Lazar Miladinovi Staklo

Lazar Miladinovi Staklo

Univrzitt u KrguvcuFkultt inenjerskih nauka u Krguvcu

SEMINARSKI RADiz MATERIJALA u urbanom inenjerstvu

Tema: Staklo

Profesor: dr Dragan Adamovi, red.prof. Student: Lazar Miladinovi 910/2014

Krguvc, maj 2015.Sadraj:

1.Uvod.........................................................................................................................3

2. Sastav, osobine i proizvodnja stakla...................................................................4

3. Vrste i upotreba stakla..........................................................................................6

4. Sastav nekih najeih vrsta stakla....................................................................9

5. Reciklaa stakla.....................................................................................................10

6. Istorija stakla..........................................................................................................11

6.1. Stari vek....................................................................................................11

6.2. Srednji vek................................................................................................11

6.3.Novi vek.....................................................................................................12

7.Zakljuak..................................................................................................................13

8.Literatura..................................................................................................................14

1.Uvod

Staklo je vrst kompaktan i amorfan materijal (amorfan nema kristalnu strukturu), dobija se topljenjem organskih i neorganskih supstanci, hlaenjem i uvrivanjem. Osnovne sirovine za proizvodnju stakla su: kvarcni pesak, prisutan 60-70%, jedinjenja gvoa 0,01 0,02% krenjak (CaCO3) alkalije, baze, ne obine ve, natrijum karbonat, natrijum sulfat. Stakleni otpaci, kr.

Stakleni kr (slika 1.) valja takoe ubrojiti u sirovine za proizvodnju stakla. Osim to se time gubici u pogonu zbog slomljenog i otpadnog stakla svode na minimum, stakleni kr bitno olakava topljenje sirovinske smese, pa smanjuje utroak toplote za zagrevanje pei. Zbog toga je ukupni udeo staklenog kra u smei za topljenje velik (20-30%, a u smei lako topljivog stakla ak i do 60-70%). Fabrika stakla najlake radi sa vlastitim krom poznatog porekla i sastava, jer se samo stakla istog ili vrlo slinog sastava lako zajedno tope i daju homogen proizvod.Strani stakleni kr, tj. upotrebljeno i odbaeno staklo, nastoji se nakon temeljitog isenja i homogeniziranja ponovno ukljuiti u proizvodnju.

Slika1.Granuliran stakleni kr

Pomone sirovine za proizvodnju stakla su: Sredstva za bistrenje Koriste se sa ciljem da se dobije bezbojno staklo, na visokim temperaturama se razlau i odvajaju primese. Koriste se alitra, arsenik. Sredstva za zamuenje, Postoji vie naina zamuivanja. Koriste se arsen, oksidi kalaja, fosfati. Koristi se za mlene sijalice, mleno i mutno staklo. Sredstva za bojenje. Boja potie od raznih oksida. Oksidi gvodja mogu biti plavo zelene, uto zelene do mrke boje, oksidi kobalta plave, bakra tamno crvene, mangana ljubiaste, zlata ljubiaste boje. Sredstva za obezbojavanje,koriste se sa ciljem da se pokupi boja koja potie od primesa. Kao sredstva za kompenzaciju boje upotrebljavaju se selen i njegove soli i oksidi mangana, kobalta, nikla, neodimija itd.

U ovome radu najvie u se osvrnuti na staklo u uem, svakodnevnom smislu. Vano je napomenuti da postoji vie definicija stakla kao npr.ona koja proizlazi iz strukture stakla, tj. da je staklo amorfna kruta materija u kojoj nema ureenog rasporeda atoma na dugom rastojanju, staklo je prema tome pothlaena tenost. Staklo je vetaki proizvod i ne nalazi se u prirodi. Poznato je od davnina, a i danas je zbog svojih osobina nezamenljiv materijal u svakodnevnom ivotu, tehnikoj praksi, industriji, graevinarstvu, nauci i umetnosti.

2. Sastav, osobine i proizvodnja stakla

Staklo je materijal koji se ne nalazi u prirodi. Iako poznato i korieno od davnina i danas je nezamenjiv materijal u svakodnevnom ivotu. Staklo se dobija topljenjem osnovnih sirovina: kvarcnog pijeska, sode i krenjaka. ist silicijum dioksid ima taku topljenja na 1700C, pa bi bilo jako neekonomino zagrevati ga na toj temperaturi. Osnovnim sirovinama dodaje se stakleni kr (oko 30%), jer ima manju taku topljenja od osnovnih sirovina, pa poveava brzinu topljenja Time se utedi oko 32% energije.

