Finansiële Rekeningkunde FAC105

Finansiële Rekeningkunde

a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e

w w w. a k a d e m i a . a c . z a

© Kopiereg 2012Onder redaksie van Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOD (POK), DEd (Unisa).’n Publikasie van Kraal-Uitgewers. Alle regte voorbehou.

Adres: H/v D.F. Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig, Pretoria

Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046

E-pos: [email protected]

Webtuiste: www.kraaluitgewers.co.za

Gedruk en gebind deur Aksent Media, tel: 082 445 4513

Eerste druk 2012

ISBN: 978-1-920568-17-7

Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige

vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames,

vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk

sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

©akademia (MSW) Bladsy 1

InhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgawe

ProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsig .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4444

InleidingInleidingInleidingInleiding ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 5555

VakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomste ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6666

Woordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evaluering ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7777

StudieStudieStudieStudie----eenheid 1: Inleiding tot Finansiële Rekeningkundeeenheid 1: Inleiding tot Finansiële Rekeningkundeeenheid 1: Inleiding tot Finansiële Rekeningkundeeenheid 1: Inleiding tot Finansiële Rekeningkunde ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 9999

1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .................................................................................. 9

1.2 Verrykende bronne ...................................................................................................... 9

1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................... 10

1.4 Inleiding ....................................................................................................................... 15

1.5 Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde ........................................... 17

1.5.1 Waarom is Finansiële Rekeningkunde noodsaaklik? ........................................... 17

1.5.2 Basiese funksies van die Finansiële Rekeningkunde .......................................... 17

1.5.3 Die teboekstelling van saketransaksies ................................................................. 18

1.6 Beginsels van toepassing in die opstel van basiese finansiële state ................ 30

1.6.1 Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) ................................... 30

1.6.2 Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) ............................ 35

1.7 Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state .................................. 35

1.8 Basiese finansiële rekords........................................................................................ 41

1.9 Basiese rekonsiliasies ............................................................................................... 43

1.9.1 Bankrekonsiliasies ..................................................................................................... 44

1.10 Samevatting ................................................................................................................ 50

1.11 Selfevaluering ............................................................................................................. 51

StudieStudieStudieStudie----eenheid 2: Die inkomstes van sakeondernemingseenheid 2: Die inkomstes van sakeondernemingseenheid 2: Die inkomstes van sakeondernemingseenheid 2: Die inkomstes van sakeondernemings ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 53535353

2.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 53

2.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 54


2.4 Inleiding ....................................................................................................................... 57

2.5 Die inkomstes van sakeondernemings ................................................................... 58

2.5.1 Wat is inkomste? ........................................................................................................ 58

2.5.2 Die verskillende tipes inkomstes ............................................................................. 59

2.5.3 Kredietverkope ........................................................................................................... 62

2.6 Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming64

2.6.1 Die erkenning van inkomste volgens AARP .......................................................... 65



2.6.2 Die erkenning van inkomste volgens die IFRS, IAS 18 ....................................... 66

2.7 Die berekening van inkomste ................................................................................... 70

2.7.1 Formules om inkomste te bereken .......................................................................... 70

2.7.2 Berekening van wins ................................................................................................. 71

2.7.3 Verliese ........................................................................................................................ 71

2.8 Brondokumente en ander rekeningkundige rekords ............................................ 72

2.8.1 Wat is brondokumente? ............................................................................................ 72

2.8.2 Waar pas brondokument in die rekeningkundige stelsel in? ............................... 75

2.9 Samevatting ................................................................................................................ 79

2.10 Selfevaluering ............................................................................................................. 80

StudieStudieStudieStudie----eenheid 3: Bedryfsuitgaweeenheid 3: Bedryfsuitgaweeenheid 3: Bedryfsuitgaweeenheid 3: Bedryfsuitgawessss ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 81818181

3.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 81

3.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 82


3.4 Inleiding ....................................................................................................................... 83

3.5 Die verskillende tipes uitgawes ................................................................................ 84

3.5.1 Wat is uitgawes? ........................................................................................................ 84

3.5.2 Tipes uitgawes ........................................................................................................... 85

3.5.3 Opgelope uitgawes .................................................................................................... 87

3.5.4 Vooruitbetaalde uitgawes ......................................................................................... 88

