ÃͧÈÒÊμÃÒ¨ÒÃÂ� ´Ã. àÅ¢Ò ÁÒ⹪

√Õß»“ μ√“®“√¬è ¥√. ‡≈¢“ ¡“‚π™

¡À“«‘∑¬“≈—¬‡°…μ√»“ μ√è®—¥æ‘¡æèæ.». 2550 ®”π«π 1,000 ‡≈ã¡ISBN 978-974-09-3076-1

¡À“«‘∑¬“≈—¬‡°…μ√»“ μ√è50 ∂ππæÀ≈‚¬∏‘π·¢«ß≈“¥¬“« ‡¢μ®μÿ®—°√°√ÿ߇∑æ¡À“π§√ 10900http://www.ku.ac.th

æ‘¡æè∑’Ë∫√‘…—∑ ‡∑Á°´è ·Õπ¥è ‡®Õ√èπ—≈ æ—∫≈‘‡§™—Ëπ ®”°—¥‚∑√ 0 2617-8611-3 ‚∑√ “√ 0 2617-8616

����������� �������� ������������������������������� ����!"

�����#��$#�����!���%�&��� '(�)*� +����$�����!��� � ,(����-��)*� �./���!� 011(� �����������-%�/%�23�4���������� 5.�& 5�)6��������� %������������ 7��������������������������"���$� ��/���������������������3���8����!��5��������%�$9��: �)��!!�!�;�������!���%&���)6������� ��<4=�� ��������!��5�����������=������������>�����+�����)��!85����� $��8�?4 $��� �)������;��� �����������-%�/%�2� � ���&5�����������3���$:��>�����������%������������������������"� ��$����8���!�����-,(����-���������+7����-%�/%�2������.�������������4$;����������3���$:���: ��>�����������%������$&������&��$����!���%�&��'(�)*� +��������8���!�����-�,(����-�����������3&�8�� ��� ��<��$���$��$�������-%��3+���)6����� ��/�-@���+���$&���� ������=3+��)A;������ ��%�2��+���%�2�=3���� �/�%���:!���� �� %�������-%�� +����� ��:!/%�2� � ?4 $���$:��>�����������%������������������������"� ��=� ����%# )��$&2��: ��7�+���<�����&������$����-%����+��)��!!��� �;)����;�����&�������:������������ �����������+�������!���������$�%�$9��)6�7���<���+����������:=�����$����-%�+��<�: ��� ��� ��<��$� �����=$�=��3����1B� ��: �$?4 $�����+����& 5&��� $

�������=������������-%�/%�2���$�)6����$�� $�����$:��>�����������%����������$&������������������������"��$����8���!�����-�,(����-��=���)6�)����!�2+����-%���+��7������� �;)� �����=$��: ��)6�����������"� #���)6��!� ������&��3�4���������� 5.�& 5���$��� ���;��

C��$/%����2� D�!�����)E��8��2F� �.�����������������-%�/%�2

� ������ ��: �$�������� ������������������������������� ����!"

��$&��$�!�2���%�&���'(�)*��+���������!��� &���,(����-������� .�� �1�.���&���G/G011(��!���7���������!��� ������.�����������;��������������!���>�����������%�! ��H��!����D�!%�>��$����!���%�� '(� )*I� <4=������$��:�����J&��01KL� #4$��:���������011(�+��+7����-%�/%�2� ������.������������ � ;��������������������-%�/%�2;�����������$��!�����: �$�H'(�)*+��$����!��5�����+��;<)M8��������������=3�)A;��I� <4=�� ��: ������ � B1� �����.2� 011(�5� �����������-%�/%�2� +��:���: �$���������$����� !���7���������!��� ������.������������ +7����-%�/%�2� �4$;������� ��� ������3���$:���: ������>�����������%�������!��.����$&��>������!�����-�,(����-� ���;����&������ 1B� ��: �$� ��<��!�������<?4 $;�������>������-%������=������)A;���)���$��%�����%�+���/%�2� ��/�����/%�2� %�������-%�+��������&������!��������&������<����CNOF+�������$��� ����)6�%��

)M�� ���� 7��;������ ������.������������ +7����-%�/%�2%�=$+%�)*��G/G�01(K��)6�%��������3���#4$�11�&��+��#�����%�+���/%�2?4 $����+������������+7����-%�/%�2�����7��;������ �#4$�'0�&����� ����&��#4$�1B���: �$���������2�����$:�>�����=������)6�� $�� �������+��&���� ���&������� ����<�$)��.�+7����-%�/%�2� �����.�������������4$<�<�����& 5+��7������ ������������ ����+��7���<�����&��� ���: �$�� ;�����������$��&����=$�1B���: �$������=$&5�������+��� &���� ������ �����!�������������2����! ���=���3����<4=���?4 $�� ��������)6������� ���)����!�2�������+���$����-%�+��<��!�� ��� ��<��$<�$;��� �+����!���������D�)����/����� $�:����$����!�3��<�$�����������������������"��� ��$%�=$;��� �)����

"�5"����3������5�$&2��$&��%��)��.�+7����-%�/%�2�������.�����������

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 5

ª√–‚¬™πè¢Õ߇ÀÁ¥√“μãÕ§π  —μ«è ·≈–æ◊™รองศาสตราจารย ดร. เลขา มาโนช

ภาควชิาโรคพชื คณะเกษตร มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร

รา เปนจุลินทรียจัดอยูในอาณาจักรรา (KingdomEumycota, Fungi) เดมิจดัราไวในอาณาจกัรพชื แตเมือ่มกีารศกึษาทางอณชูวีวทิยา พบวาราตางจากพชื แตมรีาบางกลมุทีม่ลีกัษณะคลายสัตวคือมีสวนขยายพันธุที่เรียกวาสปอรที่วายน้ำได จึงจัดจลุนิทรยีทีค่ลายรานีไ้วในอาณาจกัรโครมสิตา (Chromista)

ทีม่า: www.botany.hawaii.edu, เลขาและจนิตนา (2539)

6 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

ราสวนใหญที่รูจักมีลักษณะเปนเสนใย พบบนอาหารกระดาษ เส้ือผา ของใชทีเ่กาเกบ็ ผนงับานทีอ่บัชืน้ มรีาบางกลมุทีม่ีเซลลเดยีว เชนยสีตทีใ่ชทำขนมปง และเหลาเบยีรชนดิตางๆ

ทีม่า: www.dovesfarm-organic.co.uk , www.treehugger.com

ราน้ำขนาดเลก็เรยีกวาไคตรดิ (chytrid) พบทัง้ในน้ำจดืและน้ำเคม็เปนราขนาดเลก็ทีม่เีซลลเดยีวเชนกนั รา Thraustochytriumและ Schizochytrium ที่อยูในทะเลมีความสำคัญในการสรางOmega-3 highly unsaturated fatty acids ซึง่เปนอาหารเสรมิทีม่ีประโยชนตอมนษุยและสตัว (http://www.wikipatents.com)

รา chytrid ทีเ่จรญิบน pine pollenทีม่า: Manoch et al. (2004), von Arx (1981)

การจำแนกชนดิของราใชรปูรางลกัษณะการเกดิของสปอรราบางชนิดสรางสปอรบนกานชูเกิดบนเสนใย แตราบางชนิดสรางสปอรอยใูนถงุบางๆ และเกดิอยใูนโครงสรางตางๆกนั

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 7

สปอรของรามีทั้งแบบไมใชเพศคือเกิดจากเสนใยโดยตรง(asexual spore) หรอืแบบใชเพศ (sexual spore) ซึง่ตองมกีารผสมกนัของเซลลทีต่างกนั (เพศผแูละเพศเมยี)