Glavne 3 sirovine za dobivanje natrijum-kalcijum-silikatnog stakla (Na2O x CaO x 6SiO2) su:

Soda (Na2CO3; natrijum karbonat), Krenjak (CaCO3; kalcijum karbonat), Kvarcni pesak (SiO2; silicijum dioksid).

Dodavanjem sode sniava se taka topljenja topljenje na oko 1000 C, ali time staklo postaje topljivo u vodi (vodeno staklo), pa se to spreava dodavanjem krenjaka (koji otputanjem ugljenikovog dioksida prelazi u kalcijum oksid - CaO). Hemijski proces u proizvodnji obinog ili natrijum stakla prikazano je jednainom 2.1. Na slici 2 prikazana je kristalna reetka kod stakla.

Na2CO3 + CaCO3 + 6 SiO2 --> Na2O x CaO x 6 SiO2 + 2 CO2 (2.1.)

Slika 2.raspored atoma u kristalnoj reetki stakla

Proizvodnja stakla sastoji se od pripreme sirovina, topljenje u staklarskoj pei, hlaenja smee do temperature i viskoznosti pogodnih za oblikovanje, oblikovanja proizvoda, hlaenja, obrade povrine i kontrole kvalitete. Sirovine se melju, meaju i ubacuju u staklarsku pe . Obino su to pei sa loncima (slika 3.) i kadne pei, koje se loe plinom, a opremljene su toplotnim regeneratorima. Za topljenje tvrdog stakla s visokom takom topljenja primjenjuje se i elektrino zagrevanje. Lonci su od vatrostalne gline, prenika od 0,5 do 1,5 m, visine do 0,8 m i sa kapacitetom od 400 do 800 kg smee. Za masovnu proizvodnju stakla upotrebljavaju se velike kadne pei, gde je celo ognjite izraeno kao kada, sa mogunou topljenja i do 800 t dnevno sa kontinuiranim protokom smee kroz zonu topljenja, bistrenja i oblikovanja proizvoda.

Topljenje poinje na temperaturi od 600 do 800 C, kada se tope sve komponente osim SiO2. Poveanjem temperature na priblino 1000 C odvija se reakcija izmeu rastopljene mase i SiO2. Na temperaturi od 1300 do 1500 C rastapaju se sve sirovine, hemijske reakcije formiranja stakla se zavre i dobija se itka i viskozna masa. Tokom topljenja i neposredno nakon topljenja staklena smea se boji (ili obezboji) i bistri. Raspadanjem sredstava za bistrenje oslobaaju se plinovi (SO2, CO2), koji na putu prema povrini smee povlae sa sobom mehure gasova zaostalih nakon topljenja, pa smea postaje homogena i bistra. Smea se hladi na 800-1000 C, tj. do temperature na kojoj je viskoznost smee prikladna za izradu i oblikovanje proizvoda. Hlaenje treba sprovesti tako da ne nastupi kristalizacija stakla, ali i da se smanje i ravnomerno rasporede unutranja naprezanja. To se postie tzv. otputanjem, tj. hlaenjem uz kontrolisanu brzinu (od priblino 500 C do sobne temperature).

S obzirom na masovnu upotrebu, u proizvodnom smislu se razlikuju dve osnovne vrste stakla: uplje staklo (ambalano staklo, stakleno posue, staklene cevi, staklo za rasvetna tela i sijalice) ravno staklo (staklene ploe za ostakljavanje prozora, izloga, nametaja, vozila).

Glavna osobina stakla je njegova prozirnost za vidljivi deo spektra elektromagnetskoga zraenja, dok je za ostali deo spektra uglavnom nepropusno. Poveanjem debljine stakla smanjuje se udeo proputene svetlosti.

