qeyd olunur.

2. 2. Aerodromun indeksiAerodromun indeksi: СССС: ССССReqionun, ölkənin və aeroportun adını özündə Reqionun, ölkənin və aeroportun adını özündə

birləşdirən 4 hərfdən ibarətdir, məsələn: birləşdirən 4 hərfdən ibarətdir, məsələn: UUEE UUEE - - MoskvaMoskva ( (a/pa/p ŞeremetyevoŞeremetyevo)),, UUWW UUWW - - MoskvaMoskva ( (a/p Vnukovoa/p Vnukovo)),, LFPO LFPO - - ParisParis ( (a/p Orlia/p Orli)), , KJFK KJFK –– Nyu-York Nyu-York ( (a/pa/p KennediKennedi) ) və s. və s. Bütün ölkələrin aeroportlarının indeksləri İKAO-nun Bütün ölkələrin aeroportlarının indeksləri İKAO-nun «Doc.7910 «Doc.7910 - Указатели (индексы) местоположения»- Указатели (индексы) местоположения» toplusunda qeyd olunmuşdur. toplusunda qeyd olunmuşdur.

33.. Ayın tarixi və müşahidə vaxtı: Ayın tarixi və müşahidə vaxtı: YYGGggZ.YYGGggZ.Vaxt beynəlxalq koordinasiya vaxtının saat və Vaxt beynəlxalq koordinasiya vaxtının saat və

dəqiqələri ilə göstərilir - dəqiqələri ilə göstərilir - UTC (Universal Time UTC (Universal Time Coordinated) Coordinated) və yavə ya zuluzulu-time (Z).-time (Z).

44. . KüləkKülək: : dddffGfmfm;dddffGfmfm; dxdxdxVdxdxdxdxdxdxVdxdxdx..Aeroportdan kənara yayılan məlumatlarda Aeroportdan kənara yayılan məlumatlarda

küləyin sürət və istiqamətinin 10 dəqiqə ərzində küləyin sürət və istiqamətinin 10 dəqiqə ərzində ortalaşdırılmış qiymətindən istifadə olunur, aerodrom ortalaşdırılmış qiymətindən istifadə olunur, aerodrom ərazisində uçuş və enmə üçün, həmçinin HHT ərazisində uçuş və enmə üçün, həmçinin HHT orqanlarında quraşdırılmış indikatorlarda küləyin sürət orqanlarında quraşdırılmış indikatorlarda küləyin sürət və istiqamətinin 2 dəqiqə ərzində ortalaşdırılmış və istiqamətinin 2 dəqiqə ərzində ortalaşdırılmış qiymətindən istifadə olunur. qiymətindən istifadə olunur.

Aeroportdan kənara yayılan məlumatlarda küləyin Aeroportdan kənara yayılan məlumatlarda küləyin istimaqətinə maqnit meyilliyi düzəlişi edilmədən verilir. istimaqətinə maqnit meyilliyi düzəlişi edilmədən verilir. Həqiqi küləyin istiqaməti 3 rəqəmlə qeyd olunur, məsələn: Həqiqi küləyin istiqaməti 3 rəqəmlə qeyd olunur, məsələn: 310 – şimal-qərb, 180 – cənub, 090 – şərq və s.310 – şimal-qərb, 180 – cənub, 090 – şərq və s. Sürəti 3 Sürəti 3 düyün, 2 m/s və 6 km/saat-dan az olan dayanıqsız külək VRB düyün, 2 m/s və 6 km/saat-dan az olan dayanıqsız külək VRB ixtisarı ilə göstərilir: ixtisarı ilə göstərilir: VRB:VRB:VRB02MPS VRB02MPS - - (variable) (variable) – – dayanıqsız dayanıqsız 2 2 m/sm/s. . VRB03KT VRB03KT - - dayanıqsızdayanıqsız 3 3 düyündüyün.. Xüxuxi hallarda, məsələn, qasırğa keçən zaman küləyin Xüxuxi hallarda, məsələn, qasırğa keçən zaman küləyin istiqamətini təyin etməkdə çətinlik yaranır. Bu halda sürət 3 istiqamətini təyin etməkdə çətinlik yaranır. Bu halda sürət 3 düyündən artıq olduqda küləyin istiqaməti VRB ixtisarı ilə düyündən artıq olduqda küləyin istiqaməti VRB ixtisarı ilə qeyd olunur, məsələn: qeyd olunur, məsələn: VRB25KT VRB25KT – – 25 düyün sürətə malik 25 düyün sürətə malik əhəmiyyətli dayanıqsız külək. əhəmiyyətli dayanıqsız külək. VRB10MPS VRB10MPS – – 10 m/s sürətə 10 m/s sürətə malik əhəmiyyətli dayanıqsız külək. malik əhəmiyyətli dayanıqsız külək.

Böyük sürətə malik (3 düyün, 2 m/s və 6 km/saat-dan Böyük sürətə malik (3 düyün, 2 m/s və 6 km/saat-dan böyük) dayanıqsız külək müşahidə olunduqda, istiqaməti 60° böyük) dayanıqsız külək müşahidə olunduqda, istiqaməti 60° və daha çox dəyişərsə məlumatda ortalaşdırılmış istiqamət və daha çox dəyişərsə məlumatda ortalaşdırılmış istiqamət deyil, deyil, küləyin istiqamətinin dəyişdiyi iki sərhəd qiymət qeyd küləyin istiqamətinin dəyişdiyi iki sərhəd qiymət qeyd olunurolunur::250V320 250V320 - 250°- 250° və və 320° 320° arasında dəyişən külək arasında dəyişən külək ((saat əqrəbi saat əqrəbi istiqamətindəistiqamətində); ); 080VI60 080VI60 - 80° - 80° və və 160°160°arasında dəyişən küləkarasında dəyişən külək ((saat əqrəbi istiqamətindəsaat əqrəbi istiqamətində).).

VV hərfi hərfi (variable) (variable) – – küləyin dəyişkən xüsusiyyətini küləyin dəyişkən xüsusiyyətini ifadə edir. Küləyin sürəti istiqamətin ardınca sürətin qiymətini ifadə edir. Küləyin sürəti istiqamətin ardınca sürətin qiymətini ifadə edən iki rəqəmlə qeyd olunur: ifadə edən iki rəqəmlə qeyd olunur: 04MPS 04MPS - 4 - 4 metresmetres per per second second - 4 - 4 m/sm/s. 15КТ - 15 . 15КТ - 15 knots knots - 15 - 15 düyündüyün. 25КМН - 25 . 25КМН - 25 kilometreskilometres per hour per hour - 25 - 25 km/saatkm/saat..

Küləyin maksimal sürəti (şiddəti) onun orta sürətindən Küləyin maksimal sürəti (şiddəti) onun orta sürətindən 5 m/s və daha çox olduqda orta qiymətinə əlavə olaraq 5 m/s və daha çox olduqda orta qiymətinə əlavə olaraq göstərilir. Lazım gəldikdə şiddəttin orta qiymətdən 5 m/s-dən göstərilir. Lazım gəldikdə şiddəttin orta qiymətdən 5 m/s-dən az fərqlənən qiyməti də məlumata daxil edilə bilər.az fərqlənən qiyməti də məlumata daxil edilə bilər.Şiddətli külək “G” (gust) hərfinin köməyilə qeyd olunur. Şiddətli külək “G” (gust) hərfinin köməyilə qeyd olunur. 1805G10KT1805G10KT-- istiqamət istiqamət 180°, 180°, orta sürət orta sürət 0505 düyün düyün, , şiddəti şiddəti 10 10 düyündüyün..Həm sürəti, həm də istiqaməti dayanıqsız olan qasırğalı külək Həm sürəti, həm də istiqaməti dayanıqsız olan qasırğalı külək zamanı külək qrupunda dayanıqsız və atmosfer hadisələri zamanı külək qrupunda dayanıqsız və atmosfer hadisələri qrupunda SQ (squall) ixtisarı qeyd olunur. qrupunda SQ (squall) ixtisarı qeyd olunur. ::VRB19MPS VRB19MPS .... .... SQ SQ – – dayanıqsız istiqamətə malik, sürəti 19 dayanıqsız istiqamətə malik, sürəti 19 m/sm/s..