3.6 Die erkenning van uitgawes ..................................................................................... 91

3.6.1 Wat word bedoel met die erkenning van uitgawes? ............................................. 91

3.6.2 Wanneer en hoe word uitgawes erken? ................................................................. 92

3.6.3 Tydsverskille in die erkenning van inkomstes en uitgawes ................................. 92

3.6.4 Die verskil tussen die kontantbasis en die toevallingsgrondslag........................ 93

3.7 Die magtiging van uitgawes ..................................................................................... 94

3.8 Samevatting ................................................................................................................ 98

3.9 Selfevaluering ............................................................................................................. 99

StudieStudieStudieStudie----eenheid 4: Finansiële verslagdoeningeenheid 4: Finansiële verslagdoeningeenheid 4: Finansiële verslagdoeningeenheid 4: Finansiële verslagdoening .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 101101101101

4.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 101

4.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 101

4.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 102

4.4 Inleiding ..................................................................................................................... 106

4.5 Die verslagdoenende entiteit.................................................................................. 107

4.6 Interne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming .................... 108



4.6.1 Bestuursrekeningkunde .......................................................................................... 108

4.7 Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming ................. 113

4.7.1 Die verskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde .... 113

4.7.2 Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) .......................... 114

4.7.3 Finansiële inligting wat nie openbaar bekend gemaak mag word nie ............. 115

4.7.4 Die tipes inligting wat openbaar moet word ......................................................... 116

4.7.5 Verslagdoening oor die finansiële posisie van ŉ onderneming ........................ 117

4.8 Die ontleding van finansiële verslae – ontleding en vertolking ......................... 118

4.8.1 Tegnieke wat gebruik word in ontleding en vertolking ....................................... 119

4.9 Finansiële verhoudings ........................................................................................... 124

4.9.1 Winsgewendheidsverhoudings .............................................................................. 124

4.9.2 Likiditeitsverhoudings .............................................................................................. 126

4.9.3 Aktiwiteitsverhoudings ............................................................................................. 127

4.9.4 Langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings ................................................. 129

4.10 Samevatting .............................................................................................................. 130

4.11 Selfevaluering ........................................................................................................... 131

StudieStudieStudieStudie----eenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkeenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkeenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkeenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkundeundeundeunde ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 133133133133

5.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 133

5.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 134

5.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 134

5.4 Inleiding ..................................................................................................................... 135

5.5 Die wetlike vereistes van toepassing op die openbaarmaking van finansiële

inligting .................................................................................................................................... 136

5.5.1 Die beginsels van Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) 137

5.5.2 Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) .......................... 142

5.5.3 Internasionale Rekeningkundige Standaarde (IAS) ........................................... 145

5.6 Interne Finansiële Rekeningkundige Beleid ........................................................ 149

5.7 Veranderinge in die wetgewing.............................................................................. 161

5.7.1 Faktore in die sakeomgewing ................................................................................ 161

5.8 Samevatting .............................................................................................................. 167

5.9 Selfevaluering ........................................................................................................... 168

Engels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelys .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 171171171171

BronnelysBronnelysBronnelysBronnelys ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 172172172172

SelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyne .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 180180180180



ProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsig

Hoër Sertifikaat in Rekeningkunde


Studie-eenheid 1: Inleiding tot finansiële

rekeningkunde

Studie-eenheid 2: Bedryfsinkomste

Studie-eenheid 3: Bedryfsuitgawes

Studie-eenheid 4: Finansiële

verslagdoening

Studie-eenheid 5: Regsaspekte van


Ekonomie

Studie-eenheid 1: Inleiding tot ekonomie

Studie-eenheid 2: Ekonomiese

prestasiemeting

Studie-eenheid 3: Die monetêre

sektor

Studie-eenheid 4: Die openbare

sektor

Studie-eenheid 5: Die buitelandse

sektor

Belasting

Studie-eenheid 1: Inleiding tot

belasting

Studie-eenheid 2: Direkte belasting op

maatskappy inkomste en winste

Studie-eenheid 3: Indirekte belasting

Studie-eenheid 4: Werknemers-

belasting

Studie-eenheid 5: Regsvereistes -

Inkomstebelasting

Ouditkunde

Studie-eenheid 1: Die wese van oudit

Studie-eenheid 2: Algemene

ouditbeginsels

Studie-eenheid 3: Die ouditproses

Studie-eenheid 4: Die ouditverslag

Studie-eenheid 5: Die rol van interne

oudit

Kliëntediens en Etiek

Studie-eenheid 1: Kliëntediens en

etiek

Studie-eenheid 2: Kliënte en

kliëntebehoeftes

Studie-eenheid 3: Kliëntediens

Studie-eenheid 4: Etiese gedrag in die

onderneming

Studie-eenheid 5: Etiese gedrag teenoor kliënte

Sake-berekeninge


Sakeberekeninge

Studie-eenheid 2: Basiese

berekeninge

Studie-eenheid 3: Koste en Inkomste

Studie-eenheid 4: Eenvoudige en

saamgestelde rente berekenings

Studie-eenheid 5: Belegging, lenings

en aandele

Koste Rekening-kunde

Studie-eenheid 1: Inleiding tot koste

rekeningkunde

Studie-eenheid 2: Standaard koste rekeningkunde

Studie-eenheid 3: Proses koste

rekeningkundige stelsel

Studie-eenheid 4: Koste rekeningkunde in diensverskaffings-

ondernemings

Studie-eenheid 5: Bestuursbesluit-neming en koste

analise

Bedryfsinligting-stelsels


bedryfsinligting-stelsels

Studie-eenheid 2: Apparatuur en programmatuur

Studie-eenheid 3: Inligtingsbestuur

Studie-eenheid 4: Eindgebruik-dienslewering

Studie-eenheid 5: Die inligtings-tegnologie-

departement



InleidingInleidingInleidingInleiding

Rekeningkunde kan hoofsaaklik opgedeel word in twee hoofkategorieë, naamlik Finansiële

Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde. Finansiële Rekeningkunde kan gedefinieer word

as die wyse waarop finansiële inligting bymekaar gemaak en opgesom word, hoofsaaklik vir

die gebruik van eksterne partye.

Bestuursrekeningkunde, daarenteen, kan gedefinieer word as die voorbereiding van

bestuursverslae en rekeninge wat akkurate en tydige finansiële en statistiese inligting bevat

wat deur die bestuur van ŉ onderneming benodig word om daaglikse en korttermynbesluite

te neem.

In hierdie studiegids word daar fokus op Finansiële Rekeningkunde en die toepassing

daarvan in die optrek van rekeningkundige verslae waarin die finansiële stand en vordering

van ŉ onderneming ontleed word, met ander woorde die verskaffing van waardevolle,

akkurate en betroubare finansiële inligting ten opsigte van die doen en late van ŉ

sakeonderneming. Hierdie rekeningkundige verslae staan bekend as die finansiële state

van die onderneming.

Wanneer ŉ sakeonderneming opgerig word, is die hoofdoel om winste te genereer. Om

winste te genereer sal die inkomstes van die onderneming meer as die uitgawes moet wees.

Dit is belangrik om onderskeid te kan tref tussen inkomstes en uitgawes, asook wanneer

elkeen in die finansiële state erken behoort te word.

Wanneer ŉ maatskappy verslag doen oor sy finansiële stand deur gebruik te maak van

finansiële state, is daar sekere standaarde en riglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne

staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale

Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS).

Indien die finansiële state van ŉ onderneming nie aan die AARP en die IFRS voldoen nie,

kan die finansiële inligting wat in hierdie state vervat is, nie as geloofwaardig beskou word

nie, en sal ŉ betrokke onderneming, byvoorbeeld sukkel om finansiering te bekom.



VakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomste

Kennis en begrip

Na voltooiing van die vak FINANSIËLE REKENINGKUNDE sal jy in staat wees om jou

kennis en begrip te demonstreer van:

• Finansiële Rekeningkunde

• Die inkomstes van sakeondernemings

• Bedryfsuitgawes

• Finansiële verslagdoening

• Regsaspekte van Finansiële Rekeningkunde

Vaardighede

Jy sal ook in staat wees om:

• Die beginsels van Finansiële Rekeningkunde te verstaan en toe te pas in die

opstel van basiese finansiële state.

• Te onderskei tussen die verskillende tipes inkomstes in ŉ onderneming, asook

wanneer en hoe hierdie inkomstes erken behoort te word.

