Upload
maciek71
View
219
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
1/54
4 4 4 4 4
H
E r
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
2/54
E w e l i n a
K o n i e c z n a
F i l m o w e
o b r a z y s z k o y
P o m i d z y
i d e o l o g i ,
e d u k a c j a
w y c h o w a n i e m
- - - - Z
i m p u l s
U n i w e r s y t e t
l s k i
K r a k w K a t o w i c e
2 0 1 1
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
3/54
@ C o p y r i g h t b y O f i c y n a W y d a w n i c z a I m p u l s , K r a k w 2 0 1 1
C o p y r i g h t
b y U n i w e r s y t e t l s k i w K a t o w i c a c h
R e c e n z e n t :
d r h a b . P i o t r Z w i e r z c h o w s k i ,
p r o f .
n a d z w .
U K W
A d j u s t a c j a :
J o a n n a R a c z k o w s k a
K o r e k t a :
A l e k s a n d r a
B y l i c a
O p r a c o w a n i e t y p o g r a f i c z n e i p r o j e k t o k a d k i :
A n d r z e j A u g u s t y s k i
N a o k a d c e
f o t o s y
z f i l m u
C z t e r y s t a
b a t w ( L e s
q u a t r e
c e n t s c o u p s )
r e .
F r a n o i s
T r u f f a u t ,
F r a n c j a 1 9 5 9 , u d o s t p n i o n e
p r z e z F i l m o t e k
N a r o d o w
P u b l i k a c j a
d o f i n a n s o w a n a p r z e z
U n i w e r s y t e t l s k i w K a t o w i c a c h
I S B N 9 7 8 - 8 3 - 7 5 8 7 - 6 1 7 - 8
O f i c y n a W y d a w n i c z a I m p u l s
3 0 - 6 1 9
K r a k w ,
u l .
T u r n i e j o w a
5 9 / 5
t e l . ( 1 2 ) 4 2 2 - 4 1 - 8 0 , f a x ( 1 2 ) 4 2 2 - 5 9 - 4 7
w w w . i m p u l s o f i c y n a . c o m . p l , e - m a i l : i m p u l s i m p u l s o f i c y n a . c o m . p l
W y d a n i e I ,
K r a k w
2 0 1 1
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
4/54
S p i s t r e c i
W S P
9
C z p i e r w s z a
W k r g u
i d e o l o g i i ,
e d u k a c j i i
w y c h o w a n i a
Z a g a d n i e n i a
t e o r e t y c z n e
R o z d z i a p i e r w s z y
S p o e c z n e i p o l i t y c z n e a s p e k t y
i d e o l o g i i
. . 2 1
P o j c i e
i d e o l o g i i
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
K o n c e p c j e p a s t w a i i c h z w i z e k z i d e o l o g i i p o l i t y k . . 2 6
I d e o l o g i a r e l i g i a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 9
O k r e l e n i e m i t u p o l i t y c z n e g o . . 3 1
R o z d z i a
d r u g i
Z a o e n i a i d e o w e d w u d z i e s t o w i e c z n y c h n u r t w p o l i t y c z n y c h
i
i c h w p y w n a e d u k a c j . .
3 7
I d e o l o g i c z n e f u n k c j e n a u c z a n i a i w y c h o w a n i a . 3 7
K o n c e p c j e
k o n s e r w a t y w n e
i
n e o k o n s e r w a t y w n e
w
e d u k a c j i
. .
4 0
I d e o l o g i a
l i b e r a l i z m u
w s y s t e m a c h o w i a t o w y c h
. .
4 3
P e d a g o g i k a n a c j o n a l i s t y c z n a a p e d a g o g i k a
n a r o d o w a
4 5
E d u k a c j a a i d e o l o g i a
k o m u n i s t y c z n a 4 8
F a s z y z a c j a
e d u k a c j i w o k r e s i e I I I R z e s z y
. .
5 0
S o c j a l i s t y c z n a k o n c e p c j a o w i a t y - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5 2
A n a r c h i z m i p e d a g o g i k a e m a n c y p a c y j n a 5 3
D e m o k r a t y z a c j a s z k o l n i c t w a . . 5 5
N o w a
P r a w i c a a j a k o
e d u k a c j i 5 7
N e o l i b e r a l n a
k o n c e p c j a e d u k a c j i
5 8
R o z d z i a t r z e c i
I d e o l o g i a , e d u k a c j a
i w y c h o w a n i e
. .
6 1
I d e o l o g i e e d u k a c y j n e i
w y c h o w a w c z e
6 1
K o n c e p c j a
w y c h o w a n i a z o r i e n t o w a n e g o n a o s o b
6 6
A n t y p e d a g o g i k a i w y c h o w a n i e a n t y a u t o r y t a r n e . .
6 9
P r z e m o c
s y m b o l i c z n a
w
e d u k a c j i 7 1
M i y
P e d a g o g i c z n e
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
7 5
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
5/54
C z
d r u g a
I d e o l o g i c z n e , e d u k a c y j n e i w y c h o w a w c z e k o n t e k s t y
o b r a z w s z k o y w k i n i e
R o z d z i a c z w a r t y
P o j c i e
i d e o l o g i i
w
m y l i
f i l m o w e j . . 8 5
K r y t y k a i d e o l o g i c z n a
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
8 5
I d e o l o g i a a m i t
w
t e o r i i
f i l m u
9 4
R o z d z i a p i t y
I d e o l o g i e
t o t a l i t a r n e w f i l m o w y c h o b r a z a c h s z k o y
. .
9 9
W p r o w a d z e n i e
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
9 9
K o r z e n i e
t o t a l i t a r y z m u
( W i z j a
l o k a l n a
1 9 0 1 )
. .
1 0 1
N a r o d z i n y
f a s z y z m u ( N i e p o k o j e w y c h o w a n k a
T r l e s s a )
1 0 6
L e k c j a p a t r i o t y z m u ( M o d y l a s )
1 1 0
y c i o w e w y b o r y ( L i m u z y n a D a i m l e r - B e n z ) 1 1 3
I d e e s o c j a l i s t y c z n e
w e d u k a c j i ( D r e s z c z e ) .
1 1 6
C z a s e m t r z e b a m w i n i e p r a w d ( C w a ) . . 1 2 1
S p r z e c i w w o b e c z e w n t r z n e g o z n i e w o l e n i a ( O s t a t n i d z w o n e k ) . . . . . . . 1 2 5
B d w
s y s t e m i e
( F a l a )
1 2 8
P o d s u m o w a n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
R o z d z i a
s z s t y
O b r a z y p r z e m o c y s y m b o l i c z n e j
i s t r u k t u r a l n e j
j a k o
w y r a z
o p r e s y j n o c i s z k o y i a u t o r y t a r n e g o
w y c h o w a n i a
. 1 3 5
W p r o w a d z e n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1 5
P r u s k i e w y c h o w a n i e ( D z i e w c z t a w m u n d u r k a c h ) 1 3 6
W y c h o w a n i e
a u t o r y t a r n e
i j e g o k o n s e k w e n c j e ( B i a a w s t k a ) . 1 4 2
P e d a g o g i k a a n a r c h i s t y c z n a ( P a a z e s p r a w o w a n i a ) 1 4 4
S z k o l n e
k o n t e s t a c j e
( J e e l i . . . )
. .
1 4 8
R e p r e s y j n a e d u k a c j a w
s z k o l e
k a t o l i c k i e j ( Z e w y c h o w a n i e )
1 5 2
S z y k a n y
i
p r z e m o c
f i z y c z n a
( Z o )
1 5 5
N i e s p e n i o n e n a d z i e j e n e o l i b e r a l i z m u ( S o ) .
1 5 9
E d u k a c j a w i e l o k u l t u r o w a w s p o e c z e s t w i e
d e m o k r a t y c z n y m
( K l a s a )
. . 1 6 4
S p r o w a d z ( N a s z a k l a s a ) . . 1 6 9
P o d s u m o w a n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 7 2
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
6/54
R o z d z i a s i d m y
I n i c j a c j a
i p r o b l e m y z t o s a m o c i j a k o
w t k i t e m a t y c z n e f i l m w o s z k o l e . 1 7 5
W p r o w a d z e n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 7 5
R y t u a
i n i c j a c j i
( P i k n i k
p o d
W i s z c
S k a )
.
1 7 7
D o j r z e w a n i e s p o e c z n e
i p o l i t y c z n e
( Z m o r y ) . . 1 8 3
P o s z u k i w a n i e
t o s a m o c i
( E u r o p a ,
E u r o p a )
.
1 8 7
P o d s u m o w a n i e
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 9
R o z d z i a s m y
U c z e
s z k o a
r o d z i n a . O b r a z y
s p o e c z n y c h
i m o r a l n y c h n i e p o k o j w 1 9 3
W p r o w a d z e n i e
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1 9 9
A n t y p e d a g o g i k a ,
c z y l i
k r y t y k a w y c h o w a n i a ( C z t e r y s t a b a t w )
1 9 5
F a s z y w e m i t y w y c h o w a w c z e ( A b e l , t w j b r a t )
1 9 9
W y c h o w a n i e d o w a r t o c i ( C u d z e l i s t y ) . 2 0 3
W y c h o w a n i e i n s t r u m e n t a l n e ( M s k a
s p r a w a )
.
2 0 7
C h a o s w w y c h o w a n i u ( C z e , T e r e s k a ) . . . . . . . . . 2 1 0
P o d s u m o w a n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 9
R o z d z i a d z i e w i t y
M a r z e n i a
o
m d r y m
n a u c z y c i e l u
.
2 1 7
W p r o w a d z e n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 7
R e w o l u c j o n i s t a i b o h a t e r ( P i e r w s z y n a u c z y c i e l ) 2 2 0
A n t y f a s z y s t a w f a s z y s t o w s k i m u n i f o r m i e ( S z k o a p o d s t a w o w a ) . 2 2 2
W y c h o w a n i e w d u c h u p a i d e i ( P a n o d m u z y k i ) . 2 2 5
M i t W i e l k i e g o N a u c z y c i e l a ( S t o w a r z y s z e n i e U m a r y c h P o e t w ) . 2 2 7
N a u c z y c i e l w n e o l i b e r a l n e j r z e c z y w i s t o c i e d u k a c y j n e j
( W s z y s t k o a l b o n i c i M o d z i g n i e w n i ) . 2 3 4
P o d s u m o w a n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 9
Z a k o c z e n i e
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
b i g - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
F i l m o g r a f i a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
7/54
W s t p
l a w i e l u l u d z i s z k o a s t a n o w i r d o i n t e n s y w n y c h e m o c j i ,
i n d y w i
d u a l n y c h
d r a m a t w ,
j e s t
p r z e s t r z e n i
s e n t y m e n t a l n p o w r a c a j c
w d o b r y c h l u b z y c h w s p o m n i e n i a c h , m i e j s c e m , g d z i e p r z e y w a s i
p i e r w s z e s u k c e s y i p o r a k i , r o d z i s i p r z y j a , m i o l u b n i e n a w i , m i e j s c e m
d a j c y m p o c z u c i e
b e z p i e c z e s t w a
a l b o
b u d z c y m
s t r a c h . P r o b l e m y e d u k a c j i i w y
c h o w a n i a p o r u s z a n e s w r o z m a i t y c h o k o l i c z n o c i a c h , s z k o a j a k o z n a c z c a c z
y c i a k a d e g o c z o w i e k a o b e c n a j e s t
w
c o d z i e n n y c h r o z m o w a c h r o d z i n n y c h ,
t o
w a r z y s k i c h
c z y z a w o d o w y c h .