Şəlakət verilmiş aerodromda sürətin ölçü vahidi Şəlakət verilmiş aerodromda sürətin ölçü vahidi göstərilməklə 5 sıfırla qeyd olunur. göstərilməklə 5 sıfırla qeyd olunur. : 00000: 00000((MPS, KT, KMHMPS, KT, KMH) – ) – şəlakət şəlakət (CALM).(CALM).

55. Görünüş məsafəsi. Görünüş məsafəsi: : Kod sxemi: Kod sxemi: WW WW və ya və ya V1V1V1V1VV2V2V2V2V1V1V1V1VV2V2V2V2Metrlə 4 rəqəmlə qeyd olunur, məsələn: Metrlə 4 rəqəmlə qeyd olunur, məsələn: 0100 – 1000100 – 100 m m, 0600 – 600, 0600 – 600 m m, 1000 – 1000, 1000 – 1000 m m, , 2500 -25002500 -2500 m m, 9999 – 10000, 9999 – 10000 m m və daha çoxvə daha çox..Görünüş məsafəsi üzərində müşahidələr instrumental olaraq Görünüş məsafəsi üzərində müşahidələr instrumental olaraq və ya seçilmiş ya da quraşdırılmış gündüz və gecə oriyentirləri və ya seçilmiş ya da quraşdırılmış gündüz və gecə oriyentirləri üzrə aparılırüzrə aparılır

Enmə sistemi quraşdırılmış aerodromlarda görünüş Enmə sistemi quraşdırılmış aerodromlarda görünüş məsafəsi üzərində müşahidələr UEZ boyunca həyata keçirilir. məsafəsi üzərində müşahidələr UEZ boyunca həyata keçirilir. İnstrumental müşahidələr zamanı UEZ-in uzunluğundan asılı İnstrumental müşahidələr zamanı UEZ-in uzunluğundan asılı olaraq məlumata aşağıdakılar daxil edilirolaraq məlumata aşağıdakılar daxil edilir::aa)) UEZ-in uzunluğu 2000 m və az olduqda - görünüş UEZ-in uzunluğu 2000 m və az olduqda - görünüş məsafəsinin UEZ-in hər iki qurtaracağında ölçülmüş iki məsafəsinin UEZ-in hər iki qurtaracağında ölçülmüş iki qiymətindən ən kiçiyiqiymətindən ən kiçiyi;;

bb)) UEZ-in uzunluğu UEZ-in uzunluğu >2000 >2000 m olduqda - görünüş m olduqda - görünüş məsafəsinin işçi start və UEZ-in ortasında ölçülmüş iki məsafəsinin işçi start və UEZ-in ortasında ölçülmüş iki qiymətindən ən kiçiyi.qiymətindən ən kiçiyi.

OrtalaşdırmaOrtalaşdırma::- - METAR, SPECIMETAR, SPECI məlumatları üçün məlumatları üçün 10 dəq10 dəq., görünüş ., görünüş məsafəsi əhəmiyyətli dərəcədə qeyri-stabil olduqda məsafəsi əhəmiyyətli dərəcədə qeyri-stabil olduqda ortalaşdırma dövrü azalır. ortalaşdırma dövrü azalır. -- yerli müntəzəm və xüsusi məlumatlarda və HHT yerli müntəzəm və xüsusi məlumatlarda və HHT orqanlarında görünüş məsafəsi haqda məlumatın əks olunduğu orqanlarında görünüş məsafəsi haqda məlumatın əks olunduğu displeylərdə ortalaşdırma müddəti displeylərdə ortalaşdırma müddəti 1 dəq1 dəq..«Р» «Р» (plus, (plus, passedpassed)-)- hərhansı qiymətdən yuxarı. hərhansı qiymətdən yuxarı.«М»«М» -- hərhansı qiymətdən aşağı hərhansı qiymətdən aşağı

66.. UEZ-də görünüş məsafəsiUEZ-də görünüş məsafəsi. . Kod sxemi: RDrDr/VrVrVrVrKod sxemi: RDrDr/VrVrVrVr və ya və ya RDrDr/VrVrVrVrVVrVrVrVrRDrDr/VrVrVrVrVVrVrVrVr II

ОВИ, ОМИОВИ, ОМИ sistemindən istifadə olunan aerodromlarda sistemindən istifadə olunan aerodromlarda UEZ-də görünüş məsafəsi bilavasitə UEZ-də ölçülə bilmədiyi UEZ-də görünüş məsafəsi bilavasitə UEZ-də ölçülə bilmədiyi üçün, alatoran və gecə saatlarında görünüş məsafəsinin üçün, alatoran və gecə saatlarında görünüş məsafəsinin cihazlar vasitəsilə ölçülmüş 1500 m və daha az qiymətlərində cihazlar vasitəsilə ölçülmüş 1500 m və daha az qiymətlərində UEZ-də görünüş məsafəsini təyin etmək üçün müvafiq UEZ-də görünüş məsafəsini təyin etmək üçün müvafiq çevirmə cədvəllərindən istifadə olunur. çevirmə cədvəllərindən istifadə olunur.

UEZ-də görünüş məsafəsi 400 m-dən az olduqda UEZ-də görünüş məsafəsi 400 m-dən az olduqda görünüş məsafəsinin qiymətinin verilmə addımı 25 m, 400-görünüş məsafəsinin qiymətinin verilmə addımı 25 m, 400-800 m olduqda addım 50 m, 800 m-dən çox olduqda isə addım 800 m olduqda addım 50 m, 800 m-dən çox olduqda isə addım 100 m-ə bərabər olur.100 m-ə bərabər olur.

Addıma uyğun gəlməyən müşahidə olunmuş istənilən Addıma uyğun gəlməyən müşahidə olunmuş istənilən qiymət az olan addıma doğru yuvarlaqlaşdırılır. qiymət az olan addıma doğru yuvarlaqlaşdırılır.

R- runway- R- runway- fərqləndirici hərffərqləndirici hərfRR hərfindən sonra zolağın nömrəsi göstərilir hərfindən sonra zolağın nömrəsi göstərilir::R05- R05- ВПП 05ВПП 05R36 R36 - ВПП 36 . - ВПП 36 . Paralel zolaqlar olduqda aşağıdakı hrəflər Paralel zolaqlar olduqda aşağıdakı hrəflər əlavə olunur:əlavə olunur:R -right R -right - - sağsağL -left L -left - - solsolС С -central -central – – mərkəzmərkəzRR RR – – sağdan sağsağdan sağLL LL – – soldan solsoldan sol

UEZ işıqlarına əsasən görünüş məsafəsi UEZ işıqlarına əsasən görünüş məsafəsi -- RVR (runway RVR (runway visual range) visual range) metr qiymətləri iləmetr qiymətləri ilə: : R25L/1200 R25L/1200 – – 25 nomrəli sol 25 nomrəli sol UEZ-də görünüş məsafəsi 1200 m. UEZ-də görünüş məsafəsi 1200 m.

77.. Atmosfer hadisəsiAtmosfer hadisəsi..Kod sxemiKod sxemi: : WWWWİngilis adlarından alınmış iki hərfdən ibarət ixtisarlarlaİngilis adlarından alınmış iki hərfdən ibarət ixtisarlarla..Atmosfer hadisələrinin intensivliyi (Atmosfer hadisələrinin intensivliyi (+) +) heavy heavy ––güclü, güclü, (-) light – (-) light – zəif, zəif, --işarəsizişarəsiz- moderate – - moderate – mülayim işarələri ilə qeyd olunur. mülayim işarələri ilə qeyd olunur.

Yağıntıların intensivlik kriteriyalarıYağıntıların intensivlik kriteriyaları::--güclügüclü-- yağıntının növündən asılı olmayaraq görünüş məsafəsi 1000 m- yağıntının növündən asılı olmayaraq görünüş məsafəsi 1000 m-dən az olduqda;dən az olduqda;--zəifzəif- - görünüş məsafəsi görünüş məsafəsi 20002000 m-dən çox olduqda m-dən çox olduqda..Atmosfer hadisəsi aerodromdan 8 km məsafədə müşahidə olunarsa Atmosfer hadisəsi aerodromdan 8 km məsafədə müşahidə olunarsa məlumatda VC qeyd olunur, məsələnməlumatda VC qeyd olunur, məsələn::VCTS VCTS - - in vicinity thunderstorm in vicinity thunderstorm – – aerodrom yaxınlığında şimşək aerodrom yaxınlığında şimşək VCSS VCSS - - in vicinity sandstorm in vicinity sandstorm - - aerodrom yaxınlığında qum fırtınası və s.aerodrom yaxınlığında qum fırtınası və s.

