Upload
seoe-
View
72
Download
7
Embed Size (px)
Citation preview
1
2
FEZAL- SADAKAT
NSZ
Esirgeyen ve balayan Allah'n adyla Allah'a hamd ve O'nun yce
Rasl'ne saltu selm olsunBu bir ka sahife([ik kitap) Allah yolunda
infak etmenin faziletleri hakkndadr. Daha nceki Fezail-i Hac adl
kitabmn balangcnda bununla ilgili birka ey yazmtm. Amcam1[1]
(Allah kabrini prnur eylesin) bu kitabn yazlmasna ok nem verirdi. Ve
hayatnn son gnlerinde sk sk bu hususa dikkatimi ekerdi. Bir
defasnda ikindi namazn klmak zereydi. Kamet alnyordu. Ban saftan
ileri uzatarak bu acize, "Bak sakn o kitab unutmayasn" diye emir
buyurdu. Amcam o vakit hastalndan dolay imamlk yapamadndan
cemaatin saflarnda yer alyordu. Bu kadar srar ve tenbihe ramen kendi
ihmalim yzmden bu konuda baya gecikme oldu. Hatta sadece
gecikme deil aksine hemen hemen sonraya erteleme olmutu.Derken
Allah'n takdiridir kiT evval 1366 H. (1945 M.) tarihinde (Delhi'nin)
Nizamuddin beldesinde uzun sre kalmam gerekti. Fezail-i Hac adl
eserimde de yazdm gibi o kitabm bitirdikten sonra Sehrenpur'a
dnme imkanm olma7 di. Bunun zerine Hicri 24 evval 1366 aramba
gn bu kitaba baladm. Allah ceiie ceiaiuhu benim gnahlarma 1[1] Mevlana lyas Kandehlevi rahmetuiiah aleyh
3
ramen, dnya ve ahiret itibariyle gnden gne artarak devam eden
ltf, in'am ve ikramyla bu kitab tamamlamay nasip ederek, kabul
buyursun."Baarm yalnz Allah'n yardm iledir, sadece O'na tevekkl
ettim ve O'na dneceim" (Hud-88Bu kitabm yedi blmde yazmay
dnyorum.Birinci blm, Allah yolunda infak etmenin (mal
harcamann) faziletleri.kinci blm, cimriliin knanmas.nc blm,
akrabay gzetmeye zel olarak ihtimam gsterilmesi.Drdnc blm,
zekatn vaciblii.Beinci blm, zekatn alkonulmas halinde azab
tehditleri.Altnc blm, zhd, kanaat ve dilenmemenin faziletleri.Yedinci
blm, zahidlerin ve Allah yolunda mallarn harcayan zatlarn
hikayeleri.2[2]
ALLAH YOLUNDA MAL HARCAMANIN FAZLETLER
Allah yolunda mal harcamaya tevik ve onun faziletleri Allah'n yce Ke-
lamnda ve O'nun doru szl Rasl, Seyyidl beer Hz. Muhammed
saiiaiiahu aleyhi veseiiem efendimizin hadislerinde ok geni bir ekilde
beyan edilmitir. O ayet ve hadislere baknca parann kesinlikle
saklanlmamas (ylmamas) gereken bir ey olduu anlalmaktadr. Mal
ancak Allah yolunda harcamak iin yaratlmtr. Bu konuda ki ayet ve
hadisler o kadar oktur ki onlarn yzde birini bile bir araya getirmek
2[2] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:
4
zordur. Kendi detime uygun olarak bu ayet ve hadislerden bir kan
rnek olarak arz ediyorum. 3[1]
Allah Yolunda Mal Harcamann Faziletleri Hakknda Ayetler
1) O (Kur'an) muttakler (Allah'tan korkanlar) iin bir yol gstericidir./
Onlar gayba inanrlar, namaz dosdoru klarlar, kendilerine verdiimiz
mallardan Allah yolunda harcarlar, / Yine onlar, sana indirilen kitaba ve
senden nce indirilen kitaplara iman ederler; ahiret gnne de kesinkes
inanrlar. / te onlar, Rablerinden gelen doru bir yol zeredirler ve
felaha erenler de ancak onlardr. (Bakara-2,5)
zah:
Bu ayeti kerimede dnlmesi gereken birka husus vardr:
a) O (Kur'an), muttakler (Allah'tan korkanlar) iin bir yol gstericidir. Yani
bir kii mlkn sahibini bilmezse, O'ndan korkmazsa ve kendini yaratan
tanmazsa, o kimse Kur'an'n gsterdii yolu nasl grebilir? Grme
sfatna sahip olan insan, yolu grr. Grme organ olan gze sahip
olmayan insan neyi grsn ki? Ayn ekilde kalbinde Allah korkusu
olmayan biri Allah celle ceiaiuhu'nun emirlerine kulak verir mi? .
b) Namaz dosdoru klarlar. Yani namaz adabna ve artlarna riayet
ederek srekli bir ekilde, ihtimamla eda ederler. Bu konuda geni
aklama Fezail-i Namaz risalesinde gemitir. Orada bni Abbas
radyaiiahu anhuma'dan yle bir hadis nakledilmitir: "Namaz kaim
etmekten maksat onun rku ve secdelerini en gzel ekilde eda etmek,
btn varl ile namaza ynelmek, huu ile klmaktr." Ka-tde
rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Namaz kaim etmek, o namaz vakitlerine
riayet ederek abdestini, rku ve secdelerini gzel bir ekilde eda etmek
demektir."
c) Felaha ermek ok byk bir eydir. Felah kelimesi her nerede geerse
mana olarak dnya ve ahiret saadeti ve kurtuluunu kapsamaktadr. mam
Ra-b dnyadaki felah, dnya hayatn gzelletiren eyleri elde
etmektir" diye yazmtr. O gzellikler, sebat ve devamllk, gna (zenginlik)
ve izzettir. Ahiretteki felah ise drt eydir: Sonu olmayan bir hayat, fakirlik
3[1] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:
5
phesi bulunmayan bir zenginlik, hibir zilleti olmayan bir izzet,
kendisinde cehalet bulunmayan bir ilimdir. Yukardaki ayeti kerimede
Felah kelimesi genel olarak kullanldndan hem dnya hem de ahiretteki
kurtulular iine almaktadr. 4[2]
2) yilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik, o
kimsenin yaptdr ki, Allah'a, ahiret gnne, meleklere, kitaplara,
peygamberlere inanr. Allah sevgisinden dolay yaknlara, yetimlere, yok-
sullara, yolda kalmlara, dilenenlere ve klelere maln harcar, namaz
klar, zekt verir. Antlama yapt zaman szlerini yerine getirir. Sknt,
hastalk ve sava zamanlarnda sabreder. te doru olanlar, bu vasflar
tayanlardr. Muttakler ancak onlardr! (Bakara-177)
zah:
Hz. Katde rahmetuiiahi aleyh buyurdular ki: "Yahudiler batya, Hristi-
yanlar ise douya doru namaz klarlard. Bunun zerine yukardaki ayet
indi." Dier baz ztlardan da bu eit konular nakledilmitir.5[3]mam
Cessas rahmetuiiahi aleyh yle yazmtr: "Bu ayetle yahudi ve Hristiyan-
larn davas reddedilmitir." Onlar kblenin deimesi zerine (yani Beyt-l
Mukaddes yerine Kabe'nin kble olmasna) itiraz ettiklerinde Allah ceiie
ceialuhu bu ayeti indirdi: "yilik Allah'a itaat etmektir. O'na itaat etmeden
douya ya da batya dnmek bir ey deildir"2. Ayeti Kerimede geen
Allah sevgisi zerine mal harcar sznn manas udur: Kii verdii eyleri
Allah ceiie ceialuhu sevgisi ve rzas iin vermeli. Ad an hreti ve izzeti
iin vermemelidir. nk bu ekilde mal harcamak iyiliklerin yok olmasna
ve gnaha girilmesine sebep olur. Kii byle yapmakla hem maln
harcam hem de Allah ceiie ceialuhu katnda sevap yerine gnah
kazanm olur.Sevgili Peygamberimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem bir hadisi
eriflerinde: "Allah ceiie ceialuhu sizin ekillerinize ve mallarnza (ne kadar
harcadnza) bakmaz ancak sizin amellerinize ve kalplerinize (hangi niyet
ve iradeyle harcadnza) bakar6[4] buyurmaktadr. Yine Peygamber
Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem baka bir hadisi eriflerinde; "Benim
4[2] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 5[3] Drr Mensur 6[4] Mikat
6
sizin hakknzda en ok korktuum ey kk irktir." buyurdu. Bunun
zerine Sahabe-i Kiram radyaiiahu anhum, "Ya Raslallah kk irk
nedir?" diye sordular. Raslllah saiiaiiahu aleyhi veseiiem efendimiz,
"Gsteri iin amel yapmaktr" buyurdu. leride de gelecei zere
hadislerde gsteri iin mal harcamak hakknda pek ok uyanlar
vardr.Ayeti Kerimenin yukardaki meali Allah ceiie ceiaiuhu'nun sevgisiyle
vermek kast edildii zamandr. Baz alimler bu ayetteki sevgiyi bakalarna
verme ve harcama sevgisi olarak aklamlardr. Yani kii verdii
eylerden dolay sevinmeli, nce verip de sonra "Ben neden verdim? Nasl
da ahmaklk ettim. Param azald. vs." diyerek piman olmamaldr.7[5]
Ulemnn ounluu ayetteki sevgiyi mal sevgisi eklinde aklamlardr.
Yani insan mala kar olan sevgisine ramen mal bu saylan yerlere
vermelidir. Bir hadisi erifte yle gemektedir: Birisi "Ya Raslallah mal
sevmenin manas nedir? Mal herkes sever" dedi. Raslllah saiiaiiahu
aleyhi vo-seiiem Efendimiz, "Sen mal harcadnda kalbinin sana kendi
ihtiyalarn hatrlatmas ve demeye balarsn. Artk o mal falancann
olmutur.9[7] Yani siz kendinizden mit kesip, kendi zaruret ve ihtiya
korkunuz kalmaynca, "u kadar falan camiye, bu kadar falan medreseye
verilsin" demeye balarsnz. Halbuki o artk varislerin mal olmutur. Byie
yapmak bir atasznde getii gibi, "Helvac dkkannda dedenin ruhuna
hatim merasimi" yapmaya benzer. Yani bakas-1 nn malyla hayr
yapmak demektir. Kendi ihtiyacnz olduu mddete harcamay
baaramadnz mal, imdi varislerin eline gemeye balaynca siz de
Allah yo-. lunda verme cezbesi uyanmtr. Bu nedenle yce slam lm
annda yaplacak sadakann mirasn te birinde geerli olabileceini
hkme balamtr. Eer bir. . kii lm annda btn malnn sadaka
yaplmasn vasiyet edip, lse, miraslar-! nn izni olmadan mirasn te
birinden fazlasnda onun vasiyeti geerli olmaz.Bu ayette maln yetimler,
7[5] Ahkamul Kuran 8[6] Ahkamul Kur-an 9[7] Drr Mensr
7
yoksullar ve bakalar zerine harcanmas husu-sen zikredilmi ve
sonunda zekattan ayrca bahsedilmitir. Buradan u anlalmaktadr:
"Verilecek olan eyler zekatn dnda kalan mallardandr." Bu husustaki
aklama hadisler blmnde 1 numaral hadiste gelecektir. 10[8]
3) Allah yolunda harcayn. Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayn.
(Harcama ve her trl
hareketinizde)drstdavrann.nkAllahdrstlerisever. (Bakara-195)
zah:
Hz. Huzeyfe radyallahu anh, "Ayette geen kendinizi tehlikeye atmayn
sznn manas fakirlik korkusuyla Allah yolunda harcamay brakmaktr."
buyurmaktadr, Hz. bni Abbas mdtyaiiahu anhuma buyuruyor ki: "Kiinin
kendini tehlikeye atmas, Allah yolunda ldrlmesi demek deildir.
Aksine Allah yolunda harcamay terketmesidir." Hz. Dahhk bin Cbeyr
rahmetuiiah aleyh diyor ki: "Ensar Allah yolunda harcar ve sadaka
verirlerdi. Bir sene ktlk oldu. Onlarn hayalleri ve beklentileri boa kt ve
Allah yolunda harcamay braktlar. Bunun zerine bu ayeti kerime nazil
oldu." Hz. Elem rahmetuiiahi aleyh diyor ki:"Bizler Kostantiniye
savandaydk. Karmza kafirlerden ok byk bir kalabalk kt. Bu
esnada Mslmanlardan biri klcn alarak onlarn saflarna dald. Bunun
zerine dier mslmanlar (o kii hakknda) Kendisini tehlikeye att diye
konumaya baladlar." Hz. Eb Eyyub el Ensari radyaahu anh de o
savata bulunuyordu. Ayaa kalkt ve buyurdu ki: "Kiinin kendisini helak
etmesi bu deildir. Siz bu ayeti kerimeye byle mana veriyorsunuz.