Slika 3.livenje stakla u kalupe

Veina mehanikih osobina u velikoj meri zavisi od reima i uslova hlaenja staklene smee. Kako se tek oblikovani stakleni proizvod, radi izbegavanja kristalizacije, treba brzo hladiti, njegovi povrinski slojevi prvi ovrsnu. Daljim hlaenjem hladi se i unutranjost, uz tendenciju skupljanja, kojem se protivi spoljni, ovrsnuli sloj. Zbog toga nastaju unutranja naprezanja, pa staklo ima veliku vrstou i tvrdou, ali je vrlo krto i podlono lomu. Naprezanja se izbegavaju naknadnim sporim hlaenjem (kaljenjem) ve oblikovanih proizvoda. Prema Mohsovoj skali, tvrdoa stakla je izmeu 5 i 7. Staklo je lo provodnik toplote i elektrine struje.

Staklo pripada skupu hemijski vrlo postojanih i inertnih materijala. Otporno je na delovanje vode, kiselina (izuzev fluorovodinu), soli, alkohola i drugih organskih rastvora. Posebno visokom postojanou odlikuje se borosilikatno staklo. Ipak, vrui alkalni rastvori polagano razaraju staklo.

3. Vrste i upotreba stakla

Staklo se upotrebljava u mnogim podrujima: graevinarstvu, prehrambenoj i elektronskoj industriji, za izradu instrumenata i ukrasnih predmeta, itd. Iako se staklo proizvodilo od vremena starih Sumera i Egipana, bilo je skupoceno do poetka 20. veka, dok Michael Owens nije izumeo mainu za automatsku proizvodnju, nakon ega se poelo masovno koristiti.

Osim osnovnih sirovina, u proizvodnji stakla esto se upotrebljavaju i sredstva za bojenje. To su najee metalni oksidi ili karbonati. Primer: kobaltno staklo je plave boje jer sadri kobaltov oksid , zelena boja flae je od gvozdenog oksida (koji je crvenkaste boje), a smea boja od barijum oksida (koji je ute boje).Kao to je ve navedeno obzirom na masovnu upotrebu, u proizvodnom smislu se razlikuju dve osnovne vrste stakla: uplje staklo i ravno staklo.

uplje staklo izrauje se u visokoautomatizovanim ureajima presovanjem, duvanjem ili kombinacijom presovanja i duvanja. Pri presovanju staklena masa u obliku velike kapi pada iz rezeorvara u kalup (matricu), u kojem se pritiska klipom (jezgrom). Kalup odgovara spoljnjem obliku proizvoda, a klip obliku upljine proizvoda. Delovanjem klipa, staklena masa ispuni prostor izmeu klipa i matrice i oblikuje proizvod. Tim se postupkom proizvode uglavnom jednostavni uplji, masivni proizvodi deblih zidova (npr. inije, tanjiri i dr.). duvanjem ili kombinacijom presovanja i duvanja takoe se izrauje uplje staklo. Duva stakla, duvanjem uz pomo duge gvozdne cevi, oblikuje umetnike predmete ili predmete posebnih oblika u manjim koliinama, dok se u masovnoj proizvodnji upotrebljavaju automati, koji uzimaju istopljeno staklo iz pei, doziraju ga uz pomo vakuuma u kalupe, a primenom komprimiranoga vazduha oblikuju se eljeni oblici proizvoda.

Ravno staklo izrauje se izvlaenjem ili livenjem i valjanjem. Izvlaenjem se izrauje prozorsko staklo. Savremenim mainama iz smee u kadnoj pei izvlai se kontinuirana staklena vrpca, koja se hladi i stvrdnjava prolaskom kroz rashladne elemente. Izvlaenje moe biti: vertikalno kroz dugaku i usku mlaznicu koja pliva na smei (Fourcaultov postupak), vertikalno sa slobodne povrine smee, iz komore za izvlaenje sa lebdeim ili sa viseim mostom (postupak Pittsburgh), vertikalno sa slobodne povrine smee, koje na visini od 60 do 70 cm prelazi u horizontalno (postupak Libbey-Owens). Vrlo efikasno izvlaenje je tzv. float-postupkom (prema engl. float: plutati, Slika 4): staklena smea istae iz pei preko irokoga izliva izmeu para valjaka i rasprostire se po povrini metalne kupke od rastopljenog kalaja, ime se nakon hlaenja dobija staklena ploa sa savreno glatkim povrinama (za ogledala, nametaj, vozila i sl.). Livenjem i valjanjem izrauju se deblje staklene ploe za ogledala i izloge; rastopljena staklena masa izlije se na gvozdni sto i izvalja u plou. Debljina ploe odreena je visinom uzdignutoga ruba stola. Tako se izrauje i ornamentirano ravno staklo (rebrasto, katedralno) i armirano staklo (sa utisnutim pletivom gvozdene ice).