Atmosfer hadisələri və onların qısa xülasəsi. Atmosfer hadisələri və onların qısa xülasəsi. 11) ) Aramsız yağıntılarAramsız yağıntılar..RA RA - - rain rain - - yağışyağış. . Laylı-topa buludlardan düşən, damcılarının Laylı-topa buludlardan düşən, damcılarının ölçüsü 0,5 mm-dən böyük olan maye yağıntı. ölçüsü 0,5 mm-dən böyük olan maye yağıntı. SN SN - - snow snow - - qarqar. . Müxtəlif formalı kristallar şəklində bərk Müxtəlif formalı kristallar şəklində bərk yağıntı. yağıntı. RASN RASN - - rain and snow rain and snow – – sulu qarsulu qar. . Müsbət və ya sıfır Müsbət və ya sıfır temperaturda müşahidə olunur. temperaturda müşahidə olunur. DZ DZ - - drizzle drizzle - - çiskinçiskin. . 0,5 mm-dən kiçik damcılara malik 0,5 mm-dən kiçik damcılara malik yağıntı olub, laylı buludlar və ya dumanda müşahidə olunur. yağıntı olub, laylı buludlar və ya dumanda müşahidə olunur.

SG SG - - snow grains snow grains – – qar dənələriqar dənələri. . Qar dənəcikləri Qar dənəcikləri şəklində bərk yağıntı.şəklində bərk yağıntı. РЕ РЕ -ice pellets -ice pellets – – buz yağışıbuz yağışı. . 1-3 mm ölçüyə malik 1-3 mm ölçüyə malik kiçik buz kürələri, yağışın mənfi temperatura malik kiçik buz kürələri, yağışın mənfi temperatura malik havanın aşağı hissəsindən keçdikdə formalaşır. havanın aşağı hissəsindən keçdikdə formalaşır. 1С - 1С - ice crystals, diamond dust ice crystals, diamond dust – – buz kristalları və ya buz kristalları və ya almaz tozu. Çox aşağı temperatur şəraitində aydın almaz tozu. Çox aşağı temperatur şəraitində aydın səmada və ya temperatur kskin düşdükdə havada səmada və ya temperatur kskin düşdükdə havada uçuşçan mm-dən kiçik ölçüyə malik kristallar. uçuşçan mm-dən kiçik ölçüyə malik kristallar. Verilmiş atmosfer hadisəsi görünüş məsafəsi 5000 m Verilmiş atmosfer hadisəsi görünüş məsafəsi 5000 m və daha az olduqda aviasiya hava məlumata daxil və daha az olduqda aviasiya hava məlumata daxil edilir. edilir.

2)2) Soyumuş havada formalaşan atmosfer hadisələri.Soyumuş havada formalaşan atmosfer hadisələri.

Mənfi temperaturda soyumuş havada su damcıları və su buxarı maye Mənfi temperaturda soyumuş havada su damcıları və su buxarı maye halında qalmağa davam edir. Kristallaşma (donma) buzun yaranması halında qalmağa davam edir. Kristallaşma (donma) buzun yaranması havadan soyuq olan səth üzərində baş verir. havadan soyuq olan səth üzərində baş verir. FZDZ FZDZ - - freezing drizzle freezing drizzle – – soyumuş çiskinsoyumuş çiskin. . Soyumuş kiçik damcılardan Soyumuş kiçik damcılardan ibarət olur. Bu atmosfer hadisəsi zamanı yerüstü hava təbəqəsində sırsıra ibarət olur. Bu atmosfer hadisəsi zamanı yerüstü hava təbəqəsində sırsıra və ya buz bağlama müşahidə olunur. və ya buz bağlama müşahidə olunur. FZRA FZRA - - freezing rain freezing rain – – soyumuş yağışsoyumuş yağış.. Soyumuş yağış damcılarından Soyumuş yağış damcılarından ibarət olur, onların donması bilavasitə yer səthində baş verir. Bu ibarət olur, onların donması bilavasitə yer səthində baş verir. Bu atmosfer hadisəsi zamanı buz bağlama müşahidə olunur. atmosfer hadisəsi zamanı buz bağlama müşahidə olunur. FZFG FZFG - - freezing fog freezing fog – – soyumuş dumansoyumuş duman. Состоит из переохлажденных . Состоит из переохлажденных капель во взвешенном состоянии, при температуре от 0° до -20°.капель во взвешенном состоянии, при температуре от 0° до -20°.

3)3) Yüksək rütubətliklə əlaqədar olan atmosfer hadisələri:Yüksək rütubətliklə əlaqədar olan atmosfer hadisələri:BR BR - - brume, mist brume, mist – – çənçən. . Havada maye və ya kristallik vəziyyətdə olan su Havada maye və ya kristallik vəziyyətdə olan su hissəcikləri hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi. Görünüş məsafəsi hissəcikləri hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi. Görünüş məsafəsi 1000 m-dən 5000 m-ə qədər olduqda aviasiya mereoməlumatlarına daxil 1000 m-dən 5000 m-ə qədər olduqda aviasiya mereoməlumatlarına daxil edilir. edilir. FG FG - - fog fog - - dumanduman. . Havada böyük miqdarda maye və ya kristallik Havada böyük miqdarda maye və ya kristallik vəziyyətdə olan su hissəcikləri hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi. vəziyyətdə olan su hissəcikləri hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi.

MIFG MIFG - - minimum fog minimum fog , , shallow fog shallow fog – – yerüstü dumanyerüstü duman. . Yer səthindən 2 m Yer səthindən 2 m hündürlüyə qədər yayılan duman. hündürlüyə qədər yayılan duman. BCFG BCFG - - broken covering fog pathes broken covering fog pathes –– duman parçaları duman parçaları ( (aerodromda ayrı-aerodromda ayrı-ayrı sahələrdəayrı sahələrdə). ). Bu deskriptor yalnız dumanla istifadə olunur və işçi Bu deskriptor yalnız dumanla istifadə olunur və işçi startda deyil aerodrom ərazisində duman parçalarının olmasına işarə startda deyil aerodrom ərazisində duman parçalarının olmasına işarə edir. edir.

4)4) Havada olan bərk hissəciklərlə əlaqədar atmosfer hadisələri.Havada olan bərk hissəciklərlə əlaqədar atmosfer hadisələri.FU FU - - fume, smoke fume, smoke - - tüstütüstü. . Havada olan natamam yanma hissəcikləri Havada olan natamam yanma hissəcikləri hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsihesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsiHZ HZ - - haze haze - - sissis. . Havada asılı vəziyyətdə olan kiçik toz, qum, sənaye Havada asılı vəziyyətdə olan kiçik toz, qum, sənaye tullantıları hesabına 75 % rütubətlikdə görünüş məsafəsinin pisləşməsi. tullantıları hesabına 75 % rütubətlikdə görünüş məsafəsinin pisləşməsi. SA SA - - sand sand - - qumqum. . Havada asılı vəziyyətdə qumun olması hesabına Havada asılı vəziyyətdə qumun olması hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi. görünüş məsafəsinin pisləşməsi. DU DU - - dust dust – – toztoz. . Havada asılı vəziyyətdə tozun olması hesabına görünüş Havada asılı vəziyyətdə tozun olması hesabına görünüş məsafəsinin pisləşməsi. məsafəsinin pisləşməsi. VA VA - - volcanic ash volcanic ash – – vulkan külüvulkan külü. . Görünüş məsafəsinin vulkan mənşəli Görünüş məsafəsinin vulkan mənşəli hissəciklər hesabına pisləşməsi.hissəciklər hesabına pisləşməsi.HadisələriHadisələri: : sis, tüstü, toz, qum görünüş məsafəsi 5000 m-dən az olduqda sis, tüstü, toz, qum görünüş məsafəsi 5000 m-dən az olduqda meteoməlumata daxil edilirlər. meteoməlumata daxil edilirlər.