สปอรแบบตางๆ ของรา ทีม่า : Manoch et al. (2007)Emericella rugulosa Ascodesmis sphaerosporaTalaromyces luteus Hamigera avellaneaEchinopodospora spinosa Gelasinospora hippopotama

8 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

ª√–‚¬™πè¢Õß√“∑’Ë„™å‡ªöπÕ“À“√อุตสาหกรรมการผลิตเหลา เบียร ขนมปง ใชยีสต

(Saccharomyces cerevisiae) ซึง่เปนราชนดิหนึง่ ซอีิว๊ เตาเจีย้วซุปมิโซ (miso) เปนผลิตภัณฑจากการหมักถั่วเหลืองกับราแอสเปอรจลิลสั โอไรเซ (Aspergillus oryzae) สวนเตาหยูีเ้กดิจากการหมกัของถัว่เหลอืงกบัรา Monascus purpureus ในรปูขาวแดง(องัคกั, ang-kak) เปนตน

ราบางชนิดสามารถนำมาแปรรูปเปนผลิตภัณฑในอุตสาหกรรมอาหาร เปนขนมของวางที่ใหโปรตีนที่มีคุณคา เชนQuornTM ทีม่จีำหนายในประเทศองักฤษ ผลติมาจากรา Fusariumvenenatum

ทีม่า: news.bbc.co.uk, www.dkimages.com

ทีม่า: www.admedicine-bg.com, www.mdanderson.org/images,www.mycolog.com

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 9

ª√–‚¬™πè¢Õß√“∑“ß°“√·æ∑¬èนอกจากนีร้าหลายชนดิยงัสรางปฏชิวีนะสาร กรดอนิทรยี

และเอนไซมตางๆ ซึ่งมีประโยชนทางการแพทย การเกษตรและอตุสาหกรรม ตวัอยางเชน ปฏชิวีนะสารเพนนซิลินิ (penicillin)จากรา Penicillium notatum ทีม่ผีลตอแบคทเีรยีแกรมบวก สารไซโคลสปอรนิ (cyclosporin) จากราดนิ Tolypocladium inflatum ใชในทางการแพทยโดยกดภมูคิมุกนัในรางกาย (immunosuppresent) ในการเปลีย่นถายอวยัวะ เชน ไต หวัใจ

ทีม่า: www.pharmer.org

Taxol เปนสารทีม่ผีลตอเซลลมะเรง็ (anticancer) ทีส่กดัไดจากพืช yew plant แตจากการศึกษาพบสารดังกลาวในราPestalotiopsis microspora (Strobel et al., 1996) นอกจากนีย้งัพบสารดงักลาวในรา Coelomycetes ขนดิอืน่ ไดแก Botryodiplodiatheobromae, Pestalotiopsis annonicola, Bartalinia robillardoides,Chaetomella raphigera, Phoma citri, Phoma oleandri และ Phomopsispomorum เปนตน (Bhuvaneswari, 2005)

10 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

ทีม่า : www.3dchem.com, Strobel et al. (1996)

ราดนิ Myrothecium verrucaria สรางสาร trichotheceneมผีลยบัยัง้การเจรญิของเชือ้มาลาเรยี (Isaka et al., 1999)

รา Myrothecium verrucaria trichotheceneทีม่า : เลขา และคณะ (2539), Isaka et al. (1999)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 11

รา Talaromyces luteus สรางสาร luteusin C, D และ Eซึง่มคีณุสมบตัยิบัยัง้การเจรญิของราบางชนดิ (Yoshida et al., 1996)และ รา Talaromyces bacillisporus สรางสาร bacillisporin D, E ทีม่ีผลตอเซลลมะเรง็ (Dethoup et al., 2006)

รา Talaromyces bacillisporus และสาร bacillisporin D, Eทีม่า: Dethoup et al. (2006)

ราทีม่รีายงานการสรางสารออกฤทธิท์างชวีภาพยบัยัง้การเจริญของราและแบคทีเรียชนิดอื่นๆไดแก Beltrania rhombica,Periconia byssoides, Stachybotrys cylindrospora, และ Zygosporiummasonii เปนตน ซึง่เปนราทีพ่บไดบนซากใบพชืทีร่วงหลน

12 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

รามลูสตัวเปนกลมุราทีม่คีวามเฉพาะ สวนใหญจะพบในสตัวทีก่นิพชื สปอรของราสามารถผานกระบวนการยอยอาหารของสตัว รากลมุนีม้คีวามสำคญัชวยในการยอยสลายมลูสตัว เศษซากพชืและอนิทรยีวตัถใุนดนิ รวมทัง้ในกองปยุหมกั ราทีพ่บมคีวามหลากหลายดงัแสดงในภาพ รามลูสตัวบางชนดิสรางสารทตุยิภมูยิบัยัง้การเจรญิของเชือ้ราและแบคทเีรยี (Jeamjitt, 2007)

ทีม่า: Jeamjitt et al. (2007)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 13

ª√–‚¬™πè¢Õß√“¡Ÿ≈ —μ«è∑“ß‚√§æ◊™รา Sordaria fimicola พบในมลูสตัวหลายชนดิ เชน มลูกวาง

และมลูววั เปนราทีช่อบแสงและดดีสปอรไปไดไกล ดงันัน้โอกาสทีร่านีจ้ะปนเปอนบนใบพชืเมือ่สตัวกนิเขาไปและถายมลูออกมา จงึมีรานี้ติดออกมาดวย ราดังกลาวสามารถยับยั้ งการเจริญของราPestalotiopsis guepinii ซึง่เปนสาเหตโุรคผลเนาของผลไมหลายชนดิอยางมีประสิทธิภาพบนอาหารเลี้ยงเชื้อในหองปฏิบัติการ(Jeamjitt, 2007) ในประเทศออสเตรเลยี Dewan et.al (1994)พบวารา S. fimicola ทำใหกลาพชืเจรญิเตบิโตด ีและลดอตัราการเกดิโรค take-all ในขาวสาลี

ทีม่า : Jeamjitt (2007)Ascospores

14 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

ª√–‚¬™πè¢Õß√“¥‘π∑“ß‚√§æ◊™ในดินจะเปนที่อยูอาศัยของราหลายชนิด โดยเฉพาะรา

แอสเปอรจลิลสั เพนนซิลิเลยีม และ sexual state ของรา Penicilliumเชนราทารลาโรไมซสี ฟลาวสั (Talaromyces flavus) สามารถนำไปใชประโยชนทางการเกษตร โดยการนำมาใชยับยั้งการเจริญของราสาเหตโุรคพชืหลายชนดิ ไดแก Verticllium dahliae สาเหตโุรคเหีย่วของมะเขือ และ Sclerotium rolfsii สาเหตุโรคโคนเนาของถั่ว(Nagtzaam and Bollen, 1997; Jun et al., 1999) และมรีายงานวารา Talaromyces flavus สรางสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพยับยั้งการเจริญของราสาเหตุโรคที่สำคัญของมนุษย (Shiozawa et al.,1995; Suzuki et al., 2000; Dong et al., 2006)

ทีม่า : Dethoup (2007)

เมลด็ถัว่เขยีวแชใน ascospores ของรา T. flavas จะปองกนัโรคเนาระดบัดนิของกลาถัว่เขยีวทีเ่กดิจากเชือ้รา Pythium aphanidermatum