Aslnda bu ayet bizim hakkmzda inmiti. yle bir durum olmutu; islam
yaylmaya balayp dinin koruyucular artnca, biz ensar arasnda gizliden
gizliye yle bir gr meydana kt: Allah ceiie ceiaiuhu slam'a stnlk
nasip eyledi ve insanlar arasnda dinin yardmclar oald. Mallarmz ve
bahelerimiz uzun zaman ilgilenemediimizden berbat oluyor. yleyse
bizler onlara bakalm, onlar dzene sokalm te bunun zerine bu ayeti
kerime indi. Kendini tehlikeye atmak; kendi mallarnn dzeni ile megul
olup Allah yolunda cihad terk etmektir.11[9]
10[8] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 11[9] Drr Mensr
8
4) Sana iyilik yolunda ne harcayacaklarn soruyorlar."htiya fazlasn"
de.(Bakara-219)
zah:
Mal aslnda (hayr yolunda) harcanmak iindir. htiyac kadar braklp
geriye kalan (Allah yolunda) harcanmaldr. Hz. ibni Abbas radyattahu
anhuma, "Kiinin kendi oluk ocuunun masrafndan artan ksm
ihtiyatan fazladr" demektedir. Hz. Eb Umame radyatlahu anh, Allah
Rasl sailaliahu aleyhi vese/tem'nyle buyurduunu nakletmitir: "Ey
insan, yannda fazla olan harca. Bu senin iin hayrldr. O mal yannda
alkoyman senin iin ktdr. Zaruret miktar olan malda ise knama
yoktur. Harcamaya da aile fertlerinden olan insanlardan bala. Yukardaki
el, aadaki elden hayrldr. Yani veren el, alan elden hayrldr." Hz. At
rahmetuiiahi aleyhken de yle rivayet olunmutur: "Yukardaki ayeti
kerimede geen ( ya.) Afv kelimesinden maksat; ihtiyatan fazla olan
maldr.12[10]Hz. Eb Said el Hudh radyallahu anh, Raslullah sallailahu
aleyhi vesellerri\n yle buyurduunu syledi: "Kimin yannda fazla binei
varsa binei olmayana versin. Fazla az olan da az olmayana versin."
Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem bu szn zerinde o kadar fazla
durdu ki, biz kiinin ihtiyacndan fazla olan malnda hakk bulunmadn
zannettik.13[11] Zaten insan iin en yksek derece udur: nsann gerek
ihtiyalarndan fazla olan malt, hayr yolunda harcamak iindir. Biriktirip
bir keye koymak iin deildir. Baz alimler Afv kelimesini kolaylk
eklinde tercme etmilerdir. Yani kii kolaylkla hayr yolunda ne kadar
harcayabil irse har-camaldr. yle ki, harcadktan sonra dnyevi
skntlara derek perian olmamal, bakasnn hakkn zayi ederek
ahiretteki skntlara maruz kalmamaldr. Hz. bni Abbas radyallahu
an/uma'dan nakledildiine gre, baz kimseler yle sadaka verirlerdi ki,
yiyecek bir eyleri kalmazd. Hatta bakalar onlara sadaka verme
durumunda kalrlard. Bunun zerine (yukarda geen) ayeti kerime nazil
oldu.Hz. Eb Said el Hudri radyallahu anh yle buyuruyor: Adamn biri
Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat: 12[10] Drr Mensur 13[11] Eb Dvd
9
mescide geldi. Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem o ahsn halini
grnce hayr olarak elbise toplanmasn emretti. Yardm olarak epeyce
elbise topland. Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem elbiselerden ikisini o
adama verdi. Sonra sadaka toplanmas iin tevik etti. nsanlar sadaka
olarak mallarndan verdiler. O adam da iki para elbiseden birini sadaka
olarak verdi. Bunun zerine Raslullah sailaliahu aleyhi veseilem memnun
olmadn belirterek elbisesini ona geri verdi.Kendisi muhta olduu
halde hayr, hasenat yapmaya Kur'an da tevik verilmitir. Fakat bu
(tevik) bu tr harcamalara memnuniyetle katlananlar ve kalplerinde
gerekten ahiretin ehemmiyeti dnya zerine galip gelenler iindir. 28.
ayetin aklamasnda bu konunun tafsilat gelmektedir. 14[12]
5) Verdiinin kat kat fazlasn kendisine demesi iin Allah'a gzel bir
bor verecek kimdir? Darlk veren de bollu kveren de Allah'tr. Sadece
O'na dndrleceksiniz. (Bakara-245)
zah:
Yukardaki ayeti kerimede Allah yolunda harcamann borca benzetil-
mesinin sebebi, bor alnan (ey) mutlaka geri verilip, eda edildii gibi
Allah yolunda harcamann ecir, mkafat ve karl da mutlaka elde edilir.
Bundan dolay Allah yolunda harcamak, bor vermeye benzetilmitir. Hz.
mer radyaiiahu anh Allah'a bor vermekten kastedilen eyin Allah
yolunda harcamak olduunu sylemitir.Hz. Ibni Mes'ud radyaiiahu anh
buyurdu ki: Bu ayet indii zaman Hz. Eb Dahdah Ensari radyaiiahu anh
Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem \n yanna geldi ve, "Ey
Allah'n Rasl! Allah ceiie ceiaiuhu bizden bor mu istiyor?" dedi.
Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Evet" deyince, "yleyse
elinizi bana veriniz {Ta ki mbarek elinizi tutarak size sz vereyim)" dedi.
Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseiiem elini uzatt. O da
Raslullah saiiaiiahu aleyhi vese/tem'n elini anlama yapmak zere
tutarak, "Ey Allah'n Rasl! Ben bam Rabbime bor olarak verdim"
dedi. Bahesinde alt yz tane hurma aac vard ve onun oluk ocuu
da o bahede kalyorlard. Sonra Eb Dahdah oradan kalkarak bahesine
geldi ve hanm mm Dahdh'a, "Haydi! Bu baheden darya k. Bu
14[12] Muhammed Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Sadakat (Allah Yolunda nfak Etmenin ve
Yardmlamann Faziletleri), Glistan Neriyat:
10
baheyi ben Rabbime verdim." diye seslendi. Eb Hureyre radyaiiahu
antim rivayetine gre Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseiiem bu baheyi
birka tane yetim arasnda taksim etti.Bir hadiste yle gemektedir: Ne
zamanki"Kim bir iyilik yaparsa ona on misli sevap verilir" ayeti nazil oldu.
Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem bunun zerine "Ya Rabbi mmetimin
sevabn bundan daha fazla kl" diye dua etti. Bu duadan sonra da
yukarda geen ayeti nazil oldu. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem
tekrar "Y Rab! mmetimin sevabn bundan da fazla kl" diye dua etti.
Bunu mteakip (7.sradaki) ayeti nazil oldu. Raslullah saiiaiiahu aleyhi
veseiiem tekrar, "Y Rab! mmetimin sevabn arttr" diye dua etti. Bunun
zerine
"Muhakkak sabredenlere ecirleri hesapsz ve tam olarak denecektir."
ayeti nazil oldu. Baka bir hadisi erifte yle buyu rul m ustur: "Bir melek
yle nida eder;
11
7) Allah yolunda mallarn harcayanlarn rnei, yedi baak bitiren bir
dane gibidir ki, her baakta yz dane vardr. Allah dilediine kat kat
fazlasn verir. Allah'n ltf genitir, O hereyi bilir. Bakara-261)
zah:
Bir hadisi erifte, "Ameller alt, insanlar ise drt ksmdr" buyurul-
maktadr. Amellerden ikisi vacip klan amellerdir. kisi mkafat ile eit
olan amellerdir. Bir amelin ecri (sevab) on kat fazladr. Birinin de sevab
yedi yz kat fazladr. Vacip klan amellerin birincisi udur: Kii Allah cetfe
ceiaiuhu'na irk komadan lrse mutlaka Cennete girecektir. kincisi; her
kim Allah ceiie ceiaiu-to/na irk koarak lrse o da mutlaka Cehennem'e
girecektir. Mkafatna eit olan amel ise, bir kimse bir iyilie niyet eder.
Fakat onu yapamazsa, ona bir sevap verilir. Kim de bir gnah ilerse ona
bir gnah yazlr. Kim bir iyilik yaparsa ona on misli sevap yazlr, Allah
yolunda harcayan kimseye her harcamasna karlk yedi yz kat sevap
yazlr. nsanlarn drt ksm ise yledir: 1-Hem dnya hem de ahirette
genilik iinde olanlar, 2-Dnyada genilik, ahirette ise darlk iinde
olanlar, 3-Dnyada darlk, ahirette ise genilik iinde olanlar, 4-Hem dn-
yada hem de ahirette darlk iinde olanlar.16[14] Son ksmda olan
insanlarn dnya yoksulluu yannda amelleri de bozulmutur. Bundan
dolay ahirette bir ey elde edemedikleri gibi dnya ve ahiretleri berbat
olmutur.Hz. Eb Hureyre rayallahu anh Allah'n Rasi saliallahu aleyhi
veseliemln yle buyurduunu naklediyor: "Her kim helal maldan olmak
ve haram maldan olmamak artyla bir hurma kadar sadaka verirse
(nk Allah ceiie ceiaiuhu yalnz helal ve temiz mal kabul eder) Allah
ceiie ceiaiuhu o sadakay sizin kendi buzanz byttnz gibi
bytr. Nihayet o sadaka byye byye bir da kadar olur.17[15]Yine
baka bir hadiste yle buyurulmutur: "Kim Allah yolunda bir hurma
verirse Allah ceiie ceiaiuhu onun sevabn o kadar bytr ki, Uhud
Da'ndan daha byk olur." Uhud Da Medine-i Mnevvere'de ok
byk bir dadr. Bu durumda ecir ve sevab yedi yzden ok daha
fazladr.Bir baka hadiste getiine gre; yedi yz misli ecir verilecei
hakkndaki a-yet nazil olduunda Rasluilah saliallahu aleyhi veseiiem
ecir ve sevabn daha ok olmas iin Allah ceiie ceiaiuhu'nB dua etti.
16[14] Kenzul Ummal 17[15] Mikat
12
Bunun zerine beinci srada geen ayet nazil oldu.18[16] Bu hadise gre
yedinci ayet beinci ayetten nce inmitir. Baka bir hadiste bunun aksi
rivayet olunmutur. Bu hadis beinci ayetin aklamasnda gemitir.
8) Mallarn Allah yolunda harcayp da arkasndan baa kakmayan,
fakirlere eziyet etmeyen kimseler var ya, onlarn Allah katnda has
mkfatlar vardr. Onlar iin korku yoktur, znt de ekmeyeceklerdir.
(Bakara-
262)
ZAH: Bu ayeti kerime nceki ayetten hemen sonra gelmektedir ve bu
sayfadaki dier ayetlerde bu konu hakkndadr. Allah ceiie ceiaiuhu
yolunda harcamaya tevik ve sadakay baa kakmak suretiyle berbat
edilmemesi hakknda tembih vardr. Eziyet etmenin manas ise, yapm
olduu iyilikten dolay birine hakir davranmak ve onu zelil
grmektir.Rasluilah saliallahu aleyhi veseiiem bir hadis-i eriflerinde
yle buyurmutur: "Baz kimseler Cennet'e giremeyeceklerdir. Onlardan
bir tanesi yapt iyilii baa kakan, ikincisi anne babasna kar gelen,
ncs ise devaml arap iendir.19[17] mam Gazali rahmetuliahi aleyh
hya-i Ulumiddin'de sadaka adab bahsinde "Kii sadakasn (Eziyet).ve
(Baa kakma) ile berbat etmemelidir" diye yazmtr. "Menn ve Eza"
kelimelerinin tefsiri hakknda alimlerin birka gr vardr. Bazlar;
"Menn, sadakay verdii kiiye, verdii sadakadan bahsetmesi-dir. Ez ise,
sadaka verdiini bakalarna aklamasdr" demitir. Baka bir gre
gre Menn, vermi olduu eyin karln ondan almak, Ez, sadaka
verdii kimseyi fakirlii sebebiyle knamaktr. Bazlar da "Menn, vermi
olduu sadaka sebebiyle yoksula kar byklk taslamaktr. Ez ise
istedii iin onu azarlamaktr" demilerdir.manv Gazali rahmetuliahi
aleyh buyurdu ki: "Menn kelimesinin asl manas (sadaka verenin) verdii
kiiye ihsanda bulunduunu dnmesidir" Zaten bu sebeple yukarda
geen eyler meydana gelmektedir. Halbuki (sadakay veren kii) fakirin
kendine iyilik ettiini dnmelidir. nk o fakir zenginden Allah'n
hakk olan zekat kabul etmekle onu sorumluluktan ve mesuliyetten
kurtararak malnn temizlenmesine de sebep olur. Ayrca zekat
verilmediinden dolay yaplacak olan Cehennem azabndan onu
kurtarm olur.20[18] Mehur muhaddislerden mam a'bi rahmetuliahi
18[16] Beyan-l Kur'an 19[17] Dr Mensr 20[18] hya
13
aleyh diyor ki: Her kim fakirin sadakaya olan ihtiyacndan daha fazla
kendisini sevaba muhta kabul etmezse, o kimse vermi olduu sadakay
zayi etmitir. Ayrca fakire vermi olduu sadaka da yzne arplr.21[19]
Kyamet gn son derece etin, hznl, kederli ve korkun bir gndr.
Bu husus kitabn sonunda da gelecektir. O (kyamet) gnnde kiinin
korkudan emin olmas ve zntl olmamas ok byk bir nimettir.
9) Eer sadakalar (zekt ve benzeri hayrlar) aktan verirseniz ne l!
Eer onu fakirlere gizlice verirseniz, ite bu sizin iin daha hayrldr. Allah
da bu sebeple sizin gnahlarnz rter. Allah, yapmakta olduklarnz bilir.