• Te onderskei tussen die verskillende tipes uitgawes in ŉ onderneming, asook

wanneer en hoe hierdie uitgawes erken behoort te word.

• ŉ Onderskeid te tref tussen interne Finansiële Verslagdoening en eksterne

Finansiële Verslagdoening.

• Die vereistes, soos bepaal deur die Internasionale Finansiële

Verslagdoeningstandaarde en die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige

Praktyk, te identifiseer en toe te pas.



Woordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evaluering

In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word

om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die

woordelys hieronder sal jou hiermee help.

Werkwoord Omskrywing

Wanneer daar van jou

verwag word om te:

Moet jy die volgende doen:

Lys Lys die name/items wat bymekaar hoort

Identifiseer Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde

Verduidelik Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou antwoord

(verklaring/verduideliking) neer

Beskryf Omskryf die konsep of woorde duidelik

Kategoriseer/

klassifiseer

Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde

items/voorwerpe behoort

Analiseer Om iets te ontleed

Evalueer Bepaal die waarde van ŉ stelling/stelsel/beleid/ens

Toepas Pas die teoretiese beginsels toe in ŉ praktiese probleem

Hersien Evalueer, verbeter en/of wysig ŉ beleid/dokument/stelsel/ens



Notas



StudieStudieStudieStudie----eenheeenheeenheeenheid 1id 1id 1id 1: : : : Inleiding toInleiding toInleiding toInleiding totttt Finansiële RekeningkundeFinansiële RekeningkundeFinansiële RekeningkundeFinansiële Rekeningkunde

1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip

Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die

volgende te demonstreer:

• Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde

• Die opstel van basiese finansiële state

• Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state

• Die ontleding van basiese finansiële state

• Basiese finansiële rekeningkundige funksies

• Basiese finansiële rekords

• Basiese rekonsiliasies

Vaardighede


• Die belangrikheid van Finansiële Rekeningkunde te ontleed.

• Die beginsels van toepassing op die opstel van basiese finansiële state toe te pas.

• Te onderskei tussen die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state.

• Basiese finansiële state te ontleed.

• Basiese finansiële rekeningkundige funksies uit te voer.

• Basiese rekonsiliasies uit te voer.

1.2 Verrykende bronne

• Accounting Issue, 2011. http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html

• Accounting Learning Resources. 2011. http://www.bookkeeping-financial-

accounting-resources.com/bank-reconciliation-sample.html

• Averkamp, 2011. Financial Accounting. http://www.accountingcoach.com/online-

accounting-course/financial-accounting.html



• BusinessDictionary, 2011. Financial ratios.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-ratios.html

• BusinessDictionary, 2011. Financial statement.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-statement.html

• BusinessDictionary, 2011. Generally Accepted Accounting Principles (GAAP)

http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accounting-

principles-GAAP.html

• BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-

accounting.html

• BusinessDictionary, 2011. International Financial Reporting Standards.

http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-Reporting-

Standards-IFRS.html

• Cliffsnotes, 2011. Generally Accepted Accounting Principles (GAAP).

http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-Accounting-

Principles.topicArticleId-21081,articleId-21005.html

• NetMBA, 2011. http://www.netmba.com/finance/financial/ratios/

• Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html

• Tutor2u.net, 2011.

http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm

• Victor, D. 2010. Qualitative characteristics of financial statements.

http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-of-financial-

statements?page=2

1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:

Sleutelwoord Omskrywing

Algemeen Aanvaarde

Rekeningkundige Praktyk

(AARP)

AARP kan gedefinieer word as rekeningkundige beginsels

wat objektiewe standaarde daarstel waaraan finansiële state

moet voldoen, sodat die inligting in finansiële state objektief

beoordeel en vergelyk kan word.

Bankrekonsiliasie Bankrekonsiliasie is die proses waarin transaksies in die

rekeningkundige rekords van ŉ sakeonderneming vergelyk



word met die transaksies wat voorkom op die bankstate van

die onderneming vir ŉ sekere periode. Aan die einde van die

spesifieke periode (gewoonlik aan die einde van elke

maand), behoort die saldo volgens die rekeningkundige

rekords van die onderneming ooreen te stem met die saldo

van die bankstaat.

Bate

omsetsnelheidsverhouding

Die bate omsetsnelheidsverhouding gee ŉ aanduiding van

hoe effektief en doeltreffend die maatskappy die hulpbronne

tot sy beskikking benut en aanwend.