5) Küləklə əlaqədar olan atmosfer hadisələri. 5) Küləklə əlaqədar olan atmosfer hadisələri. DRSA, DRDU, DRSN DRSA, DRDU, DRSN - - drifting sand, drifting dust, drifting snow drifting sand, drifting dust, drifting snow –– qum, toz və qarın 6 fut (2 m) hündürlüyə qaldırılması və ya qum, toz, qar qum, toz və qarın 6 fut (2 m) hündürlüyə qaldırılması və ya qum, toz, qar sovuruğu. sovuruğu. BLSA, BLDU, BLSN BLSA, BLDU, BLSN - - blowing sand, blowing dust, blowing snow blowing sand, blowing dust, blowing snow -- qum, toz və qarın 6 fut (2 m) və daha artıq hündürlüyə qaldırılması. qum, toz və qarın 6 fut (2 m) və daha artıq hündürlüyə qaldırılması. BLSN BLSN hadisəsi həm də alçaq çovğun da adlandırılır. hadisəsi həm də alçaq çovğun da adlandırılır. BLSA, BLDU BLSA, BLDU hadisələri görünüş məsafəsi 5000 m və daha az olduqda məlumata daxil hadisələri görünüş məsafəsi 5000 m və daha az olduqda məlumata daxil edilirlər. edilirlər. DS DS - - duststorm duststorm – – toz fırtınasıtoz fırtınası. . Görünüş məsafəsini əhəmiyyətli dərəcədə Görünüş məsafəsini əhəmiyyətli dərəcədə pisləşdirərək böyük miqdarda tozun güclü küləklə daşınması. pisləşdirərək böyük miqdarda tozun güclü küləklə daşınması. ППSS SS - - sandstorm sandstorm – – qum fırtınası – böyük miqdarda qumun güclü küləklə qum fırtınası – böyük miqdarda qumun güclü küləklə daşınması. daşınması. РО - РО - (pole (pole – – toz sütunutoz sütunu) ) dust devil, dust whirls dust devil, dust whirls – – toz burulğanıtoz burulğanı. . Havanın Havanın adətən sütun şəklində toz, qum və kiçik cismləri qaldıran burulğan adətən sütun şəklində toz, qum və kiçik cismləri qaldıran burulğan hərəkəti. Burulğanın diametri bir qayda olaraq, yüzlərlə metrə çatır. hərəkəti. Burulğanın diametri bir qayda olaraq, yüzlərlə metrə çatır.

FC FC - - funnel cloud funnel cloud – – qıfabənzər bulud, burağan. Onlarla metr diametrə qıfabənzər bulud, burağan. Onlarla metr diametrə malik burulğan. Topa-yağış buludundan enən axınla su və ya quru malik burulğan. Topa-yağış buludundan enən axınla su və ya quru səthindən qalxan axının birləşməsi nəticəsində yaranır.səthindən qalxan axının birləşməsi nəticəsində yaranır. Burağanda Burağanda hərəkət həm saat əqrəbi istiqamətinə həm də əksinə olmaqla sürəti 50-hərəkət həm saat əqrəbi istiqamətinə həm də əksinə olmaqla sürəti 50-100 m/s-yə çata bilir. Amerikada burağan tornado adlandırılır. Su 100 m/s-yə çata bilir. Amerikada burağan tornado adlandırılır. Su uzərində formalaşmış burağanuzərində formalaşmış burağan «water spout»«water spout» adlanır. adlanır. SQ SQ - - squall squall - - qasırğaqasırğa. . Sürət və istiqamətinin dəyişməsi ilə müşayət Sürət və istiqamətinin dəyişməsi ilə müşayət olunan küləyin qəfil dəyişməsi. Topa-yağış buludluğu, əksər hallarda isə olunan küləyin qəfil dəyişməsi. Topa-yağış buludluğu, əksər hallarda isə kəskin ifadə olunmuş soyuq cəbhə ilə əlaqədardır. Aviasiya meteoroloji kəskin ifadə olunmuş soyuq cəbhə ilə əlaqədardır. Aviasiya meteoroloji məlumatlarındabir dəqiqədən artıq müddətdə 16 düyündən (22 km/saat, məlumatlarındabir dəqiqədən artıq müddətdə 16 düyündən (22 km/saat, 8 m/s) az olmayan orta sürətə və 22 düyündən (44 km/saat, 11 m/s) az 8 m/s) az olmayan orta sürətə və 22 düyündən (44 km/saat, 11 m/s) az olmayan maksimal sürətə malik olduqda qeyd edilir. olmayan maksimal sürətə malik olduqda qeyd edilir.

6) Leysan yağıntılar. 6) Leysan yağıntılar. SH SH - - shower shower – – leysan leysan – – topa-yağış buludlarından düşən yağıntılar.topa-yağış buludlarından düşən yağıntılar. Qısa Qısa davamiyyət müddəti və damcıların ölçüsü ilə xarakterizə olunur. davamiyyət müddəti və damcıların ölçüsü ilə xarakterizə olunur. Leysanın intensivliyi müxtəlif ola bilir, buna görə də leysan yağıntılarda Leysanın intensivliyi müxtəlif ola bilir, buna görə də leysan yağıntılarda görünüş məsafəsi 50 m və 3000 m arasında tərəddüd edə bilir. görünüş məsafəsi 50 m və 3000 m arasında tərəddüd edə bilir. GR GR - - grain, hail grain, hail – – dolu –dolu – 5 millimetrdən böyük (bəzən 20sm-ə qədər) 5 millimetrdən böyük (bəzən 20sm-ə qədər) ölçüyə malik topa-yağış buludlarından düşən buz parçaları.ölçüyə malik topa-yağış buludlarından düşən buz parçaları.GS GS - - grain small, grain soft, and (or) snow pellets grain small, grain soft, and (or) snow pellets – – kiçik dolukiçik dolu, , buz və ya buz və ya qar dənələri – ölçüləri 5 mm-ə qədər olur. Qar dənəsi qar dənələri – ölçüləri 5 mm-ə qədər olur. Qar dənəsi –– 0°C 0°C temperaturda topa-yağış buludlarından düşən bərk qarabənzər nüvə temperaturda topa-yağış buludlarından düşən bərk qarabənzər nüvə şəklində yağıntılar. şəklində yağıntılar.

7) Şimşək 7) Şimşək ..Şimşək Şimşək – – kompleks atmosfer hadisəsi olub, buludla bulud kompleks atmosfer hadisəsi olub, buludla bulud arasında və ya buludla yer səthi arasında gurultu ilə müşayət arasında və ya buludla yer səthi arasında gurultu ilə müşayət olunan elektrik boşalmasıdır. olunan elektrik boşalmasıdır. TS TS - - thunderstorm thunderstorm – – quru şimşək quru şimşək ((10 dəqiqəlik dövr ərzində 10 dəqiqəlik dövr ərzində şimşək eşidilir, lakin yağıntı yoxdur) şimşək eşidilir, lakin yağıntı yoxdur) TSRA TSRA - - thunderstorm with rain thunderstorm with rain – – şimşək yağış iləşimşək yağış iləTSGS TSGS - - thunderstorm with grain small thunderstorm with grain small – – şimşək kiçik dolu ilə şimşək kiçik dolu ilə və s. və s.