Slika 4.Float-postupak dobijanja stakla

Prozorsko staklo, je po hemijskom sastavu natrijumsko, proputa oko 90% vidljive svetlosti, reflektuje 8%, a apsorbuje 1%. Na trite dolazi u ploama razliite irine i kvalitete, a debljina mu je veinom 2 mm, 3 mm ili 4 mm.

Ambalano staklo, zbog svoje vrlo velike hemijske postojanosti, esto je praktino nezamenljiv ambalani materijal. Za njegovu proizvodnju se u najveoj meri upotrebljava natrijumsko staklo, koje se proizvodi od jeftinih sirovina (kremeni pesak, soda, krenjak, dolomit, stakleni lom). Od njega se proizvode flae (Slika 5.) za pakiranje vina, piva i mineralne vode, flae za napitke i sokove, tegle za pekmez, ukiseljeno povre itd. Presovanje je najjednostavniji nain proizvodnje staklene ambalae. Posebna panja se posveuje izradi kalupa koji slui za oblikovanje grla ambalae, pogotovo kada je predvieno njeno hermetiko zatvaranje.

Slika 5.Proizvodna linija ambalain flaa

Optiko staklo slui za izradu soiva i prizmi za kamere, mikroskope, dvoglede i druge optike aparate i ureaje. Uz poznata optika stakla, kao to su krunsko i flint-staklo, danas se upotrebljavaju i mnoga druga na bazi oksida, fluorida i fosfata prelaznih elemenata, koja pokrivaju velik raspon vrednosti loma i rasprenja svetlosti.

Laboratorijsko staklo treba biti vrlo postojano prema hemikalijama i naglim temperaturnim promenama ,vrsto i male elektrine provodljivosti. Takva svojstva imaju stakla s manjim udelom oksida alkalnih metala, a sa vie borovih i aluminijumovih oksida (borosilikatno i alumosilikatno staklo).Koristi se za izradu raznih posuda u labaratoriji (slika 6.)

Slika 6.Labaratorijsko posueSigurnosno staklo upotrebljava se za prozore vozila, zatitne naoare, gasne maske itd. Vieslojno sigurnosno staklo (tripleks) izrauje se spajanjem pod pritiskom dve staklene ploe, izmeu kojih se lepi folija od plastike, pa pri lomu krhotine ostaju zalepljene na meusloju. Jednoslojno sigurnosno staklo (sekurit) nastaje naglim hlaenjem vruih staklenih ploa hladnim vazduhom.Unutranja naprezanja ine ga vrlo vrstim, a prilikom loma raspada se na sitne krhotine, koje se razlete veinom samo u ravni ploe. Za velike povrine upotrebljava se staklo sa ianom mreom koja se umee u smeu pre izrade ploe valjanjem.

Staklena vlakna upotrebljavaju se kao izvanredan termiki i akustini izolacijski materijal u obliku vate, vune, svile i ploa. Osobito vanu primenu imaju paralelizirana vlakna kao vodii svetlosti .Za proizvodnju staklene svile upotrebljavaju se male kadne pei, koje u dnu sadre mnogo finih mlaznica. Staklena vuna dobija se naglim izvlaenjem omekanoga stakla preko vitla ili prskanjem staklene smee pod visokim pritiskom pare, staklene cevi dobijaju se razvlaenjem upljih staklenih tela, a stakleni tapii naglim izvlaenjem punoga tela iz ilave staklene smee.Na slici 7 je prikazan primer proizvodne linije za dobijanje staklene vune.

Slika 7.Uproena ema proizvodne linije za staklenu vunu

Vodeno staklo je jednostavan natrijumov ili kalijumov silikat. Od ostalih vrsta stakla se razlikuje topljivou u vodi, a na trite dolazi kao gusta sirupasta vodena smea koja slui za impregnaciju drva i tkanina, kao lepilo, i sl.