Bates Bates kan gedefinieer word as waarskynlike toekomstige

ekonomiese voordele wat verkry is, of beheer word deur ŉ

bepaalde entiteit as gevolg van transaksies of gebeure wat

in die verlede plaasgevind het. Met ander woorde dit is

waarskynlik dat daar toekomstige, ekonomiese voordele na

die onderneming sal vloei, as gevolg van die gebeurtenis in

die verlede (byvoorbeeld toe die bate aangekoop is).

(Putra, 2009. http://accounting-financial-

tax.com/2009/08/definition-of-assets-fasb-concept-

statement-6/)

Dubbelinskrywingsmetode Die transaksies word deur middel van die

dubbelinskrywingsmetode in die rekords van ŉ maatskappy

te boek gestel, met ander woorde ten minste twee rekeninge

word geaffekteer – die een been van ŉ transaksie word as ŉ

debietinskrywing te boek gestel, en die ander been as ŉ

kredietinskrywing.

Eienaarsbelang Die eienaarsbelang van ŉ sakeonderneming is dit wat oorbly

nadat die boekwaarde van die onderneming se laste

afgetrek is van die boekwaarde van die bates. Met ander

woorde:

Eienaarsbelang = Bates - Laste

Daar kan ook na eienaarsbelang verwys word as netto

bates, netto waarde, ekwiteit of aandeelhouersbelang.

(BusinessDictionary, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/owners-



equity.html)

Finansiële Rekeningkunde Finansiële Rekeningkunde kan gedefinieer word as die wyse

waarop finansiële inligting bymekaar gemaak en opgesom

word, om sodoende die finansiële state van ŉ

sakeonderneming op te stel.

Finansiële state Finansiële state kan gedefinieer word as ŉ opsomming ten

opsigte van die wyse waarop die kapitaal van ŉ maatskappy

aangewend is, asook die finansiële stand van ŉ

sakeonderneming vir ŉ gegewe finansiële periode. Die

basiese finansiële state van ŉ maatskappy sluit in:

• Inkomstestaat

• Balansstaat

• Kontantvloeistaat

• Staat van verandering in ekwiteit

Finansiële verhouding ŉ Finansiële verhouding kan gedefinieer word as ŉ

finansiële ontledingsvergelyking, waarin sekere items in die

finansiële state, in verhouding tot mekaar uitgedruk word.

Met ander woorde die logiese onderlinge verband tussen

verskeie syfers in die finansiële state word deur middel van

ŉ finansiële verhouding uitgedruk.


http://www.businessdictionary.com/definition/financial-

ratios.html)

Gewone dividende dekking Die gewone dividende dekkingsverhouding gee ŉ

aanduiding van die onderneming se vermoë om gewone

dividende uit te betaal. Hoe hoër die verhouding, hoe

kleiner is die risiko van die aandeelhouers.

Inkomste Inkomste kan gedefinieer word as die invloei van

ekonomiese voordele (kontant, ontvangbare bedrae, ander

bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ

sakeonderneming, byvoorbeeld die verkoop van goedere,

verkoop van dienste, rente, tantième en dividende).



Inkomste word ook omskryf as:

• Die bruto invloei van ekonomiese voordele gedurende

die tydperk;

• wat in die loop van die normale bedrywighede van die

entiteit ontstaan, en

• wat tot die toename in ekwiteit (behalwe vir bydraes van

ekwiteitsaandeelhouers) lei.

(Vorster et al. 2008:308)

Internasionale Finansiële

Verslagdoeningstandaarde

(International Financial

Reporting Standards – IFRS)

Voortaan sal slegs die Engelse

akroniem gebruik word.

IFRS kan gedefinieer word as riglyne verskaf deur die

Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad

(International Accounting Standards Board – IASB), wat

deur maatskappye en organisasies gebruik word om

finansiële state op te trek. Dit is ŉ stel rekeningkundige

standaarde wat deur ŉ onafhanklike, nie-winsgewende

organisasie ontwikkel is en in ongeveer 100 lande erken en

toegepas word.


http://www.businessdictionary.com/definition/International-

Financial-Reporting-Standards-IFRS.html)

Laste ŉ Las kan gedefinieer word as ŉ huidige verpligting van die

onderneming wat voortspruit uit gebeure in die verlede en

die delging van die verpligting sal lei tot die uitvloei van

ekonomiese voordele (soos fondse). Met ander woorde ŉ

las is doodeenvoudig die verpligting (skuld) van die

onderneming.