W
l i c z n y c h u t w o r a c h l i t e r a c k i c h a u t o r z y
p o w r a c a j
d o l a t s z k o l n y c h , b y z
d y s t a n s u
p r z y j r z e s i
s w o i m w s p o m n i e n i o m .
K i n o t a k e
p o d e j m u j e
t e m a t y k
p o w i c o n
e d u k a c j i s z k o l n e j .
T w r c y
f i l m o w i , w y k o r z y
s t u j c s z k o
j a k o m i e j s c e b l i s k i e
d o w i a d c z e n i u k a d e g o
w i d z a i
z a r a z e m p e n e
d r a m a t u r g i i , w p i s u j s i w
p o w s z e c h n y
d y s k u r s o s z k o l e .
F i l m o w a
s z k o a c z s t o
j a w i s i
j a k o
p r z e s t r z e s y m b o l i c z n a , w
k t r e j
n a r w n y c h p r a w a c h k o e g z y s t u j
d o b r o i z o , m i e j s c e , g d z i e p r z y n o s i s i w a s n e p r o b l e m y , l k i ,
r a d o c i
i n a d z i e j e ,
a w y n o s i w i e d z , u m i e j t n o c i i z a c h w y t n a d w i a t e m l u b t r a u m n i e z r o z u m i e n i a
i o d r z u c e n i a .
W b r e w p o z o r o m
s z k o a
p o d o b n i e
j a k
w i z i e n i e n i e j e s t z w a s z c z a d z i
t e m a t e m a t w y m d l a f i l m o w c a .
J e s t
t o b o w i e m
m i e j s c e ,
g d z i e w p e w n y m
s e n s i e
j u
w s z y s t k o
b y o :
w s z e l k i e g o
t y p u
r e w o l u c j e
s p o e c z n e
i
o b y c z a
j o w e ,
o k r u c i e s t w o
w o b e c
u c z n i w
i n a u c z y c i e l i , t a m s z e n i e
o s o b o w o c i
i
n i e s p o d z i e w a n e r o z k w i t a n i e
t a l e n t w .
W
p o n a d
s t u l e t n i e j h i s t o r i i
k i n a m o n a
o d n a l e w i e l e
o b r a z w
s z k o y , c o
c i e k a w e f i l m y
o
t e j t e m a t y c e p o j a w i a j
s i
p o
p r z e o m i e d w i k o w y m ( 1 9 2 6 1 9 3 0 ) .
K i n o n i e m e r a c z e j n i e o p o w i a d a o
o
s z k o l e , t r u d n o
s o b i e
b o w i e m w y o b r a z i p o
E .
M a z i e r s k a ,
S z k o a w
f i l m i e :
d u n g l a a l b o w i z i e n i e , I l u z j o n 1 9 9 3 ,
n r 2 ,
s . 5 4 .
*
O m i o m i n u t o w y
p i e r w s z y
p o l s k i
f i l m
f a b u l a r n y
p t .
L e s
M a r t y r s
d e
l a
P o l o g n e
P r u s k a
k u l t u
r a z 1 9 0 8 r o k u z a w i e r a s c e n r o z g r y w a j c s i w s z k o l e l u d o w e j w e W r z e n i , n a w i z u j c d o
s t r a j k u s z k o l n e g o w 1 9 0 1 r o k u ( n a u c z y c i e l p i s z e n a t a b l i c y z d a n i e G o t t b e s c h t z e d i c h G r o s s
D e u t s c h l a n d ,
j e d e n z u c z n i w w y m a z u j e d w a o s t a t n i e s o w a i w p i s u j e w z a m i a n
P o l s k a
k o
c h a n a ,
z a c o z o s t a j e u d e r z o n y p r z e z n a u c z y c i e l a i w y r z u c o n y z k l a s y ) . F i l m p o w s t a z
i n i c j a t y w y
y d o w s k i e g o p r o d u c e n t a M o r d e c h a j a T o w b i n a i z o s t a o d n a l e z i o n y p r z e z M a g o r z a t i M a r k a
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
8/54
z b a w i o n e d i a l o g u e k r a n o w e p r z e d s t a w i e n i a p r o b l e m w i k o n f l i k t w s z k o l n y c h .
C h o f i l m o m n i e m y m z w y k l e t o w a r z y s z y a m u z y k a , i m i t a c j e d w i k w n a t u r a l
n y c h o r a z n a p i s y k o m e n t u j c e a k c j , t o d o s t p n e w w c z a s r o d k i w y r a z o w e n i e
s k a n i a y t w r c w
d o
p o d e j m o w a n i a t e m a t y k i , k t r a w d u e j m i e r z e w y m a g a
w p r o w a d z e n i a
d i a l o g w ,
s o w n e g o
k o m e n t a r z a
o r a z u z u p e n i e n i a
w a r s t w y
o b r a
z o w e j
o
c h a r a k t e r y s t y c z n e
d w i k i
i h a a s y d o b i e g a j c e
z e s z k o l n y c h
k l a s .
N a j c i e k a w s z e f i l m y
o s z k o l e , z d a n i e m
E w y
M a z i e r s k i e j , p o w s t a w a y
w
E u
r o p i e . N a u w a g z a s u g u j e t u t a j z r e a l i z o w a n a w
1 9 3 3
r o k u
p r z e z
J e a n a
V i g o P a a
z e
s p r a w o w a n i a
( Z e r o
d o c o n d u i t e ) ,
C z t e r y s t a b a t w
( L e s q u a t r e c e n t s
c o u p s )
F r a n o i s T r u f f a u t a
z 1 9 5 9 , S a m o t n o
d u g o d y s t a n s o w c a
( T h e
L o n e l i n e s s
o f t h e
L o n g D i s t a n c e R u n n e r ) z 1 9 6 2 , w r e y s e r i i
T o n y ' e g o R i c h a r d s o n a , N i e p o k o j e
w y c h o w a n k a T r l e s s a ( D e r J u n g e
T r l e s s )
V o l k e r a S c h l n d o r f f a z 1 9 6 6 , P i e r w s z y
n a u c z y c i e l
( P i e r w y j
u c z i t i e l )
A n d r i e j a
K o n c z a o w s k i e g o
z 1 9 6 6
r o k u .
W
k i n i e
h o l l y w o o d z k i m
m o n a z n a l e w i e l e f i l m w , k t r y c h
m i e j s c e m
a k c j i j e s t s z k o a ,
i s t n i e j r w n i e o p r a c o w a n i a p o w i c o n e t e j t e m a t y c e . F i l m o w e p r z e d s t a w i e n i a
s z k o y s t e m a t e m p o d e j m o w a n y m n a j c h t n i e j p r z e z a m e r y k a s k i c h i b r y t y j s k i c h
b a d a c z y w s p c z e s n e j k u l t u r y
s o c j o l o g w ,
a n t r o p o l o g w
o r a z p e d a g o g w . R o
n a l d E . C h e n n a u l t , R o y F i s h e r ,
A n n
H a r r i s , C h r i s t i n e J a r v i s , S u s a n E l l s m o r e
o r a z
R o b e r t B u l m a n
a n a l i z u j
f i l m y
h o l l y w o o d z k i e o r a z b r y t y j s k i e s t a n o w i c e
r e p r e z e n t a c j
r e l a c j i
n a u c z y c i e l
u c z e .
N a
g r u n c i e p o l s k i m
o
f i l m o w y c h
p o r
t r e t a c h
w i a t a
e d u k a c j i
n a
p r z y k a d z i e f i l m w a n g l o s a s k i c h p i s a
P i o t r Z w i e r z
c h o w s k i ,
M a r t a
H a u s c h i l d
d o k o n a a
z a
a n a l i z y
k i l k u
p o l s k i c h
f i l m w
o
s z k o l e
w
k o n t e k c i e k i n a
n a r o d o w e g o i
w t k w a u t o b i o g r a f i c z n y c h .
W s p c z e n i e n a e k r a n a c h k i n o b e c n e s
o b r a z y
o d w o u j c e s i d o
p r z e s t r z e
n i s z k o l n e j ;
p o w o d z e n i e m c i e s z
s i m i d z y i n n y m i t a k i e
f i l m y , j a k
f r a n c u s k a
K l a s a ( E n t r e l e s M u r s ) L a u r e n t a C e n t e t a , e s t o s k a N a s z a k l a s a
( K l a s s )
I l m a r a R a
H e n d r y k o w s k i c h w 2 0 0 0 r o k u w e f r a n c u s k i m a r c h i w u m f i l m o w y m . W y w i e t l a n i e f i l m u z o s t a
o z a k a z a n e p r z e z c a r s k i e w a d z e a d m i n i s t r a c y j n e ,
a
p o z w o l e n i e w y d a n o p r a w d o p o d o b n i e
w e
w r z e n i u 1 9 1 4 r o k u ( p t . P r u s k a k u l t u r a ) . Z o b . M .
H e n d r y k o w s k a ,
M .
H e n d r y k o w s k i ,
P i e r w s z y
p o l s k i
f i l m f a b u l a r n y .
L e s
M a r t y r s
d e
l a
P o l o g n e
P r u s k a
k u l t u r a
( 1 9 0 8 ) ,
K w a r t a l n i k
F i l m o
w y 2 0 0 9 , n r
6 7 - 6 8
E . M a z i e r s k a ,
S z k o a w
f i l m i e . . . , o p . c i t
R . E . C h e n n a u l t , H o l l y w o o d
F i l m s a b o u t
S c h o o l s : W h e r e R a c e ,
P o l i t i c s ,
a n d E d u c a t i o n
I n t e r s e c t ,
P a l g r a v e M a c m i l l a n ,
N e w Y o r k 2 0 0 6 ,
*
R . F i s h e r ,
A . H a r r i s , C . J a r v i s , E d u c a t i o n
i n
P o p u l a r C u l t u r e : T e l l i n g T a l e s
o n
T e a c h e r s a n d
L e a r n e r s ,
C h a p m a n
H a l l ,
N e w
Y o r k 2 0 0 8
S .
E l l s m o r e ,
C a r r y o n , T e a c h e r s
R e p r e s e n t a t i o n s
o f t h e
T e a c h i n g P r o f e s s i o n i n
S c r e e n
C u l t u r e ,
T r e n t h a m B o o k s ,
S t o k e - o n - T r e n t 2 0 0 5
R .
B u l m a n , H o l l y w o o d G o e s t o H i g h S c h o o l : C i n e m a ,
S c h o o l s ,
a n d A m e r i c a n C u l t u r e , W o r t h
P u b l i s h e r s , N e w Y o r k 2 0 0 4 .
P . Z w i e r z c h o w s k i , P i k n y s e n p e d a g o g a . L i t e r a c k i e i f i l m o w e p o r t r e t y w i a t a e d u k a c j i , R a b i d ,
K r a k w 2 0 0 5 ,
M . H a u s c h i l d , P o k o l e n i a z i n i c j a t y w i z d r a d a h i s t o r i i . P o l s k i e f i l m y o
s z k o l e j a k o
n a r o d o w a a u
t o b i o g r a f i a [ w : ] T . L u b e l s k i , M . S t r o i s k i ( r e d . ) , K i n o p o l s k i e j a k o k i n o n a r o d o w e , K o r p o r a c j a
h a a r t , K r a k w
2 0 0 9 .