(Bakara-
271)
"Mallarn gece ve gndz, gizli ve ak hayra sarf edenler var ya, onlarn
mkfatlar Rableri katndadr. Onlara korku yoktur, znt de
ekmezler." (Bakara-274)
ZAH: Her iki ayette sadakann gizlenerek verilmesi de aktan verilmesi
de vlmektedir. Kur'an- Kerim'in bir ok ayetlerinde riya yani gsteri
iin amel yapmann ktl bildirilmi ve buna irk denilmitir. Riyann
sevaplar yok edici hatta gnah kazanmaya sebep olduu bildirilmitir. O
halde ncelikle unu iyi anlamak lazmdr ki, gsteri ayr bir eydir. Bir
amelin aka yaplmas illa da onda riya olmasn gerektirmez. Oysa riya;
kiinin kendi bykln gstermek hret kazanmak yeteneklerini
gstermek ve izzet elde etmek iin yapt ilerdir.Allah ceiie ceiaiuhu'nun
rzasn ve honutluunu kazanmak iin bir amel yaplr da bir maksattan
dolay onun ilan edilmesinden Allah raz olacaksa, bu ameli ilan etmek
riya olmaz. Bu durumun dnda kalan her amelde, zellikle sadaka
vermekte efdal olan onu gizlemektir. nk bu ekilde riya ihtimali de
ortadan kalkmaktadr. Ayrca sadakay alan ahs zillete dmekten ve
eziyet grmekten korunmu olur. Sadakay aktan vermenin
zararlarndan biri de verirken riya olmasa bile cmertlii insanlar arasnda
yayldndan sadaka veren kiinin ucub ve kendini beenme ihtimalinin
olmasdr. Bunun yansra eer sadaka veren kimse halk arasnda mehur
olursa o zaman pek ok kimseler ondan istemekle onu rahatsz ederler.
Ayrca o kimsenin zengin olduu duyulduunda pek ok dnyevi zararlar
da meydana gelir. Mesel, hkmetin vergi koymas; malnda hrszlarn
gz olmas ve haset edenlerin dmanl vs. mam Gazali rahmetuiiahi
aleyh yle buyuruyor: "Sadakay gizli vermek riya ve hretten daha 21[19] hya-l Ulum
14
uzaktr." Ayrca Rasulullah saiiaiiabu aleyhi veseiiem bir hadisinde
buyurmutur: "Sadakalarn en faziletlisi dar gelirli birinin kendi gayretiyle
herhangi bir yoksula gizlice sadaka vermesidir. Her kim vermi olduu
sadakadan bahsederse o kii kendinin mehur olmasn isteyendir.
Kalabalk iinde sadaka veren de riyakardr."Gemite byk zatlar
sadakay o kadar gizlemeye alrlard ki, sadaka vermi olduklar fakirin
sadaka vereni bilmesinden dahi holanmazlard. Bundan dolay bazlar
m fakirleri seerek onlara sadaka verirlerdi. Bazlar da fakirin haberi ol-
masn ve utanmasn diye bakalar vastasyla verirlerdi. Ksacas; verilen
sadakayla riya ve gsteri kastedilmi ise sevaplar mahvolduu gibi
gnaha da girilmi olunur.mam- Gazali rahmetuiiahi aleyh yle
yazmtr: "Hangi amelde kiinin niyeti gsteri olursa o amel boa gider.
nk zekat mal sevgisini insann kalbinden karmak iin vacib oldu.
nsanlarda makam sevgisi mal sevgisinden daha fazladr. Bu ikisi ahirette
insan helak eden eylerdir. Cimrilik sfat insana kabrinde akrep eklinde
musallat olur. Riya ve mehur olma istei ise ejderha ekline girerek
(musallat olur).22[20]Bir hadiste, "Kiinin dini ve dnyevi hususlarda
parmakla gsterilmesi o-nun ktlne yeterli bir sebeptir". Hz. brahim
bin Edhem rahmetuiiahi aleyh buyuruyor ki: "Her kim mehur olmay
isterse, o kimse Allah ile doru bir muamelede bulunmamtr". Eyyb
Sahtiyan rahmetuiiahi aleyh de; "Her kimin Allah ile muamelesi dzgn
ise evinin nerede olduunun halk tarafndan bilinmesini dahi istemez"
demitir.23[21] Hz. mer radyaliahu anh bir defasnda Mescid-i Nebevi'ye
geldi. Hz. Muaz radtyallahu anh'\ Peygamber sallallahu aleyhi vese/tem'in
kabri banda oturmu alarken grd. Niin aladn sorunca Hz. Muaz
radyaliahu anh\ "Ben Ra-slullah'tan duydum ki; Riyann az da irktir.
Allah ceiie ceiaiuhu bir kede isim-sizlik iinde yaayan muttak kullarn
sever. Eer o kimseler bir yere gidecek olsalar onlar kimse aramaz.
Herhangi bir meclise gelseler, onlar kimse tanmaz. Onlarn kalpleri
hidayet kandilleridir ve onlar tozlu, toprakl karanlk yerlerden
kurtulmulardr24[22]Ksacas riyay (gsterii) ktleyen pek ok ayet ve
hadisler vardr. Fakat btn bunlara ramen sadakay ilan etmekte bazen
dini maslahatlar (faydalar) bulunmaktadr. Mesela, bakalarn tevik
etmek gerektiinde sadaka aka verilir. yle ki; birka kiinin sadaka
22[20] hya-l Ulum 23[21] hya-l Ulum 24[22] hya-l Ulum
15
vermesiyle dinin nemli bir ihtiyac karlanamyorsa, o zaman sadakay
aka vermek bakalarn sadakaya tevik edip o dini ihtiyacn
karlanmasna sebep olur.Bundan dolay Peygamber saiiaiiahu aleyhi
veseiiem Efendimiz buyuruyor ki: "Kur'an' sesli okuyan aktan sadaka
veren gibidir. Kur'an' sessiz okuyan da gizli sadaka veren gibidir.25[23]
Demek ki Kur'an- Kerimi duruma gre bazen sesli bazen de sessiz
okumak faziletli oluyor. nce geen ayeti kerime hakknda pek ok
ulemadan nakledildiine gre bu ayette farz sadaka olan zekat ve nafile
sadakalarn her ikisi de beyan edilmektedir. Farz olan sadakay yani zekat
aktan vermek daha efdaldir. Dier farzlarn hkm de ayndr. Onlar
aka ed etmek efdaldir. nk kii aktan vermekle hem bakalarn
sadaka vermeye tevik etmi hem de "Bu adam zekatn ed etmiyor"
eklindeki sulama ve thmeti zerinden atm olur. Bunun iin namazn
cemaatle klnmasnda namazn ed edilmesinin ilanyla birlikte baka
faydalar da vardr. Hafz ibni Hacer rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Allme
Taberi rahmetuiiahi aleyh ve dierleri farz olan sadakann aka
verilmesinin efdal olduu, nafile sadakann da gizlice verilmesinin daha
stn olduu hakknda alimlerin gr birliinde olduklarn
nakletmilerdir." Zeynbn-I Mnir rahmetuiiahi aleyh diyor ki: "Bu
stnlk ahvallere gre deiir. Mesela, idareciler zalim olduundan
zekat verilecek mal gizli tutuluyorsa zekat gizli vermek daha uygundur.
Eer bir kimse nder olduundan insanlar onun yapt ileri kendilerine
rnek alyorlarsa o kiinin nafile olan sadakay da aktan vermesi
efdaldir.26[24]Hz. bni Abbas radyaliahu anhuma yukarda geen ayeti
kerimenin tefsirinde diyor ki: "Allah ceiie ceiaiuhu nafile sadakalar iinde
gizli verilen sadakay aktan verilen sadakadan yetmi derece stn
klmtr. Farz olan sadakalarda ise aktan verileni gizli verilenden yirmi
be derece stn klmtr. Dier btn farz ve nafile badetlerde de
durum byledir.27[25] Yani farz olan ibadetleri aikare yapmak gizli
yapmaktan efdaldir. nk kii farz olan ibadeti gizli yaparsa kendisini
thmet altnda brakm olur. Dier bir zarar da o kiinin yakn evresi "Bu
adam falanca ibadeti hi yapmyor" kanaatine varmalardr. Bundan dolay
onlarn kalplerinde bu ibadetlerin kymet ve ehemmiyeti azalr. Nafile
ibadetlerde ise e'er kendisine bakalarnn uyaca ve tbi olacan
25[23] Mikat- erif 26[24] Fethl Bari 27[25] Drr Mensur
16
dnyorsa bunlar aka yapmas efdaldir.Hz. ibni mer rayaiiahu
anhuma dan Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem Efendimizin yle
buyurduu naklediliyor: "Salih amelleri gizlice yapmak aikre yapmaktan
efdaldir." Fakat bu (ekilde amel yapmak) ittibaya niyet eden iindir.
Ancak insanlarn kendisine ittiba ettiklerini dnen biri amellerini aka
yapabilir. Hz. Eb Umame radyallahu anh diyor ki: Hz. Eb Zer radyallahu
anh Raslullah sallal-lahu aleyhi veseiiem'en hangi sadakann daha
faziletli olduunu sorunca Allah'n Rasl saaiiahu aleyhi veseilem
buyurdu ki: "Gizlice herhangi bir fakire bireyler vermektir." Darlk ve
yokluk iindeki birinin sadaka vermeye almas daha stndr. Gerek
udur ki, nafile sadakalar gizli olarak vermek efdaldir. Tabii ki aktan
vermekte dini bir fayda varsa o zaman sadakann aktan verilmesi daha
efdal olur. Fakat bu noktada kii kendi nefsinden ve eytandan gafil
olmamaldr. nk eytan sadakay berbat etmek iin "Aka vermekte
dini bir takm faydalar vardr" diye kalbe bir dnce sokar.Bunun iin
kiinin sadakay aka vermesinde dinen fayda olup olmadn dikkatlice
aratrmas gerekir. Sadakay verdikten sonrada her gittii yerde
bahsetmemelidir. nk byle yapmak aka sadaka verme hkmne
dahil olur. Hadisi erifte bahsedildii zere insan gizli bir amel yaptnda
o gizli amel olarak yazlr. O kii yapt gizli amelini aklarsa gizli yaplan
amel aikre yaplan amellere dnr. Eer her gittii yerde insanlara
sylerse aka yaplan bir amel hkmnden kp riya ile yaplan bir amel
hkmne dahil olur.28[26] Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem Efendimiz
buyurdu ki; "Allah'n arnn glgesinden baka glge bulunmayan o
(kyamet gnnde) Allah celie ceiaiuhu 7 snf insan kendi arnn
glgesinde barndracaktr. "1 -Adil devlet reisi, 2-Allah celie ceiaiuhu'na
ibadet e-derek yetien gen, 3-Kalbi mescitlere bal olan kimse, 4-Hibir
dnyevi menfaat olmakszn srf Allah iin bir araya gelen ve ayrlan iki
kii, 5-Soylu ve mevki sahibi, gzel bir kadn kendisine yneltmek
istediinde Ben Allah'tan korkarm> diyen kimse {Ayn ekilde bir erkek
bir kadn kendine yneltmek istediinde Ben Allah'tan korkarm> diyen
kadn), 6-Sa elinin verdiini sol eli duymayacak derecede gizli sadaka
veren kii, 7-Kimsenin grmedii tenha bir yerde Allah celie ceiaiuhu'nu
hatrlayp alayan kimse". Bu hadiste 7 snf insan zikredilmitir. Baka
hadisi eriflerde o dehetli gnde arn glgesinde bulunacaklarn daha
fazla olduu bildirilmitir. Alimler onlarn seksen iki snf insan olacan 28[26] hya-l Ulum
17
bildirmilerdir. thaf kitabnn yazar o kimseleri kitabnda zikretmitir. Pek
ok hadisi eriflerde "Gizli verilen sadaka Allah ceiie ceiaiuhu'nun gazabn
giderir" buyurulmutur.Hz. Salim ibni Eb Cad rahmetuiiahi aleyh diyor
ki: "Bir kadn ocuuyla beraber yolda giderken aniden bir kurt ocuu
kapp gtrd. Kadn kurdun arkasndan kotu. Derken yolda bir dilenci
ile karlat. Dilenci bir eyler isteyince kadn yannda bulunan bir tek
ekmei ona verdi. Bu esnada ocuu kapan kurt geriye geldi ve ocuu
brakarak gitti." Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem buyurdular ki: "Allah
ceiie ceiaiuhu kiiyi sever, kiiye de gazap eder. Allahu Tel'nn
sevdii kiiden birincisi, bir fakirin ihtiyacn gren kiidir, ki o fakir hi
tanmad ve akrabal da olmayan bir topluluun yanna gelir. Yalnzca
Allah iin onlardan bir eyler ister. O kii kalkar ve dierlerinden gizli
olarak o fakire bir eyler verir ve onun verdii eyden Allah'tan baka
kimsenin haberi olmaz, ikincisi] o kiidir ki, bir topluluk btn geceyi
seferde geirir. Gece boyunca yryen bu toplulua uyku basnca biraz
dinlenmek iin bineklerinden inerler. O kii yatp istirahat etmek yerine
namaza durur ve Allah ceiie ce/a/u/iu'nun huzurunda dua etmeye balar.
ncs de; o kiidir ki, bir topluluk dmanla cihad ederken dman
karsnda yenilgi ba gsterdiinde ve insanlar dalmaya baladnda o
kii tek bana gsn gererek ehid olana kadar yada sava kazanana
kadar arpr. Allah'n gazap ettii kiiden birincisi; yal (ihtiyar)
olduu halde zina eden kimse. kincisi; fakir olduu halde kibirlenen
kimse. ncs; zengin olduu halde zulmeden kimsedir." (Bu hadis,
hadisler ksmnn on beinci srasnda gelecektir). Hz. Cabir radyaiiahu
anh diyor ki: "Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseilem hutbe okudu ve
hutbesinde yle buyurdu; Ey insanlar lm gelmeden evvel
gnahlarnza tevbe ediniz ve iyi ameller ilemek de acele ediniz. Baka
ilerle uraarak salih amelleri terketmeyiniz. Allah' ok zikrederek gizli
ve ak sadaka vererek O'nunla yaknlk kurunuz. nk bu ameller
yznden size rzk verilir, size yardm edilir, sizin bozukluunuz slah
edilir."Bir hadisi erifte "Kyamet gn herkes, hesaba ekilme karar
verilinceye kadar kendi sadakasnn glgesinde bulunacaktr"
buyurulmutur. Yani gnein ok yaklaaca o kyamet gnnde herkes
vermi olduu sadaka miktarmca glgede olacak. Ne kadar ok sadaka
vermise o kadar fazla glge olacak. Baka bir hadiste "Sadaka kabir
scakln (azabn) uzaklatrr ve herkes kendi sadakasy-la glgelenir"
buyuruluyor. Sadakann belalar giderdii pek ok rivayetlerde ge-
18
mektedir. Mslmanlarn (kt) amelleri sebebiyle her taraftan eit eit
belalarn geldii gnmzde bol bol sadaka verilmelidir. zellikle mr
boyu alp biriktirilenler gz gre gre braklmak zorunda kalndna
gre, bu durumda bol bol sadaka vermeye devam edilmesi gerekir.