88. Buludluq. Buludluq..Buludluğun müşahidə məlumatlarına instrumental və vizual Buludluğun müşahidə məlumatlarına instrumental və vizual yolla təyin olunmuş miqdarı, forma və aşağı sərhəddinin yolla təyin olunmuş miqdarı, forma və aşağı sərhəddinin hündürlüyü daxildir. Buludluğun miqdarı oktantla qeyd hündürlüyü daxildir. Buludluğun miqdarı oktantla qeyd olunur. Buludluq hava məlumatlarında aşağıdakı ixtisarlarla olunur. Buludluq hava məlumatlarında aşağıdakı ixtisarlarla kod şəklində qeyd olunurkod şəklində qeyd olunur::

-FEW-few--FEW-few-, , azaz, 1-2 , 1-2 oktantoktant..-SCT- -SCT- skattered skattered – – dağınıqdağınıq, 3-4 , 3-4 oktantoktant..-BKN- broken -BKN- broken - - əhəmiyyətliəhəmiyyətli, 5-7 , 5-7 oktantoktant..-OVC- overcast -OVC- overcast - - tamtam, 8 , 8 oktantoktant..-SKC-sky clear -SKC-sky clear - - aydınaydın..-NSC -NSC - - nil significant cloud nil significant cloud – – mühüm buludluq yoxdur.mühüm buludluq yoxdur.Duman və digər atmosfer hadisələrində səmanın vəziyyətini Duman və digər atmosfer hadisələrində səmanın vəziyyətini təyin etmək mümkün olmadıqda instrumental müşahidə təyin etmək mümkün olmadıqda instrumental müşahidə nəticələri nəticələri VV- vertical visibility-VV- vertical visibility- şaquli görünüş ixtisarından şaquli görünüş ixtisarından istifadə edilməklə ötürülür.istifadə edilməklə ötürülür.Buludluğun aşağı sərhəddinin hündürlüyünü 30 m (100 fut) Buludluğun aşağı sərhəddinin hündürlüyünü 30 m (100 fut) addımlarla göstərmək lazımdır. addımlarla göstərmək lazımdır. Buludluğun növü yalnız topa-yağış CB (cumulonimbus) və Buludluğun növü yalnız topa-yağış CB (cumulonimbus) və güclü-topa TCU (toweringgüclü-topa TCU (towering cumulus) cumulus) buludları olduqda qeyd buludları olduqda qeyd olunur. olunur.

99.. Əlverişli hava şəraitinin indikatoru Əlverişli hava şəraitinin indikatoru - - CAVOKCAVOK--CAVOKCAVOK ( (ceiling and visibility oceiling and visibility o''keykey) ) aerodrom ərazisində aşağıdakı aerodrom ərazisində aşağıdakı hava şəraiti müşahidə olunduqda qeyd olunurhava şəraiti müşahidə olunduqda qeyd olunur: : -- görünüş məsafəsi 10 km və daha artıq; görünüş məsafəsi 10 km və daha artıq;-- buludluğun aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 və daha artıq və ya buludluğun aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 və daha artıq və ya MTH-dən (minimal təhlükəsiz hündürlük) ;MTH-dən (minimal təhlükəsiz hündürlük) ;-- istənilən hündürlükdə topa-yağış buludluğu və aşağıda adları qeyd istənilən hündürlükdə topa-yağış buludluğu və aşağıda adları qeyd olunan atmosfer hadisələri müşahidə olunmursaolunan atmosfer hadisələri müşahidə olunmursa: : şimşək, toz və ya qum şimşək, toz və ya qum fırtınası, yerüstü duman, qar, toz və ya qum sovuruğu. fırtınası, yerüstü duman, qar, toz və ya qum sovuruğu. 1010. Havanın temperaturu və şeh nöqtəsi . Havanın temperaturu və şeh nöqtəsi kod sxemikod sxemi: (: (MM))TTTT/(/(MM))TdTdTdTdhavanın temperaturu və şeh nöqtəsi Selsi dərəcələri ilə tam qiymətə havanın temperaturu və şeh nöqtəsi Selsi dərəcələri ilə tam qiymətə qədər yuvarlaqlaşdırılaraq ötürülür, məsələn, 5,8°C temperatur 06 kimi qədər yuvarlaqlaşdırılaraq ötürülür, məsələn, 5,8°C temperatur 06 kimi qeyd olunur,10,2°C temperatur 10 kimi qeyd olunur və s. qeyd olunur,10,2°C temperatur 10 kimi qeyd olunur və s.

1111. . TəzyiqTəzyiq..Kod sxemiKod sxemi: : QPhPhPhPhQPhPhPhPh, , AphPhPhPhAphPhPhPh..Meteoməlumatlarda standart atmosfer üçün dəniz səviyyəsinə gətirilmiş Meteoməlumatlarda standart atmosfer üçün dəniz səviyyəsinə gətirilmiş təzyiq hektopaskallarla qeyd olunur – QNH.təzyiq hektopaskallarla qeyd olunur – QNH. Aerodrom səviyyəsində Aerodrom səviyyəsində təzyiq ekipajın sorğusuna əsasən verilir və ya hava məlumatına RMK təzyiq ekipajın sorğusuna əsasən verilir və ya hava məlumatına RMK qrupunda daxil edilir. qrupunda daxil edilir. Təzyiq millimetr civə sütunu (mm c.s) və ya düym civə sütunu ilə Təzyiq millimetr civə sütunu (mm c.s) və ya düym civə sütunu ilə ((inches of Mercuryinches of Mercury)) ölçülür. Məlumatda hektopaskal və ya düym ilə ölçülür. Məlumatda hektopaskal və ya düym ilə ötürülür. ötürülür. Təzyiq vahidləri arasında əlaqə:Təzyiq vahidləri arasında əlaqə:: 1 : 1 mm c.smm c.s. = 1,333 . = 1,333 mmb mmb ((hPahPa));; 1 1 hPahPa= 0,75 = 0,75 mm c.s.; mm c.s.; 1 1 düymdüym ( (inchesinches) - 25,4 ) - 25,4 mm c.smm c.s. = 2,54 . = 2,54 smsm. . Millibar və ya hektopaskalla ötürülmüş təzyiq məlumata Q Millibar və ya hektopaskalla ötürülmüş təzyiq məlumata Q ((QNHQNH) hərfi ) hərfi ilə daxil edilir, düym ilə ötürüldükdə isə A ilə daxil edilir, düym ilə ötürüldükdə isə A ((AltimeterAltimeter--setting setting – – hündürlük ölçənhündürlük ölçən)) hərfi ilə daxil edilir. Məsələn hərfi ilə daxil edilir. Məsələn: : QQ09920992==QNHQNH=992 =992 hPahPa, , QQ10001000==QNHQNH-1000 -1000 hPahPa, А2907, А2907==QNHQNH- 29,07 - 29,07 inches inches ((düymdüym), ), А3100 А3100 ==QNHQNH-31,00 -31,00 inchesinches..

- - AUTOAUTO məlumatlarında məlumatlarında--Ötürücülərin görünüş məsafəsinin istiqamətə görə dəyişmələrini verməsi Ötürücülərin görünüş məsafəsinin istiqamətə görə dəyişmələrini verməsi mümkün olmayan şəkildə yerləşdikdə avtomatlaşdırılmış mümkün olmayan şəkildə yerləşdikdə avtomatlaşdırılmış METARMETAR, , SPECI SPECI məlumatlarındagörünüş məsafəsinin qiymətinin əvəzinə NVD məlumatlarındagörünüş məsafəsinin qiymətinin əvəzinə NVD ixtisarı qeyd olunur. ixtisarı qeyd olunur. Avtomatlaşdırılmış sistem yağıntının növünü təyin edə bilmədikdə UP Avtomatlaşdırılmış sistem yağıntının növünü təyin edə bilmədikdə UP ixtisarından istifadə olunur.ixtisarından istifadə olunur.Avtomatlaşdırılmış sistemdə müşahidə zamanı buludluğun növünü təyin Avtomatlaşdırılmış sistemdə müşahidə zamanı buludluğun növünü təyin etmək mümkün olmadıqda hər bir qrupda buludluğun tipinin yerində /// etmək mümkün olmadıqda hər bir qrupda buludluğun tipinin yerində /// qeyd olunur. qeyd olunur. Avtomatlaşdırılmış sistem bulud təyin etmədikdə məlumatda NCD Avtomatlaşdırılmış sistem bulud təyin etmədikdə məlumatda NCD abbreviaturasından istifaə olunur. abbreviaturasından istifaə olunur. Avtomatlaşdırılmış sistem yağıntının tipini müəyyən edə bilmədikdə Avtomatlaşdırılmış sistem yağıntının tipini müəyyən edə bilmədikdə yaxın keçmiş zamandakı yağıntı tipinə uyğun olaraq REUP ixtisarından yaxın keçmiş zamandakı yağıntı tipinə uyğun olaraq REUP ixtisarından istifadə edilir. istifadə edilir.