3
4
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
9/54
a g a o b y d w a z
2 0 0 7
r o k u ,
c z y
n i e m i e c k i f i l m F a l a
( D i e
W e l l e ) w r e y s e r i i
D e n i s a
G a n s e l a ( 2 0 0 8 ) . W 2 0 0 9 r o k u d o d y s t r y b u c j i k i n o w e j p o n o w n i e w p r o w a d z o n o
C z t e r y s t a b a t w i z r e a l i z o w a n y p r z e z J a n a S v r a k a w 1 9 9 1 r o k u f i l m S z k o a p o d
s t a w o w a ( O b e c n k o l a ) . N i e w t p l i w i e , p r o b l e m y e d u k a c j i i w y c h o w a n i a b u d z
n i e u s t a n n e
z a i n t e r e s o w a n i e
f i l m o w c w
o r a z
w i d z w ,
a f i l m y
s z k o l n e w p i s u j
s i
w
s p o e c z n h i s t o r i k i n a , j e g o
r e c e p c j i
i z w i z k w z
r z e c z y w i s t o c i
s p o e c z
n . R n e s p o s o b y
p r e z e n t a c j i t e g o t e m a t u
s t a n o w i
w y r a z a p r o b a t y
b d k r y t y k i
z j a w i s k a ;
s z k o a f i l m o w a w y k o r z y s t y w a n a
j e s t
j a k o n o n i k
r n o r o d n y c h z n a c z e
i s u y
n a j c z c i e j d o p r z e d s t a w i e n i a
k r y t y c z n e j
w i z j i
w s p c z e s n o c i b d d e m a
s k o w a n i a
p a t o l o g i i s y s t e m u s p o e c z n e g o . M o e t e
s t a n o w i
o d z w i e r c i e d l e n i e
s p o e c z n y c h
i
m o r a l n y c h
n i e p o k o j w ,
l k w
i n a d z i e i ,
r w n o c z e n i e
u k a z u j c
s t o s u n e k a u t o r w d o a k t u a l n y c h z d a r z e .
Z n a c z n a
c z
f i l m w
z e
s z k o
w
t l e ,
p o d o b n i e
j a k w i k s z o
f i l m w
w
c a e j
h i s t o r i i k i n a , p r z e p e n i o n a j e s t i d e o l o g i , a t e , k t r e s p o z o r n i e n e u t r a l n e i o b i e k
t y w n e , p r z e w a n i e s u i d e o l o g i i
d o m i n u j c e j
b d j e j k r y t y c e . P o n a d t o w f i l m a c h ,
n i e t y l k o t y c h o s z k o l e , r z e c z y w i s t o i d e o l o g i c z n a c z s t o m i e s z a s i z m i t y c z n ,
m o t y w y m i t y c z n e p r z e n i k a j
d o
i d e o l o g i i , a i d e e
u p o d o b n i a j
s i d o m i t u , k t r y
m o e
j e
w s p k s z t a t o w a . S z t u k i w i z u a l n e , w
t y m
r w n i e k i n o ,
m a j
s z c z e g l n e
p r e d y s p o z y c j e
d o
u k a z y w a n i a w i z u a l n y c h a s p e k t w i d e o l o g i i m i t u
p r z e z
w y k o r z y
s t y w a n i e
p o w t a r z a l n y c h a r c h e t y p w
u k s z t a t o w a n y c h z a r w n o
p r z e z m y l m i t y c z
n ,
j a k i i d e o l o g i . T e m a t y k a
s z k o l n a w k i n i e
c z s t o
j e s t p r e t e k s t e m d o r o z w a a
i d e o l o g i c z n y c h ,
d o
p o r u s z a n i a
p r o b l e m w
s p o e c z n y c h
i p o l i t y c z n y c h ,
o
k t r y c h
n i e
c h c e s i
l u b
n i e w o l n o
z r n y c h p r z y c z y n
m w i
w p r o s t . I n t e r e s u j c e j e s t
r w
n i e z a g a d n i e n i e
w y k o r z y s t y w a n i a
i w s p t w o r z e n i a p r z e z k i n o m i t w
o
s z k o l e
o r a z p y t a n i e
o
f u n k c j e ,
j a k i e
s p e n i a m i t w t y c h f i l m a c h . W a r t o s i r w n i e
z a s t a
n o w i n a d g e n e a l o g i f i l m w m w i c y c h o r e p r e s y j n y m
w y c h o w a n i u ,
a b s u r d a c h
s y s t e m u e d u k a c y j n e g o , o
b u n c i e ,
o b j a w i a j c y m s i p r z e z p r z e m o c , w y m a g a j c y m
r e f l e k s j i n a d j e g o p r z y c z y n a m i , c e l a m i o r a z f o r m a m i .
P r o b l e m w i z e r u n k u
s z k o y w
k i n i e n i e m g b y z o s t a
o m w i o n y
w o d e
r w a n i u
o d
n a u k
s p o e c z n y c h
i
p e d a g o g i c z n y c h ,
s p e c y f i k a
f i l m w
p o w i c o n y c h
s z k o l e s t a n o w i
b o w i e m
z o o n y p r o b l e m , w y m a g a j c y a n a l i z y t e g o z a g a d n i e n i a
w k o n t e k c i e r n o r o d n y c h u w a r u n k o w a h i s t o r y c z n y c h ,
k u l t u r o w y c h ,
p o l i
t y c z n o - s p o e c z n y c h
i
p e d a g o g i c z n y c h .
C e l e m p o d j t y c h
w k s i c e r o z w a a
j e s t
s p r a w d z e n i e w p y w u ,
j a k i
n a
k s z t a t o w a n i e o b r a z u
s z k o y w k i n i e
m a i d e o l o g i a
o r a z z a l e n y
o d n i e j s y s t e m
w y c h o w a n i a , o b o w i z u j c y
w c z a s i e
i m i e j s c u
r e a l i
z a c j i ,
a t a k e a k c j i f i l m u . Z a s a d n i c z y m p r o b l e m e m n i n i e j s z e g o
o p r a c o w a n i a
j e s t
w y o d r b n i e n i e o r a z i n t e r p r e t a c j a z w i z k w p o m i d z y
o b r a z a m i s z k o y
w k i n i e
a i d e o l o g i a m i p o l i t y c z n y m i i
e d u k a c y j n y m i .
P r z e d m i o t e m b a d a s w y b r a n e f a
b u l a r n e
f i l m y
a k t o r s k i e
( z
p o m i n i c i e m f i l m w d o k u m e n t a l n y c h
i
a n i m o w a n y c h )
* P o r . S . H r e b e n d a , M i t y c z n e a s p e k t y i d e o l o g i i [ w : ] J . w i e c a ( r e d . ) , M i d z y r e a l i z m e m a u t o p i :
w i a d o m o c i o w o - i d e o l o g i c z n e i p o l i t y c z n e p r z e s a n k i p o k o j u i d e m o k r a c j i n a p r z e o m i e
X X
i X X I
w i e k u
o r a z
i c h h i s t o r y c z n e
u w a r u n k o w a n i a ,
W y d . U , K a t o w i c e
1 9 9 8 ,
s . 1 3 1 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
10/54
z r e a l i z o w a n e w
P o l s c e
i i n n y c h
k r a j a c h
E u r o p y , S t a n a c h Z j e d n o c z o n y c h i A u
s t r a l i i ( z e w z g l d u n a e u r o p e j s k i e i
p n o c n o - a m e r y k a s k i e
k o r z e n i e ) w l a t a c h
1 9 3 1 2 0 0 9 . Z e w z g l d u n a o d m i e n n e o d u k s z t a t o w a n y c h w k u l t u r z e Z a c h o d u
r e a l i a
k u l t u r o w e i s p o e c z n o - p o l i t y c z n e k s z t a t u j c e t u t e j s z e
s y s t e m y
o w i a t o w e ,
w
p r a c y
n i e
o m w i o n o
f i l m w
z r e a l i z o w a n y c h
w
k r a j a c h
A m e r y k i
P o u d n i o w e j ,
A f r y k i , A z j i
i
B l i s k i e g o W s c h o d u . W y m a g a o b y t o b o w i e m o d r b n e g o , p o g b i o
n e g o
o p r a c o w a n i a ,
z u w z g l d n i e n i e m s z e r o k i e g o i s w o i s t e g o d l a k a d e g o z p a s t w
k o n t e k s t u
k u l t u r o w e g o ,
s p o e c z n o - p o l i t y c z n e g o ,
p e d a g o g i c z n e g o
o r a z p r o b l e m u
k o l o n i a l i z m u i
p o s t k o l o n i a l i z m u .
W y b r
f i l m w
u w a r u n k o w a n y j e s t r w n i e
c e l e m p o s z u k i w a
b a d a w c z y c h ,
d l a t e g o
a n a l i z i e
p o d d a n o p r z e d e
w s z y s t k i m
k l a s y c z n e
o r a z c i e s z c e
s i p o p u l a r
n o c i i u z n a n i e m k r y t y k i b d
p u b l i c z n o c i
f i l m y ,
w
k t r y c h d o d a t k o w o m o n a
o d n a l e
i d e o l o g i c z n e
i
p e d a g o g i c z n e
o d w o a n i a .
W i e l e ,
z w a s z c z a s t a r s z y c h f i l
m w , t o u z n a n e d z i e a
w i a t o w e j
k i n e m a t o g r a f i i , i n n e z a t o f i l m y w s p c z e s n e ,
k t r e n i e m a j t a k i e g o s t a t u s u , a l e s w a n e , z e w z g l d u n a z a k r e s s p o e c z n e g o
o d d z i a y w a n i a . J e d n y m z k r y t e r i w w y b o r u f i l m w b y r w n i e c z a s i c h p o
w s t a n i a o b r a z u j c y k l i m a t e p o k i ; s t d
w o p r a c o w a n i u
z n a l a z y s i f i l m y r e p r e
z e n t a t y w n e
z r e a l i z o w a n e w k i l k u d e k a d a c h : w l a t a c h t r z y d z i e s t y c h X X w i e k u
o k r e s i e w a n y m z e
w z g l d u
n a u m a c n i a n i e
s i w
E u r o p i e i d e o l o g i i t o t a l i t a r n y c h ;
w
l a t a c h
p i d z i e s i t y c h i
s z e d z i e s i t y c h
c z a s i e
r o d z e n i a s i i r o z w o j u k o n
t e s t a c j i
s p o e c z n y c h w
E u r o p i e
Z a c h o d n i e j i
S t a n a c h
Z j e d n o c z o n y c h . P r z e o m
l a t
s i e d e m d z i e s i t y c h
i
o s i e m d z i e s i t y c h
w a n y
j e s t
z
k o l e i
d l a
f i l m w
p o l s k i c h
o
t e m a t y c e s z k o l n e j , z u w a g i n a e s k a l a c j n i e p o k o j w
s p o e c z n y c h
p r o w a d z c y c h
d o
t r a n s f o r m a c j i
u s t r o j o w e j w
1 9 8 9 r o k u .
W
l a t a c h
o s i e m d z i e s i t y c h ,
w c z a s a c h
k o n s e r w a t y w n o - l i b e r a l n e j
p r e z y d e n t u r y
R o n a l d a
R e a g a n a , p o w s t a y w S t a n a c h
Z j e d n o c z o n y c h l i c z n e
f i l m y ,
k t r y c h c e n t r a l n e p o s t a c i s t a n o w i l i c h a r y z m a t y c z n i
n a u c z y c i e l e . N a s t p n a d e k a d a
z r o d z i a
o b r a z y s z k o y i l u s t r u j c e p r z e m i a n y s p o
e c z n e w k r a j a c h E u r o p y r o d k o w e j . N a t o m i a s t f i l m y p o w s t a e j u w X X I w i e k u
o d d a j
n a s t r o j e
i l k i w s p c z e s n e g o s p o e c z e s t w a . W r o z w a a n i a c h s w y c h n i e
z a j m u j s i h o l l y w o o d z k i m i f i l m a m i i s e r i a l a m i z
n u r t u
t e e n f l i c k s , w y k o r z y s t u j
c e g o
w t k i
c h a r a k t e r y s t y c z n e
d l a
g a t u n k w
k i n a
p o p u l a r n e g o
o r a z
k u l t u r y
p o p u
l a r n e j k s z t a t o w a n e j p r z e z
m e d i a , o d g r y w a j c e j w a n
r o l w
k r e a c j i
w i z e r u n k w
u c z n i w ,
n a u c z y c i e l i i
p r o c e s u
e d u k a c j i .