Bylelikle sadaka olarak verilen mal da zayi olmaktan korunmu olur.
Ayrca verilen sadaka bereketiyle kiinin zerine gelen belalar da
kendiliinden uzaklar. Ne yazk ki bizler btn bu ahvalleri gzlerimizle
grdmz halde bile sadaka vermeye ihtimam etmiyoruz.Bir hadiste
"Sadaka yetmi ktlk kapsn kapatr" buyuruluyor. Baka bir hadiste
de "Sadaka Allah'n gazabn uzaklatrr ve kt lmden insan muhafa-
za eder" buyuruluyor. Bir hadisi erifte "Sadaka mr uzatr ve kt
lm engeller. Kibir ve gururu giderir" diye gemektedir. Yine baka bir
hadiste yle buyuruluyor; "Allah celie ceiaiuhu bir lokma ekmek veya bir
avu hurma ya da buna benzer fakirin ihtiyacn karlayacak basit bir ey
sebebiyle kiiyi Cennete koyar. Birincisi; sadakann verilmesini emreden
ev sahibi. kincisi; o ekmei yada yemei piiren evin hanm. ncs;
sadakay fakire ulatran hizmeti." Peygamber saiiaiia-hu aleyhi veseilem
bu hadisi syledikten sonra yle buyurdu: "Btn hamdler bizim
hizmetilerimizi bile sevab hususunda unutmayan Allah'a aittir." Bir
defasnda Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem, "En gl pehlivan
kimdir?" diye sordu. Oradakiler,"Grete bakalarn yenendir" dediler.
Bunun zerine Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem, "Asl pehlivan kzd
zaman kendisine hakim olandr" buyurdu. Daha sonra, "Ksr kimdir, bilir
misiniz?" dedi. Etrafnda bulunanlar, "ocuu olmayan kiidir"' dediler.
Rasluliah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Hayr, ksr, ileriye (ahirete) hi bir
ocuk gnder-meyendir" buyurdu. Sonra Allah Rasl, "Fakir kimdir?"
dedi. Halk, "Ya Raslallah mal olmayan kimsedir." dediler. Raslullah
saiiaiiahu aleyhi veseiiem buyurdu ki: "Asl fakir, mal olduu halde ileriye
hibir ey gndermeyendir. ( nk o sevaba ok ihtiyac olduu kyamet
gnnde eli bo kalacaktr). Hz. Eb Hureyre radyaiiahu anh diyor ki:
Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, Hz. Aie radtyaliahu anha'ya yle
dedi: "Bir hurma parasyla da olsa nefsini Allah ceiie ceiaiuhuan satn al.
Ben seni Allah ceiie celaiuhu'nun hi bir sorgusundan kurtaramam. Ey
Aie! Hibir isteyen kimse senin yanndan eli bo dnmesin, kei aya
(paa) dahi olsa ver, onu bo evirme.29[27]mam Gazali rahmetuliahi
a/eyh'in yazdna gre; "Eskiden halk bir hurma da olsa, bir para 29[27] Drr Mensur
19
ekmekte olsa sadaka verirler ve hibir gnn sadaka vermeden gemesini
iyi grmezlerdi. nk Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi veseilem,
Kyamet gn herkes vermi olduu sadakalarn glgesinde glgelenecek
buyurmulardr30[28]
10) Allah faizi tketir, sadakalar ise arttrr.
(Bakara-276)
ZAH: Sadakalarn artmas bundan nce de pek ok rivayetlerde gemiti.
Ahirette sadakann sevab dalar gibi olacaktr. Bu ahiretteki durumdur.
Dnyada da genellikle sadaka mal arttrr. yle ki; ihlasla, bol bol sadaka
veren kimsenin gelirlerinde devaml art olmaktadr. Kimin gnl isterse
tecrbe ederek bakabilir. Tabii ki ihlasl olmak arttr. Riya ve gsteri
olmamaldr. Faiz ise ahirette zaten yok edilir. Dnyada bile ounlukla
berbat olur. Hz. Abdullah bin Mes'ud radyallahu anh Raslullah saiiaiiahu
aleyhi vesellem'm yle buyurduunu naklediyor: "Faizin artt gzkse
de onun sonu azalmaya doru gider". Mamer rahmetuliahi aleyh diyor
ki: "Faizle kazanlan malda azalma olduu krk sene iinde ortaya kar".
Hz. Dahhak radyallahu anh da diyor ki: "Faiz dnyada oalr, ahirette ise
yok edilir." Hz. Eb Berze radyaiiahu anh diyor ki: "Allah'n Rasl
saiiaiiahu aleyhi veseilem yle buyurdu; nsan bir para sadaka verir. O
para Allah indinde o kadar byr ki, Uhud Da kadar olur."
11) Sevdiiniz eylerden Allah iin harcamadka iyilie eriemezsiniz
.(Al-i lmran-92)
ZAH: Hz. Enes radyallahu anh buyurdu ki: "Ensar iinde en fazla hurma
aalan olan kii Hz. Eb Talha radyallahu anh idi. Onun Beyrha adl bir
ba vard. Hz. EbTalha radyallahu anh bu ban ok severdi. Bu ba
Mescid-i Nebevi'nin karsndayd. Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem
genellikle o baa gider, onun ok lezzetli ve gzel olan suyundan ierdi.
Yukarda geen ayet-i Celil'e indii zaman Eb Talha radyai-lahu anh
Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellemln yanna geldi ve dedi ki;
20
uygun gryorum buyurdu. Bunun zerine Eb Talha radyallahu anh,
Peki dedi ve Bey-rha'y amca ocuklar ve dier akrabalar arasnda
taksim etti. Baka bir hadiste ise yle gemektedir: Eb Talha radyaiiahu
anh dedi ki; "Ya Raslallah benim bu maliyeti ok yksek olan bam
sadakadr. Eer ben bunu kimsenin haberi olmadan yapabilseydim yle
yapardm. Fakat ba gizli tutulabilecek bir ey deildir."Hz. ibni mer
radyaiiahu anhuma diyor ki: "Ben bu Ayet-i Kerimeyi duyduumda Allah
ceiie celaiuhu'nun bana vermi olduu btn eyleri dndm ve onlar
arasnda Mercne adndaki cariyemin bana en sevimli olduunu grdm.
Allah iin onu azad ettim. Bundan sonra ben eer Allah iin verdiim bir
eyden tekrar istifade etmeyi uygun bulsaydm cariyeyi azat ettikten
sonra onunla evlenirdim.31[29] te bu durum houma gitrridi ve o cariyeyi
klem Hz. Nafi radyai anh ile nikahladm". Baka bir hadiste yle
gemektedir: "Hz. bni mer rad anhuma bir gn namaz klyordu.
Namazda Kur'an okurken bu ayete ulanca iaretle bir cariyesini azat
etti." Allah ce/te celaiuhu'nun ve O'nun sevgili Rasl'nn szlerinin
ehemmiyetini ve onlarla amel yapmaktaki ncl renmek isteyen
varsa Sahabe-i Kiram hazretlerinden rensin. Gerekten bu zatlar
Peygamber saiiaiiahu aleyhi vesetfem'in sahabesi olmaya layktlar.
Peygamber saiiai-lahu aleyhi veseiiem'ln hizmetisi olmak o mbarek
zatlarn anna yakrd.Allah onlarn hepsinden raz olsun ve onlar
Kendinden raz etsin.Hz. mer radyaiiahu anh kendisi iin Cell
cariyelerinden bir cariye satn almas iin Eb Musa el Eari'ye bir mektup
yazd. Eb Musa el-Eari radyallahu anh ok kymetli bir cariye satn
alarak ona gnderdi. Hz. mer radyaiiahu anh cariyeyi yanna ard. Bu
ayeti okuduktan sonra onu azat etti. Muhammed bin Mnkedir
radyaiiahu anh diyor ki: "Bu Ayet-i Kerime indiinde Hz. Zeyd bin Harise
radyallahu anh'n yannda hereyinden ok sevdii bir at vard. Hz. Zeyd
bin Harise radyatiahu anh at alarak Peygamber saiiaiiahu aleyhi
veseiiem'in yanna geldi ve dedi ki; Bu sadakadr Peygamber saiiaiiahu
aleyhi veseiiem at kabul etti ve onun olu same radyaiiahu anh'a verdi.
Hz. Zeyd bin Harise radyaliahu anh'm yznde bu durumdan
holanmadn gsteren bir ifade meydana geldi. (nk evin mal evde
kalmt. Babann elinden olunun eline gemiti). Peygamber saiiaiiahu
aleyhi veseiiem Efendimiz buyurdular ki;
21
sadakan kabul etti. Yani senin sadakan ed edilmi oldu. Ben imdi onu
ister senin oluna ister baka bir akrabana, istersem yabanc birine
veririm (nk sen onu oluna vermiyorsun ki, ahsi menfaat olsun. Sen
onu bana verdin ben de istediime vermekte serbesttim".Beni Sleym
kabilesinden bir kii yle diyor: Hz. Eb Zer Gfri radyaiiahu anh Rebze
adnda bir kyde kalyordu. Orada develeri ve o develere bakan zayf bir
oban vard. Ben de ona yakn bir yerde kalyordum. Ben kendisinin
hizmetinde bulunmak istediimi syledim. "Sizin obannza yardm
ederim. Sizin feyiz ve bereketinizden istifade ederim. mit ediyorum ki,
Allah ceiie ceiaiuhu sizin bereketinizden beni de faydalandrr." dedim. Hz.
Eb Zer radyaiiahu anh dedi ki: "Benim arkadam, szm dinleyendir
(yani byle birini arkada edinebilirim). Eer sen buna hazrsan mesele
yok, yoksa benimle arkadalk niyetinden vazge." Ben, "Hangi hususta
size itaat etmemi istiyorsunuz?" dedim. O, "Ben birine bir ey verilmesini
istediim zaman en iyisini seip vereceksin" dedi. Ben bunu kabul ettim.
Bir mddet onun yannda kaldm. Su banda kalan bir kafilenin sknt
iinde olduklarn rendi, Develerinden bir tane getirmemi syledi. Ben
verdiim sze uygun olarak develerin iinden ok eitimli ve terbiye
edilmi erkek bir deveyi setim. Onun gibi srde baka bir hayvan yoktu.
Ben tam onu gtreceim srada aklma ona burada da ihtiya olduu
geldi. Ben o erkek deveyi brakarak ondan sonra en deerli ve en stn
olan dii bir deveyi alp gtrdm. Hz. Eb Zer radyaliahu anh ihtiyatan
dolay braktm o erkek deveyi grnce bana "Hainlik ettin" dedi. Ben
onun maksadn anlaynca dii deveyi geri gtrp o erkek deveyi
getirdim. Orada bulunanlara dnerek, iinizde sevapl bir i yapmak
isteyen iki kii var m?" dedi. Bunun zerine iki kii ayaa kalkarak hazr
olduklarn sylediler. Hz. Eb Zer radyaiiahu anh dedi ki: "Eer herhangi
bir zrnz yoksa bu deveyi keserek bu vadide ne kadar ev varsa onlarn
saysnca hisselere ayrn ve bu devenin etinden her eve bir hisse
gnderin. Benim evime de dier evlere gnderdiiniz kadar bir hisse
gnderin, fazla gndermeyin." Bu iki kii syleneni kabul edip, yaptlar. Bu
ii bitirince beni ard ve "Ben hl unu anlayamadm. Bana batan
vermi olduun sz unuttun mu? Unuttuysan seni mazur kabul
ediyorum. Yoksa bile bile bandan m savdn?" dedi. Ben,
"Unutmamtm. Size verdiim sz hatrmdayd. Develere baknca bu
devenin en kymetli olduunu anladm. O anda sizin buna olan ihtiyacnz
hatrma geldi. nk sizin buna ihtiyacnz vard" eledim. Eb Zer Gfr
22
radyaiiahu anh, "Srf benim ihtiyacm iin mi bunu braktn?" dedi. "Evet.