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 15

ในประเทศไทย Dethoup (2007) รายงานวา Talaromycesflavus ยับยั้งการเจริญของรา สาเหตุโรคพืชหลายชนิดไดแกPhytophthora parasitica สาเหตโุรครากเนาโคนเนาของสม, Fusariumoxysporum โรคเหีย่วของพชื F. semitectum โรคผลเนาของแตงโม,Colletotrichum capsici โรคแอนแทรกโนสของพริกและC. gloeosporioides โรคแอนแทรกโนสของมะมวงไดอยางมีประสิทธิภาพในสภาพหองปฏิบัติการ แตไมสามารถยับยั้งราLasiodiplodia theobromae สาเหตโุรคผลเนาของมะมวง นอยหนาและเงาะ, Rhizoctonia oryzae โรคกาบใบไหมของขาว

ทีม่า : Dethoup (2007)

การทดสอบการเปนปฏปิกษของราTalaromyces flavus VS Curvularia lunataบนวุนอาหารในหองปฏิบัติการ

กลาขาวบารเลยเปนโรคเกิดจากรา Rhizopusstolonifer (A, B). เมือ่นำเมลด็ขาวบารเลยมาแชใน ascospore ของรา T. flavas เมือ่นำไปเพาะจะยบัยัง้รา R. stolonifer

16 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

และ Sclerotium rolfsii โรคราเมลด็ผกักาดของพชื แตยบัยัง้การเจรญิของรา Pythium aphanidermatum สาเหตโุรคเนาระดบัดนิของกลาถัว่เขยีวในโรงเรอืนนอกจากนีร้า Talaromyces flavus สามารถยบัยัง้การเจรญิของรา Rhizopus stolonifer ซึง่เปนสาเหตโุรคเนาระดบัดนิของตนกลาขาวบารเลย

√“∑’ˇªöπª√–‚¬™πè„π°“√ªáÕß°—π°”®—¥«—™æ◊™Chandramohan and Charudattan (2001) รายงานวา รา

3 ชนดิไดแก Drechslera gigantea, Exserohilum longirostratum และExserohilum rostratum ทีน่ำมาผสมกนัมปีระสทิธภิาพ ในการควบคมุวชัพชืตระกลูหญา 7 ชนดิไดแก หญาปากควาย (Dactylocteniumaegyptium) เสอืแกรก (Pacinum maximum) หญาพง (Sorghumhalepense) หญาขีก้รอก (Cenchrus echinatus) Texas panicum(Panicum texanum) หญาตนีกา (Digitaria sanguinalis) และหญาหางหมาจิง้จอก (Setaria glauca) ในประเทศไทย จติรา (2547)พบวารา Exserohilum rostratum มปีระสทิธภิาพในการควบคมุหญาปากควายไดผลดเีชนกนั

ทีม่า : จติรา (2547)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 17

√“∑’ˇªöπª√–‚¬™πè„π°“√ªáÕß°—π°”®—¥·¡≈ß»—μ√Ÿæ◊™Metarhizium anisopliae เปนราอยูในดิน สรางสปอร

สเีขยีวเปนจำนวนมาก (เลขา และจนิตนา, 2539) เสนใยของราจะเจริญในลำตัวของตัวออนและตัวเต็มวัยของดวงมะพราวรา Beauveria bassiana มีประสิทธิภาพในการปองกันกำจัดหนอนไหม และมกีารผลติเปนการคาในการกำจดัแมลงไดแก ดวงปกแข็ง และหนอนผีเสื้อ (Colorado beetle, Coleoptera และLepidoptera) และรา Aschersonia spp. เปนปรสิตบนเพลี้ยแปง(www.mycolog.com)

ทีม่า: www.mycolog.comMetarhizium anisopliae Cordyceps sp.Aschersonia sp. Beauveria bassiana

Metarhyizium anisopliae Cordyceps sp.

Aschersonia sp. Beauveria bassiana

18 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

√“∑’ˇªöπª√–‚¬™πè∑“߇¿ —™°√√¡·≈–Õ“À“√‡ √‘¡ ÿ¢¿“æรา Cordyceps spp. เปนปรสิตบนแมลงหลายชนิด

Cordyceps sinensis เปนราทีม่สีรรพคณุทางยา และเปนอาหารเสรมิสุขภาพ มีราคาแพงในตางประเทศ พบมากในประเทศจีน เนปาลธิเบต และประเทศไทย (ไนเจล และ สมศักดิ์, 2545; Holliday,2007) มกัพบในหนอนผเีสือ้กลางคนื Hepialus armoricanus

√“∑’ˇªöπª√–‚¬™πè„π°“√¬ãÕ¬ ≈“¬Õ‘π∑√’¬«—μ∂ÿความสำคัญของราทางการเกษตรไดแก การยอยสลาย

เศษพชืและอนิทรยีวตัถตุางๆ ใหเปนดนิทีอ่ดุมสมบรูณเหมาะแกการเพาะปลูก ราที่มีความสำคัญในการยอยสลายซากพืช ไดแกHelicosporium, Volutella, Wiesneriomyces และ Zygosporium และราทีม่รีายงานวาสรางเอนไซมเซลลเูลส ไดแก Chaetomium cupreum,Chaetomium globosum, Gilmaniella humicola, Mammariaechinobotryoides, Paecilomyces lilacinus, Scytalidium lignicola,Trichoderma harmatum และ T. harzianum เปนตน ราเหลานีน้าจะไดรบัการพฒันาเปนปยุชวีภาพซึง่เปนประโยชนทางการเกษตรตอไปในอนาคต (เลขา และจนิตนา, 2539)

ทีม่า: www.agrohimalaya.com/cordyceps_sinensis.htm, Holliday (2007)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 19

ไดมีงานวิจัยการนำราดินและจุลินทรียชนิดอื่นๆ ไดแกแอคติโนมัยซิส และแบคทีเรีย มาพัฒนาเปนผลิตภัณฑ ARDA1,ARDA2 และ ARDA3 หรอื สารเรง พด.1 พด.2 และ พด.3 พเิศษซึง่มปีระสทิธภิาพสงูในการทำปยุหมกั ปยุอนิทรยีน้ำ สามารถปองกนัควบคมุ และยบัยัง้การเจรญิของเชือ้ราสาเหตโุรครากเนาและโคนเนาของพชืในหองปฏบิตักิาร และไดทดลองกบัพชืเศรษฐกจิหลายชนดิในแปลงปลกู ไดแก ขาว และพชืผกั พบวาไดผลด ีนอกจากปยุอนิทรยีดงักลาวจะเรงการเจรญิเตบิโตของพชืและปองกนัแมลงศตัรพูชืแลว ยงัสามารถบำบดัน้ำสยีในบอกงุ บอปลา และกลิน่เหมน็ในคอกสตัวไดอกีดวย (วรรณลดา และคณะ, 2550)

ª√–‚¬™πè¢Õß√“‡Õπ‚¥‰ø∑è (endophytic fungi)ราเอนโดไฟทเปนราทีอ่าศยัอยใูนพชืปกต ิโดยไมทำใหพชื

เกดิโรค รา Pestalotiopsis microspora มปีระโยชนทางการแพทยโดยการ สรางสาร Taxol ทีใ่ชเปนยารกัษาโรคมะเรง็ (anticancer)ราเอนโดไฟทบางชนิดมีประโยชนทางการเกษตร ตัวอยางเชน ราMuscador albus จากอบเชยเทศและจนัทนเทศสรางสารระเหยทีใ่ชยบัยัง้การเจรญิของราโรคพชื (Worapong et al. 2002, Sopalunet al. 2003) ราเอนโดไฟท Muscador vitigenus จากพชื Paulliniapaullinioides สรางสารระเหยทีม่กีลิน่คลายลกูเหมน็ (naphthaleneball) ซึง่นำมาใชไลแมลง นอกจากนีม้รีายงานการใชราเอนโดไฟทที่สรางสารระเหยในการปองกันกำจัดโรคพืชหลายชนิดอยางมีประสทิธภิาพ ในสหรฐัอเมรกิา (Strobel, 2006; Strobel et al., 2001;Mercier and Manker, 2005)