P o d a j c
t r o p e m t e m a t w f i l m w ,
s z c z e g l n
u w a g
z w r a c a m
n a
s p o s o b y
o b r a z o w a n i a f i l m o w e g o
u w i k a n e g o w p e r s p e k t y w s p o e c z n o - h i s t o r y c z n , k t
r
w a r u n k u j e
z a r w n o
c z a s
a k c j i
f i l m u , o k r e s
j e g o
p o w s t a n i a , j a k
i
c e l r e a l i z a c j i
p o d j t y p r z e z t w r c .
W
f i l m a c h
o
s z k o l e c z a s
p o w s t a n i a
f i l m u j e s t c z a s e m j e g o
a k c j i
b d p o w r o t e m d o
p r z e s z o c i ;
b a d a n i a w y m a g a z a t e m c e l o d w o y w a n i a s i
d o p r z e s t r z e n i h i s t o r y c z n e j i o d l e g e g o w c z a s i e s y s t e m u w y c h o w a n i a . P a t r z c n a
d o r o b e k e u r o p e j s k i e j , a m e r y k a s k i e j i a u s t r a l i j s k i e j k i n e m a t o g r a f i i , m o n a z a
u w a y , e n a j s t a r s z e p o k h i s t o r y c z n , d o k t r e j o d w o u j s i t w r c y , j e s t p r z e
o m X I X
i
X X w i e k u . F i l m y n a j d a l e j
s i g a j c e d o
p r z e s z o c i k u l t u r y i h i s t o r i i w y
c h o w a n i a t o m i d z y i n n y m i : P i k n i k p o d W i s z c S k a ( P i c n i c
a t H a n g i n g
R o c k )
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
11/54
P e t e r a W e i r a
( 1 9 7 5 ) , W i z j a
l o k a l n a 1 9 0 1 F i l i p a B a j o n a ( 1 9 8 0 ) , M o d y l a s J z e f a
L e j t e s a z 1 9 3 4 r o k u , N i e p o k o j e w y c h o w a n k a T r l e s s a ( D e r J u n g e T r l e s s ) V o l k e r a
S c h l n d o r f f a ( 1 9 6 6 ) , P a a z e s p r a w o w a n i a ( Z e r o d e c o n d u i t e ) J e a n a V i g o ( 1 9 3 3 )
c z y D z i e w c z t a w m u n d u r k a c h ( M d c h e n i n U n i f o r m ) L e o n t i n e S a g a n ( 1 9 3 1 ) .
R n e
s
t e m a t y
f i l m w
o
s z k o l e
i
r n e
s p o s o b y
p r e z e n t a c j i
o b e c n y c h
w
n i c h
p r o b l e m w .
M o e t o b y : p o s z u k i w a n i e w a s n e g o m i e j s c a w
w i e c i e ,
r y w a l i z a c j a ,
k o p o t y m i o s n e , o f e n s y w a i d e o l o g i c z n a i o p i s
s t r a t e g i i
o p o r u
w o b e c
d o m i n u j
c e g o m o d e l u i d e o l o g i c z n e g o ,
i d e o l o g i a i m i t w a d z y ,
p r o b l e m y
e d u k a c j i
z w i z a n e j
z
p r z e m o c s y m b o l i c z n
i s t r u k t u r a l n , d e m a s k a c j a i n d o k t r y n u j c e j r o l i s z k o y ,
s p r z e c i w
w o b e c d e h u m a n i z u j c e g o s k o s z a r o w a n i a w
s p o e c z e s t w i e o p a r t y m
n a
h i e r a r c h i c z n y c h
s t r u k t u r a c h d o m i n a c j i , d e m a s k o w a n i e
p a t o l o g i i
s y s t e m u , i r o
n i a
w o b e c h i p o k r y z j i
p a s t w a
i
i d e o l o g i z a c j i y c i a s p o e c z n e g o . Z a z w y c z a j
s
t o
f i l m y
o
m o d z i e y , k t r a p r z e c i w s t a w i a s i k o n s e r w a t y w n y m w a r t o c i o m , o p o
w i e d z i a n e w f o r m i e d y s k u r s u p a r a b o l i c z n e g o p e n e g o o b r a z w - m e t a f o r , u z u p e
n i o n e o s p o e c z n o - p o l i t y c z n k o n t e k s t u a l i z a c j . W i k s z o f i l m w , k t r y c h a k c j a
r o z g r y w a s i w r o d o w i s k u s z k o l n y m , o p o w i a d a o m o d y c h l u d z i a c h w o k r e s i e
d o j r z e w a n i a , c o s t w a r z a w i e l e m o l i w o c i i n t e r p r e t a c y j n y c h . P e e n n i e p o k o j w
i
r o z t e r e k
c z a s d o r a s t a n i a w y d a j e
s i
i n t e r e s u j c y d l a f i l m o w c w , m o e b o w i e m
s u y z o b r a z o w a n i u
p r o b l e m w n i e
t y l k o p s y c h o l o g i c z n y c h i p e d a g o g i c z n y c h ,
l e c z t a k e k u l t u r o w y c h
i s p o e c z n y c h ,
I d e o l o g i a m a
o g r o m n e z n a c z e n i e
d l a e d u k a c j i ,
a
k o n k r e t n a
p o s t a w a
w i a t o
p o g l d o w a ,
n p .
l i b e r a l i z m ,
k o n s e r w a t y z m ,
s o c j a l i z m
c z y
f a s z y z m ,
z a w i e r a
w
s o b i e
o k r e l o n y m o d e l o b y w a t e l a , s w o i s t y
p o r t r e t
i d e o l o g i c z n y , u w z g l d n i a j c y
a s p e k t
h i s t o r y c z n y , s o c j o l o g i c z n y , p o l i t y c z n y i e k o n o m i c z n y . E d u k a c j a j e s t d o b r y m s p o
s o b e m
n a f o r m o w a n i e
i r e p r o d u k o w a n i e
o s b o
p r e f e r o w a n y c h
p r z e z i d e o l o g i
c e c h a c h . I d e o l o g i a ,
d e f i n i o w a n a j a k o
c h a r a k t e r y s t y c z n y d l a j a k i e j g r u p y s y s t e m
p r z e k o n a , d o s t a r c z a j c y w y t y c z n y c h d o d z i a a p o d e j m o w a n y c h p r z e z t g r u
p , s t a n o w i t e o r e t y c z n e u z a s a d n i e n i e d l a p o g l d w , d e , p r o g r a m u i d z i a a
d a n e j
z b i o r o w o c i .
O d c z a s w o w i e c e n i a , c z y l i o d X V I I I w i e k u ,
s p o e c z e s t w a
i
j e d n o s t k i
y j w w i e c i e z d o m i n o w a n y m p r z e z i d e o l o g i , a
p o w s t a n i e
p a s t w
n a r o d o w y c h
i
i d e i
n a c j o n a l i z m u
p r z y c z y n i o
s i
d o
z d o m i n o w a n i a
p a s t w o w e g o
z i n s t y t u c j o n a l i z o w a n e g o s y s t e m u
o w i a t y
p r z e z
i d e o l o g i c z n e p o s t a w y
i
p r o g r a
m y . K i n o n i e p o z o s t a o
o b o j t n e
w o b e c t e g o
z j a w i s k a i z a j m u j e s i j e g o
k o m e n
t o w a n i e m , t w o r z c r n o r o d n e
o b r a z y
s z k o y ,
p o z o s t a j c e w z w i z k u z r z e c z y w i
s t o c i
s p o e c z n o - p o l i t y c z n
i s t a n o w i c e
i n t e r e s u j c d i a g n o z
w s p c z e s n o c i .
C o r a z c z c i e j u w i a d a m i a m y
s o b i e ,
e n i e m a
u c i e c z k i
o d
i d e o l o g i i .
N a s z o d b i r w i a t a j e s t u w a r u n k o w a n y i d e o l o g i c z n i e [ . . . ] .
D l a t e g o
t a k
f a s c y n u j c e
j e s t r o z p o z n a w a n i e m e c h a n i z m w o d d z i a y w a n i a i d e o l o g i i ,
t y c h
j a w n y c h
i
u k r y t y c h
P o r .
G . L . G u t e k , F i l o z o f i c z n e i i d e o l o g i c z n e p o d s t a w y e d u k a c j i , t u m .
A .
K a c m a j o r , A .
S u j a k ,
G W P , G d a s k
2 0 0 3 , s . 1 4 2 1 4 4 .
* T . R u t k o w s k a , I d e o l o g i a
i f i l m
( O d r e d a k c j i ) , K w a r t a l n i k F i l m o w y 2 0 0 5 , n r 4 9 5 0 ,
s .
4 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
12/54
p i s z e
T e r e s a
R u t k o w s k a . M i r o s a w P r z y l i p i a k n a t o m i a s t o s t r z e g a :
[ . . . ] p o j c i u i d e o l o g i i n a d a j e s i t a k s z e r o k i e z n a c z e n i e , e w i s t o c i e o z n a
c z a o n o k u l t u r a l b o w i a t o p o g l d , e n a s k u t e k t e j s z e r o k o c i s t a j e s i
n i e o p e r a c y j n e , e
t o t a l i z u j e
o g l d f i l m w , p o d c i g a j c w s z y s t k o p o d t e n
s a m m o n o t o n n y s c h e m a t i n t e r p r e t a c y j n y , k t r y
a n i h i l u j e
f u n d a m e n t a l n e
n i e r a z
r n i c e ,
t a k e
i d e o l o g i c z n e ,
p o m i d z y f i l m a m i .
P r z y w o y w a n e w
k s i c e p o j c i a i d e o l o g i i ,
m i t u ,
w a d z y , p r z e m o c y s y m
b o l i c z n e j c z y
i n s t y t u c j i s p o e c z n e j o b e c n e
s w b a d a n i a c h
k u l t u r o w y c h ( c u l t u
r a l c r i t i c i s m ) , k t r e n i e
m a j d o k a d n i e
s p r e c y z o w a n e j , w y r a n e j m e t o d y .
I c h
p r z e d m i o t e m
j e s t s z e r o k o
r o z u m i a n a
k u l t u r a , a
d o a n a l i z y r n y c h
p r z e s t r z e n i
k u l t u r y w y k o r z y s t y w a n e s z a o e n i a s e m i o t y k i ,
f e m i n i z m u , p o s t k o l o n i a l i z m u ,
d e k o n s t r u k c j i , p s y c h o a n a l i z y . B a d a n i a k u l t u r o w e z a j m u j s i p r z e d e
w s z y s t k i m
w p y w e m d y s k u r s u n a p o s t r z e g a n i e r z e c z y w i s t o c i , k t r a u l e g a f i k c j o n a l i z a c j i ,
a p o d s t a w o w e p y t a n i a d o t y c z z w i z k w d z i e a z k o n t e k s t e m k u l t u r o w y m w a r
t o c i a m i o b e c n y m i w t e k c i e , i n s t y t u c j a m i s p o e c z n y m i i
p r a k t y k a m i
s y m b o l i c z
n y m i .