Srf sizin ihtiyacnz dnerek braktm" dedim. O, "Ben, sana ihtiyacmn
olduu vakti syleyeyim mi? Muhta olduum vakit kabir ukuruna
koyulduum vakittir. O gn benim muhta olduum gndr.Senin her
malnda ortak vardr. Birinci ortak; takdir edilen (bela, musibet ve afet-
lerdir). Takdirin iyi mal m, kt mal m alaca bilinmez. Takdir mal alp
gtrrken hibir eyi beklemez (yani ben bir mal iyi faydal ve ileride ie
yarar kabul ederek braktmda o maln ileride iime yarayp
yaramayacan bilemem. yleyse neden ahiret az olarak onu
Rabbimin hazinesine imdi yatrmayaym). kinci ortak; varistir ki, o her an
senin btn maln ele geirmek iin ne zaman kabir ukuruna gideceini
bekler. nc ortaa gelince; o da sensin (ki mal kendin kullanabilirsin).
Bu ortak arasnda en az hisse sahibi sen olma. Takdir mal alp
gtrmeden ve mal helak olmadan veya varisin onu alp gtrmeden en
iyisi sen o mal bir an nce Allah'n hazinesine yatr). Bununla birlikte Allah
ceiie ceiaiuhu;Sevdiiniz eylerden harcamadka asla iyilie
ulaamazsnz buyuruyor. Bu deve mallarm arasnda bana en sevimliyken
neden onu kendime ayrarak muhafaza etmeyeyim ve ileriye (ahirete)
gndermeyeyim" buyurdu.Bir hadisi erifte Hz. Aie radyaliahu anha
diyor ki: Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem Efendimize hediye olarak
bir hayvan eti gnderildi. Allah'n Rasl o etten holanmad. Fakat
bakalarnn o etten yemesini yasaklamad. Ben, "Ya Raslallah! O eti
fakirlere vereyim mi?" deyince Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem, "Sen
yemekten holanmadn eyleri onlara verme." buyurdu. Hz. bni mer
radyaliahu anhuma eker satn alarak fakirlere datrd. Hizmetisi-, "Tatl
yerine yiyecek verilmesi fakirler iin daha faydal olur" deyince Hz. bni
mer radyaiiahu anhuma, "Dorudur. Ben de ayn dncedeyim. Fakat
Allah ceiie ceiaiuhu; buyuruyor. Ben ise en ok ekeri (tatly) severim"
dedi.32[30] Bu mbarek zatlar herhangi bir eyi daha stn grseler bile
daha ok Allah ve Rasl'nn zahiri olan szleriyle amel etmeye
alrlard. Hadisi eriflerde bu hususta ok rnekler vardr. Baka eyler
daha stn olsa da sevgilinin azndan kan szle amel etmek, sevgi ve
muhabbetin en stn derecesidir.
12) Rabbinizin bana ve takva sahipleri iin hazrlanm olup genilii
gkler ve yer kadar olan cennete koun! / O takva sahipleri ki, bolluktada 32[30] Drr Mensur
23
darlkta da Allah iin harcarlar; fkelerini yutarlar ve insanlar affederler.
Allah da gzel davranta bulunanlar sever. (Al-i lmran-
133,134)
ZAH: Alimlerin yazdna gre Sahabe-i Kiram'dan bazlar Ben srail'in
u durumuna imrenmilerdi: Onlardan biri gnah iledii zaman kapsnn
zerine ilemi olduu gnah ve "O gnaha keffaret olarak u i yaplsn"
diye yazlrd. Mesela burnu kesilsin, kula kesilsin vs. te Sahabeler bu
duruma imreniyorlard. nk keffaret ed edilince o gnahn affedildii
kesinlikle biliniyordu. Ayrca gnahn ehemmiyeti o zatlara gre o kadar
ard ki, bu eit cezalar bile ilenen gnahn karsnda hafif ve
imrenilmeye layk gryorlard. Bu zatlar hakknda hadis kitaplarnda
anlatlan olaylar gerekten yledir: Bir beer olmalar sebebiyle gnah
iledikten sonra o gnahn arln ve nemini onlar fazlasyla
hissediyorlard. Erkekler bir tarafa kadnlar da bile bu cezbe vard. Kadnn
biri zina suu iledi. Bizzat kendisi Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseiiem
Efendimizin yanna gelerek suunu itiraf etti. Gnahtan temizlenmek
arzusu ile talanarak cezasnn verilmesini istedi ve talanarak ldrld.
Peki neden? nk onlarn kalbinde gnah korkusu bu tr bir lmden
daha fazlayd.
Hz. Eb Talha radyaahu anh namaz klyordu. Namaz esnasnda kalbine
hurma bahesinin hayali geldi. Bunun zerine o baheyi Allah yolunda
sadaka ederek rahatlad. Bunu, sadece namazda dnya dncesinin
kalbine gelmesini vicdan kabul edemedii iin yapt. Bylece namazda
kendini megul eden eyi yannda bulundurmak istemedi. Yine ensardan
baka bir sahabinin bandan da ayn olay gemitir: Hurmalar
olgunlamak zereydi. Namazda iken (Ne de gzel olgunlayorlar diye)
aklna geldi. O zaman Hz. Osman radyaliahu anft'n halifelik dnemiydi.
(Ad geen sahabi) Hz. Osman radyaliahu an/j'n yanna gelerek durumu
arz etti ve baheyi ona verdi. Hz. Osman radyaliahu anh da baheyi elli
bin dirheme satarak parasn hayr ilerine harcad. Bir defasnda Hz. Eb
Bekr Sddk radyaliahu anh yanllkla pheli bir lokma yedi ve hemen
ardndan bol bol su ierek kusmaya alt. Ta ki pheli lokma
vcudunun bir paras olmasn.O mbarek zatlarla ilgili pek ok kssay
Hikayat-s-Sahabe adl kitabmda yazdm. Halleri byle olan sahabelerin
srail Oullarnn gnahlarnn keffaretini bilmelerine ve onunla
gnahlarnn af edildiinin kendilerine bildirilmesine imrenmeleri yersiz
deildir. Gnahlarn bu kadar korkun bir ey olduuna bizim gibi ehil
24
olmayanlarn akllar hl ulaamamtr. Ksacas bu zatlarda olan istek ve
arzu zerine Allah ceiie ceiaiuhu kendi ltf keremi, ayrca sevgili
peygamberi Sey-yidl Murselin Hz. Muhammed saiiaiiahu aleyhi
veseiiemln mmetine olan ltuf ve ihsan sebebiyle yukardaki ayeti
kerimeyi indirmi ve (zet olarak) "Allah'n sizi balayaca salih
amellere koun" buyurmutur.Hz. Said bin Cbeyr radyaliahu anh bu
ayet-i kerimenin tefsirinde yle buyuruyor: "yi ameller yoluyla Allah'n
balamasna doru yarn. yle Cennet'-lere doru yarn ki, o
Cennetlerin genilii birbirine eklenmi yedi kat gkler kadardr. Bir
kuman dieriyle birletirildii gibi ayn ekilde Cennetin genilii (yedi
kat gklerle birlikte) birbirine eklenmi yedi kat yerlerin toplam
geniliine eittir." Hz. bni Abbas radyaliahu anhumaan rivayet
edildiine gre, yedi kat gkler ve yedi kat yerler birletirilirse Cennetin
geniliine denk olur. Hz. bni Abbas radyaliahu anhuma'nm klesi Hz.
Kreyb rahmetullahi aleyh diyor ki: "Hz. fbni Abbas radyaliahu anhuma
beni bir Tevrat aliminin yanna gnderdi. Ben ona Tevrat da Cennet'in ge-
nilii hakknda neler olduunu sordum. Bunun zerine o alim Hz. Musa
l nebiy-yina ve aieyhissetam'm sahifelerini karp bakt ve dedi ki;
". Hz. Enes radyaliahu anh diyor ki: Bedir savanda Allah'n Rasl
buyurdu ki: "Ey insanlar! Genilii yerlerle gkler kadar olan Cennet'e
ilerleyin." Bunun zerine ensardan Hz. Umeyr bin Hammam radyal-lahu
anh (hayret ederek) "Ya Raslallah genilii o kadar byk olan Cennet
mi?" dedi. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseliem "Evet phesiz yle"
buyurdu. Hz. Umeyr radyaliahu anh "Ahh! Ahh! Ya Raslalah. Allah'a
yemin olsun ki, ben mutlaka o Cennet'e girenlerden olacam" dedi.
Bunun zerine Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi veseliem buyurdular ki:
"Evet, evet. Sen de o Cennet'e gireceklerdensin". Sonra Hz. Umeyr
radyaliahu anh (savamaya g kazanabilmek iin) devesinin ykln-
den biraz hurma karp yemeye balad ve "Bu hurmalarn bitmesini
beklemek uzun bir hayattr" diyerek elindeki hurmalar att ve sava
alanna gitti. arpa arpa ehit oldu.33[31] Yukardaki ayeti kerimede,
"Onlar fkesini yutanlar ve insanlar affedenlerdir" diye m'minler zel
olarak vlm ve methedilmilerdir. Bu ok yce ve hususi bir sfattr.
Alimler yle yazmlardr: Din kardein bir hata yaparsa onun yetmi tane 33[31] Drr Mensur
25
mazereti olduunu dn. Sonra o kardeinin bu kadar zr olduunu
kalbine inandr. Eer kalbin bu mazeretleri kabul etmezse o zaman
kardeini deil kendi nefsini kna ki, kardein sana yetmi tane mazeret
sayd halde kalbin ne kadar kat ve sert ki, onlar kabul etmiyorsun.
Kardein sana bir mazeret beyan ederse onun (bu mazeretini) kabul et.
nk Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseliem hadisi eriflerinde, "Her kim
kendisine mazeret beyan edilirde kabul etmezse vergi memuruna verilen
gnah kadar gnaha girer." Peygamber Efendimiz saiiaiiahu aleyhi
veseliem m'minin u sfatn anlatmtr: "M'min abuk sinirlenip, abuk
affeder." Grld gibi Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseliem m'min hi
kzmaz buyurmuyor, aksine kzgnl abuk geer buyuruyor.mam afii
rahmetullahi aleyh diyor ki: "Kzlmas gereken eye kzmayan kimse
merkeptir. Sakinletirdii halde sakinlemeyen kimse ise eytandr. Bunun
iin Allah ceiie ceiaiuhu ayeti kerimede fkesini yutanlar buyuruyor.
fkelenmezler demiyor.34[32] Rasiullah saiiaiiahu aleyhi veseliem
efendimiz buyurdu ki: "Her kim gc yettii halde fkesini yutarsa Allah
ceiie ceiaiuhu onun kalbini korkusuzluk ve kamil iman ile doldurur.35[33]
Mecbur kalmaya her yerde sabr ad verilir. Kiinin kemal derecesi, gc
yettii halde sabretmesidir. Baka bir hadisi erifte ise "Allah katnda
kiinin yudumlad en sevimli yudum fke yudumudur. Kim bu yudumu
ierse Allah ceiie ceiaiuhu onun kalbini iman ile doldurur" diye
gemektedir. Bir baka hadiste de yle buyurulmutur: "Her kim gc
yettii halde fkesini ye-nerse, Allah cee ceiaiuhu kyamet gn onu
btn mahlukatn nnde ararak
buyuracaktr". Yine Peygamber saiiaiiahu aleyhi vesei-iem buyurdu ki:
"Pehlivan grete bakalarn yenen deildir. Asl pehlivan kzgnlk annda
kendine hakim olandr" buyurmutur.mam Hseyin radyaliahu antim
olu Hz. Ali rahmetuiiahi aieyh'm cariyesi ona abdest aldryordu. Derken
ibrik elinden dt bu yzden Hz. Ali rahmetuliahi aieytin yz yaraland.
Hz. Ali fkeli bir ekilde cariyeye bakt. Bunun zerine cariye yle dedi:
"Allah ceiie ceiaiuhu buyuruyor ki:fkesini yutanlar..Bunun zerine Ali
rabmetuiiahi aleyh "Ben fkemi yuttum" dedi. Cariye ardndan ayn ayetin
devamn okudu: nsanlar affedenler.. O, "Allah seni affetsin" dedi. Cariye
tekrar ayn ayete devam etti:Allah ihsan edenleri sever".Bunun zerine Ali
rahmetuiiahi aleyh, "Seni azad ettim" dedi.1 Bir keresinde klesi bir
34[32] hya-l Ulum 35[33] Drr Mensur
26
misafiri iin bir tabak dolusu scak et yemei getiriyordu. Yemek onun
kk ocuunun bana devrildi ve ocuk ld. Bunun zerine Ali
rahmetuiiahi aleyh ona, "Seni azad ettim" dedi ve kendisi de ocuun
kefen ve defin ileriyle megul oldu.
13) M'minler yalnz o kimselerdir ki, Allah anld zaman kalpleri
korkarak rperir. Allah'n ayetleri onlara okunduu zaman imanlarn
artrr ve onlar yalnz Rablerine tevekkl ederler. / M'minler o kimselerdir
ki, namaz gerei zere klarlar, kendilerine verdiimiz rzklardan Allah
yolunda harcarlar. / te bunlar gerek m'minlerdir. Onlara Rableri
katnda dereceler var, mafiret ve (Cennet'te) gzel rzk vardr.