20 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

ª√–‚¬™πè¢Õß√“‰¡§Õ√è‰√´“ (mycorrhizal fungi)ไมคอรไรซาเปนการอยรูวมกนัแบบพึง่พาอาศยักนัระหวางรา

กบัรากพชื (symbiosis) โดยราจะใชสารอาหาร คารโบไฮเดรต น้ำตาลและกรดอมโินจากพชื สวนพชืจะไดธาตอุาหารจากราโดยเฉพาะธาตุฟอสฟอรสั ซึง่ปกตจิะอยใูนรปูทีพ่ชืใชประโยชนไมได แตเสนใยของราสามารถดดูซบัธาตดุงักลาว และนำไปใหพชืใชประโยชน นอกจากนี้ยังชวยใหพืชเจริญในที่แหงแลง ปองกันโรคที่เกี่ยวกับระบบรากไมคอรไรซาแบงเปน 3 กลมุ ไดแก Ectomycorrhiza, Endomycorrhizaและ Orchid mycorrhiza

Ectomycorrhiza (ECM) เปนราที่มีความหลากหลายสวนใหญเปนราจำพวกเหด็ Taylor and Alexander (2005) รวบรวมรายงานวามรีา ECM 10,000 ชนดิ พบในพชืไมปา 8,000 ชนดิราเจรญิอยรูอบรากพชื หมุรากพชืใหมปีรมิาณผวิรากเพิม่มากขึน้ ใหความชื้นและปองกันโรคพืชดอกเห็ดที่เปน ECM จะมีปริมาณธาตุไนโตรเจนและฟอสฟอรัสสูง ตัวอยางไดแก เห็ดตางๆที่เจริญอยูบรเิวณโคนตนพชื ตวัอยางเชน เหด็ตบัเตา (Boletus edulis), Amanitaregallis, Russula, Lactarius และเหด็กอนกรวด (Pisolithus tinctorius)

ทีม่า : Taylor and Alexander (2005)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 21

ทีพ่บบรเิวณรากกลาสน (Pinaceae) เปนตน (อทุยัวรรณ แสงวณชิ,2537)

Endomycorrhiza (vesicular-arbuscular mycorrhiza, VAM)ราสราง arbuscule อยูภายในเซลลพืช และสราง vesicle และchlamydospore บรเิวณเสนใยทีอ่ยนูอกราก การจำแนกชนดิใชรปูรางลกัษณะของ vesicle พบ VEM ไดทัว่ไปในรากไมผล พชืไร และไมปาหลายชนดิ (พนูพไิล สวุรรณฤทธิ,์ 2547)

Orchid mycorrhiza ราไมคอรไรซาทีเ่จรญิอยรูวมกบัรากกลวยไมเปนราในสกลุ Rhizoctonia และ Ceratorhiza (CeratobasidiumTeleomorph) ราสรางเสนใยเจรญิเขาไปในรากกลวยไม มลีกัษณขดเปนวง (peloton) อยใูนชัน้คอรเทก็ซ ซึง่เปนแหลงใหพลงังานทีส่ำคญักบัพชืโดยเฉพาะธาตไุนโตรเจน (N) และฟอสฟอรสั (P) ราเจรญิอยใูนรากกลวยไมโดยมคีวามสมัพนัธแบบเกือ้กลูเอือ้ประโยชนซึง่กนั

ทีม่า : Athipunyakom et al. (2004)

22 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

Wei β (2007) ไดศกึษาอณชูวีวทิยา พบวาราไมคอรไรซาของกลวยไม ม ีperfect state เปนรา Class Heterobasidiomycetes,Order Sebacinales

ª√–‚¬™πè¢Õ߉≈‡§πไลเคน (lichen) เปนการอยูรวมกันแบบพึ่งพาอาศัยกัน

ระหวางรา (fungus) กบัสาหราย (algae) ในประเทศไทยไดมกีารศึกษาวิจัยไลเคนอยางตอเนื่องที่ภาควิชาชีววิทยา มหาวิทยาลัยรามคำแหง มนษุยไดนำไลเคนมาใชประโยชนตัง้แตยคุโบราณ โดยสามารถจำแนกการใชประโยชนของไลเคนไดดงันี้

และกนั (symbiosis) เนือ่งจากเมลด็กลวยไมมขีนาดเลก็มาก และมีอาหารสะสมในเมลด็นอย ทำใหเมลด็กลวยไมงอกยาก แตในสภาพธรรมชาตพิบวามรีาไมคอรไรซาเจรญิอยใูนรากกลวยไมและในดนิ ชวยใหเมลด็กลวยไมสามารถงอกได โดยราใหธาตอุาหารและกระตนุการเจรญิเตบิโตของเมลด็ใหพฒันาเปนตนกลา (Athipunyakom et al.,2004, Weber and Webster (2001)

กลวยไม Dactylorhiza maculate และ ภาพตดัขวางรากกลวยไมทีม่ีpeloton ของราอยใูนเซลลพชื

ทีม่า : Weber and Webster (2001)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 23

ทีม่า: พพิทิธภณัฑไลเคน มหาวทิยาลยัรามคำแหง

ª√–‚¬™πè¥å“πÕ“À“√อียิปตโบราณนำเขาไลเคน Evernia prunastri และ

E. furfuracea เพือ่ผสมแปงทำขนมปง ทำใหรสชาตดิขีึน้ อนิเดยีใชParmelia perlata ซึง่ภาษาพืน้เมอืงเรยีกวา ราทาพ ู(rathapu) ผสมแกงกะหร ี ญีป่นุใชไลเคน Endocarpon (Dermatocarpon) miniatumซึง่มชีือ่พืน้เมอืงวา อวิาทาเกะ (iwataka) ทำอาหารและสงออกไปยังประเทศจีนในพวกของฟุมเฟอย นอกจากนี้ชาวอิสราเอลยังใชไลเคน Lecanora esculenta ประกอบอาหารตามหลกัศาสนา (manna)และเรยีกวาขนมปงจากสวรรค สวนพวกทีอ่าศยัอยใูนทะเลทรายกใ็ชไลเคนชนดินีผ้สมแปงทำขนมปง (กณัฑรยี, 2549; Smith,1975)

ที่มา : http://www.uco-bn.fr/galerie_biologie/Photos/Lichen/images/Evernia

24 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

 √√æ§ÿ≥„π¥å“π ¡ÿπ‰æ√·≈–¬“ชาวอียิปตโบราณใชไลเคนเปนสวนประกอบของยาและ

สมุนไพร ไดมีการคนพบโถที่บรรจุเมล็ดและสวนของพืชตางๆรวมทัง้ ไลเคนทีม่อีายปุระมาณ 1700–1800 ปกอน ครสิตกาลไลเคนที่พบคือ Evernia furfuracea ดังนั้นไลเคนชนิดนี้จึงมีอายุกวา 3,000 ป โดยทั่วไปไมพบไลเคนชนิดนี้เติบโตในอียิปต จึงเขาใจวาไลเคนชนดินีถ้กูนำเขาในรปูของยาจากตางประเทศ ในปจบุนัมกีารศกึษาวจิยัสารทตุยิภมูจิากไลเคนเพือ่ใชประโยชนทางการแพทย(กณัฑรยี, 2549)