1212.. Əlavə məlumatƏlavə məlumatYerli müntəzəm və xüsusi hava məlumatları və Yerli müntəzəm və xüsusi hava məlumatları və METAR METAR , , SPECI SPECI məlumatlarına aşağıda sadalanan yaxın keçmiş məlumatlarına aşağıda sadalanan yaxın keçmiş zamanda baş vermiş atmosfer hadisələri haqda məlumat da zamanda baş vermiş atmosfer hadisələri haqda məlumat da daxil edilməlidir, başqa sözlə desək, müşahidə anında deyil, daxil edilməlidir, başqa sözlə desək, müşahidə anında deyil, sonuncu buraxılmış hava məlumatından sonra aerodrom sonuncu buraxılmış hava məlumatından sonra aerodrom ərazisində müşahidə olunmuş atmosfer hadisəsi haqda əlavə ərazisində müşahidə olunmuş atmosfer hadisəsi haqda əlavə məlumatda qeyd edilməlidir:məlumatda qeyd edilməlidir:bu halda atmosfer hadisəsi RE – recent – ixtisarından istifadə bu halda atmosfer hadisəsi RE – recent – ixtisarından istifadə edilməklə “yaxın keçmiş” hadisə adlanır. Məsələnedilməklə “yaxın keçmiş” hadisə adlanır. Məsələn: : REFZDZ REFZDZ - - recent freezing drizzle recent freezing drizzle – – yaxın keçmiz zamanda müşahidə yaxın keçmiz zamanda müşahidə olunmuş çiskin, olunmuş çiskin, RETSRA RETSRA --recent thunderstorm with rain recent thunderstorm with rain - - yaxın keçmiz zamanda müşahidə olunmuş yağış ilə şimşək yaxın keçmiz zamanda müşahidə olunmuş yağış ilə şimşək недавняя гроза с дождем, недавняя гроза с дождем, RESS RESS - - recent sandstorm recent sandstorm - - yaxın yaxın keçmiz zamanda müşahidə olunmuş qum firtinası və s. keçmiz zamanda müşahidə olunmuş qum firtinası və s.

1313. TREND tipli proqnoz. TREND tipli proqnozKod sxemiKod sxemi: : TREND FCSTTREND FCSTMüşahidə vaxtından iki saat sonrakı dövr üçün tərtib olunur. Müşahidə vaxtından iki saat sonrakı dövr üçün tərtib olunur. Meteoelementlərin dəyişmə dövrü 2 saatdan az olur və əlavə Meteoelementlərin dəyişmə dövrü 2 saatdan az olur və əlavə olaraq hava məlumatında qeyd edilir. Proqnoz aşağıdakı olaraq hava məlumatında qeyd edilir. Proqnoz aşağıdakı qrupları əhatə edə bilər:qrupları əhatə edə bilər:aa)) hava şəraitinin dəyişməsihava şəraitinin dəyişməsibb)) meteoelementlərin dəyişmə vaxtınımeteoelementlərin dəyişmə vaxtınıcc)) küləkküləkdd)) görünüş məsafəsigörünüş məsafəsiee)) atmosfer hadisəsi atmosfer hadisəsi ff)) buludluqbuludluq

aa) ) Hava şəraitinin dəyişməsi aşağıdakı ixtisarlarla göstərilirHava şəraitinin dəyişməsi aşağıdakı ixtisarlarla göstərilir::BECMG BECMG - - becoming becoming – – tədricən – meteoelementin qiymətinin müəyyən tədricən – meteoelementin qiymətinin müəyyən dövr ərzində tədricən dəyişəcəyi ehtimal edilirdövr ərzində tədricən dəyişəcəyi ehtimal edilir..TEMPO TEMPO - - temporary temporary – – arabir arabir – – proqnozun əsas hissəsi fonunda proqnozun əsas hissəsi fonunda meteoelementlərin qiymətlərinin arabir dəyişəcəyi ehtimal edilir.meteoelementlərin qiymətlərinin arabir dəyişəcəyi ehtimal edilir. Hər bir dəyişkənlik bir saatdan az davam edə bilər, bütün dəyişikliklərin Hər bir dəyişkənlik bir saatdan az davam edə bilər, bütün dəyişikliklərin cəmi proqnozun fəaliyyət dövrünün yarısından az hissəsini cəmi proqnozun fəaliyyət dövrünün yarısından az hissəsini əhatəetməlidir. əhatəetməlidir. NOSIG NOSIG - по - по significant change significant change - - əhəmiyyətli dəyişiklik gözlənilmir – əhəmiyyətli dəyişiklik gözlənilmir – meteoelementlərin faktiki hava məlumatında göstərilən qiymətlərinin meteoelementlərin faktiki hava məlumatında göstərilən qiymətlərinin yaxın iki saat ərzində saxlanılması gözlənilir. yaxın iki saat ərzində saxlanılması gözlənilir. bb)) meteoelementlərin dəyişmə vaxtlarının əlavə ifadə vasitələrimeteoelementlərin dəyişmə vaxtlarının əlavə ifadə vasitələri::FM FM - - from from - - -dan, -dən -dan, -dən - - dəyişiklik dövrünün başlanmasını ifadə edirdəyişiklik dövrünün başlanmasını ifadə edir..TL TL - - till till – – qədər qədər – – dəyişiklik dövrünün bitməsini ifadə edirdəyişiklik dövrünün bitməsini ifadə edir. . AT AT - - at at -- -da, -də -da, -də - - dəyişikliyin baş verəcəyi müəyyən vaxti ifadə edirdəyişikliyin baş verəcəyi müəyyən vaxti ifadə edir..

cc)) külək, faktiki hava teleqramında olduğu kimi ötürülür.külək, faktiki hava teleqramında olduğu kimi ötürülür. dd)) görünüş məsafəsi bir qrup ilə gözlənilən minimal qiyməti görünüş məsafəsi bir qrup ilə gözlənilən minimal qiyməti göstərilməklə ötürülür.göstərilməklə ötürülür. ee)) Atmosfer hadisələri METAR kodunda olduğu kimi ötürülürAtmosfer hadisələri METAR kodunda olduğu kimi ötürülür..Atmosfer hadisəsi qrupunun yerində NSAtmosfer hadisəsi qrupunun yerində NSWW istifadə olunarsa - istifadə olunarsa - NSW NSW - по - по significant weather significant weather – – təhlükəli atmosfer hadisələri bitəcəkdir.təhlükəli atmosfer hadisələri bitəcəkdir.ff)) buludluq faktiki hava məlumatı teleqramında olduğu kimi buludluq faktiki hava məlumatı teleqramında olduğu kimi ötürülürötürülür. . Bulubluq qrupunun əvəzinə aşağıdakılardan istifadə edilə bilərBulubluq qrupunun əvəzinə aşağıdakılardan istifadə edilə bilər::SKC SKC - - sky clear sky clear ~ ~ aydın səma gözlənildikdəaydın səma gözlənildikdə..NSC NSC - по - по significant clouds significant clouds – – təhlükəli buludluğun yuyulması təhlükəli buludluğun yuyulması gözlənildikdə gözlənildikdə ((topa-yağış və gümbəzşəkilli güclü topa buludlar və 1500 topa-yağış və gümbəzşəkilli güclü topa buludlar və 1500 m-dən aşağı buludlum-dən aşağı buludlu))

RMKRMK qrupu qrupu::--QBBQBB- - buludluğun aşağı sərhəddinin dəqiqləşdirilmiş qiyməti və ya buludluğun aşağı sərhəddinin dəqiqləşdirilmiş qiyməti və ya şaquli görünüş məsafəsi. Buludluğun aşağı sərhəddi 150 m və daha az şaquli görünüş məsafəsi. Buludluğun aşağı sərhəddi 150 m və daha az olduqda məlumata daxil edilir.olduqda məlumata daxil edilir. Məlumatda metrlə ifadə olunurMəlumatda metrlə ifadə olunur..Например: Например: QBBQBB110- уточненная н/г облаков 110 м.110- уточненная н/г облаков 110 м.