(Enfal-2,3,4)
ZAH: Hz. Eb Derda raciyaiiahu anh buyurdu ki: "Kalbin korkmas,
kurumu hurma yapraklarnn alevlenip yanmas gibidir". Sonra talebesi
olan ehr bni Haveb'e dedi ki: "Ey ehr! sen vcudun titremesi nedir,
bilmez misin?" Talebesi, "Bilirim" deyince, Hz. Ebdderda, "te o zaman
dua et. nk o zamanki dua kabul edilir." buyurdu. Hz. Sabit Bnani
rahmetuliahi aleyh dedi ki: "Byklerden birisi yle buyurdu; . Halk
bunu nasl anladn sorunca, buyurdu". Hz. Sddi diyor ki: "Allah anld
zaman'dan maksat, bir kimse bir bakasna zulmetmeye veya haram olan
bir ii yapmaya karar verdiinde ona Allah'tan kork denilince onun
kalbinde Allah korkusunun belirmesidir". Hz. Haris bin Malik radyaiiahu
anh ensardan bir sahabidir. Bir keresinde Raslullah saiiaiiahu aleyhi
veseiiem'm yannda bulunuyordu. Allah Rasl sal-lallahu aleyhi vesellem,
"Naslsn ya Haris?" buyurdu. Hz. Haris radyallahu anh, "Ey Al-lah'jn
Rasl ben hakiki mmin oldum" dedi. Raslullah saiiaiiahu aleyhi
vesellem, "Ya Haris. Ne sylediine dikkat et, Her eyin bir hakikati vardr.
Senin imannn hakikati nedir?" dedi. (Yani hangi sebeple hakiki m'min
olduuna karar veriyorsun) Haris radtyaiiahu anh dedi ki: "Ben nefsimi
dnyadan vazgeirdim. Geceleri uykusuz geiriyorum (ibadet ediyorum),
gndzleri susuz kalyorum (yani oru tutuyorum). Cennet'tekilerin
ziyaretlemeleri her zaman gzmn nnde duruyor. Cehennemliklerin
grlt, patrtlar feryad- figanlarnn oluturduu manzara gzlerimin
nne geliyor (yani ben her zaman Cennet ve Cehennemi d-
nyorum)." Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem buyurdu ki: "Haris!
27
Gerekten sen nefsini dnyadan vazgeirmisin. Bu halini iyice muhafaza
et." Allah'n Rasl saiiaiiahu aleyhi vesellem bu szn defa tekrar
etti.36[34] Her an Cennet ve Cehennemin manzaras gz nnde bulunan
kimse dnyaya nasl kaplr?
14) Allah yolunda ne harcarsanz, onun sevab eksiksiz size denir ve asla
hakszla uratlmazsnz.
(Enfal-
60)
ZAH: Baz ayet ve hadislerde geen sevaplarn oaltlarak verilecei
hususu bu ayete ters dmez. Bu ayetin manas ise "Bu amellerin
mkafatnda bir azalma olmaz" demektir. Yoksa sevabn miktarnn ne
kadar olaca, harcama yaplan yerin ihtiyac, harcama yapann niyeti ve
durumlara gre artabilir. Bu aklama ahiret gz nne alnmasna
gredir. Bazen de daha dnyadayken (yaplan harcamann) tam olarak
karl verilir. 20 no'lu ayetin aklamasnda ve 8 no'lu hadisin
aklamasnda gelecei gibi dier ayet ve hadislerde bu konu teyid
edilmitir. Karln dnyada verilecei asndan baklrsa, yukardaki
ayeti kerimenin ayn yne iaret ettii ihtimali uzak bir ihtimal deildir.
15) man eden kullarma syle: Namazlarn dosdoru klsnlar, kendisinde
ne alveri, ne de dostluk bulunan bir gn gelmeden nce, kendilerine
verdiimiz nzklardan (Allah iin) gizli ve aikr olarak harcasnla
(brahim-
31)
ZAH: Ayeti Kerimede geen "Gizli ve aikr olarak" s2 ne zaman, han-
gi sadakay vermek mnasipse duruma gre her iki ekilde de sadaka
vermek gerekir manasndadr. Dokuz no'lu ayetin aklamasnda getii
gibi bundan maksat aktan verilmesi evla olan (zekat gibi) farz sadakalar
ve gizliden verilmesi evla olan nafile sadakalar kastedilmi olabilir. "O
gn" den maksat alt numaral ayette de getii gibi kyamet gndr. Bir
de bu ayette zikredilen "Namaz gerei zere klma" ifadesi birinci ayette
gemitir.Hz. Cabir radyallahu anh diyor ki: Raslullah sallallahu aleyhi
vesellem Efendimiz bir hutbesinde yle buyurdu; "Ey insanlar lmeden
nce tevbe edin (Sakn size lm gelince tevbesiz kalmayasnz).
Meguliyetler oalmadan nce iyi ameller yapn (sonra meguliyetinizin
okluundan dolay amel etmeye zaman bulamazsnz). Ve Rabbinizle
aranzdaki ba O'nu oka zikrederek gizli ve aktan bol bol sadaka 36[34] Drr Mensur
28
vererek kuvvetlendiriniz. Byle yaparsanz hem sizin rzknz geniletilir
hem size yardm edilir hem de bozuk ahvalleriniz dzeltilir.37[35]
16) Ey Raslm itaatkar ve mtevaz olanlar (Cennet ile) mjdele. Bunlar
o kimselerdir ki, Allah ce//e celaluhu anlnca kalpleri titrer. / Kendilerine
isabet eden musibetlere kar da sabrldrlar. Namaza devamldrlar ve
kendilerine verdiimiz nzklardan bir ksmn hayr iin harcarlar. (Hac-
34,35)
ZAH: (Muhbitn)"in aklamas mtevazi kimse eklinde yaplmtr.
Alimlerin bu kelimenin aklamas hakknda bir ok grleri vardr. Bu
kelimenin asl manas "Aaya doru gidenler" eklindedir. Baz alimler
bu kelimeyi "Allah ceiie ceiaiuhu'nun emirlerine boyun eenler" eklinde
tercme etmilerdir. nk onlarda balarn aa doru emektedirler.
Baz alimler de "Tevazu gsterenler" eklinde tercme etmilerdir. nk
tevazu sahiplerinin boyunlar devaml aadadr. Hz. Mcahid
rahmetuiiahi aleyh de bu kelimeyi "Mutmain insanlar" olarak tercme
yapmtr. Amr bni Evs rahmetuiiahi aleyh ise "Muhbitin, kimseye
zulmetmeyen ve kendilerine zulmedildiinde intikam almayan
kimselerdir" buyuruyor. Dahhak rahmetuiiahi aleyh ise "Muhbitn, tevazu
sahibi kimselerdir" demektedir. HZ. Abdullah bin Mesud radyallahu anh,
Reb bin Haysem radyallahu an/j'l, grdnde, "Seni grdm zaman
muhbitni hatrlyorum" buyururlard.
17) Rablerinin huzuruna varacaklarndan yrekleri arparak (Allah
yolunda) verenler. / te bunlar hayrlilerdeyar ederler ve onlar hayr
yapmak iin ne geerler.
(M'minn-
60,61)
ZAH: Allah yolunda harcamalarna ramen yinede "Allah katnda yapt-
mz salih ameller nasl karlanacak acaba kabul edilecek mi, yoksa
edilmeyecek mi?" diye Allah'tan korkarlar. Bu korku Allahu Tel'nn
sonsuz bykl ve yce anndan ileri gelmektedir. Bir kimsenin ne
kadar byk rtbesi varsa, ona kar duyulan korku da o derece fazla olur.
zellikle kalbinde gerekten sayg bulunan kimsede korku daha fazla
olur. Bu kimseler harcama yaparken niyetlerinin halis olup olmamasndan
da endie duyarlar. Bazen insan nefsinin ve eytann yapt hile
yznden yapt ii hayr zannetmektedir. Aslnda o bir hayr deildir.
Kehf suresinin sonlarnda da bu konuda yle buyurulmutur: 37[35] Terib
29
"(Ey Raslm) de ki:
30
etmesinler. (Kusurlar) balasnlar, msamahal davransnlar. Allah'n sizi
affetmesini sevmez misiniz? Allah afur'dur {ok balaycdr), Rahim'dir
(ok merhametlidir).
(Nur-22)
ZAH: Hicretin altnc senesinde Beni Mustalik Gazvesi denilen bir cihad
yapld. Bu seferde Hz. Aie radyaiiahu anha da Raslullah sallallahu
aleyhi veseilem ile beraberdi. Hz. Aie radyaiiahu anha ayr bir deveye
biniyordu. Devenin zerinde de Hevdec denilen ve iinde oturulan bir
odack vard. Hareket saati gelince birka kii bu hevdeci kaldrp deveye
balarlard. Hz. Aie radyaiiahu anhanm ok hafif bir bedeni vard. yle
ki,, hevdeci kaldranlar, ierisinde biri olup olmadnn farkna
varmazlard. nk hevdeci drt kii birlikte kaldrd zaman onun iinde
ya kk ve kilosu hafif olan bir kadnn varln nasl hissedebilirlerdi?
Sefer icab kafile bir yerde konaklamt. Derken hareket saati geldi.
Grevliler (Hz. Aie radyaiiahu anfta'nn hevdecini kaldrp deveye
baladlar. Kendisi o anda ihtiya iin gitmiti. Geri geldiinde
boynundaki gerdanlk yoktu. Onu aramak iin tekrar geri dnd. Bu
esnada kafile hareket etti. Bylece Hz. Aie radyaiiahu anha lde tek
bana kald. O yle dnmt: "Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem
yoldayken benim olmadm renince beni aramak iin gnderecei
adamlar buraya gelirler." Bu dnceyle oraya oturdu, uykusu geldi ve
orada uyudu. Allah ceiie ceiaiuhu yapm olduklar iyi ameller sayesinde
onlara en yksek derecede kalp huzuru nasip etmiti. Zamanmzdaki bir
kadn olsayd, brakn gece yalnz olarak bir lde yatp uyumay korkudan
feryad figan ederek sabaha kadar alard. Hz. Saffan bin Muattel
radyaiiahu anh bir yal sahabi idi. Yolda den veya kaybolan eyalar
kontrol etmek iin kafilenin arkasndan gelirdi. Sabahleyin oraya gelince
bir insann yattn grd. O Hz. Aie radyaiiahu an/a'y rtnme ayeti
gelmeden nce grd iin tand ve yksek sesle dedi. Onun sesiyle
Aie radyaiiahu anha'nm gzleri ald ve hemen yzn rtt. Hz. Saffan
bin Muattel radyaiiahu anh devesini ktrd. Hz. Aie radyaiiahu anha
da deveye bindi. Ad geen sahabi devenin yularndan ekerek yrmeye
balad. Nihayet kafileye ulatlar. Mnafklarn ba ve mslmanlarn ba
dman olan Abdullah bin Ubeyy'in eline bylece iftira etme frsat
gemi oldu. ftiray elinden geldii kadar yaymaya alt. {Bu iftiraya)
baz saf mslmanlar da katldlar. Takdir-i lhidir ki, bu konu tam bir ay
konuuldu. Halk arasnda bu hdise youn bir ekilde azdan aza
31
dolamaya balad. (Bu sre ierisinde) Hz. Aie radyai-lahu anhanm
susuz olduuna dair hibir ayet inmedi. Hz. Peygamber saiiaiiahu aleyhi
veseilem ve mslmanlar bu olaydan son derece zlmlerdi. Bu
durumda ne kadar zlmek gerektii de ortadadr. Raslullah saiiaiiahu
aleyhi veseilem bu konuda erkek ve kadnlarla mevere yaparak durumu
inceliyor fakat rahatlatc bir ipucu elde edilemiyordu, Bir ay sonra Hz.
Aie radyaiiahu anhanm beraati hakknda Nr suresinin birka ayeti nazil
oldu. Bu ayetlerde hibir delil ve ispat olmadan bu iftiray yayanlar Allah
ceiie ceiaiuhu byk bir azap ile korkutuyordu.Bu iftiray yayma iine
karanlardan biri de Hz. Eb Bekr radyaiiahu an/i'n akrabas olan Hz.
Mistah adnda bir sahabi idi. Hz. Eb Bekr radyaitahu anh onunla ilgilenir
ve yardm ederdi. Bu iftira olayna onun da karmas Hz. Eb Bekr
radyaiiahu anh' ok zd. zmesi de gerekirdi. nk o bir yakn
olmasna ramen aratrmadan bu iftiray yaymt. Bu zntyle Hz. Eb
Bekr Sddk radyaiiahu anh bir daha Hz. Mistah radyaiiahu anh'a yardm
etmemeye yemin etti. te yukarda geen ayeti kerime bu konu hakknda
inmitir. Rivayetlerden anlaldna gre Hz. Eb Bekr radyaiiahu anh ile
beraber daha baka sahabeler de bu iftira olayna karan ve nde
grnen baz kimselere yardm kesmeye karar vermilerdi. Hz. Aie
radyai-lahuanha diyor ki: "Hz. Mistah'n Hz. Eb Bekr'in akrabas olmasna
ramen bu iftiraolaynda byk bir pay vard. Ayrca o Hz. Eb Bekr
radtyaiiahu anh'm himayesinde bulunuyordu. Benim masum olduuma
dair ayet inince Hz. Eb Bekr radyaiiahu anh ad geen sahabeye infak
etmemeye yemin etti. Bunun zerinediye balayan yukardaki ayet nazil
oldu. Ayetin iniinden sonra Hz. Eb Bekr radtyallahu anh, Hz. Mistah
radyallahu anh'\ tekrar himayesine ald."Bir baka hadiste yle
gemektedir: "Hz. Eb Bekr radyallahu anh bu ayetin iniinden sonra
daha nce Hz. Mistah radiyaiiahu anh'a yapt harcamann iki katn
yapmaya balad." Baka bir hadiste yle gemektedir. "Hz. Eb Bekr
radtyallahu anh'm himayesinde iki tane yetim vard. Hz. Mistah
radyallahu anh bunlardan biriydi. Hz. Eb Bekr radyallahu anh her
ikisinin de harln kesmeye yemin etmiti". Hz. bni Abbas radyatiahu
anhuma diyor ki: "Sahabelerin bir ksm bu iftira meselesine karmlard.
