ΕπίκΕπίκ. . ΚαθηγήτριαΚαθηγήτρια ΔήμητραΔήμητρα ΒουτσάΒουτσά

Εργαστήριο Ελέγχου Ρύπανσης Περιβάλλοντος, Τμήμα ΧημείαςΑριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Η΄ Συνέδριο Πολιτιστικών Φορέων Νομού Θεσσαλονίκης «Εκτός των τειχών»“Πολιτισμός & περιβάλλον. Ανάπτυξη για τις επόμενες γενιές”, 19-21 Σεπτεμβρίου 2003

0,3%Λίμνες-Ποτάμια

0,9%Άλλες μορφές

νερού

68,9%Παγετώνες

29,9%Υπόγειο νερό

97,5%ΑΛΜΥΡΟΝΕΡΟ

ΣΥΝΟΛΙΚΗΠΟΣΟΤΗΤΑΝΕΡΟΥ

2,5% ΓΛΥΚΟ ΝΕΡΟ

2000/60/ΕΚ θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής τωνυδάτων

98/83/ΕΚ σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης91/676/ΕΟΚ προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης91/271/ΕΟΚ σχετικά με την επεξεργασία αστικών λυμάτων80/778/ΕΟΚ περί της ποιότητας του πόσιμου νερού9/923/ΕΟΚ περί της απαιτούμενης ποιότητας των υδάτων για οστρακοειδή79/869/ΕΟΚ περί των μεθόδων μετρήσεως και περί της συχνότητας των

δειγματοληψιών και της αναλύσεως των επιφανειακών νερών τα οποίαπροορίζονται για την παραγωγή πόσιμου ύδατος στα κράτη μέλη

77/795/ΕΟΚ περί καθιερώσεως κοινής διαδικασίας ανταλλαγής πληροφοριών για τηνποιότητα των γλυκών επιφανειακών υδάτων της Κοινότητας

76/464/ΕΟΚ περί ρυπάνσεως που προκαλείται από ορισμένες επικίνδυνες ουσίεςπου εκχέονται στο υδάτινο περιβάλλον

76/160/ΕΟΚ περί της ποιότητας των υδάτων κολυμβήσεως

Xιόνι

Eξάτμιση

Θάλασσα

Διαπνοή

Υπόγεια νερά

Βροχή

εξαρτάται από…

Τη σύσταση των νερών εμπλουτισμού

Τους γεωλογικούς σχηματισμούς – σύσταση πετρωμάτων

Το χρόνο παραμονής του νερού στον υδροφορέα

Το κλίμα

Το ανάγλυφο του εδάφους

Τη βλάστηση

Αποθέσεις βιομηχανικώναποβλήτων

Αποθέσεις αστικώναπορριμμάτων

Διαρροές από υπόγειεςδεξαμενές

Διαρροές από τοαποχετευτικό σύστημα

Ατμοσφαιρικές αποθέσεις

Χρήση φυτοφαρμάκωνκαι λιπασμάτων

Διείσδυση ρυπασμένωνεπιφανειακών νερών

Κτηνοτροφικά απόβλητα

Ιδιότητες του εδάφους

Βάθος υδροφόρων στρωμάτων

Βροχοπτώσεις

Απόσταση από το σημείο ρύπανσης

Ταχύτητα υπόγειου νερού

Μεταβολές παραμέτρων Eh και pH

Αστική ανάπτυξηΑυξημένες ανάγκες σε πόσιμο νερό

Έντονη γεωργική δραστηριότητα

Έντονη βιομηχανική ανάπτυξη -Χωροθέτηση βιομηχανικών περιοχών

Είδος Λιπάσματος1 Ποσότητα (τόνοι)

16 – 20 – 0 3.300

20 – 10 – 0 14.500

11 – 15 – 15 5.100

21 – 0 – 0 600

25 – 0 – 0 10.000

33.5 – 0 – 0 7.500

26 – 0 – 0 800

46 – 0 – 0 2.300

13 – 0 – 46 70

0 – 0 – 48 150

0 – 20 – 0 500

24 – 12 – 0 500

Ν-Ρ-Κ + ιχνοστοιχεία2 5.000

1 Οι τρεις αριθμοί πουχαρακτηρίζουν τα λιπάσματααναφέρονται στη συγκέντρωσήτους σε άζωτο – φωσφόρο –κάλιο (Ν – Ρ – Κ)

2 Β, Co, Mn, Zn, Mg κ.ά.