1155.. UEZ-in vəziyyəti - UEZ-in vəziyyəti - DrDrErCrererBrBr sxemində DrDrErCrererBrBr sxemində DrDriuiMDrDriuiM 57 – 57 – UEZ-in nömrəsiUEZ-in nömrəsi. . Sağ zolağın nömrəsini ifadə Sağ zolağın nömrəsini ifadə etnək üçün 50 vahid artırılır, məsələnetnək üçün 50 vahid artırılır, məsələn::07 – 0707 – 07 UEZ UEZ57 – 57 – sağ 0sağ 07 7 UEZUEZ28 – 2828 – 28 UEZ UEZ78 – 78 – sağ sağ 2828 UEZ UEZ və s.və s.88 88 və və 99 99 rəqəmləri ilə aşağıdakılar ifadə olunurrəqəmləri ilə aşağıdakılar ifadə olunur::88 – 88 – bütün zolaqlar üçn məlumatbütün zolaqlar üçn məlumat99 – 99 – öncəki məlumatın təkrarlanmasıöncəki məlumatın təkrarlanması

TAF, GAMET, SIGMET, TAF, GAMET, SIGMET, AIRMETAIRMET proqnostik məlumatı proqnostik məlumatı

Aerodrom üzrə hava proqnozları Beynəlxalq Meteorologiya Aerodrom üzrə hava proqnozları Beynəlxalq Meteorologiya Təşkilatının təsis etdiyi TAF kodu formasında hər 6 saatdan bir (hər 3 Təşkilatının təsis etdiyi TAF kodu formasında hər 6 saatdan bir (hər 3 saatdan bir) tərtib olunur. Proqnoz fəaliyyət dövrünün başlamasından 1 saatdan bir) tərtib olunur. Proqnoz fəaliyyət dövrünün başlamasından 1 saat əvvəl tərtib olunub buraxılmalıdır. Proqnoz müəyyən zaman kəsiyi saat əvvəl tərtib olunub buraxılmalıdır. Proqnoz müəyyən zaman kəsiyi üçün aerodrom ərazisində gözlənilən meteşərait haqda məlumatı özündə üçün aerodrom ərazisində gözlənilən meteşərait haqda məlumatı özündə cəmləyir. proqnozlaşdırılan elementlər zaman və fəza daxilində böyük cəmləyir. proqnozlaşdırılan elementlər zaman və fəza daxilində böyük dəyişkənliyə malik olduğu üçün, həmçinin proqnoz metodlarının dəyişkənliyə malik olduğu üçün, həmçinin proqnoz metodlarının mükəmməl olmamasını nəzərə alaraq aviasiya hava proqnozlarının mükəmməl olmamasını nəzərə alaraq aviasiya hava proqnozlarının istifadəçiləri proqnozda götərilən istənilən meteoelementin konkret istifadəçiləri proqnozda götərilən istənilən meteoelementin konkret qiymətini həmin elementin proqnozun fəaliyyət dövründə ən ehtimal qiymətini həmin elementin proqnozun fəaliyyət dövründə ən ehtimal edilən qiyməti kimi nəzərdən keçirməlidir. edilən qiyməti kimi nəzərdən keçirməlidir.

Lazım gəldikdə öncə buraxılmış aerodrom üzrə hava proqnozuna Lazım gəldikdə öncə buraxılmış aerodrom üzrə hava proqnozuna korrektivlər tərtib edilir.korrektivlər tərtib edilir.

(TAF - TERNINAL AERODROME FORECAST)KODUN SXEMİ 1) (TAF) 2)CCCC 3)(YYGGggZ)

4)Y1Y1G1G1G2G2/YYGGGG 5)dddff(Gfgfg)

6)VVVV 7)W’W’ 8)NsNsNsNshshshs или VVhshshs

9)(CAVOK) 10)(TTfTf/GfGfZ) 11)(6Ichi hi hitL)

12)(5B hb hb hb tL) 13)(PROB C2 C2 GGGeGe)

14)TTTTT GGGeGe или TTGG

Qeyd:1. TAF kodu ilə yalnız aerodrom üzrə hava proqnozu kodlaşdırılır.2. TAF kodunun adı hava məlumatının əvvəlində verilməlidir. Bülletendə bir neçə məlumat birləşmiş olarsa, TAF kodunun adı büllüten mətninin yalnız birinci sətrində göstərilir. FC - forecast – 12 saatdan az olan dövr üçün tərtib olunmuş hava proqnozunun fərqləndirici hərfləri. Proqnozun fəaliyyət dövrü 12 saatdan çox olarsa FT ixtisarından istifadə olunur. YY – ayın tarixi.GGgg – məlumatın ötürülmə vaxtı (UTC saat və dəqiqələri ilə).Z – vaxtın fərqləndirici hərfi.Y1Y1- ayın tarixi,G1G1G2G2 proqnozun fəaliyyət dövrünün başlama vaxtı.YY- ayın tarixi, GGGG- proqnozun fəaliyyət dövrünün bitmə vaxtı.

3. Proqnozlaşdırılan hava şəraitində külək, görünüş məsafəsi, atmosfer hadisələri, və buludluq haqda tam məlumat verilməlidir.4. Kod qrupları bərabər sayda işarələrdən ibarət olmurlar. Əgər bu və ya digər element proqnozlaşdırılmazsa muvafiq qrup və ya onun hər hansı bir hissəsi məlumatda qeyd edilmir. Hava şəraitinin dəqiqləşdirilməsi üçün aşağıdakı ixtisarlardan istifadə olunur:SKC – aydın səmaNSC - əhəmiyyətli buludluluq yoxdurNSW – təklükəli atmosfer hadisəsi yoxdur (atmosfer hadisələrinin qurtarması)5. Məlumatda ayrı ayrı qruplarhər birinin aydınlaşdırılmasına müvafiq olaraq təkrarlana bilər.

TAF KODUNUN MÜXTƏLİF QRUPLARININ MƏZMUNU1. TAF Meteoməlumatın tipiTAF – Aerodrom üzrə hava proqnozunun kodunun adıAerodrom üzrə dəqiqləşdirilmiş hava proqnozu TAF AMD ilə ifadə olunur və ilkin TAF proqnozunun bütün fəaliyyət dövrünü əhatə edir.2. СССС – Aerodromun yerləşmə göstəricisiСССС – aerodromun hava məlumatında qeyd edilən beynəlxalq dördhərifli adı.3. YYGGggZ Proqnozun buraxılma vaxtı.Aerodrom üzrə hava proqnozları proqnozun fəaliyyət dövrünə ən az 1 saat qalmış tərtib olunmalıdırlar. YY - tarix,GGgg – proqnozun UTC ilə tərtib olunma vaxti (saat və dəqiqə),Z – fərqləndirici hərf.

4. Y1Y1 G1G1G2G2 Proqnozun fəaliyyət müddəti (UTC vaxtı)

Y1Y1 – proqnozun fəaliyyətə başlama tarixi,G1G1G2G2 – proqnozun fəaliyyət dövrünün başlama saatı,

YY- proqnozun fəaliyyət dövrünün bitmə tarixi,GGGG – proqnozun fəaliyyət dövrünün bitmə saatı5. dddff(Gfgfg) Yer səthində küləkproqnozlaşdırılan külək METAR kodunda olduğu kimi kodlaşdırılır.6. VVVV Yer səthində üfüqi görünüş məsafəsiAerodrom ərazisində görünüş məsafəsinin minimal qiyməti metrlə proqnozlaşdırılır.Kodlaşdırma qaydası METAR kodunda olduğu kimidir.Qeyd. Hal-hazırda UEZ-də görünüş məsafəsinin proqnozlaşdırmaq mümkün deyildir. 7. W’W’ Xüsusi atmosfer hadisələriProqnozlaşdırılan xüsusi atmosfer hadisələri METAR kodunda olduğu kimi kodlaşdırılır.