Staklokeramika se odlikuje velikom mehanikom otpornou, vrstoom i postojanou prema temperaturnim promenama, to je posledica delimine usmerene kristalizacije stakla, koja se postie ako se temperaturna podruja stvaranja klica za kristalizaciju i same kristalizacije (rast klica) ne preklapaju.Ove vrste stakla nalaze veliku prmenu kao stakla za rerne kod elektrinih poreta, kod mikrotalasnih, kao postolja kod indukcionih ringli itd.

4. Sastav nekih najeih vrsta stakla

Optiko staklo: slui za izradu soiva i prizmi za kamere, mikroskope i druge optike aparate i ureaje. Uz poznata optika stakla, kao to su krunsko i flint-staklo, upotrebljavaju se i mnoga druga na bazi oksida, fluorida i fosfata prelaznih elemenata, koja pokrivaju velik raspon vrednosti loma i rasprenja svjetlosti.

69% SiO2 silicijum dioksid, 12% CaO kalcijum oksid(ivi kre), 6% Na2O natrijum superoksid, 0,3% B2O3 bor trioksid 12% K2O-kalijum oksid

Alumosilikatno staklo: vrlo je tvrdo i teko se topi. Osim oksida natrijuma i kalcijuma i SiO2, sadri i do 20% aluminijum oksida, to mu daje veliku otpornost prema vodi i kiselinama.

55% SiO2 silicijum dioksid, 15% CaO kalcijum oksid(ivi kre), 20% Al2O3 aluminijum oksid 10% MgO magnezijum oksid

Vatrostalno staklo (borosilikatno staklo): treba biti vrlo postojano prema hemikalijama i naglim temperaturnim promenama kao I vrsto i male elektrine provodljivosti. Takva svojstva imaju stakla s manjim udelom oksida alkalnih metala, a sa vie borovih i aluminijumovih oksida (borosilikatno i alumosilikatno staklo).

76 % SiO2 silicijum dioksid, 3% CaO kalcijum oksid(ivi kre),, 5% Na2O natrijum superoksid, 13% B2O3 bor trioksid, 2% Al2O3 aluminijum oksid,12% K2O kalijum oksid.

Prozorsko staklo (natrijevo staklo): po hemijskom sastavu natrijumsko, proputa oko 90% vidljive svjetlosti, reflektuje 8%, a apsorbira 1%. Na trite dolazi u ploama razliite irine i kvalitete, a debljina mu je veinom 2 mm, 3 mm ili 4 mm.

72 % SiO2 silicijum dioksid 11% CaO kalcijev oksid(ivi kre), 13% Na2O natrijum superoksid, 0,3 % Al2O3 aluminijum oksid, 3,8% K2O kalijum oksid.

5. Reciklaa stakla

Recikliranje je izdvajanje materijala iz otpada i njegovo ponovno korienje. Ukljuuje sakupljanje, izdvajanje, preradu i izradu novih proizvoda iz iskorienih stvari ili materijala. Iskorienu staklenu ambalau treba skupljati jer je pogodna za recikliranje. Moe se u potpunosti reciklirati i koristiti kao iskljuivo sirovina za proizvodnju novih predmeta od stakla i time se smanjuje zagaenje vazduha u procesu proizvodnje za 20%, a zagaenje vode za 50%. Energija koja se utedi recikliranjem jedne staklene flae dovoljna je da sijalica od 100W svetli 4 sata. Glavne prednosti recikliranja stakla su:

smanjenje energije potrebne za izradu novog stakla. Uteda energije zbog korienja starog stakla je 25%, reciklaom 1 tone stakla utedi se 30 tona nafte reciklaa starog stakla je bolja zbog minimalnog zagaenja vazduha, smanjuju se kapaciteti potreban za krajnje odlaganje -recikliranje je druga najbolja mogunost, a najbolje ekoloko reenje je korienje povratnih flaa. Ako koristimo stare flae, pri proizvodnji 1kg stakla bie potrebno manje: 20 l vode, 1.5 kg sirovina, 1.4 KWh energije i emisija gasova za 25% bie manja.

Proces reciklae stakla (slika 8.) je proces pretvaranja odbaenog stakla u korisni proizvod. U zavisnosti od konane upotrebe, ovo esto ukljuuje razdvajanje stakla prema boji. Staklo dolazi u razliitim bojama, ali tri najee su: prozirno, zeleno, smee.