(Accounting Basics for Students, 2011.

http://www.accounting-basics-for-students.com/define-

liability.html)

Likiditeitsverhouding Likiditeitsverhoudings verskaf inligting ten opsigte van die

maatskappy se vermoë om sy korttermyn finansiële

verpligtinge na te kom.

Rekonsiliasies Rekonsiliasies kan gedefinieer word as die proses waardeur

twee stelle verwante rekords (gewoonlik saldo’s) van



verskillende bronne (byvoorbeeld rekeninge, rekords,

stelsels, ens.) met mekaar vergelyk word. Verskille tussen

die twee stelle verwante rekords word geïdentifiseer en

ontleed, waarna die nodige regstellings gemaak word,

gewoonlik deur middel van joernaalinskrywings (indien

nodig).

(Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bank-

account-reconciliation.html)

Uitgawes Uitgawes is die kostes wat verband hou met die inkomstes

op die Inkomstestaat. Byvoorbeeld Koste van Verkope is

die uitgawe wat veroorsaak word deur verkope. Die

uitgawes in die Inkomstestaat hou verband met die

tydsperiode in die opskrif van die Inkomstestaat, met ander

woorde vir die bepaalde periode is dit die uitgawes wat

aangegaan is. Die uitgawes wat geassosieer word met die

hoofbesigheid van die onderneming, word na verwys as die

bedryfsuitgawes van die sakeonderneming.

Met ander woorde uitgawes is die kostes wat deur ŉ

sakeonderneming aangegaan word in die proses om

inkomste te genereer.

(Averkamp, 2011.

http://www.accountingcoach.com/terms/E/expenses.html)

Verlies ŉ Verlies ontstaan indien die verkope (inkomste) minder is

as die bedryfsuitgawes van ŉ sakeonderneming.

ŉ Verlies kan dus gedefinieer word as die bedrag waarmee

die uitgawes die inkomstes oorskry in die Inkomstestaat. ŉ

Verlies kan gelei word op ŉ bepaalde saketransaksie of ten

opsigte van alle transaksies vir ŉ bepaalde rekeningkundige

periode.

Dit word soos volg bereken:

Inkomste < Kostes = Verlies

(Accountingtools, 2011.

http://www.accountingtools.com/definition-loss)



Winsgewendheidsverhouding Die winsgewendheidsverhoudings van ŉ maatskappy dui

aan hoe doeltreffend en effektief die maatskappy is om

winste te genereer.

Winste ŉ Wins ontstaan uit die verkoop van ŉ bate (uitgesluit

handelsvoorraad). ŉ Wins word gemeet of bereken deur die

opbrengs gemaak vanuit die verkope, minus die kosprys van

die bate wat verkoop is. Hierdie bedrag word verkry vanuit

die rekords van die onderneming. Aangesien die opbrengs

wat gemaak word uit die verkope, nie deel uitmaak van die

hoofbesigheid van die onderneming nie, word wins uit die

verkoop van ŉ bate na verwys as nie-bedryfsinkomste of

ander inkomste op die Inkomstestaat.

(Averkamp, 2011.

http://www.accountingcoach.com/terms/G/gains.html)

ŉ Wins ontstaan indien die verkope (inkomste) meer is as

die bedryfsuitgawes van ŉ sakeonderneming.

Wins kan dus gedefinieer word as dit wat oorbly nadat alle

kostes (insluitende die belasting betaalbaar, asook die

dividende wat aan aandeelhouers uitbetaal moet word)

afgetrek is van die totale inkomstes van die onderneming.

Wins is die beste maatstaf vir die sukses van ŉ

sakeonderneming.


Wins = Verkope - Totale uitgawes

Inkomste > kostes = wins


http://www.businessdictionary.com/definition/profit.html)

1.4 Inleiding

Finansiële Rekeningkunde behels die rekordhouding van ŉ maatskappy se finansiële

transaksies, deur gebruik te maak van gestandaardiseerde riglyne. Die transaksies word te

boek gestel, opgesom en geopenbaar in finansiële state.