Bu sebeple ilerinde Hz. Eb Bekr radyallahu anh'm da bulunduu baz
Sahabeler radyaiiahu anhum bu iftira iine karan sahabelere bir daha
mli yardm yapmamaya yemin ettiler. Bunun zerine
32
harcamamak zerine yemin etmesinler> ayeti kerimesi nazil oldu.1 Bir
adam bir bakasnn kznn iffetini zedeleyecek yalan szleri konumu
olmasna ramen o kii ona yapt yardm nceki gibi, hatta ncekinin
iki misli olarak vermeye devam etmesi ne byk bir mcahadedir!
19) (Onlar o kimselerdi ki geceleyin namaz klmak iin) vcutlar yatak-
larndan uzak kalr. Rablerine azabndan korkarak ve rahmetinden mit
var olarak dua ederler. Kendilerine verdiimiz rzklardan da hayr
yollarna harcarlar. / Artk dnyada iledikleri salih amellere mkafat
olarak kendileri iin gz aydnlndan ne hazrlanp saklandn kimse
bilmez, (Secde-16,17)
ZAH: "Geceleyin onlarn yanlar yataklarndan uzak kalr" sznn tefsiri
hakknda alimlerin iki gr vardr. Birinci gr; bu vakitten kastedilen
akam yats arasndaki zamandr. Pek ok delillerle de bu gr teyid
edilmitir. Hz. Enes radyatiahu anh diyor ki: "Bu ayeti kerime bizim
hakkmzda inmitir. Biz en-sar topluluu akam namazn kldktan sonra
Peygamber saiiaiiahu aleyhi veseilem ile beraber yats namazn klmadan
evlerimize dnmezdik. Bu nedenle (yukarda geen) bu ayeti kerime indi".
Sadece Hz. Enes radyallahu anft'dan nakledilen bir baka rivayette ise
muhacir sahabelerden oluan bir cemaatin deti akam ile yats namazlar
arasnda nafile namaz klmakt. Bunun zerine bu ayeti kerime nazil oldu.
Hz. Bilal radyaiiahu anh diyor ki: "Bizler akam namazndan sonra oturup
beklerdik, sahabelerden bir cemaat ise akam yats arasnda namaz klar-
lard. Bunun zerine bu ayeti kerime indi". Abdullah bin Is radyaiiahu
an/j'dan nakledilen bir rivayete gre ensardan bir topluluk akamdan
yatsya kadar nafile namaz klarlard. Bunun zerine yukardaki ayet nazil
oldu. kinci gr ise; Bundan kastedilen teheccd namazdr. Hz. Muaz
radyaiiahu anh'dan rivayetle Ras-lullah saiiaiiahu aleyhi veseilem
buyurdular ki: "Bundan kastedilen gece namazdr." Mcahit rahmetuiiahi
aieytien rivayet edilen bir hadiste de Raslullah saiiaiiahu aleyhi
veseilem bir defa gece ibadetinden bahsetti. Gzlerinden yalar akmaya
balad ve sonra (yukarda zikredilen) ayeti okudu. Abdullah bni Mesud
radyaiiahu anh Tevrat'da yle yazdn sylyor: "Gecelerini
yataklarndan uzak geiren kimselere Allah ceiie ceiaiuhu hibir gzn
grmedii, hibir kulan iitmedii, hibir insann kalbinden gemeyen,
hibir mukarreb melein, hibir peygamber ve rasln bilmedii nimetler
hazrlamtr. te o nimetler Kur'an- Kerim'in (yukarda geen) ayetinde
zikredilmitir." Hz. Eb Hureyre radyaiiahu anh Raslullah saiiaiiahu
33
aleyhi veseiiem"\n yle buyurduunu naklediyor: "Allah ceiie ceiaiuhu
buyuruyor ki; " Ravzur Reyyahin ve ona benzer kitaplarda btn gecelerini
Rabbin hatrlayp alayarak geiren zatlara ait binlerce kssalar vardr. Hz.
mam Azam rahmetuiiahi aieytiln yats namaznn abdesti ile sabah
namazn kld herkese bilinen inkar edilemeyecek bir gerektir. Ayrca
Ramazan aynda biri gndz biri gece olmak zere hergn iki defa
Kur'an- Kerim'i hatmettii de bilinmektedir.Hz. Osman radyaiiahu anh'm
btn gece uyumadan bir rekatta Kur'an' bir kere hatmettii de mehur
bir olaydr. Hz. mer radyaiiahu anh ise bazen yats namazn kldktan
sonra eve giderek sabah oluncaya kadar namazla megul olurdu. Hz.
Temmi Dri radyaiiahu anh mehur sahabelerden biridir. Kendisi bazen
bir rekatta btn Kur'an' hatmederdi. Bazen de sabaha kadar ayn ayeti
kerimeyi tekrar tekrar okumak deti idi. Hz. eddad bin Evs radyaiiahu
anh uyumak iin yattnda saa sola dner "Ya Rab Cehennem korkusu
benim uykularm kard" der ve ayaa kalkard ve sabaha kadar namaz
klard. Hz Umeyr radyaiiahu anh her gn bin rekat namaz klar ve yz bin
tesbihat yapard. Hz. Uveys Karni (Veysel Karani) rahmetuiiahi aleyh
mehur bir tabiidir. Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseilem onu vm ve
halk ondan dua istemeleri iin tevik etmitir. Uveys Karni bazen "Bu
gece rku gecesidir" der ve btn geceyi rku ederek geirirdi. Bazen de
"Bu gece secde yapma gecesidir" der ve btn geceyi secde de
geirirdi.39[37] Ksacas o mbarek insanlarn Rablerin anarak geirdikleri
gecelerin ve o gecelerdeki sevgiliye olan istekleriyle ilgili o kadar fazla
kssalar vardr ki, onlar bir araya getirmek mmkn deildir. Hakikaten bu
zatlar (aadaki) iire layktrlar.Bizim iimiz, geceleri dostu yd eyleyip
alamaktr. Bizim uykumuz, sadk dostun hayali urunda
mahvolmaktr.Keke Allah ceiie ceiaiuhu bu mbarek zatlarda olan
cezbeden ufack bir para da bu aciz kuluna nasip eyleseydi.
20) (Ey Raslm) de ki: "Gerekten Rabbim kullarndan diledii kimseye
rzk geniletir ve dilediine de rzk daraltr. Allah yolunda ne harcarsanz,
Allah onun karln verir, O rzk verenlerin en hayrlsdr."
(Sebe-39)
ZAH: Yani darlk ve geniliin her ikisi de Allah celle celaluhu/ndandr.
Sizin Allah yolunda harcamay ksmanzla genilik olmaz, ok 39[37] ikamet-!-Hcce
34
harcamanzla da darlk olmaz. Aksine Allah yolunda yaplan harcamalarn
karl ahirette kesinlikle verilecei gibi dnyada bile genelde
verilmektedir. Bir hadisi erifte getiine gre Hz. Cebrail aieyhisseiam
Allah ceiie ceiaiuhu'nun yle buyurduunu naklediyor: "Ey kulum Ben
sana Kendi ltfumla verdim ve senden bor istedim. Her kim Bana kendi
rza, istek ve memnuniyetiyle verirse, Ben onun karln dnyada hemen
veririm. Ahirette de hazine olarak saklarm. Kim de kendi rzasyla
vermezse, o zaman Ben vermi olduum eyi ondan cebren geri alrm. O
kulum buna sabreder ve ecrini mit ederse onun iin Rahmetimi vacib
klarm. Onu hidayete ermi kullarmdan yazarm. Ddrm (Beni grmeyi)
ona serbest klarm.40[38]Allah ceiie ceiaiuhu'nun ne kadar ihsandr ki, kul
kendi rzasyla vermediinde ondan zorla alnd zaman sabrederse
sevap kazanaca bildiriliyor. Halbuki o kii Allah ceiie ceiatuhu'nun
kendisine vermi olduu eyi kendi isteiyle geriye vermeyince, cebren
kendisinden geri alnmaktadr. Bu durumda ecir kazanmasnn manas
nedir? Fakat Allah ceiie ceiaiuhunun ihsanlar (iyilikleri) hi saylabilir mi?
Hz. Hasan radyallahu anh diyor ki: "Raslullah satlallahu aleyhi vesellem
bu ayet hakknda buyurdu ki; ". Hz. Cabir
radyallahu anh, Raslullah sallallahu aleyhi veseliem'V) yle
buyurduunu naklediyor: "Allah celle ceiaiuhu kiinin islam llerine
uyarak oluk ocuuna yapt harcamalarn (nafakann) karln
vermeyi Kendi zimmetine almtr. Ancak gereksiz inaatlara ve gnahlara
harcama yaplmas mstesnadr". Yine Hz. Cabir radyallahu anh,
Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem en naklederek diyor ki: "Her iyilik
sadakadr. Kiinin kendine ve oluk ocuuna yapt harcama sadakadr.
Ayrca namus ve erefini korumak iin harcad da sadakadr. Mslman
kimsenin (dine uygun) yapt btn harcamalarn karln vereceine
Allah ceiie ceiaiuhu sz vermitir. Fakat gnah ilemek iin ve lzumsuz
inaatlar iin harcad mal bunun dndadr."Hakm Tirmizi rahmetullahi
aleyh bu konuda Hz. Zbeyr radyallahu an/'dan uzun bir kssa
nakletmitir. Bu kssa hadisler blmnde, 12. hadisin aklamasnda
genie zikredilecektir. Allme Suyti rahmetullahi aleyh Drr Mensur
adl kitabnda Hakm Tirmizi rahmetullahi aleyh'den rivayetle geni bir
ekilde bu kssay nakletmitir. Fakat yine kendisi Lii Mesna adl
eserinde bu kssay ok ksa bir ekilde Ibni Adiy'den rivayetle mevzuat 40[38] Kenz
35
blmnde beyan etmitir. Hz. Eb Hureyre radyallahu anh, Raslullah
sallallahu aleyhi vesellem'm yle buyurduunu sylyor: "Her gn
sabahleyin iki tane melek Allah ceiie ceiaiuhuna dua ederler. Birisi yle
der; " Bu hadis, hadisler ksmnn ikinci hadisinde gelecektir. Cmert
insanlara Allah ceiie ceiaiuhu tarafndan genilik ve bolluk kaplarnn
ald genellikle grlmtr. Cimrilii yznden maln yan kimsenin
ise genellikle semavi bir afet, hastalk, mahkeme masraflar, hrszlk vs.
gibi sebeplerle senelerce biriktirdii serveti birka gnde heba olup
gitmektedir. Eer bir kimsenin iyi niyeti ve salih amellerinden dolay
bana byle bir masraf kmasa bile, vefasz evlad babann senelerce
alarak btn mr biriktirdii serveti birka ayda harcayp bitirir. Hz.
Esma radyallahu anha diyor ki: RasCilulah sallallahu aleyhi vesellem bana
dedi ki; "(Hayr ve hasenat iin) bol bol harca. Sayp sayp saklama. Byle
yaparsan Allah ceiie ceiaiuhu sana sayarak verir. Toplayarak yma yoksa
Allah ceiie ceiaiuhu sana vermez. Elinden geldii kadar ver"41[39]Bir
keresinde Raslullah sallallahu aleyhi vesellem Efendimiz Hz. Bilal
radyallahu anh'm yanna geldi. Hz. Bilal radyaiiahu antim yannda bir
miktar hurma vard. Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem, "Bu nedir?"
dedi. Hz. Bilal radyaliahu anh ileride doabilecek ihtiyac iin sakladn
syleyince Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem, "Ey Bilal. Sen bunun
dumann Cehennem ateinde grmekten korkmuyor musun?" buyurdu
ve "Ey Bilal ok harcamaya bak. Arn Sahibi'nin sana az vereceinden
korkma" diye ekledi.Burada zaruret miktarnda bile ilerisi iin saklamak
knanmaktadr ve Cehennem dumann grmek tehdidi vardr. Hz. Bilal
radyaliahu anh'm anna yakanda zaten buydu. nk o yle manevi
derecesi yksek olan insanlardand ki, Raslullah saiiaiiahu aleyhi
veseiiem onun yarnn dnmesine, bugn veren Rabbi-nin yarn da
vereceine dair tam bir gveni olmamasna tahamml edemezdi. Her
insann bir makam ve derecesi vardr. yle mehur bir sz
sylenmitir:Salih kullarn iyilikleri, mukarreb kullarn anna ve makamna
gre hata kabul edilmektedirBir ok olaylar buna rnek olarak
gsterilebilir. Ksacas mal kesinlikle saklanacak bir ey deildir. Toplanp
ylacak bir eyse hi deildir. Mal sadece harcanmak iin yaratlmtr.