W y b i t n y m i
p r z e d s t a w i c i e l a m i
t e j p o s t a w y b a d a w c z e j
b y l i
m i d z y i n n y m i :
R a y m o n d W i l l i a m s ,
R i c h a r d
H o g g a r t , S t u a r t H a l l o r a z s k u p i e n i w o k c z a s o p i s
m a
f i l m o w e g o
S c r e e n
S t e p h e n
H e a t h , C o l i n
M c C a b e ,
J a c q u e l i n e
R o s e , a t a k e
P i e r r e
B o u r d i e u , R o l a n d B a r t h e s ,
L o u i s A l t h u s s e r i
M i c h e l
F o u c a u l t .
W
n i n i e j
s z y m o p r a c o w a n i u p o w o u j
s i
n a
k o n c e p c j e k i l k u
s p o r d
w y m i e n i o n y c h a u t o
r w .
W i k s z o
b a d a c z y
z a j m u j c y c h
s i
i d e o l o g i
w
o b r b i e
b a d a
k u l t u r o w y c h
w i e
j
z p o j c i e m
w a d z y ,
t w i e r d z c , e i d e o l o g i i n i e p o w i n n o s i o g r a n i c z a
d o
k w e s t i i k l a s y
s p o e c z n e j ,
t y l k o m o n a
j r o z u m i e j a k o w i a t o p o g l d g r u p y
d o m i n u j c e j
l u b
d o w o l n e j
g r u p y s p o e c z n e j u z a s a d n i a j c y j e j d z i a a n i a
( t a k e
p o d t r z y m u j c y w a d z g r u p y d o m i n u j c e j ) i p r z e c i w s t a w i o n y p r a w d z i e l u b j a k o
w i a t o p o g l d g r u p y d o m i n u j c e j l u b
d o w o l n e j
g r u p y s p o e c z n e j u z a s a d n i a j c y j e j
d z i a a n i a ( i p o d t r z y m u j c y w a d z g r u p y d o m i n u j c e j ) , k t r y n i e j e s t p r z e c i w s t a
w i o n y p r a w d z i e .
[ ]
m o e
o n j e d n a k
b y
s t a l e
s t w a r z a n y n a n o w o , c o o z n a c z a ,
e j e g o a k c e p t a c j a
n i e
j e s t
n i e u c h r o n n a . T a k r o z u m i a n a
i d e o l o g i a n i e j e s t w y
c z n i e n a r z d z i e m d o m i n a c j i ,
a l e
z b i o r e m
d y s k u r s w
w p y w a j c y c h
n a s t o s u n k i
w a d z y
n a
w s z y s t k i c h p o z i o m a c h s t o s u n k w
s p o e c z n y c h .
P i e r w s z a c z k s i k i s t a n o w i
u m o c o w a n e w
n a u k a c h
s p o e c z n y c h
i p e d a
g o g i c z n y c h
w p r o w a d z e n i e w y j a n i a j c e
z a s a d n o p r z y j t e g o k i e r u n k u
b a d a
o r a z i n t e r p r e t a c j i
f i l m w w k o n t e k c i e u w a r u n k o w a i d e o l o g i c z n y c h ,
e d u k a c y j
n y c h i w y c h o w a w c z y c h . O d w o u j c s i d o n a u k s p o e c z n y c h , w r o z d z i a l e p i e r w
s z y m o m w i o n o
p o j c i e i d e o l o g i i , k o n c e p c j e
p a s t w a
i i c h z w i z e k z i d e o l o g i a m i
*
M .
P r z y l i p i a k ,
P o e t y k a
k i n a d o k u m e n t a l n e g o ,
W y d .
U G
W y d .
P A P , G d a s k
S u p s k
2 0 0 4 ,
S . 8 7 .
* P o r . A . B u r z y s k a , M . P . M a r k o w s k i , T e o r i e l i t e r a t u r y w X X w i e k u : p o d r c z n i k , Z n a k , K r a k w
2 0 0 9 , s . 5 2 1 5 4 0 .
C . B a r k e r ,
S t u d i a k u l t u r o w e :
t e o r i a i p r a k t y k a , t u m . A .
S a d z a ,
W y d .
U J ,
K r a k w 2 0 0 5 , s . 9 7 - 9 8
*
I b i d e m .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
13/54
1 5
i p o l i t y k , r e l a c j e m i d z y i d e o l o g i a r e l i g i
o r a z
k a t e g o r i m i t u p o l i t y c z n e g o .
W
r o z d z i a l e
d r u g i m z a p r z e d s t a w i o n o z a o e n i a i d e o w e w y b r a n y c h ( z e w z g l d u
n a i c h o b e c n o w a n a l i z o w a n y c h w d r u g i e j c z c i k s i k i f i l m a c h ) d w u d z i e s t o
w i e c z n y c h
n u r t w
i
d o k t r y n p o l i t y c z n y c h
o r a z o m w i o n o
i c h
w p y w n a e d u k a c j .
M o i m
z a m i a r e m
n i e
b y o
s z c z e g o w e
o m w i e n i e
b o g a t e j
l i t e r a t u r y
o b e j
m u j c e j r n o r o d n e t e o r i e o r a z w s p c z e s n e p r d y i
k i e r u n k i
p e d a g o g i c z n e .
U w z g l d n i a j c p r z y d a t n o
z a g a d n i e
i s t o t n y c h d l a
i n t e r p r e t a c j i w y b r a n y c h
f i l
m w , w r o z d z i a l e t r z e c i m
s k u p i a m
s i
n a r o z w a a n i a c h n a
t e m a t
p o d s t a w o w y c h
i d e o l o g i i e d u k a c y j n y c h
i
w y c h o w a w c z y c h
o r a z
w y b r a n y c h
k o n c e p c j i
w y c h o w a n i a
( n p .
p e r s o n a l i z m u i
a n t y p e d a g o g i k i ) , a
t a k e
p r z e d s t a w i a m
p r o b l e m
p r z e m o c y
s y m b o l i c z n e j
o r a z
z w i z k w
e d u k a c j i
z m i t a m i
z a g a d n i e w a n y c h z p e r s p e k
t y w y
p o d j t y c h b a d a .
P o j c i a
i d e o l o g i i ,
e d u k a c j i i
w y c h o w a n i a , k l u c z o w e d l a
r o z p a t r y w a n e j
p r o b l e m a t y k i , p r z e n i k a j
s i
w z a j e m n i e
i
p o j a w i a j
s i
w
r n y c h
k o n f i g u r a c j a c h .
Z e w z g l d u n a
m n o g o
i s t n i e j c y c h k o n c e p c j i , k o n i e c z n a b y a
s e l e k c j a n u r t w o b e c n y c h w m y l i p e d a g o g i c z n e j i w y b r t y c h , k t r e b d f u n k
c j o n a l n e w o b e c p r z e d m i o t u b a d a . C z t e o r e t y c z n a p r a c y , p o w i c o n a p o j
c i o m i d e o l o g i i ,
e d u k a c j i
i w y c h o w a n i a , n i e w y c z e r p u j e
t e m a t u
s z e r o k o o p i s a n e g o
w l i c z n y c h o p r a c o w a n i a c h p o l i t o l o g i c z n y c h , s o c j o l o g i c z n y c h , p e d a g o g i c z n y c h ,
a l e
s t a n o w i n i e z b d n y k o n t e k s t
d o
i n t e r p r e t a c j i f i l m w o
t e m a t y c e
s z k o l n e j .
W c z c i b a d a w c z e j k s i k i
o m w i o n o
f i l m y , w
k t r y c h
i d e o l o g i c z n e
p r o b
l e m y
e d u k a c j i i w y c h o w a n i a
z o s t a y
u k a z a n e w
p r z e s t r z e n i s z k o y .
I n t e r p r e t a c j a
w y b r a n y c h
f i l m w
p o p r z e d z o n a
j e s t ,
z a w a r t
w
r o z d z i a l e
c z w a r t y m , k r t k
r e
f l e k s j t e o r e t y c z n ,
o s a d z a j c p o d j t p r o b l e m a t y k
n a g r u n c i e k r y t y k i
i d e o l o
g i c z n e j w
b a d a n i a c h
f i l m o z n a w c z y c h . R o z d z i a p i t y
i l u s t r u j e
o b e c n o i d e o l o g i i
t o t a l i t a r n y c h w s y s t e m a c h o w i a t o w y c h , k t r e m o n a o d n a l e w w y b r a n y c h
p o l s k i c h i n i e m i e c k i c h u t w o r a c h f i l m o w y c h , p o c h o d z c y c h z r n y c h o k r e s w
i o d w o u j c y c h s i d o o k r e l o n e g o c z a s u h i s t o r y c z n e g o . F i l m y o s z k o l e m o g p r e
z e n t o w a r n e f o r m y p r z e m o c y s y m b o l i c z n e j i s t r u k t u r a l n e j , k t r a p r o w a d z i d o
w z m a c n i a n i a i u t r w a l a n i a p r z e m o c y r e a l n e j
i
s y m b o l i c z n e g o z n i e w o l e n i a w
s f e r z e
w a r t o c i .
T o
z
k o l e i
s t a n o w i
p r z y c z y n
n i e c h c i
u c z n i w
w o b e c
s z k o y
i
r o d z i
f r u s t r a c j ,
p r z e m o c ,
o p r i
b u n t , c o
z o s t a o z o b r a z o w a n e
w r o z d z i a l e s z s t y m ,
w
k t r y m o m w i o n o
r w n i e k o n s e k w e n c j e
p r o p o n o w a n e g o p r z e z i n s t y t u c j e
s z k o l n e
i
k o c i e l n e w y c h o w a n i a
a u t o r y t a r n e g o . R o z w a a n i a
z a w a r t e w
r o z d z i a l e
s i d m y m s k u p i a j s i
n a i n i c j a c j i i p r o b l e m a c h
z
t o s a m o c i
k u l t u r o w , s p o
e c z n , n a r o d o w i s e k s u a l n m o d e g o
c z o w i e k a
w o k r e s i e d o j r z e w a n i a .
K o l e j n y
o b s z a r b a d a w c z y ,
a n a l i z o w a n y
w r o z d z i a l e
s m y m , d o t y c z y o b r a z o w a n i a
r e l a c j i
p o m i d z y u c z n i e m , s z k o a r o d z i n . F i l m y o p i s u j c e r e l a c j d z i e c k o
s z k o a
r o d z i n a , d o t y k a j c s y s t e m u e d u k a c y j n e g o , s k u p i a j s i n a p s y c h o l o g i i d z i e c k a
i
t w o r z e n i u
p o r t r e t w
e m o c j o n a l n y c h .
U k a z y w a n i e z w i z k w p o m i d z y
d z i e m i ,
n a u c z y c i e l a m i a r o d z i c a m i w y k o r z y s t y w a n e j e s t c z s t o d o p o r t r e t o w a n i a l u d z i
w y k l u c z o n y c h i
o d r z u c o n y c h p r z e z
s p o e c z e s t w o , j a k r w n i e o s b m o d y c h ,
m a j c y c h p r o b l e m y w p o r o z u m i e n i u z e w i a t e m i z n a l e z i e n i u w n i m
w a s n e
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
14/54
g o m i e j s c a . J a k o e w i e l e f i l m w
o
s z k o l e s k u p i a s i n a p r e z e n t a c j i w i z e r u n k u
n a u c z y c i e l a , r o z d z i a d z i e w i t y
o p r a c o w a n i a
k o n c e n t r u j e s i n a f i l m o w y c h s y l
w e t k a c h p e d a g o g w , k t r e s t a n o w i n o n i k i r n o r o d n y c h z n a c z e i w y r a a j
t s k n o t z a i d e a l n y m
i
m d r y m w y c h o w a w c .