‰≈‡§π‡ªöπ ’¬åÕ¡ไลเคนมคีวามหลากหลายและมนษุยไดนำมาสกดัสตีางๆ

ไดหลายส ีจงึนยิมใชเปนสยีอมมานานตัง้แตสมยัอยีปิตโบราณ ไลเคนที่รูจักกันดีคือ Rocella tinctoria และ Rocella spp. ใหสีออชิลล(orchil) เปนโทนสีมวง มีไลเคนประมาณ 20 ชนิดที่ใหสีออชิลลฝรั่งเศส และฮอลแลนด เปนประเทศที่สกัดสีจากไลเคนและนำไปผลติเปนการคา สจีากไลเคนใชยอมเสนใยจากสตัว เชนขนสตัวและไหมไดด ีแตยอมเสนใยจากพชื เชน ฝาย ไมได (กณัฑรยี, 2549)

ทีม่า: www.ravensgard.org/gerekr/Orchil.html

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 25

นอกจากนี้ยังมีไลเคนอีกหลายชนิดที่ใหสียอมตางๆ เชนLecanora tartarea, Parmelia saxatilis ใหสแีดง Parmelia omphalodes,Parmelia saxatilis ใหสนี้ำตาล Haematomma ventosum, H. Occineumใหสนี้ำตาลแดง Xanthoria parietina, Cetraria funlperium, Pertusariamelaleuca และ Usnea barbata ใหสเีหลอืง โดย Candellariella vutellinaและ Xanthoria lychnea ใหสเีหลอืงซึง่ใชยอมเทยีนในพธิทีางศาสนาในสวเีดน Parmelia conspersa (salazinic acid) ใหสเีหลอืงน้ำตาลและยงัมไีลเคนอืน่ ๆ ทีใ่ชเปนสยีอมไดเชน Gyrophora และ Pertusaria

สวนกระดาษลิตมัสซึ่งใชทดสอบความเปนกรดดางอยางแพรหลายเตรยีมจากสารทีไ่ดจากไลเคนเชนกนั โดยในสภาพทีเ่ปนกลางใหสมีวง และใหสแีดงเมือ่เปนกรด สนี้ำเงนิเมือ่เปนดาง

°“√„™å‰≈‡§π‡ªöπ¥—™π’∫ãß∫Õ°§ÿ≥¿“æÕ“°“»ใน ค.ศ. 1866 Nylander รายงานวาไมพบไลเคนเจรญิเตบิ

โตในกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส เนื่องจากควันที่ปลอยออกมาจากปลองตามบานเรือนและแหลงอุตสาหกรรม จากการศึกษาพบวามลพษิมผีลตอกระบวนการดำรงชวีติ และการเจรญิเตบิโตของไลเคน(Boonpragob et al., 1989) ดังนั้นไลเคนจึงใชเปนดัชนีบงบอกคณุภาพอากาศอยางแพรหลายในยโุรปและทวปีอเมรกิาเหนอื (Greis,1996; Huckby, 1993; Nash, 1974; Pilegaard, 1978; Boonpragoband Nash, 1990) รวมทัง้ในประเทศไทย (Boonpragob, 2004)

26 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

°“√„™å‰≈‡§π∫Õ°Õ“¬ÿÀ‘π ·≈–‚∫√“≥«—μ∂ÿไลเคนจะเขามาเกาะอาศัยและเติบโตบนผิวหนาของวัสดุ

ตางๆ เชน ไม หนิ ขนาดของไลเคนจะเพิม่ขึน้ตามอาย ุจงึทำใหสามารถประเมนิอายขุองวตัถนุัน้ได วธิกีารนีเ้รยีกวา Lichenometryเปนการใชประเมนิอายขุองหนิและโบราณสถาน ตวัอยางเชน ทบัหลงันารายณบรรทมสทิธทุีป่ราสาทหนิพนมรงุ ซึง่เคยมคีวามไมมัน่ใจวาโบราณวตัถชุิน้ทีไ่ทยไดรบัคนืมาจากชคิาโกเปนของจรงิหรอืปลอม ซึง่ไดใชไลเคนเปนสวนหนึง่ของขอมลูประกอบการตดัสนิ คอื ถาโบราณวตัถมุไีลเคนขนาดใหญพอสมควรเกาะอยกูน็าทีจ่ะเปนของจรงิ เพราะแสดงวาโบราณวตัถชุิน้นีไ้ดเคยอยใูนทีแ่จงไดรบัน้ำและแสงมานานพอสมควรจนทำใหไลเคนเตบิโตจนมขีนาดใหญได (กณัฑรยี, 2549)

ª√–‚¬™πè¢Õ߇ÀÁ¥เหด็เปนราชัน้สงูใน Class Basidiomycetes เหด็เปนอาหาร

ทีม่ปีระโยชนและเปนทีน่ยิมสำหรบัผบูรโิภค ตวัอยางเชน เหด็นางรมเหด็นางฟา เหด็เปาฮือ้ เหด็ฟาง เหด็หอม เหด็ตนีแรด เหด็หลนิจอืเหด็หวัลงิ เหด็นกยงู เหด็กระดาง ซึง่เพาะเลีย้งได (อนงค, 2530)เหด็บางชนดิเพาะเลีย้งไมไดเชน เหด็โคนจะตองมชีวีติรวมกบัปลวกชนดิของปลวกกม็คีวามสำคญัทีจ่ะพบเหด็ดงักลาว เหด็โคนมหีลายชนดิ มรีปูรางตางๆ กนัพบมากทีจ่งัหวดักาญจนบรุ ีสพุรรณบรุ ีราชบรุีเพชรบรุ ีและนครราชสมีาเปนตน พบในฤดฝูน เมือ่อากาศรอนและมฝีนตก เหด็จะเจรญิขึน้มาจากรงัปลวก โดยทีภ่ายในรงัลกึลงไปใตดนิจะมเีสนใยและโครงสรางกอนกลมๆเลก็ๆ สขีาวของเหด็โคนเจรญิรวมกบัปลวกงาน

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 27

ในประเทศไทย ศริวิรรณ และไมตร ี (2545) ไดรายงานเห็ดสมุนไพร ไดแก เห็ดหูหนู เห็นหัวลิง เห็ดไมตาเกะเหด็เมา เหด็รางแห และคอรดเีซพ ทีเ่จรญิบนลำตวัแมลง และไดอธิบายถึงสรรพคุณทางยาของเห็ดสมุนไพรชนิดตางๆ ไดกลาวถึงสวนประกอบทางอาหาร รวมทั้งศึกษาวิจัยฤทธิ์ทางชีวภาพและเภสัชวิทยาของเห็ดสมุนไพรหลายชนิด เชนการลดไขมันในเลือดการสรางสารตานมะเร็ง ไวรัส และเห็ดที่ชวยลดความดันโลหิตเปนตน ซึ่งขอมูลดังกลาวสอดคลองกับผลงานวิจัยในปจจุบันในประเทศไทยและในตางประเทศ (Chang, 2007; Payapanon et al,2007; Wasser, 2007)

ทีม่า: ราชบณัฑติยสถาน (2539)

ทีม่า : Payapanon et al. (2007)

เหด็ตบัเตา เห็ดโคน

28 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยในประเทศสโลวาเนีย พบวาเห็ดหลายชนดิมสีรรพคณุทางยาใชรกัษาโรคของคนและสตัว โดยการสรางpolysaccharides และ glycoprotein ซึง่มผีลตอภมูคิมุกนัในรางกายควบคมุคลอเรสเตอรอล ยบัยัง้การเกดิมะเรง็ สรางสารตานอนมุลูอสิระ และคมุกนัตบัตอการทำลายของสารพษิอะฟลาทอกซนิ เหด็ที่รูจักและนิยมใชมานานไดแก Fomes fomentarius, Polyporusoffcinalis, Amanita muscaria, Armillaria mellea, Ganoderma lucidum,Grifola frondosa, Lentinus edodes และ Pleurotus ostreatus(Strukeji et al., 2007)