Απόβλητο Ποσότητα(τόννοι/έτος) Χαρακτηρισμός Αιτιολογία

χαρακτηρισμού

Λάσπες ΧΒΒΕ 30.000 Τοξικό Αs

Ανυδρίτης ΧΒΒΕ 12.000 Επικίνδυνο pH

Αποφρύγματα ΧΒΒΕ 70.000 Δυνητικά επικίνδυνο Αs

Γύψος ΧΒΒΕ 400.000 Χρήζει ειδικήςπροσοχής pH

ΤΟSOH 12.000 Χρήζει ειδικήςπροσοχής Μn

ΕλληνικήΧαλυβουργία 1 7.000 Μη τοξικό

Μη επικίνδυνο -

ΕλληνικήΧαλυβουργία 2 Δυνητικά επικίνδυνο Mn

Cr

ΣΙ.ΔΕ.ΝΟΡ 30.000 Αδρανές -

Διάρκεια: 3 έτη (1989 – 1991)

30 γεωτρήσεις

20 χημικές παράμετροι

Αποθέσεις αποβλήτων

Υδρευτικές γεωτρήσεις

Αρδευτικές γεωτρήσειςΚόλποςΘεσσαλονίκης

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

π. Γαλλικός

π. Αξιός

π. Λουδίας

ΠεντάλοφοςΓέφυρα

Αγ. Αθανάσιος

Ιωνία

ΚαλοχώριΑνατολικό

Χαλάστρα

Σίνδος

0

50

100

150

200

250Α

s (μ

g/L)

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29

Γεωτρήσεις

Ανώτατη επιτρεπτή τιμή

10 μg/L

0

100

200

300

400

500M

n (μ

g/L)

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29

Γεωτρήσεις

Ανώτατη επιτρεπτή τιμή

50 μg/L

0

10

20

30

40

50

60

NO

3 (m

g/L)

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29

Γεωτρήσεις

Ανώτατη επιτρεπτή τιμή

50 mg/L

0

4

8

12

16

20

Αs Cd Cr Cu Fe Pb Mn

ΥδρευτικέςγεωτρήσειςΑρδευτικέςγεωτρήσεις

Τα υπόγεια νερά διακρίνονται σε δύο κυρίως χημικούς τύπους¨:οξυανθρακικού και χλωριούχου τύπου

Εντοπίσθηκαν υδροφόρα στρώματα με υφάλμυρα νερά πλούσια σεασβέστιο

Τα υπόγεια νερά είναι κορεσμένα ή υπέρκορα ως προς ασβεστίτη καιδολομίτη και έχουν την τάση να αποθέτουν τα αντίστοιχα άλατα

Σε υδροφόρα στρώματα μικρού βάθους βρέθηκαν αυξημένεςσυγκεντρώσεις νιτρικών

Οι συγκεντρώσεις των βαρέων μετάλλων ήταν κατά κανόνα χαμηλέςΟι υπερβάσεις από τις ανώτατες επιτρεπτές τιμές αφορούν κυρίως τοΑs και Mn και παρατηρούνται σε βαθειά υδροφόρα στρώματα τηςπεριοχής ΧαλάστραςΜεταβολές της ιοντικής ιχύος, της αλατότητας και του pH επηρεάζουν τιςσυγκεντρώσεις των Pb, Cd, Cu . Μεταβολές στις οξειδοαναγωγικέςσυνθήκες επηρεάζουν κυρίως το As.

Τριετές ερευνητικό πρόγραμμα(1997-1999)

32 σημεία δειγματοληψίαςσε ποτάμια, παραποτάμους, ρέματα, λίμνες

Μηνιαίες δειγματοληψίες

30 φυσικοχημικές παράμετροι

Εκτίμηση της ποιότηταςτων επιφανειακών νερώντης Μακεδονίας

Εκτίμηση της ευτροφικήςκατάστασης

Αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουντην ποιότητα των νερών

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Μετρήσεις πεδίου• Αγωγιμότητα• Διαλυμένο οξυγόνο• pH• Θερμοκρασία

2 φιάλες πολυαιθυλενίου( 2 l )

( Ψύξη στους 4° C )

Γυάλινησκουρόχρωμη φιάλη

( 1 l )

Σκουρόχρωμηφιάλη

πολυαιθυλενίου ( 1 l )

Φιάληπολυαιθυλενίου

( 1l ) (pH > 12.5 με NaOH) (ψύξη στους 4 °C)

♦ CN-

(pH < 4 με Η3ΡΟ4)(ψύξη στους 4 °C)

♦ Φαινόλες

(pH < 2 με ΗΝΟ3)

♦ Fe

Διήθηση απόφίλτρο 0.45 μm

♦ Mn♦ Cu♦ Zn♦ B

Αδιήθητο♦ ΒΟD♦ COD♦ Oργανικό άζωτο♦ Ολικός φωσφόρος

♦ TSS Διηθημένο♦ Χρώμα♦ ΝΗ4+

♦ ΝΟ2-

♦ ΝΟ3-

♦ ΡΟ43-

♦ Απορρυπαντικά

♦ As♦ Cd♦ Cr♦ Pb♦ Se♦ Hg♦ Ba♦ Ag♦ Ni

6.5

7.5

8.5

9.5

10.5

AΛ ΑΞ ΛΟ ΓΑ ΣΤpH

6.5

7.5

8.5

9.5

10.5

K Β Δ μΠ ΜΠ

pH

Επιθυμητές τιμές6.5-8.5

(επιφανειακά νερά)(διαβίωση ψαριών)

Επιθυμητές τιμές6.5-8.5

(επιφανειακά νερά)(διαβίωση ψαριών)

ο

οξυγόο

0

5

10

15

20

AΛ ΑΞ ΛΟ ΓΑ ΣΤD

O (m

g/L)