O m a w i a n e
w
k o l e j n y c h
r o z d z i a a c h
p r o b l e m y
d o t y c z c e :
i d e o l o g i c z n e g o z n i e
w o l e n i a , p r z e m o c y s y m b o l i c z n e j ( w y r a a j c e j o p r e s y j n o s z k o y ) , w y c h o w a n i a
a u t o r y t a r n e g o , a d o l e s c e n c j i ,
r e l a c j i
u c z e
n a u c z y c i e l
r o d z i n a , j a k
r w n i e
z a g a d n i e n i a z w i z a n e z
p o s t a c i p e d a g o g a o b e c n e
s
w
w i k s z o c i o m a w i a n y c h
f i l m w ,
w z a j e m n i e
s i
p r z e n i k a j c
i
u z u p e n i a j c .
T r u d n o s i o g r a n i c z y
w y c z
n i e d o j e d n e g o ,
w y b r a n e g o a s p e k t u
f i l m u , w k a d y m m o n a b o w i e m o d n a l e
w i k s z o z
w y o d r b n i o n y c h t e m a t w
i w t k w . I n t e r p r e t u j c p o s z c z e g l n e
o b r a z y , s t a r a a m s i p o w o y w a n a i n f o r m a c j e z a w a r t e w c z c i t e o r e t y c z n e j p r a
c y .
Z a l e a o
m i
j e d n a k n a
u n i k n i c i u
z b d n y c h p o w t r z e
i
s k u p i e n i u
s i
p r z e d e
w s z y s t k i m n a o m a w i a n y m f i l m i e . N a
i n t e r p r e t a c j
f i l m w w p y n o
p r z y j c i e
o k r e l o n y c h z a o e m e t o d o l o g i c z n y c h z k r g u n a u k p e d a g o g i c z n y c h , s p o e c z
n y c h i f i l m o z n a w c z y c h .
F i l m y o s z k o l e p o r u s z a j
p r o b l e m y
i d e o l o g i z a c j i e d u k a c j i i w y c h o w a n i a n a
t e r e n i e
s z k o y , c o
z o s t a o
z a s y g n a l i z o w a n e w
t y t u l e o r a z p o d t y t u l e k s i k i . R o z
d z i e l e n i e p o j c i a
e d u k a c j i i w y c h o w a n i a
m a
s w o j e u z a s a d n i e n i e w m y l i
p e d a g o
g i c z n e j ,
g d z i e e d u k a c j a j e s t t e r m i n e m
o k r e l a j c y m p r z e d e
w s z y s t k i m p r o c e s
n a u c z a n i a ,
a
w y c h o w a n i e
n i e
z a w s z e
w i e s i
z
n a u c z a n i e m s z k o l n y m ,
c h o
z d a r z a
s i ,
e
p o j c i a t e
s t o s o w a n e
s z a m i e n n i e .
M o i m
z a m i a r e m
n i e
b y o o p r a
c o w a n i e
l e k s y k o n u
f i l m w s k u p i a j c y c h s i n a s z k o l e
a n i
h i s t o r y c z n o - f i l m o w e
p o d e j c i e d o k i n a
p o d e j m u j c e g o t t e m a t y k .
P r z y j t a
w k s i c e
p e r s p e k t y w a
k o m p o z y c y j n a o p i e r a
s i
n a w y b o r z e ,
p r z e d s t a w i e n i u
i
a n a l i z i e p r o b l e m w
z i
l u s t r o w a n y c h w p r o p o n o w a n y c h f i l m a c h , u z u p e n i o n e j o n i e z b d n e k o n t e k s t y
e d u k a c y j n e , w y c h o w a w c z e , s p o e c z n e i p o l i t y c z n e . S z c z e g l n u w a g p o w i c a m
f i l m o m e u r o p e j s k i m , z a r w n o t y m k l a s y c z n y m , j a k i w s p c z e s n y m , z e w z g l d u
n a o b e c n y w n i c h d y s k u r s o d w o u j c y
s i d o
r n o r o d n y c h a s p e k t w p r e z e n t o
w a n y c h
z a g a d n i e .
W
k a d y m
r o z d z i a l e
o m w i o n o
k i l k a
f i l m w
i l u s t r u j c y c h
g w n y o d n a l e z i o n y w
n i c h
p r o b l e m i p r z y w o a n o d o d a t k o w o
t e
o b r a z y , w
k t
r y c h p o j a w i a s i p o d o b n a t e m a t y k a .
N i e k t r e
k w e s t i e
z o s t a y t y l k o z a s u g e r o w a n e ,
p o n i e w a
t o w a r z y s z c y i m s z e r o k i k o n t e k s t h i s t o r y c z n y , p o l i t y c z n y i
k u l t u r o w y
w y m a g a o s o b n y c h , p o g b i o n y c h b a d a ,
w y k r a c z a j c y c h p o z a p r z e d m i o t
n i n i e j
s z e g o
o p r a c o w a n i a .
C e l e m
p o d j t y c h
b a d a b y
w y b r
i i n t e r p r e t a c j a f i l m w
p o d e j m u j c y c h
t e m a t i d e o l o g i c z n y c h
a s p e k t w
e d u k a c j i i w y c h o w a n i a w i n s t y t u c j a c h
e d u k a
c y j n y c h i w y c h o w a w c z y c h ( s z k o a c h p o d s t a w o w y c h i r e d n i c h , z p o m i n i c i e m
u c z e l n i
w y s z y c h ,
k t r e
z g o d n i e
z
z a o e n i a m i
p s y c h o l o g i i
r o z w o j o w e j
z a j m u
j s i e d u k a c j l u d z i d o r o s y c h ) . W k s i c e z a p r o p o n o w a n o o k r e l o n y k i e r u n e k
b a d a
j e d e n z w i e l u m o l i w y c h
p r e z e n t u j c y c h z d y s t a n s o w a n e s p o j r z e n i e n a
n u r t
k i n a o p o w i a d a j c e g o o s z k o l e . M a m n a d z i e j ,
e
z d o a a m p r z e d s t a w i n a j
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
15/54
w a n i e j s z e p r o b l e m y
e d u k a c y j n e ,
w y c h o w a w c z e ,
s p o e c z n e
i p o l i t y c z n e
o b e c n e
w w y b r a n y c h f i l m a c h i c h o b y c z c i o w o s p e n i o c z e k i w a n i a C z y t e l n i k a , b i o r
c e g o d o r k i t k s i k .
x +
C h c i a a b y m p o d z i k o w a
o s o b o m ,
b e z p o m o c y k t r y c h
t a
k s i k a b y
n i e
p o w s t a a .
P r a g n w y r a z i
o g r o m n w d z i c z n o
P r o f e s o r E w e l i n i e N u r c z y s k i e j
- F i d e l s k i e j z a
i n s p i r a c j ,
w s k a z w k i i n i e z w y k y c z l i w o . D z i k u j
z a c e n n e
r a d y P r o f e s o r
K a t a r z y n i e O l b r y c h t ,
z a c h c a j c e j m n i e n i e u s t a n n i e d o p r a c y n a d
k s i k .
S e r d e c z n i e d z i k u j
P r o f e s o r o w i
P i o t r o w i Z w i e r z c h o w s k i e m u , k t r y
z e
c h c i a
z r e c e n z o w a
t
k s i k
i p r z y c z y n i s i d o n a d a n i a
j e j
o s t a t e c z n e g o
k s z t a t u .
W i e l k i e
w s p a r c i e
s t a n o w i y
r w n i e
k o m e n t a r z e
i
s u g e s t i e
P r o f e s o r a
M a r k a
H a l
t o f a ,
a t a k e u w a g i o r a z p o m o c D o k t o r a B o g u s a w a
D z i a d z i .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
16/54
Z a k o c z e n i e
R : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :
z k o l n e j
p o w o d u j e ,
e
w y m a g a j
o n e
w i e l o s t r o n n e g o
o g l d u ,
j a k
b o
w i e m z a u w a a A l i c j a H e l m a n ,
[ ] f i l m y j e a t m o s f e r c z a s w , w k t r y c h p o w s t a i d l a s w o j e j i n t e r p r e t a c j i
w y m a g a r o z s z y f r o w a n i a k o n t e k s t w
p r z y w o y w a n y c h
z a r w n o b e z p o
r e d n i o , j a k
i p o r e d n i o ,
p o p r z e z
n i e j a s n e a l u z j e , s y m b o l e , m e t a f o r y c z n e
o d n i e s i e n i a ,
c y t a t y
i w t r t y i n t e r t e k s t u a l n e n i o s c e
z e
s o b w a s n a u r
z n a c z e n i o w .
C e l e m
r o z w a a
b y o
z b a d a n i e o d d z i a y w a n i a r n y c h i d e o l o g i i o r a z s y
s t e m w
e d u k a c y j n y c h
i
w y c h o w a w c z y c h ,
o b o w i z u j c y c h
w
c z a s i e i
m i e j s c u
r e a l i z a c j i ,
a t a k e
w c z a s i e a k c j i f i l m u , n a k s z t a t o w a n i e
o b r a z u s z k o y
w
k i n i e .
P r z y j t a
m e t o d o l o g i a p o z w o l i a s p o j r z e n a t e n t y p f i l m w
z
p e r s p e k t y w y n i e
t y l
k o f i l m o z n a w c z e j , l e c z t a k e p e d a g o g i c z n e j o r a z s p o e c z n o - p o l i t y c z n e j . N u r t k i n a
z w i z a n e g o z e d u k a c j j e s t s i l n i e o s a d z o n y w r e a l i a c h
s p o e c z n o - k u l t u r o w y c h ,
a p r z e s t r z e s z k o y j a k o i n s t y t u c j i p a s t w o w e j s p r z y j a u k a z y w a n i u p o w i z a
p r o c e s u k s z t a c e n i a i w y c h o w a n i a z r n y m i i d e o l o g i a m i p o l i t y c z n y m i .
W
f i l m a c h o
s z k o l e
m o n a o d n a l e m i m o w o l n e l u b
c e l o w e
o d z w i e r c i e d l e
n i e
w i a t o p o g l d u
t w r c w ,
i c h
o p i n i e ,
p o g l d y
i
p r z e k o n a n i a
p o l i t y c z n e ,
j e d n a k
f i l m y
t e s t a n o w i
p r z e d e
w s z y s t k i m a r t y s t y c z n
i n t e r p r e t a c j
r z e c z y w i s t o c i i
j e j
s p o e c z n o - p o l i t y c z n y c h
u w a r u n k o w a . P o d s t a w o w y m w y r a z e m
w i a t a p r z e d s t a
w i o n e g o
f i l m o w y c h
o b r a z w s z k o y j e s t o k r e l o n y
d y s k u r s
p e w n a i d e a ,
t e z a
c z y
w y w d
m y l o w y ,
a d y s k u r s y w n o ,
j a k
p i s z e T o m a s z
K y s ,
n i e
g w a r a n t u j e
w y b i t n o c i f i l m u .