Kendi nefsi iin mmkn olduka az, bakalarna ise bol bol harcamak 41[39] Mikat (eyheyn rivayetiyle)
36
maldan gelecek faydadr. Fakat burada son derece nemli bir mesele
vardr ki, o da Allah ceiie ceiaiuhu katnda amellerin niyetlere gre olma-
sdr. u hadis ok mehurdur:Ameller niyetlere gredir"Ne zaman niyet
iyi olursa ve sadece Allah iin harcama yaplrsa, bu harcama ister
kendine, ister oluk ocuuna, ister akrabalarna isterse baka birilerine
yaplsn muhakkak (bu iyi niyet) bereketlerini ve meyvelerini gsterecektir.
Eer niyet kt olursa, gaye hret, izzet olursa, iyi insan desinler vs. gibi
dier menfaatler niyete karrsa, sevap kazanamayaca gibi gnaha
girmi olur. Ayrca (bu harcamada ) kesinlikle bereketten bahsedilemez.
21) Gerekten Allah'n kitabn okuyanlar namaz gerei zere klanlar,
kendilerine rzik olarak verdiimiz eylerden gizli ve aikar harcayanlar
asla ziyan etmeyecek bir ticaret umarlar. / nk Allah ceiie ceiaiuhu
onlara mkafatlarn tamamen verir ve fazlndan onlara ziyadesini ihsan
eder. Muhakkak ki O afur'dur (ok balaycdr), ekr'dur (az amele
ok mkafaat verendir).
(Fatr-29, 30)
ZAH: Hz. Katde radyaiiahu anh diyor ki: "Asla ziyan etmeyecekleri bir
tfcareften maksat Cennet'tir. Cennet ne eskir ne de bozulur. Fazlndan
onlara ziyadesini verir'en maksat ise (Kur'an'da) beyan olunan .
ile ifade edilmitir"42[40] Hz. Katde radyaiiahu antfn iaret ettii ayet Kf
suresindedir. Allah ceiie ceiaiuhu bu srede yle buyuruyor:O Cennet
ehli olanlar iin arzu ettikleri her ey vardr. Bir de (onlarn arzu
ettiklerinden baka) Bizim katmzda daha fazlas vardr (Bunlar da onlara
vereceimiz eylerdir) Kaf-35)
Bu (ayeti) tefsir eden hadislerde hayret verici eylerden bahsedilmektedir
ki, bunlar iin ok geni aklamaya ihtiya vardr. Onlarn en stn de
Allah rzasnn ve Allahu Tel'y sk sk ziyaret etmenin izin ve karardr.
Bu durumksmetli insanlara nasip olacaktr. Bu gzel ve byk nimet
hibir meakkati olmayan ve az bir almayla elde edilebilen ameller
sebebiyle verilmektedir. Allah cette ceiaiuhu yolunda bol bol harcamak
namaz gerei zere klmak, bol bol Kur'an okumak... Bunlar dnyada bile
son derece lezzetli eylerdir. Kur'an' ok okumakla ilgili kssalar bundan
nce gemiti. Bir ksm da Fezail-i Kur'an adl kitabmda zikredilmitir.
Onlar dikkatle okumak gerekmektedir.
22) Rablerine itaate icabet edenler, namaz gerei zere klanlar, (-nemli
ileri) aralarnda mevere ile yrtenler, kendilerine verdiimiz rzik-tan 42[40] Drr Mensur
37
(Allah yolunda) harcayanlar (iin Allah katndaki nimetler dnya malndan
daha hayrl ve daha devamldr). (ur-38)
ZAH: Bu ayetlerde kmil insanlarn pek ok sfatlarndan bahsedilmitir.
Allah ceiie ce/a/uftu'nun onlar iin kendi katnda hazrlayp vaad ettii
nimetler dnya nimetlerinden ok daha hayrldr. Alimler ura
suresinin,"Bu mkafat iman edenler ve Rablerine gvenenler iindir"
(ur-36) ayeti ve ondan sonra gelen ayetleri hakknda yle yazmlardr:
Bu ayetler de srasyla Hulefa-i Raidn radyaiiahu anhum ecma/n'in
hususi sfatlar ve onlarn zamanna ait hadiselere iaret edilmitir. Hz. Eb
Bekr radyaiiahu ann'an balayarak Hz. Ali, hatta Hz. Hasan ve Hz.
Hseyin radyaiiahu anhum'un zamanlarna kadar olan ahvallerle
halifeliin tertibine iaret edilmitir. O zevatn halifelik tertibine gre
sfatlan ve ahvalleri zerine dikkat ekilmitir. Ayn zamanda bu ayetlerde
Hulefa-i Raidn radyaiiahu anhum iin ahirette pek ok nimetlerin
hazrlandna iaret edilmitir. Ayrca kelimelerin ummi manada
kullanlmasyla bu sfatlara sahip olmaya gayret edenlerin de ayn
mkafatlara nail olacaklar vaad edilmitir.Keke biz mslmanlarda da
dini yaamaya kar bir evk olsayd. Kur'an ve hadislerin bildirmi olduu
o gzel ahlak aratrp, yaama cezbesi olsayd. Ancak bizim ahlakmz o
kadar bozulmakta ki, hatta o kadar bozulmutur ki, gayri mslimler bize
bakarak slam'dan nefret etmektedirler. O zavalllar bugnk
mslmanlarn slm ahlkn yaamadklarndan haberleri yoktur. Onlar
msl-manlarn imdiki ahlkna bakarak onu slam Ahlk
zannetmektedirler
ikayetlerimiz ancak Allah'adr
23) Onlarn mallarnda isteyenin ve (ihtiyacn aklayamayan) yoksulun
hakk vardr.
(Zariyat-
19)
ZAH: Yukardan beri kmil iman sahiplerinin zel sfatlar beyan edilmek-
tedir. O sfatlardan biri de onlar sadakay o kadar bol ve zenerek verirler
ki, sanki bu (sadaka ii) onlarn zerinde bir hak olmutur. Hz. bni Abbas
radyaiiahu anhuma buyuruyor ki: "Onlarn mallarnda hak vardr demek;
zekatn dnda onlar bu mal ile sla-i rahm (akrabay gzetmek),
misafirlere yemek yedirmek ve mahrum kimselere yardm etmek gibi
harcamalar yaparlar demektir." Mcahid rahmetuliahi aleyh de "Bundan
kast zekatn dndaki harcamadr" demektedir. brahim rahmetuliahi
38
aleyh, "O kimseler zekatn dnda mallarnda baka bir hak olduunu
kabul ederler" demitir. bni Abbas radyatiahu anhuma diyor ki: "(Ayette
geen) mahrum kii, dnyay kazanmak iin alt halde dnya ondan
yz evirir. nsanlardan da bir ey istemez." Yine ondan nakledilen bir
hadiste yle gemektedir: "Mahrum, Beytl mal'de hibir pay olmayan
kimsedir".Hz. Aie radyaiiahu anha diyor ki: "Mahrum, kazanc kendisine
yetmeyip, darlk iinde olan kimsedir." Eb Klbe rahmetuliahi aleyh
diyor ki: "Yemme'de bir adam vard. Bir kere sel geldi ve onun maln,
mlkn alp gtrd. Sahabeden birisi; dedi." Hz. Eb Hureyre redyaiiahu anh,
Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem'en naklederek diyor ki: "Bir lokma
(yiyecek) iin kap kap dolaan yani dilenen kimse miskin deildir. Asl
miskin, elinde kendi ihtiyacn karlayacak mal olmayan ve halkn yardm
edebilmek iin durumundan haberleri olmad kiidir. te asl mahrum
kii budur". Fatma Binti Kays radyallahu anha yukardaki ayet hakknda
Raslullah saiiaiiahu aleyhi vesellem'e sorunca Allah'n Rasl saiiaiiahu
aleyhi veseiiem, "Malda, zekattan baka da hak vardr" buyurdu.43[41] Bu
hadis, bu blmn hadisler ksmnda 16. numarada gelecektir. Ondan
sonra Raslullah saiiaiiahu aleyhi veseiiem u ayeti kerimeyi okudu:Bu
ayetin bir ksm 2 nolu ayette gemitir. Bu ayette yoksullar ve dierlerine
sadaka vermekle, zekat vermek ayr ayr zikredilmitir. Ayette sadece
zekat vermekle yetinilmemesi hakknda tevik verilmitir. Kii malndan
zekat dnda Allah yolunda bol bol harcamaldr.Ne yazk ki bugn
bizlere zekat vermek dahi zor gelmektedir. Zekatn dahi vermeyen nice
mslmanlar vardr. Elbette dn ve trenlefeki bo ve irkin detler
(gelenek ve grenekler) iin gerekirse ev dahi rehin olarak verilir. Byle
yapmakla hem dnyada mal berbat olur hem de ahirette bu gnahn
vebali yklenilmi olur.
24) Allah'a ve Rasl'ne iman edin ve sizi vekili kld maldan {Allah
yolunda) harcayn. inizden iman edip de (Allah yolunda) harcayanlar iin
byk bir mkafat vardr.
(Hadid-
7)
ZAH: Mala vekil olmann manas udur: Mal nceleri bir bakasnn elin-
deydi. imdiyse bir ka gnlne senin elinde bulunmaktadr. Sen
gzlerini kapaynca bir bakasnn eline geecektir. Hl byleyken mal 43[41] Drr Mensur
39
toplayp ymak faydasz bir itir. Bu yzsz (vefasz) mal asrlar boyu ne
kimsenin elinde kald ne de kalacaktr. Onu elde tutmann aresini bulan
kimse ne bahtiyar kiidir! O arede mal ancak Allah'n hazinesine
yatrmaktr, Orada ne zayi olma endiesi vardr ne de kaybolma tehlikesi.
Ma! dnyada kald mddete devaml tehlikelerle kar karyadr. Bu
gnlerde ise lhi Kudret bizlere gsterdi ki, byk kkler, geni araziler
ve kymetli ev eyalarnn hepsi gz gre gre elden karak bakalarnn
eline gemitir. Daha dne kadar ortaksz olarak sahip olduumuz
binalarda bugn bakalarnn kendi yerimize getiklerini gzlerimizle gr-
mekte, fakat yine de bundan ders almamaktayz.
25) Size ne oluyor ki, Allah ceiie ceiaiuhu yolunda mallarnz harcam-
yorsunuz. Halbuki gklerin ve yerin miras Allah'ndr. Mekke'nin
fethinden evvel Allah yolunda harcayp savaanlarnz dierleri ile bir
olmaz. Onlar sonradan maln harcayp savaanlardan fazilet ve derece
ynnden daha byktr. Allah ceiie ceiaiuhu hepsine de mkafat vaad
etmitir. Allah ceiie ceiaiuhu btn yaptklarnzdan haberdardr.
(Hadd-
10)
ZAH; Yer ve gklerin Allah ceiie ceiaiuhu'nun miras olmasnn manas
udur: Btn insanlar ldnde en sonunda yer ve gkler, mal, mlk ve
her ey Allah ceiie ceiaiuhu'na kalacaktr. nk O yce Zat'tan baka bir
ey bak kalmayacaktr. Madem ki herkes her eyini brakp gidecek, o
halde neden kendi eliyle ve rzasyla harcamasn? Ta ki ahirette onun
sevabna kavusun. Ondan sonra ayeti kerimede u konuya dikkat
ekilmitir: Mekke'nin fethinden nce Allah yolunda harcayan veya cihad
edenlerin dereceleri Mekke'nin fethinden sonra
tasadduk eden veya cihad edenlerin derecelerinden daha stndr.
nk fetihten nce ihtiya fazlayd. Bir ey ihtiyacn ok olduu zaman
harcanrsa o kadar ok sevap olur. Hadisler blmnde 13. sradaki
hadiste gelecei zere insanlarn ihtiya anlarna ok dikkat etmek
gerekir, bakalarn muhta olduklar zamanlar kendi yapaca
tasadduklar iin en gzel frsat bilmelidir. Allah ceiie ceiaiuhu sahabeler
arasnda da bu ayrm yapmtr. Yani Mekke'nin fethinden nce harcama
(tasadduk) yapanlarn sevaplarn ok fazla arttrmtr. htiya annda biri-
ne yardm yapmann sevab ok byktr. Bunu devaml hatrda
bulundurmak gerekir.
40
26) Kimdir ahiretteki mkafatn umarak Allah yolunda maln harcasn da
bylece Allah onun mkafatn kat kat versin. Onun iin ahirette de ok iyi
bir mkafat vardr.
(Hadid-
11)
ZAH: 5 numarada geen ayet de ayn manadayd. nemine binaen ayn
konu burada da tekrar zikredilmitir. Kur'an- Kerim'de sk sk u hususta
uyar yaplmaktadr: Allah yolunda harcama gn bugndr,
harcayacan harca, ldkten sonra pimanlktan baka bir ey yoktur.
27) phesiz sadaka veren erkeklere ve sadaka veren kadnlara (ki bunlar)
Allah'a gzel bir dn vermi oluyorlar. Onlara mkafatlar kat kat verilir.
Ahirette de byk ecir vardr. (Hadid-18)
ZAH: nsanlar sadaka vermekle aslnda Allah ceiie ce/a/u//na bor
vermi oluyorlar. nk bu kimselere vermi olduklar sadakalar aynen bir
bor gibi tekrar geriye deniyor. te bu verilen sadakalar, sadaka veren
kii son derece muhta ve mecbur durumda iken byk bir bedel ve
karlkla geri iade edilecektir. nsanlar yapacaklar dn, yolculuk ve
dier ihtiyalar iin azar azar biriktirip bir kenara koyuyorlar. Bylece
falanca ihtiyacn zaman y