Slika 8.Process reciklae stakla

Staklo ini veliki deo kunog i industrijskog otpada prema svojoj teini i gustoi. Stakleni otpad u gradskom otpadu se sastoji od staklenih flaa, staklene robe i posua, sijalica i drugih stvari. Recikliranje stakla troi manje energije nego njegova proizvodnja od peska, krea i sode. Svaka tona stakla iskoriena za proizvodnju novog stakla smanji emisiju ugljen dioksida za oko 315 kg .Ponovno korienje staklenih posuda je poeljnija od recikliranja, prema hijerarhiji smanjenja otpada. Flae koje se mogu ponovno puniti se koriste u mnogim Evropskim zemljama i SAD-u. U Danskoj je 98% boca ponovno iskoristivo, a 98% od njih se vrate od strane potroaa. Ovakvi sistemi su omogueni zakonima o plaanju kaucije na flae i drugim regulativama. Mesta za sakupljanje stakla esto se nalaze u blizini trgovakih centara ili u lokalnim deponijama i skupljalitima otpada. Veina kontejnera za odlaganje stakla ima odvojene delove za providno, zeleno i smee staklo. 6. Istorija stakla

6.1. Stari vek

Ne postoje pouzdani podaci o tome kada je pronaeno staklo.Smatra se da su se Babilonci prvi bavili proizvodnjom stakla.Staklo iz tog doba je bilo mutno, neprozirno i obojeno, a sluilo je samo za ukras i nakit.

U 2. vijeku pre Hrista prvo u Egiptu i Mesopotamiji a kasnije u Rimskom Carstvu za proizvodnju staklenih predmeta koristile su se tehnike nanoenja stakla oko peanog jezgra I tako su se proizvodile malene posude ,tehnikom livenja u kalupe i presovanja staklene sirovine proizvodio se nakit ili ukrasi na zgradama. Predmeti od stakla izraivali su se mukotrpno i bili su dostupni samo najbogatijima. Tehnika presovanja je nala svoju iroku primenu u kasno-antikoj izradi prozorskih stakala, a vrhunac tehnike je bilo mozaik staklo za ukraavanje prozora. Izum lule za duvanje stakla dva veka pre Hrista omoguio je tehnoloki napredak, masovniju i jeftiniju proizvodnju. Lula za duvanje stakla je bila duga gvozdena ipka kojoj se jedan kraj zagrevao do arenja i potom umakao u itku staklenu masu u staklarskoj pei. Staklo se duvalo slobodno, to je omoguavalo stvaranje velikog broja razliitih i unikatnih oblika, i u kalup to je omoguavalo stvaranje reljefnih ukrasa i igova.

U doba cara Augusta gradile su se brojne radionice i staklo je postalo dostupno svim slojevima drutva. Koristilo se u domainstvu: tanjiri, inije, flae, bokali, ae raznih oblika i veliina. Uporedno sa razvojem tehnike izrade stakla razvile su se i tehnike slikanja emajlom, graviranja, bruenja, aplicirane dekoracije i reljefne aplikacije kao i dekoracije s ulegnuima i granuliranjem. Sa propau Rimskog Carstva propale su i staklarske radionice. U bivim rimskim kolonijama Galiji i Germaniji staklo se proizvodilo i dalje, ali mu je kvalitet bio skroman. Posle propasti Rimskog Carstva sredite staklarske proizvodnje se seli u Vizantiju, gde se posebno neguje izrada mozaika.

6.2. Srednji vijek

U srednjem veku samostalne radionice bile su cenjene irom Europe, u njima se izraivalo areno staklo za crkvene prozore i staklo koje imitira drago kamenje za ukraavanje zlatarskih proizvoda. Poetkom srednjeg veka staklo se proizvodilo na podruju dananje eke i Nemake, a zatim u Engleskoj i Francuskoj.