Die doel van Finansiële Rekeningkunde is nie om verslag te doen oor die waarde van ŉ

maatskappy nie. Die doel is om genoegsame inligting aan die gebruikers van finansiële

state te verskaf, sodat die gebruikers van hierdie state die waarde van die sakeonderneming

kan bepaal.

Elke transaksies word deur middel van die dubbelinskrywingsmetode in die rekords van ŉ

maatskappy te boek gestel. Die beginsels wat toegepas moet word in die opstel van

finansiële state, kan opgedeel word in die volgende twee kategorieë:

• Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

• Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial


Finansiële state kan gedefinieer word as ŉ opsomming ten opsigte van die wyse waarop die

kapitaal van ŉ maatskappy aangewend is, asook die finansiële stand van ŉ

sakeonderneming vir ŉ gegewe finansiële periode. Die basiese finansiële state van ŉ

maatskappy sluit in:

• Inkomstestaat

• Balansstaat



Finansiële verslagdoening se hoofdoelwit is om aan ŉ wye verskeidenheid van

inligtingsbehoeftes te voldoen. Die kwalitatiewe eienskappe van finansiële state dra by tot

die sinvolheid en dus die doeltreffendheid van finansiële state.

Die ontleding van die basiese finansiële state van ŉ sakeonderneming kan redelik

ingewikkeld raak, veral aangesien daar heelwat inligting in die finansiële state saamgevat

word.

Om hierdie takie te vereenvoudig, is daar sekere finansiële verhoudings ontwikkel wat

gebruik word om die finansiële stand en vooruitgang van ŉ maatskappy uit te druk. Daar

word na die ontleding van basiese finansiële state verwys as “Ontleding en Vertolking”.

Dit is belangrik vir sakeondernemings om te verseker dat die finansiële inligting wat in die

finansiële state weergegee word, akkuraat, volledig en konsekwent is. Die vraag is egter

watter prosedures of metodes kan ŉ onderneming implementeer om te verseker dat die

finansiële inligting aan die bogenoemde vereistes voldoen.



Daar is verskeie rekonsiliasies wat deur ŉ sakeonderneming uitgevoer kan word. Van die

belangrikste rekonsiliasies wat op ŉ gereelde grondslag uitgevoer moet word, sluit in:

• Bankrekonsiliasies

• Krediteure rekonsiliasies

• Debiteure rekonsiliasies

• Leningsrekeninge rekonsiliasies (Hierdie is veral belangrik in die geval van intergroep

lenings en transaksies)

• BTW rekonsiliasies

1.5 Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde

1.5.1 Waarom is Finansiële Rekeningkunde noodsaaklik?

Die doel van Finansiële Rekeningkunde is nie om verslag te doen oor die waarde van ŉ

maatskappy nie. Die doel van Finansiële Rekeningkunde is om genoegsame inligting aan

die gebruikers van finansiële state te verskaf, sodat die gebruikers van hierdie state die

waarde van die sakeonderneming kan bepaal om belangrike besluite te neem.

Finansiële Rekeningkunde vereis dat die finansiële state van ŉ maatskappy opgestel moet

word op die toevallingsgrondslag, wat beteken dat transaksies te boek gestel moet word

wanneer die transaksie plaasgevind het, en nie wanneer die kontant (geld) ontvang of betaal

word nie.

1.5.2 Basiese funksies van die Finansiële Rekeningkunde

Die finansiële state van ŉ onderneming sluit die Inkomstestaat, Balansstaat,

Kontantvloeistaat en Staat van Verandering in Ekwiteit in. Hierdie finansiële state word

voorberei vir onder andere die bestuur, beleggers, krediteure, belastingowerhede en ander

belanghebbendes van die maatskappy (BusinessDictionary, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-accounting.html).

Die basiese funksies van Finansiële Rekeningkunde kan soos volg opgesom word:

• Die teboekstelling van finansiële transaksies, byvoorbeeld die insameling van gelde,

die betaling van krediteure, asook salarisse en lone.

• Finansiële Rekeningkunde help die bestuur van ŉ sakeonderneming om die

onderneming suksesvol en effektief te bestuur. Die opstel van maandelikse

bestuursverslae stel die bestuur in staat om besluite vinnig en betyds te neem, indien

nodig.