W h i s t o r i i
f i l m u ,
z a r w n o w i a t o w e g o , j a k i p o l s k i e g o , k i n o i d e i
b y w a o p r o p a g a n d , m n i e j l u b b a r d z i e j w i a d o m y m p r z e j a w e m i d e o l o g i i
b d t e e x p l i c i t e d a w a o w y r a z s t a n o w i s k u c z y w i a t o p o g l d o w i a u t o r a .
O
i l e t e d w a p i e r w s z e w y p a d k i ( p r o p a g a n d a i z i d e o l o g i z o w a n i e ) n a o g
A .
H e l m a n , N a j w a n i e j s z e s
s y m b o l e .
A n a l i z a k o n t e k s t w f i l m u
C a r l o s a
S a u r y
O g r d
r o z k o s z y
[ w : ] M . J a k u b o w s k a , T .
K y s ,
B . S t o l a r s k a ( r e d . ) , M i d z y s o w e m a
o b r a z e m ,
R a b i d , K r a k w 2 0 0 5 ,
s . 1 6 1 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
17/54
2 4
d y s k w a l i f i k u j f i l m z
p e r s p e k t y w y
e t y c z n e j i
e s t e t y c z n e j ,
t o e k s p l i c y t n a ,
o d a u t o r s k a d y s k u r s y w n o t e w c a l e n i e m u s i p o d n o s i p o z i o m u a r t y
s t y c z n e g o , a c o w i c e j c z s t o g o o b n i a .
C z
f i l m w , k t r e z n a l a z y s w e m i e j s c e w t y m o p r a c o w a n i u , c e c h u j e w y
s o k i p o z i o m a r t y s t y c z n y , p o z o s t a e z a t o f i l m y , k t r y c h
t w r c y n a d e r
d o s o w n i e
s t a r a l i
s i
z a p r e z e n t o w a s w o j e
p r z e k o n a n i a
p o l i t y c z n e
b d p r z e c i w s t a w i s i
t y m ,
b u d z c y m
i c h s p r z e c i w ,
c o
s p o w o d o w a o p r z e i d e o l o g i z o w a n i e w y p o w i e d z i
a u t o r s k i e j
i o b n i e n i e j e j
w a r t o c i
e s t e t y c z n e j . P o p u l a r n e
f i l m y
h o l l y w o o d z k i e ,
s p e n i a j c e
p r a g n i e n i a
i
o c z e k i w a n i a
p u b l i c z n o c i , m o n a
z a
T o d d e m
M c G o w a
n e m
n a z w a
k i n e m
s c a l e n i a ,
k t r e p r z e z s c a l e n i e
p r a g n i e n i a
i
f a n t a z j i
w y t w a r z a
f i l m y d z i a a j c e
j a k
i d e o l o g i a ,
a
f a n t a z j a
j a k o n i e z b d n y
s u p l e m e n t i d e o l o g i i
a g o d z i
j e j s p r z e c z n o c i .
I s t o t n e
z a o e n i e
p o m o c n e
w
i n t e r p r e t a c j i
f i l m w
p o w s t a y c h
z w a s z c z a
w o s t a t n i c h d e k a d a c h m o n a z n a l e w k s i c e B i l l a N i c h o l s a , k t r y p r z e k o n u j e ,
e o b r a z y i p r z e d s t a w i e n i a f i k c y j n e s n o n i k a m i i d e o l o g i i z w i z a n e j z p r o c e s e m
k o m u n i k a c j i
i
w y m i a n y . S p o e c z e s t w o p o s u g u j e s i o b r a z a m i o r a z i n n y m i s y
s t e m a m i k o m u n i k a c j i , k t r e p r o d u k u j z n a c z e n i a . R n e i d e o l o g i e
p r o p o n u j
o b r a z y , k t r y c h
p r a g n i e s p o e c z e s t w o
i w k t r y c h s i r o z p o z n a j e . Z d a n i e m
N i c h o l s a , o b r a z y
f i l m o w e
s
i d e o l o g i c z n e i p r z e d s t a w i a j p o g l d y ,
a l e
i d e o l o g i a
o b e c n a w f i l m i e n i e
d z i a a n a
o d b i o r c
b e z p o r e d n i o , o b r a z y i
p r z e d s t a w i e n i a , a b y
s u y i d e o l o g i i , m u s z u k r y w a s p r z e c z n o c i i
w y d a w a
s i
c z y m
i n n y m .
N i c h o l s
z w r a c a
u w a g
n a
p o d o b i e s t w o
s z t u k i o r a z i d e o l o g i i , j e g o
z d a n i e m
z a r w n o s z t u
k a , j a k
i
i d e o l o g i a p o s u g u j s i
z n a k a m i i
s y s t e m a m i ; s z t u k a
m o e
j e d n a k o b n a
a i d e o l o g i p r z e z u k a z a n i e j e j c e l u
i
t a k t y k i , n a t o m i a s t i d e o l o g i a p r z e z m a s o w e
r o z p o w s z e c h n i a n i e s z t u k i
i
m e c h a n i c z n r e p r o d u k c j
u t r u d n i a i
m a s k u j e f u n k c j e
s z t u k i f i l m o w e j .
W y k o r z y s t a n i e k r y t y k i i d e o l o g i c z n e j j a k o j e d n e j z m e t o d b a d a f i l m o z n a w
c z y c h m i a o s u y z b a d a n i u , c z y i w j a k i m z a k r e s i e
r n e
i d e o l o g i e w a r u n k u j
s p o s b
o d z w i e r c i e d l e n i a
r z e c z y w i s t o c i s p o e c z n e j i e d u k a c y j n e j w f i l m a c h o p o
w i a d a j c y c h
o
s z k o l e .
P r o p o z y c j a
u w a r u n k o w a
i d e o l o g i c z n y c h
f i l m u
p r z y j t a
z o s t a a z a
A l i c j H e l m a n , k t r a
d o k o n a a p o g o d z e n i a i
p o c z e n i a
d w c h
s p o
s o b w r o z u m i e n i a
i d e o l o g i i j a k o
z e s p o u i d e i
i p r z e k o n a
t r a n s m i t o w a n y c h
w i a d o m i e
o r a z
j a k o b e z o s o b o w e g o
s y s t e m u
o d z w i e r c i e d l o n e g o
w
s p o s o b i e
f u n k
c j o n o w a n i a a p a r a t u
f i l m o w e g o . A u t o r k a
p r z e d s t a w i a
p i
p o z i o m w i d e o l o g i c z
n o c i
k i n a o b e j m u j c y c h
a p a r a t f i l m o w y , k u l t u r d a n e g o c z a s u i
m i e j s c a , n i e w i a
d o m
p s y c h i k
t w r c y , d z i a a n i a m a n i p u l a t o r s k i e n a d a w c y i
o d b i o r c
f i l m u .
* T . K y s , P o l i f o n i a i n a o c z n o i d e i : I l u m i n a c j a K r z y s z t o f a Z a n u s s i e g o [ w : ] K . K l e j s a , E . N u r c z y
s k a - F i d e l s k a r e d . ) , K i n o p o l s k i e . . . , o p . c i t . , s . 1 4 3 .
* T . M c G o w a n ,
R e a l n e
s p o j r z e n i e . . . , o p .
c i t . ,
s . 1 5 0 1 5 1 .
*
B .
N i c h o l s , I d e o l o g y . . . ,
o p .
c i t . , s .
1 4 2 .
P o r .
A .
H e l m a n , P r o b l e m y i d e o l o g i i . . . ,
o p .
c i t . ; A . H e l m a n , I d e o l o g i a ,
o p . c i t . ,
s . 1 0 7 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
18/54
2 4 5
C h a r a k t e r i n t e r p r e t a c j i f i l m o w y c h z a w a r t y c h w k s i c e u w a r u n k o w a n y
z o
s t a p r z y j t y m i z a o e n i a m i m e t o d o l o g i c z n y m i z k r g u k r y t y k i i d e o l o g i c z n e j
w m y l i f i l m o w e j o r a z w y b r a n y m i d w u d z i e s t o w i e c z n y m i t e o r i a m i i n u r t a m i
w y c h o w a n i a o r a z i d e o l o g i a m i e d u k a c y j n y m i i w y c h o w a w c z y m i . R e f l e k s j e t e o r e
t y c z n e
z a w a r t e
w
p i e r w s z e j
c z c i
k s i k i
s t a n o w i n i e z b d n e
w s p a r c i e
d o
k o n
t e k s t u a l i z a c j i w y r n i o n y c h
w f i l m a c h
p r o b l e m w i d e o l o g i c z n y c h ,
e d u k a c y j n y c h
i w y c h o w a w c z y c h . W e d u g
z a p r o p o n o w a n e g o p r z e z
G e r a l d a L . G u t k a i w y k o
r z y s t a n e g o n a
p o t r z e b y
t e j p r a c y s p o s o b u
r o z u m i e n i a
p o j c i a , i d e o l o g i a , i n t e r
p r e t u j c p r z e s z o ,
n a d a j e g r u p i e o k r e l o n
p e r s p e k t y w
c z a s o w i
p r z e s t r z e n n
o r a z t u m a c z y
o b e c n
s y t u a c j
s p o e c z n , e k o n o m i c z n , p o l i t y c z n
i
e d u k a c y j n ,
I d e o l o g i a z a l e c a
r w n i e k o n k r e t n e
d z i a a n i a p o l i t y c z n e
b d
e d u k a c y j n e u m o
l i w i a j c e
o s i g n i c i e
p o d a n y c h c e l w , p e n i c f u n k c j o p i s o w , k t r a
s u y
i n t e r p r e t o w a n i u
p r z e s z o c i
i
b a d a n i u
t e r a n i e j s z o c i ,
o r a z f u n k c j
n o r m a t y w n ,
p o z w a l a j c n a
o c e n
s y t u a c j i s p o e c z n e j , p o l i t y c z n e j i e d u k a c y j n e j n a p o d s t a w i e
o k r e l o n y c h z a c h o w a w a c i w y c h g r u p i e o r a z s p o s o b w p o s t p o w a n i a w s y t u a
c j a c h s p o e c z n y c h , p o l i t y c z n y c h i e d u k a c y j n y c h .
A n a l i z i e p o d d a n o f i l m y z r e a l i z o w a n e w E u r o p i e ,
S t a n a c h Z j e d n o c z o n y c h
i
A u s t r a l i i l a t a c h 1 9 3 1 2 0 0 9 . P r z e p r o w a d z o n e
b a d a n i a w y k a z a y ,
e t w r c y
f i l
m w c z s t o o d w o u j s i d o p r z e s z o c i
i
w s k a z u j n a p r z y c z y n y z a c h o w a
o r a z
r e l a c j i
s p o e c z n y c h o p a r t y c h
n a p e n y m
p r z e m o c y
s y m b o l i c z n e j i
s t r u k t u r a l n e j ,
a u t o r y t a r n y m i
r e p r e s y j n y m w y c h o w a n i u ,
m o d e l u j c y m t o t a l i t a r n e
s y s t e m y p o l i
t y c z n e
( W i z j a
l o k a l n a 1 9 0 1 ,
N i e p o k o j e
w y c h o w a n k a
T r l e s s a ,
L i m u z y n a
D a i m l e r
- B e n z , C w a ,
B i a a
w s t k a ) . F i l m y ,
k t r y c h a k c j a
j e s t
w s p c z e s n a z
c z a s e m
i c h
r e a l i z a c j i ,
s
r o d z a j e m
p u b l i c y s t y c z n e g o d y s k u r s u
n a t e m a t z a i s t n i a y c h
d r a m a
t y c z n y c h w y d a r z e ( S o , F a l a ,
N a s z a
k l a s a ) ,
b d c e g o
w y r a z e m n i e p o k o j u o p r z y
s z o s p o e c z e s t w ,
p o d j t e g o
w k o n t e k c i e k r y z y s u
w y c h o w a n i a
i
b r a k u
a u t o r y
t e t w , k t r y c h p o s z u k i w a n i a
p r o w a d z
d o i d e i n a z i s t o w s k i c h . C e c h k i n a o s z k o l e
p i e r w s z e j d e k a d y X X I w i e k u j e s t p r z e p e n i e n i e g o o k r u t n y m i , n a t u r a l i s t y c z n y m i
s c e n a m i p r z e m o c y f i z y c z n e j ( S o , N a s z a
k l a s a ,
Z o ) , k t r e d o s o w n o c i z a s t p u j
m o t y w a c j
p s y c h o l o g i c z n
i
m e t a f o r y c z n y
s p o s b o b r a z o w a n i a
c h a r a k t e r y s t y c z n y
d l a f i l m w z p o p r z e d n i e g o s t u l e c i a .