ทีม่า : Payapanon et al. (2007)

งานวจิยัในประเทศอติาลพีบวาเหด็ Trametes versicolor(สกลุเดยีวกบัเหด็กระดาง)สรางสารยบัยัง้อะฟลาทอกซนิ (aflatoxin)ซึง่เกดิจากรา Aspergillus parasiticus เชนเดยีวกบัเหด็หอม Lentinusedodes ทีส่ราง - glucan ยบัยัง้การสรางสารพษิและกระตนุการสรางอนมุลูอสิระ (Sources: the 4th International Medicinal Mush-room Conference, Ljubljana, Slovenia,24-27 Sept. 2007)

ในอเมรกิา Dunek and Volk (2007) ไดศกึษาการสกดัสารออกฤทธิท์างชวีภาพจากเหด็รามากกวา 200 ชนดิ ในการยบัยัง้

β

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 29

การเจริญของรากอโรคในคน ไดแก Aspergillus flavus, Candidaalbicans, Cryptococcus neoformans, Emmonsia crescens, Sporothrixschenckii และ Trichophyton sp.

เห็ดในสกุล Cordyceps เปนสมุนไพรที่คนจีนใชกันมากเปนเครื่องดื่มชูกำลังและบำรุงรางกายหลังฟนไข รวมทั้งเสริมพลัง(Holliday, 2007) เหด็ไมตาเกะ (Maitaka, Grifola frondosa) พบในญีป่นุ ในทวปีอเมรกิาเหนอืและยโุรป มรีาคาแพง มสีรรพคณุในการตอตานไวรสั เสรมิภมูคิมุกนั ลดความดนั และระดบัน้ำตาลในเลอืดและจากผลงานวจิยัพบวาเหด็ไมตาเกะยบัยัง้การขยายตวัของมะเรง็และเนือ้งอกหลายชนดิในหนทูดลอง กระตนุภมูคิมุกนัในคนปวยโรคมะเรง็เตานม ปอด ตบั มะเรง็เมด็เลอืดขาวและเอดส (ศริวิรรณ และไมตร,ี 2545)

‡ÀÁ¥À≈‘π®◊Õ (Reishi, Ganoderma lucidum)เปนเห็ดที่พบวามีการใชเปนยารักษาโรคมากที่สุดและ

พบแทบทุกทวีปทั่วโลก โดยใชเสริมสรางสุขภาพทั่วไป เปนยาอายุวฒันะ ยาชกูำลงั ใชเพิม่ประสทิธภิาพทางเพศ และตอตานความชราพบสารสำคญัทีม่ฤีทธิใ์นการสรางภมูคิมุกนั และรกัษาโรคตางๆ เชนโรคหวัใจ หลอดลมอกัเสบเรือ้รงั โรคทางเดนิปสสาวะ ตอตานและยบัยัง้มะเรง็ ไวรสั และการอกัเสบของขอ ลดอาการแพยา ลดความดนัโลหติ และปองกนัโรคตบั เปนยาระบาย แกพษิจากเหด็ทีม่พีษิ นกัวจิยัใหความสนใจมากเปนพเิศษคอืการตานโรคมะเรง็และโรคเอดสเนื่องจากยังไมมียาใดที่สามารถใชรักษาโรคทั้งสองใหหายขาดได

30 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

(ศริวิรรณ และไมตร,ี 2545) Chang (2007) ไดรายงานวาผลติภณัฑจากเหด็หลนิจอื ทำใหผปูวย HIV / AIDS ในอาฟรกิามสีขุภาพดขีึน้โดยทำใหอยากรบัประทานอาหาร มกีารยอยและการดดูซบัสารอาหารดีขึ้น ในปจจุบันไดมีการเพาะเลี้ยงเห็ดหลินจือเปนการคาในตางประเทศ เชน สหรฐัอเมรกิา

‡ÀÁ¥ÀÕ¡ (Shiitake, Lentinus edodes)พบมากในประเทศแถบเอเชยี เหด็หอมมสีารซึง่ ทำใหระดบั

โคเลสเตอรอลในเลอืดต่ำลง ตอตานไวรสัและเชือ้ราบางชนดิ ปองกนัโรคกระดกูออน ลดความเปนกรดในกระเพาะอาหารและรกัษาโรคเกีย่วระบบภมูคิมุกนัของรางกาย เชน เอดส ภมูแิพบางชนดิ ยบัยัง้การเจรญิของไวรสั HIV และรกัษาโรคตบัอกัเสบเรือ้รงัในสตัวทดลอง(ศริวิรรณ และไมตร,ี 2545)

ª√–‚¬™πè¢Õ߇ÀÁ¥„π°“√∑” ’¬åÕ¡เห็ดหลายชนิดในกลุม Aphyllophorales มีประโยชน

ในการนำมาทำสยีอม ตวัอยางเชน Phaeolus schweinitzii, Trametesmaxima, Trametes versicolor และ Pycnoporus sanguineus เปนตน(Cedano et al., 2001)

Trametes maxima ไหมพรมทีย่อมสจีากเหด็ ทีม่า : Cedano et al. (2001)

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 31

ทีม่า: ศริวิรรณ และ ไมตร ี(2545)

ตารางแสดงชนดิและสรรพคณุของเหด็ทีใ่ชเปนยาสมนุไพรในอดตี

ชนดิ สรรพคณุเห็ดกระถินพิมาน ฝนกบัน้ำปนูใส แกเรมิ ไฟลามทงุ ฝนกบัเหลาบำบดัอาการ

ปวดห ูเนือ่งจากมฝีในหูเห็ดขิง แกหวดั ปวดตามขอเห็ดแครง แกออนเพลีย รักษาโรคสตรีเห็ดฆองเขาเขียว บำบดัอาการผืน่คนั ปวดแสบ ปวดรอนโรคเรมิเห็ดจวักงู ลดไข คนญี่ปุนใชรักษาโรคกระเพาะอาหารเห็ดจาวมะพราว ไทย : ใชบำรงุรางกาย กระจายโลหติ

ญีป่นุ : ใชรกัษาแผล แกเจบ็คอ แกไข แกโรคปอดเห็ดจิก ยาถายพยาธเิชน ตวัจีด๊เห็ดตับเตา แกหวดั ปวดในขอ รกัษาตกขาวเหด็นมเสอื แกหดื ปวดห ูปวดแสบปวดรอนเห็ดนางรม ชวยใหหายใจสะดวกขึน้ ระงบัอาการปวดตามขอ ยบัยัง้มะเรง็เห็ดเปาฮื้อ ตอตานแบคทเีรยีแกรมบวก ตอตานมะเรง็เหด็ฝนุ ระงบัอาการแพ คนั บวม หายใจไมสะดวก หามเลอืดเหด็มนัปใูหญ รสเยน็หวาน แกโรคตาขนุมวั ชวยการทำงานของปอด

กระเพาะ ลำไสเหด็สน รักษาริดสีดวงทวารเห็ดหัวกาน แกการหายใจไมสะดวก แกรดิสดีวงทวาร ตอตานมะเรง็เหด็หิง่หอย จนีใชชวยยอยอาหาร รกัษาฝ ชวยละลายเสมหะ

ทำใหหารใจสะดวกเหด็หหูนขูาว ชวยการทำงานของอวยัวะ ไต ปอด ลำไส กระเพาะ หวัใจ และ

สมอง แกไอเหด็หหูนดูำ แกรอนใน หายใจไมสะดวก แกเจบ็คอ แกไข ลดความดนัโลหติ

หามเลอืด แกปวดแผล บำรงุรางกาย

32 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

บรรณานุกรมกัณฑรีย บุญประกอบ . 2549 เอกสารประกอบการสอนวิชา

วิทยาไลเคน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

จติรา เกาะแกว. 2547. ความหลากหลายของเชือ้ราบนวชัพชืทีเ่ปนโรคในแปลงผักและแนวทางการนำมาใชควบคุมวัชพืชทางชีวภาพ.วทิยานพินธปรญิญาโท. มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร.