0

5

10

15

20

Κ Β Δ μΠ ΜΠ

DO

(mg/

L)

Επιθυμητές τιμές γιαδιαβίωση ψαριών

>5 mg/l

0.1

1

10

AΛ ΑΞ ΛΟ ΓΑ ΣΤ

EC

(mS/

cm)

0.1

1

10

Κ Β Δ μΠ ΜΠ

EC

(mS/

cm)

Επιθυμητή τιμή1000 μS/cm

(επιφανειακά νερά)

Επιθυμητή τιμή1000 μS/cm

(επιφανειακά νερά)

> 1.7 mg N L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των τιμών)1.1 - 1.7 mg N L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των τιμών)< 1.1 mg N L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYRO M

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

Μ ικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Όρια (ΦΕΚ 438/3-7-86)

11.3 mg L-1 (επιφανειακά νερά)

> 0.09 mg N L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των τιμών)0.04 - 0.09 mg N L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των τιμών)< 0.04 mg N L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

0.03 mg L-1 (πόσιμο νερό, 98/83/ΕΚ)

0.009 (διαβίωση ψαριών, ΦΕΚ 438/3-7-86)

> 1.0mg N L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των τιμών)0.4 - 1.0 mg N L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των τιμών)< 0.4 mg N L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

0.41 mgΝ L-1 (πόσιμο νερό, 98/83/ΕΚ)

0.78 mgΝ L-1 (διαβίωση ψαριών, ΦΕΚ 438/3-7-86)

0

1

2

3

4

ΑΛ (n=144 )

ΛΟΥ (n=108 )ΑΞ

(n=108 )ΓΑ

Λ (n=48 )ΣΤ

Ρ (n=36 )

mg

N/L

TONN-NH4N-NO3N-NO2

0

1

2

3

K (n=33 )B (n=48 )Δ (n=2 3 )μΠ (n=7 )ΜΠ

(n= 8 )

mg

N/L

N-NH4N-NO3N-NO2

> 0.35 mg Ρ L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των τιμών)0.15 - 0.35 mg Ρ L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των τιμών)< 0.15 mg Ρ L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

0.4 mg Ρ L-1 P2O5 (επιφανειακά νερά)

Πιθανότητα ευτροφισμού >0.3 mg Ρ L-1 (ποτάμια)

0.00.20.40.60.81.0

ΑΛ (n=144)

ΛΟΥ (n=108)

ΑΞ (n=108)

ΓΑΛ (n=48)

ΣΤΡ (n=36)

mg

P/L

P-PO4

Total P

0.00.20.40.60.81.0

Κ (n=33 )Β (n=48 )Δ (n=23 )μΠ (n=7 )ΜΠ

(n=8 )

mg

P/L

P-PO4

Total P

0

20

40

60

80

100

AΛ ΑΞ ΓΑΛ ΛΟΥ ΣΤΡ

0

20

40

60

80

100

AΛ ΑΞ ΓΑΛ ΛΟΥ ΣΤΡΑγροτικές Δραστηριότητες

Αστικά / Βιομηχανικά Λύματα

Υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά

> 5.1 μg L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)2.2 - 5.1 μg L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των μέσων τιμών)< 2.2 μg L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ

Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Οριο Ε.Ε. για το μόλυβδο στο πόσιμο νερό10 μg/l

> 0.6 μg L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)0.3 - 0.6 μg L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των μέσων τιμών)< 0.3 μg L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Οριο Ε.Ε. για το κάδμιο στο πόσιμο νερό5 μg/l

> 5.6 μg L-1 (μεγαλύτερο από το 75ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)1.5 - 5.6 μg L-1 (μεταξύ 25ου και 75ου εκατοστημορίου των μέσων τιμών)< 1.5 μg L-1 (μικρότερο από το 25ο εκατοστημόριο των μέσων τιμών)

Αλιάκμονας

Λουδίας

FYROM

ΑΛΒΑ

ΝΙΑ Βόλβη

Δοιράνη

Κορώνεια

Αξιός

Στρυμόνας

ΜεγάληΠρέσπα

ΜικρήΠρέσπα

Γαλλικός

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Οριο Ε.Ε. για το αρσενικό στο πόσιμο νερό10 μg/l

Οι τιμές pH και αγωγιμότητας παρουσιάζουν μικρές διακυμάνσεις

Αντίθετα οι συγκεντρώσεις των θρεπτικών συστατικών παρουσιάζουνσχετικά μεγάλες διακυμάνσεις

Το οργανικό φορτίο στα ποτάμια είναι χαμηλό ενώ αυξημένες τιμέςπαρατηρούνται στους μικρότερους αποδέκτες

Σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις φωσφορικών παρατηρούνταιστον Αξιό ποταμό

Γενικά, χαρακτηρίζονται ως καλής ποιότητας επιφανειακά νερά(κατηγορία Α1). Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται επιβαρύνσειςαπό αστικές ή αγροτικές δραστηριότητες

Η ποιότητα των νερών του Αλιάκμονα είναι καλύτερη από τα υπόλοιπαποτάμια και πληρούν τις προϋποθέσεις για επιφανειακά νεράπου πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως πόσιμα