8. NsNsNsNshshshs və ya VVhshshs – Buludluq və ya şaquli görünüşBludluğun proqnozlaşdırılan miqdarı və aşağı sərhəddinin hündürlüyü və ya şaquli görünüş METAR kodunda olduğu kimi kodlaşdırılır.9. CAVOK Əlverişli hava şəraitinin indikatoruaşağıdakı hava şəraiti gözlənildikdə 6,7,8 –ci qrupların əvəzinə məlumata daxil edilir:- görünüş məsafəsi 10 km və daha çox olduqda;- buludluğun aşağı sərhəddinin hündürlüyü 1500 m və daha çox olduqda, topa-yağış buludu olmadıqda;- şimşək, yağıntı, yerüstü duman, toz və ya qum fırtınası, sovuruq (qar və ya qum) müşahidə olunmadıqda.

10. TTfTf/GfGfZ havanın temperaturunun proqnozu.T - temperature – temperaturun fərqləndirici hərfi.TfTf – havanın proqnozlaşdırılan temperaturu, Selsi dərəcələri ilə. Mənfi temperatur proqnoz edilərsə temperaturun qiyməti qarşısında M hərfi qeyd olunur. YY – ayın tarixi GfGf – proqnozlaşdırılan temperaturun vaxtı (UTC vaxtı ilə).Z – vaxtın fərqləndirici hərfi.Qrup bir neçə dəfə təkrarlana bilər.Məsələn: T01/151200Z – ayın 15-də, 1saat 12.00-da müsbət 1° temperatur gözlənilir.11. 6Ichi hi hitL Buzbağlamanın proqnozu.12. 5B hb hb hb tL Turbulentliyin proqnozu.

13. PROB C2 C2 GGGeGe atmosfer elementi və ya hadisəsinin baş

vermə ehtimalı.PROB - probability - ehtimalC2C2 – ehtimalın qiyməti. Yalnız 30 və ya 40 % ilə qeyd olunurGGGeGe – ehtimal olunan dəyişikliyin baş vermə dövrü (UTC vaxtı ilə saatlarla)PROBC2C2 GGGeGe qrupu bilavasitə ehtimal edilən elementin (elementlərin) qarşısında qeyd olunmalıdır.Ehtimalın qeyd olunması həmçinin hava şəraitinin müvəqqəti dəyişkənliklərinə də aid edilə bilər. Bu halda PROBC2C2 bilavasitə TEMPOqrupunun qarşısına keçir, GGGeGe qrupu isə ondan sonra qeyd olunur. Məsələn, PROB30 TEMPO 151200/151600 ....

14. TTTTT YYGGGeGe/YYGGGeGe və ya TTGG meteoroloji şəraitin dəyişməsi.Qrup meteoşəraitin proqnozlaşdırılan dəyişikliyinin xarakterinin göstəricisi (TTTTT) ilə başlayır.Göstərici qismində aşağıdakı kod sözlərdən istifadə olunur:BECMG - becoming – tədricən – meteoşəraitin sabit dəyişməsi gözlənildikdə istifadə olunur, belə ki, bu zaman xüsusi sərhəd kriteriyaları müntəzəm və ya qeyri-müntəzəm olaraq dəyişəcəkdir. BECMG istifadə olunduqda nəzərə almaq lazımdır ki, hava şəraitinin pisləşməsi dəyişmə dövrünün əvvəlində başlayacaq və daha sonra davam edəcəkdir. Hava şəraitinin yaxşılaşması isə dəyişmə dövrünün sonunda başlayıb və daha sonra davam edəcəkdir. Bütün bunlar növbəti sabit dəyişkənlik qrupuna qədər, ya da FM və ya proqnozun fəaliyyət dövrünün sonuna qədər saxlanılır.

TEMPO - temporary – arabir – meteoşəraitin arabir dəyişməsi gözlənildikdə, belə ki, dəyişikliklər xüsusi sərhəd kriteriyalarına çatmalı və ya artıq olmalıdırlar və dəyişikliyin davamiyyəti hər bir halda bir saatdan az olmalıdır, kəmiyyət etibarı ilə isə proqnoz dövrünün yarıdan az hissəsini əhatə etməlidir. YYGGGeGe/YYGGGeGe- dəyişikliyin gözlənildiyi zaman kəsiyi. Ayın tarixi və saat.TTYYGG - proqnozun fəaliyyəti dövründə hər hansı GG aralıq zamanında hava şəraitinin əhəmiyyətli dəyişikliyi gözlənilərsə, proqnozu iki və daha artıq sərbəst hissələrə bölmək lazım gəldikdə istifadə olunur. ТТ bu qrupda hərflərlə kodlaşdırılır. FM - from - danYYGG – tarix və UTC vaxtı (saatlarla)FMYYGGGG qrupundan istifadə olunduqda bu qrupa qədər proqnozlaşdırılan hava şəraiti bütünlüklə ondan sonra proqnoz edilən şəraitlə əvəz olunur.

SIGMET – OBS AND FCST ixtisarlarından istifadə etməklə meteoroloji müşahidə orqanı tərəfindən tərtib olunan qısa məlumatdır. OBS – məlumat faktiki (OBS-observe) və FCST – proqnostik (FCST-forecast) hesab olunur. Bəzi hallarda vaxt UTC saatı və dəqiqələri ilə ifadə oluna bilər: OBS АТ0930 – uçuşun təhlükəsizliyinə təsir edə biəcək atmosfer hadisəsi saat 9:30-da müşahidə olunmuşdur.

SIGMET məlumatı teleqraf əlaqə kanalı , həmçinin regional razılaşma olduqda VOLMET vasitəsilə ötürülə bilər.

GAMET – aşağı hündürlüklərdə uçuş məlumat rayonu və ya onun subrayonu üçün ixtisarlarla açıq mətn şəklində meteoroloji orqan tərəfindən tərtib olunan zonal proqnozdur.

AIRMET məlumatı ixtisarlarla açıq mətn şəklində 3000 m-dən aşağı uçuş marşrutu üzrə faktiki və/və ya gözlənilən atmosfer hadisələri, həmçinin onların zaman və fəza daxilində evolyusiyası haqda qısa məlumatdır.

Uçuşların meteoroloji Uçuşların meteoroloji təminatıtəminatı

Təyyarənin ekipajı uçuşdan qabaq və uçuş zamanı meteoroloji məlumatla təmin olunur. Bu məlumat uçuş marşrutunun hündürlüyünə, coğrafi uzunluğuna və uçuş vaxtına müvafiq olmalıdır.

Uçuşların meteoroloji təminatı sutkalıq uçuş planına, uçuş vaxtından 3 saat gec olmamaq şərti ilə əlavə sifarişə əsasən həyata keçirilir. Təyyarə ekipajının uçuş öncəsi meteoroloji hazırlığı ekipajın sərbəst olaraq meteoroloji şəraiti araşdırması və lazım gəldikdə sinoptikin konsultasiyasını özündə cəmləyir.

Ekipajın uçuş öncəsi sərbəst hazırlığı zamanı (БРИФИНГ) aşağıdakı məlumatlardan istifadə olunur:- aerodromlar üzrə müntəzəm və xüsusi məlumatlar, hava proqnozu;- uçuş aerodromu, marşrut və rayonu üzrə xəbərdarlıqlar; SIGMET, AIRMET məlumatı;- təyyarələrdən ötürülmüş məlumat;- təhlükəli atmosfer hadisələri və hündürlüklər üzrə külək və temperaturun cari və proqnostik xəritələri;- MRL məlumatı;- meteopeyklərdən alınmış şəkillər. Təlimat və/və ya konsultasiya aerodrom üzrə meteoroloji orqan tərəfindən təmin olunur və ekipaj üzvlərinin və ya uçuşların həyata keçirilməsi ilə əlaqədar digər orqanların sorğusu uzrə keçirilir.

Konsultasiya zamanı ekipaja aşağıdakılar xəbər verilir:a) birinci eniş aerodromu və ya marşrut (rayon) üzrə sonuncu aerodroma qədər sinoptik şəraitin xarakteri;b) hündürlüklər üzrə külək, temperatur, tropopauzanın hündürlüyü və maksimal külək haqda cari və proqnostik məlumat;c) uçuş marşrutu üzrə faktiki və gözlənilən təhlukəli atmosfer hadisələri və şırnaq axınları haqda məlumat;ç) uçuş, enmə və ehtiyat aerodromlarında faktiki və gözlənilən hava haqqında məlumat;d) ekipajın tələbi ilə digər mövcud meteoroloji məlumatlar.