U 7 veku. javljaju se prvi stakleni prozori na Francuskim i Engleskim crkvama. Posle slabljena Vizantije (13.vek) glavnu re u staklarskoj proizvodnji preuzima Venecija (Murrano) sa vrhuncem oko 1500. godine. Naime padom Carigrada 1204. vizantski proizvoai stakla nali su azil u Veneciji, do tada skromnom sreditu evropskog staklarstva. Uveli su monopol u proizvodnji luksuznog stakla koji se sve do danas titi strogim zakonima. Tako je u Veneciji nastalo danas svetski najcenjenije staklo, Murrano staklo, koje je estetski lepo i kvalitetno zbog posebne obrade. Potpuno prozirno i bezbojno staklo poelo se proizvoditi u ekim radionicama u 16.veku. U 17.veku francuski staklari postaju poznati po tehnici livenja i bruenja stakla za ogledala, a u Engleskoj je proizvedeno olovno staklo.Od kristalnog stakla daleko je najlepi "Lahique" kristal, koji je zbog posebne izrade unikatan, pa zato i vrlo skup.

6.3. Novi vek

Od 14. stolea poelo se izraivati i obino prozorsko staklo. Oko 1600 godine centar staklarske proizvodnje preselilo se u Prag gde se obnovila i dalje razvijala tehnika dvostrukog stakla. Pojavili su se masivni barokni oblici i potisnuli sve dotadanje. Proizvodnja potpuno prozirnog stakla (bez mehuria i vlakanaca) omoguila je izradu soiva i izume mikroskopa i teleskopa. Preokret u tehnologiji izrade stakla zapoinje 1848. godine kada je engleski arhitekta Paxton, za svetski sajam u Londonu, izradio maketu od stakla i nazvao je "Crystal Palace". Graevina, izgraena 80% od stakla i manjim delom od elika, navela je arhitekte irom sveta da ponu staklo upotrebljavati kao graevinski materijal. Alastar Pilkington napravio je totalan preokret u staklarstvu izumivi "float" tehnologiju. Ovaj nain proizvodnje omoguio je izradu ploa od stakla u raznim bojama, razliitim debljinama i dimenzijama. Izrada stakla, a time i njegova upotreba, sa novom tehnologijom doivela je ogromnu ekspanziju. Razvoj industrije stakla je zapoeo.Proizvodnja i primena stakla naglo je porasla krajem 18. veka kada je pronaen jeftin postupak za dobijanje vane sirovine (natrijum karbonata). Friedrich Siemens, 1867. na svetskoj izlobi u Parizu dobio zlatnu medalju za svoju staklarsku pe. Michael Joseph Owens je 1903. izumio prvi automatski stroj za duvanje stakla (proizvodio je 9 flaa u minuti). Zahvaljujui Owensovu izumu, poele su se graditi automatizovane staklare.

Naime, dosadanjim nainom izraivanja stakla smea se hladila ispod temperature njene take topljenja, ime se smea kristalizira ili pretvara u staklo. No uvod u ovo otkrie dogodilo se 1952. godine kada je Charles Frank sa bristolskog univerziteta rekao da struktura atoma u staklu ne bi trebala biti nasumina i razbacana kao u tenosti nego periodina poput dvopiramidalne kvadratne antiprizme. Uprkos nedavnim eksperimentima i raunarskim simulacijama takvih struktura, jo uvek je nepoznato kakvu ulogu imaju u pretvaranju tenosti u vrsti stakleni materijal.

7. ZAKLJUAK

Staklo je homogena amorfna, izotropna, providna, vrsta i krta materija u metastabilnom stanju nastala hlaenjem i zagrevanjem. Sadri najee silicijumski pesak, sodu, okside alkalnih metala i krenjak. To je bioloki neaktivni materijal.Staklo je transparentno providno za vidljivo svetlo (postoji i neprovidno staklo). Obino staklo ne proputa svetlo malih talasnih duina jer sadri primese.

Iz svega navedenog u ovome radu jasno je da staklo predstavlja jednog od mnogih saputnika oveanstva kroz istoriju bilo to u umetnosti, prehrambenoj ili nekoj drugoj industriji, greevinarstvu, arhitekturi ili svkodnevnom ivotu, sve do danas i da e staklo to biti i u budunosti jo veoma dugo vremena pogotovo zahvaljujui istraivanjima i razvoju novih tehnologija koje samo proiruju dijapazon upotrebljivosti i primene stakla kao univerzalnog materijala.

Literatura:

1. Noel C. Stokes; The Glass and Glazing Handbook; Standards Australia, internet:google.books.com;2. Free information and articles about Designer Glassware, Vintage Art Glass, Depression Glass & Collectible Glass internet: JustGlass-Online.com3. Anonymous, Staklo, internet: sr.wikipedia.org2