ไนเจล ไฮเวล-โจนส และสมศกัดิ ์ศวิชิยั 2545. การศกึษาราทำลายแมลงในประเทศไทย และแนวทางการนำมาใชเปนสมุนไพร. ในเหด็ไทย 2545. สมาคมนกัวจิยัและเพาะเหด็แหงประเทศไทย. หนา12-20.

ราชบณัฑติยสถาน. 2539. เหด็กนิไดและเหด็มพีษิในประเทศไทย ฉบบัราชบณัฑติยสถานใ กรงุเทพฯ 170 หนา

เลขา มาโนช และ จนิตนา ชะนะ. 2539. การรวบรวมและการรกัษาสายพันธุเชื้อราในดินและน้ำ. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ. BIOTEC.296 หนา.

เลขา มาโนช อรอมุา เจยีมจติต ธดิา เดชฮวบ จติรา เกาะแกว อำนาจเอีย่มวจิารย ผจงจติต ภจูญิญาณ และยพุด ีเผาพนัธ.ุ 2550. ความหลากหลายของราบนวสัดตุางๆ และราทีม่คีวามสำคญัตอสุขภาพ.หนา 682-693 ใน. การประชมุวชิาการ ครัง้ที ่45 ม.เกษตรศาสตร

วรรณลดา สุนันทพงศศักดิ์ ประชา นาคะประเวศ และ เสียงแจวพริยิพฤนต. 2550. คมูอืผลติภณัฑ ARDA1 (พด. 1 พเิศษ), ARDA2(พด. 2 พเิศษ), ARDA3 (พด. 3 พเิศษ) “ทศิทางใหมสกูารเกษตรปลอดภยั”. กรมพฒันาทีดิ่น. 54 หนา

ศริวิรรณ สทุธจติต และ ไมตร ีสทุธจติต. 2545. เหด็สมนุไพร: จากอดตีสปูจจบุนั และอนาคต. ในวารสารเหด็ไทย 2545. สมาคมนกัวจิยัและเพาะเหด็แหงประเทศไทย. หนา 1-11.

อนงค จันทรศรีกุล. 2530. เห็ดเมืองไทย. บริษัทโรงพิมพไทยวัฒนาพาณชิ จำกดั. 161 หนา

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 33

Athipunyakom, P., L. Manoch and C. Piluek. 2004. Isolation andidentification of mycorrhiza fungi from eleven terrestrial orchids.Kasetsart J. (Nat. Sci.) 38(2): 216-228.

Bhuvaneswari., V. 2005. Studies on Fungal Endophytes from SomeMedicinal Plants with Special Reference to Taxol Production byEndophytic Coelomycetes. Ph.D. Thesis. Univ. of Madras. 161 p.

Boonpragob, K. 2004. Lichens pp. 79-85. In. Thai Fungal Diversity.(eds. E. B. G. Jones, M. Tanticharoen and K. D. Hyde). BOITEC,Thailand.

Boonpragob, K., Nash III, T. H. & Fox, C. A. 1989. Seasonal depositionpatterns of acidic ions and ammonium to the lichen Ramalinamenziesii Tayl. in Southern California. Environmental andExperimental Botany 29, 187-197.

Boonpragob, K. & Nash III, T.H. 1990. Seasonal variation of elementalstatus in the lichen Ramalina menziesii Taly. from two site inSouthern California: evidence for dry deposition accumulation.Environmental and Experimental Botany 30(4): 415-238.

Cedano, M., L. Villasenor and L. Guzman-Davalos. 2001. SomeAphyllophorales tested for organic dyes. Mycologist 15(2): 81-85.

Chandramohan, S. and R. Charudattan. 2001. Control of sevengrasses with a mixture of three fungus pathogens with restrictedhost ranges. Biological Control. 22 : 246-255.

Chang, S.T. 2007. Medicinal Mushrooms as a good source of dietarysupplement for HIV/AIDS patients. International Journal ofMedicinal Mushrooms. 9 (3&4): 189-190.

Daisz, B., Strobel, G., Ezra, D., Castillo, U., Ezra D., Sears J., WeaverD., Runyon J. 2002. Naphthalene, an insect repellent, is producedby Muacodor vitigenus , a novel endophytic fungus. Microbial148 : 3737-3741.

34 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

Dethoup, T. 2007. Talaromyces species: Diversity, Taxonomy,Phylogeny, Antagonistic Activity Against Plant Pathogenic Fungiand Secondary Metabolites. Ph.D. Thesis. Kasetsart University.

Dethoup, T., L. Manoch, A. Kijjoa, M.S.T. Nascimento, P. Puaparoj,A.M.S. Silva, G. Eaton and W. Herz. 2006. Bacillisporins D andE, New Oxyphenalenone Dimer from Talaromyces bacillisporus.Planta Medica 72: 957-960

Dewan, M.M et al. 1994. Appl. Soil Eco. 1:45-51Dunek, C. and T. J. Volk. 2007. Antifungal secondary metabolites

from fungal fruiting bodies. International Journal of MedicinalMushrooms. 9 (3&4): 227-228.

Greis C. 1996. Lichens as indicator of air pollution. Pages 240-254 in Nash III T.H. (ed.), Lichen Biology. New York: CambridgeUniv. Press.

Holliday, J.C. 2007. Mushroom-derived supplements for the controlof HIV and type 2 diabetes. International Journal of MedicinalMushrooms. 9 (3&4): 310-311.

Jeamjitt, O. 2007. Diversity of coprophilous fungi, antagonism againstplant pathogenic fungi and secondary metabolites of Ascodesmismacrospora and Sordaria fimicola. Ph.D. Thesis. KasetsartUniversity. 173 p.

Jeamjitt, O., L. Manoch, N. Visarathanonth, C. Chamswarng, R. Watling,G. P. Sharples and A. Kijjoa. 2007. Coprophilous ascomycetesin Thailand. Mycotaxon. 100: 115-136.

Isaka, M., Punya, J., Lertwerawat, Y., Tanticharoen, M., andThebtaranonth, Y., 1999. Antimal arial activity of macrocyclictrichothecenes isolated from the fungus Myrothecium verrucaria.Journal of Natural Products, Vol. 62, No.2, pp. 329-331.

Manoch, L. 2004. Soil fungi. In. Thai Fungal Diversity. (eds. E. B. G.Jones, M. Tanticharoen and K. D. Hyde). BOITEC, Thailand.

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 35

Manoch, L., O. Jeamjitt, T. Dethoup and P. Athipunyakom. 2004.Diversity and distribution of Chytridiomycetes, Oomycetes andAscomycetes from stream water, pond water and damp soil.p. 166. In Abstracts of the IV Asia-Pacific Mycological Congress& the IX International Marine and Freshwater MycologySymposium. Chiang Mai, Thailand.

Manoch, L., O. Jeamjitt, T. Dethoup J. Kokaew, A. Eamvijarn,P. Poochinya and Y. Paopum. 2007. Morphological Study ofSome Noteworthy Fungi from Soil and Plant. Journal of MicroscopySociety of Thailand. vol. 21(1): 158-159.