A u t o r z y f i l m w o t e m a t y c e
s z k o l n e j w y k o r z y s t u j
c h a r a k t e r y s t y c z n e k o n
w e n c j e i o d w o u j s i
w s p o s o b i e
o b r a z o w a n i a
d o k l a s y c z n y c h
f i l m w
t e g o n u r t u .
N a j c h t n i e j
n a l a d o w a n y m
w z o r e m j e s t P a a
z e s p r a w o w a n i a
J e a n a
V i g o z 1 9 3 3
r o k u ,
c z s t p r z e s t r z e n i f i l m o w e j
f a b u y j e s t z a s z k o a z i n t e r n a t e m
( b o a r d i n g
s c h o o l )
m i e j s c e k o n f r o n t a c j i
u c z n i w
i n a u c z y c i e l i z k o n s e r w a t y w n i p a t r i a r
c h a l n w a d z . F i l m o w c y ,
c z y n i c
t e m a t e m f a b u y
a u t o r y t a r n e
w y c h o w a n i e
o p a r t e n a d y s c y p l i n i e i
p r z e m o c y ,
k r y t y k u j o b o w i z u j c y s y s t e m e d u k a c y j n y ,
j a k
r w n i e
o g r a n i c z a j c
j e d n o s t k
w a d z p a s t w o w .
W
r n y c h s y s t e m a c h
e d u k a c y j n y c h z i l u s t r o w a n y c h w f i l m a c h m o n a o d n a l e w i e l e u k r y t y c h w y m i a
r w f u n k c j o n o w a n i a s z k o y o r a z p o w i z a z r o z m a i t y m i i d e o l o g i a m i , k t r y c h
* G . L .
G u t e k ,
F i l o z o f i c z n e
i
i d e o l o g i c z n e
p o d s t a w y . . . ,
o p .
c i t
s . 1 4 7 1 5 0 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
19/54
2 4
w s p d z i a a n i e m a
z a z a d a n i e w y w i e r a n i e w p y w u n a s p o e c z e s t w o i u m o l i
w i a s p r a w o w a n i e w a d z y p a s t w o w e j ( n p . D z i e w c z t a w m u n d u r k a c h , P i e r w s z y
n a u c z y c i e l , C u d z e l i s t y , D r e s z c z e , O s t a t n i d z w o n e k ) . F i l m o w e o b r a z y o p r e s y j n e j
s z k o y o b n a a j n i e j e d n o k r o t n i e u k r y w a n e
p r o b l e m y
s p o e c z n e , w y n i k a j c e z i n
s t r u m e n t a l n e g o ,
a u t o r y t a r n e g o ,
k o n s e r w a t y w n e g o
c z y
n e o l i b e r a l n e g o
w y c h o w a
n i a ( D z i e w c z t a w m u n d u r k a c h , J e e l i . . . , M s k a
s p r a w a ,
S o , Z o ) .
N i e s p o s b j e d n o z n a c z n i e
s t w i e r d z i ,
c z y o b e c n o k o n c e p c j i p e d a g o g i c z
n y c h
w
f i l m o w y c h
o b r a z a c h s z k o y
j e s t z a w s z e z a m i e r z o n a
i w i a d o m a .
M o n a
p r z y p u s z c z a , e w i e l u
t w r c w w
p r o s t y s p o s b
o d z w i e r c i e d l i o
z a p a m i t a n e
z c z a s w
s w e j m o d o c i
m e t o d y
e d u k a c y j n e
i w y c h o w a w c z e b d w y k o r z y s t a o
i c h o p i s
z a w a r t y
w
a d a p t o w a n y c h u t w o r a c h
l i t e r a c k i c h . W n i e k t r y c h f i l m a c h ,
s z c z e g l n i e t y c h , g d z i e e d u k a c j a p o w i z a n a j e s t
z
i d e o l o g i t o t a l i t a r n , o k r e l o n e
k o n c e p c j e
p e d a g o g i c z n e
z o s t a y
z a p e w n e
w p l e c i o n e
w
f a b u
p r o g r a m o w o
i c e l o
w o . T a k a h i p o t e z a w y m a g a j e d n a k w e r y f i k a c j i n a p o d s t a w i e o d r b n y c h i p o g
b i o n y c h b a d a , n i e b d c y c h
p r z e d m i o t e m
t e g o o p r a c o w a n i a .
O d w o y w a n i e s i d o r z e c z y w i s t o c i s z k o l n e j w f i l m i e m o e s p e n i a r n o
r a k i e f u n k c j e : m e t a f o r y c z n e i s y m b o l i c z n e , s p o e c z n e , p o l i t y c z n e c z y m o r a l n e .
J a k o
e
e d u k a c j a w
r n y m
s t o p n i u j e s t u w a r u n k o w a n a
i d e o l o g i , f i l m y
o s z k o l e
m o n a u z n a z a
s z c z e g l n i e p r e d e s t y n o w a n e d o
u k a z y w a n i a m e c h a n i z m w
j e j
o d d z i a y w a n i a .
R w n i e m i t , p o d o b n i e j a k i d e o l o g i a , m o e s i
o b j a w i a
w o b r a z i e
f i l m o w y m .
O b r a z y f i l m o w e
m o g b y
z a t e m z a r w n o i d e o l o g i c z n e , j a k i
m i t o l o
g i c z n e ,
c o
s t a r a n o
s i
w y k a z a
w
p r z y w o y w a n y c h
f i l m a c h .
E r n s t
C a s s i r e r
p i s a :
W y d a j e s i , e z w s z y s t k i c h r z e c z y n a w i e c i e
m i t
j e s t r z e c z
n a j b a r d z i e j
n i e s p j n i
n i e k o n s e k w e n t n
[ ]
j e d n a k
m o t y w y m y l i m i t y c z n e j o r a z m i
t y c z n e j
w y o b r a n i s
w
p e w n y m s e n s i e
t a k i e s a m e .
W e
w s z y s t k i c h d z i a a
n i a c h
l u d z i
i w e w s z y s t k i c h f o r m a c h k u l t u r y l u d z k i e j o d k r y w a m y j e d n o
w w i e l o c i . S z t u k a o f i a r o w u j e n a m j e d n o i n t u i c j i , n a u k a d a j e n a m j e d
n o m y l e n i a ;
r e l i g i a
i m i t d a j n a m j e d n o u c z u c i a . S z t u k a u d o s t p n i a
n a m
w s z e c h w i a t y w y c h k s z t a t w ; n a u k a u k a z u j e
n a m
w s z e c h w i a t
p r a w
i
z a s a d ; r e l i g i a
i
m i t r o z p o c z y n a j o d
u w i a d a m i a n i a
n a m p o w s z e c h
n o c i i z a s a d n i c z e j t o s a m o c i y c i a .
M i t y c z n e
o d n i e s i e n i a
w f i l m a c h
p r z y b l i a j j e
d o s f e r y
s z t u k i , w
o b r b i e
k t
r e j f u n k c j o n u j e
p r z e c i e
d z i e o
f i l m o w e , b d c e
r w n o c z e n i e
o d b i c i e m p e w n e j
w i a d o m o c i
s p o e c z n e j .
T r a f n i e u j a
t z a l e n o
M a r i a G o a s z e w s k a , p i s z c :
[ . . . ] a r t y s t a
d a j c y
o d o d b i o r c y z a a n g a o w a n i a d a
a k c e p t a c j i
n i e
t y l k o
j e g o s z t u k i ,
l e c z
t a k e s p r a w ,
k t r y m
s z t u k a j e g o
s u y . [ . . . ]
D z i e o s t a j e
s i
j e d y n i e e t a p e m p r z e y w a n i a s p r a w i n n y c h , u z n a w a n y c h z a d o n i o l e j s z e
n i
o n o
s a m o
o s t a t e c z n i e
c h o d z i
o
w a r t o c i
m a j c e
s w j
p e n y s e n s
p o z a
s z t u k .
E .
C a s s i r e r , M i t p a s t w a , o p . c i t . ,
s . 5 0 .
* M . G o a s z e w s k a , E s t e t y k a i
a n t y e s t e t y k a ,
W P , W a r s z a w a 1 9 8 4 , s . 1 2 8 1 2 9 .
7/25/2019 Filmowe_obrazy_szkoy
20/54
2 4
M i t o l o g i z a c j a f i l m w
o
t e m a t y c e
s z k o l n e j
z w i z a n a j e s t r w n i e z u k a z a n i e m
o b r a z w p r z e s z o c i , b o
[ . . . ]
k i e d y k i n o m a t r u d n o c i z u k a z a n i e m o b r a z u s w o i c h c z a s w , c h t n i e
w r a c a
d o
p r z y s z o c i .
[ ]
N o s t a l g i a
k i e r u j e
s i
z a z w y c z a j
w
s t r o n
m o d o
c i , p o z w a l a j c k o n s t r u o w a p r y w a t n e
m i t o l o g i e .
W i e l u
r e y s e r w , j a k
J e a n V i g o
( P a a
z e
s p r a w o w a n i a ) ,
F r a n o i s T r u f f a u t
( C z t e r y s t a b a t w ) ,
L i n d s e y
A n d e r s o n ( J e e l i ) , W o j c i e c h M a r c z e w s k i ( D r e s z c z e ) ,
K r z y s z t o f
Z a n u s s i ( C w a ) o r a z s c e n a r z y s t a Z d e n e k S v r a k
( S z k o a p o d s t a w o w a )
w y k o r z y s t u j e
n a
p o t r z e b y
f a b u y w t k i
a u t o b i o g r a f i c z n e ,
k t r e u l e g a j n a e k r a n i e
s w o i s t e j
m i t o l o g i z a c j i , l u b
r e a l i z u j e
a d a p t a c j e f i l m o w e a u t o b i o g r a f i c z n y c h
p o w i e
c i i n n y c h a u t o r w ( n p . N i e p o k o j e w y c h o w a n k a T r l e s s a , Z o , K l a s a , F a l a ,
M o d z i
g n i e w n i ) ;
f i l m y
a m e r y k a s k i e ( W s z y s t k o
a l b o
n i c ,
S o )
c h t n i e
n a t o
m i a s t n a w i z u j d o p r a w d z i w y c h w y d a r z e .
W
p o l s k i c h f i l m a c h o s z k o l e m o n a
d o s t r z e c p o k o l e n i o w e i w s p l n o t o w e d o w i a d c z e n i e ( M o d y l a s , D r e s z c z e , C w a ,
O s t a t n i d z w o n e k ) , a
[ . . . ]
f i l m s z k o l n y , o g l d a n y n