Mercier J., Manker D. 2005. Biocontrol of Soil-borne disease andplant growth enhancement in greenhouse soilless mix by thevolatile-producing fungus Muscodor albus. Crop Prot. 24: 355-362.

Nash III, T. H. 1974. Lichens of the Page Environment as PotentialIndicators of Air Pollution. J. of the Arizona Aca. of Sci. 9, 97-101.

Payapanon, A., L. Manoch, S. Thaitatkul, P. Thaitakul, B. Thaitakul,O. Jeamjitt and T. Dethoup. 2007. Some medicinal and othercultivated mushrooms in Thailand. International Journal ofMedicinal Mushrooms. 9 (3&4): 337.

Pilegaard, K. 1978. Air Borne Metals and SO2 Monitored by EpiphyticLichens in an Industrial Area. Envir. Pollut.17, 81-92.

Smith, A. L. 1975. Lichens. Richmond: The Richmond Pub. Co.Sopalun K, Strobel, G.A., Hess W.M., Worapong J. 2003 A record of

Muscodor albus, an endophyte from Myristica fragrans, inThailand. Mycotaxon 88: 239-247

Strobel, G.A., Yang, X. Sears, J., Kramer, R.Sidhu, R.S. and Hess W.1996. Taxol from Pestalotiopsis microspora, an endophyticfungus of Taxus walliachiana. Microbiology. 142: 435-440.

36 ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช

Strobel, G.A., Dirksie, E., Sears., and Markworth, C. 2001. Volatileantimicrobial, a novel endophytic fungus. Microbiol. 147: 2943-2950.

Strobel, Gary. 2006. Harnessing endophytes for industrialmicrobiology. Current Opinion in Microbiology vol.9 Issue . pp.240-244.

Strukeji, B., J. Kac, D. Janes, J. Krist, A. Mlinaric, B. Doljak, F. Pohlevenand S. Kreft. 2007. Medicinal mushrooms and drug discovery:identification of potent inhibitors of thrombin, of pancreatic lipaseand novel antibiotic and antigenotoxic compounds. InternationalJournal of Medicinal Mushrooms. 9 (3&4): 195.

Taylor, Andy F.S. and Ian Alexander. 2005. The ectomycorrhizalsymbiosis: life in the real world. Mycologist vol.19, part 3:102-112

von Arx, J.A. 1981. The genera of fungi sporulating in pure culture.J. CRAMER. p. 27.

Wasser, S.P. 2007. Medicinal Mushrooms: Ancient Traditions,comtemporary knowledge, and sciencific enquiries. InternationalJournal of Medicinal Mushrooms. 9 (3&4): 187-188.

Weber, Roland W.S. and J. Webster. 2001. Teaching techniques formycology : 14 Mycorrhizal infection of orchid seedlings in thelaboratory. Mycologist 15 (2): 55-59.

WeiB, Michael. 2007. The hidden world of the Sebacinales notes onphylogeny and ecology of a unique group of mycorrhizalheterobasidiomycetes. p. 37 In Abstracts of Annual ScientificMeeting: Ecology of Fungal Communities. University ofManchester, Manchester, UK. September 9-12, 2007.

Worapong, J. Strobel, G.A. Ford, E., Li, J.Y., Baird, G. and Hess, W.M.2001. Muscodor albus anam. gen. et sp. nov., an endophytefrom Cinnamomum zeylanicum. Mycotaxon 79: 67-79.

ประโยชนของเห็ดราตอคน สัตว และพืช 37

ประวตัผิเูขยีนรองศาสตราจารย ดร. เลขา มาโนช• เปนชาวกรงุเทพฯ• จบการศึกษาประถมและมัธยมศึกษาตอนตนทีโ่รงเรยีนสวนสนุนัทา (ปจจบุนัโรงเรยีนสาธติราชภฏัสวนสนุนัทา) พ.ศ.2504

• จบการศกึษามธัยมศกึษาตอนปลายจากจากโรงเรยีนเตรยีมอดุมศกึษา พญาไท พ.ศ. 2506

• ปรญิญาตรกีสกิรรมและสตัวบาลบัณฑติ เกยีรตนิยิม สาขาโรคพชืคณะเกษตร มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร พ.ศ. 2511

• ปริญญาโท M.S. (Botany) สาขาราวิทยา (Mycology) จากUniversity of Wisconsin, Madison, Wisconsin, USA ในป 2514ทุนมูลนิธิอานันทมหิดล

• ปรญิญาเอก Ph.D. (Plant Pathology) จาก University of Tsukuba,Japan ในป 2530 ทนุ JSPS-NRCT

• Certificate to attend the Second Workshop on Plant ParasiticFungi and Bacteria of Economic Importance. CommonweathMycological Institute (ปจจบุนั IMI),Kew, Surrey, England 2525

• เขารบัราชการตำแหนงอาจารยทีภ่าควชิากฏีและโรคพชื (ปจจบุนัภาควชิาโรคพชื) คณะเกษตร มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร ป 2515

• ดำรงตำแหนงรองศาสตราจารย ภาควิชาโรคพืช คณะเกษตรมหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร พ.ศ. 2535

��������� ������� ������������������������� �������������!������"������#���$%���&�������'���������(�&)*&���(�

������������� �������������������������������� ��� ��������������� �������!�"# ��$�% ���� ������������&��'�(���)����� ������������)�� ����� ���������������������*$+#���) ����������$+������ �������!��� ��$���#������ ���������,�-).������� ����/%(+�������$%��.�� ���������$0����/�������� ������������� ��10��231�"+�������$+������ ����%4�)�����5 ��( ����$+$0����/��67���)���� �$+��10��231�"+����������� �������!�%�����#��)�����8#�4����$+$0����/��67��/������)���� �$+��10��231�"+�������$+������ �������!� �9���&���� ���23/��231��������$+������ �������!� ��3���))%�� � 231�"+��23/��231�����������!�"�+2�����#�1���� 231�"+��23/��231����������������������4���� ������ ��(� 231�"+�������� �������!�$�/���'���*����3� 231�"+���$+������ �����������2:")- 231�"+���$+������ �������!)-������������#���#�� 231�"+��,�-).������� �������!�%�4���� ��� ���� 231�"+����! +������)����������� 231�"+��,�-$"������$+/������������� 231�"+��& 1� '��%������+������%)���)�1��#���� ���������$+/������������� 231�"+��& 1,�-).�� '��%������+��$�() ��� ��������

������������������� �������������$���������������������������+���������������������(�&)*&���(�

��������������

������������� ��� � �������� ������������������� ���! "�! � ���� ��������� #$���������� ���! "�! � ���� ����"�! �%� ���$ &� � �'����� ���� ������(������)��)�*�����+ ���� ����"�! �%� ���$ &,�-+ ��������.� � ���� ����"�! �%� ���$ &.%��!��%����� ���� ����"�! �%� ���$ &�� ���+!�#.! ���� ����"�! �%� ���$ &".���"����)" �$�/� 0�� ���� ���� ��"�! �%� ���$ &� � �'�)�!��"� ���� ���� ��"�! �%� ���$ &��1 %�������� ��� ���� ���� ��"�! �%� ��� 0����� �����2!� ���� ����34+)(��"�! �%� ���$ &������ ��"� � ���� ���� ��"�! �%� ���$ &�����1!������ ���� �������#.*%��$�� !�,)� ���� ����

ÃͧÈÒÊμÃÒ¨ÒÃÂ� ´Ã. àÅ¢Ò ÁÒ⹪