• Finansiële Rekeningkunde verskaf akkurate, noodsaaklike inligting aan ander

belanghebbende partye soos:

o Aandeelhouers van die maatskappy

o Verskaffers van die maatskappy

o Banke en ander kredietinstellings waar die maatskappy lenings het

o Belastingowerheid – die Suid Afrikaanse Inkomste Diens

1.5.3 Die teboekstelling van saketransaksies

Saketransaksies word te boek gestel in verskeie rekeninge deur gebruik te maak van die

dubbelinskrywingsmetode. Om te verseker dat die finansiële data van ŉ sakeonderneming

georganiseerd en maklik bekombaar is wanneer nodig, het rekenmeesters ŉ stelsel

ontwikkel wat die onderskeie transaksies van die onderneming sorteer in verskillende

rekords – genoem rekeninge.

Sodra die rekeningkundige stelsel van ŉ onderneming ontwikkel en opgestel is, sal die

keuse ten opsigte van die tipe rekeninge wat gebruik moet word, bepaal word deur die tipe

transaksies van die onderneming (Accountingcoach, 2011.

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg01.html).

Afhangende van die grootte van ŉ maatskappy en die kompleksiteit van die onderneming se

saketransaksies, kan die onderneming ŉ stel rekeninge hê van meer as 30 hê. Die

volgende rekeninge word algemeen gebruik:

• Balansstaatrekeninge

o Bates

o Laste

o Eienaarsbelang

• Inkomstestaatrekeninge

o Inkomstes

o Uitgawes

o Winste

o Verliese

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-

accounting.html)



In die toepassing van die dubbelinskrywingsmetode word een rekening gedebiteer, terwyl ŉ

ander rekening gekrediteer word, met ander woorde die dubbelinskrywingsmetode affekteer

ten minste twee rekeninge – die een been van ŉ transaksie word as ŉ debietinskrywing te

boek gestel, en die ander been as ŉ kredietinskrywing, dus:

Debiet = Links

Krediet = Regs

Die volgende rekeninge word verhoog deur die rekening te debiteer:

• Dividende

• Uitgawes

• Bates

• Verlies

Die inskrywing is soos volg:

Dt Kontant (Bate rekening) Kt

Debiet Krediet

Verhoog ŉ bate Verlaag ŉ bate

Ontvang R Betaal R

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-

course/07Xpg02.html)

Die volgende rekeninge word verhoog deur die rekening te krediteer:

• Winste

• Inkomstes

• Laste

• Eienaarsbelang

Die inskrywing lyk soos volg:



Dt Leningsrekening (Laste rekening) Kt

Debiet Krediet

Verlaag ŉ las Verhoog ŉ las

Terugbetaling van lening Meer geld word geleen

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-


ŉ Bate rekening sal byvoorbeeld verhoog word deur die rekening te debiteer, en om die

rekening te verminder sal die bate rekening gekrediteer word.

Wanneer daar na die T-rekening gekyk word, sal daar vir elke rekeningklassifikasie in die

Algemene Grootboek die volgende debiet- of kredietinskrywings in die rekening wees.

Tabel 1.1: Debiete / Krediete

Rekeningklassifikasie Normale saldo

Bates Debiet

Kontra bate Krediet

Laste Krediet

Kontra laste Debiet

Eienaarsbelang Krediet

Dividende Debiet

Inkomste Krediet

Uitgawes Debiet

Winste Krediet

Verliese Debiet

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg03.html)



Die onderstaande diagram is ŉ kort opsomming van wanneer ŉ rekening gedebiteer moet

word, en wanneer ŉ rekening gekrediteer moet word.

Figuur 1.1 Debitering en kreditering van rekeninge

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financial-accounting-

resources.com/accounting-transactions.html)

Die proses vir die teboekstelling van saketransaksies kan hoofsaaklik in die volgende twee

stappe opgedeel word:

� Algemene Joernaalinskrywings

Saketransaksies wat ŉ effek het op die finansiële posisie van ŉ maatskappy word eerstens

te boek gestel in die Algemene Joernaal, deur middel van joernaalinskrywings.

Figuur 1.2: Algemene Joernaal


resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)



� Algemene Grootboek

Daarna word hierdie joernaalinskrywings gepos na die Algemene Grootboek na die

afsonderlike rekeninge wat deur die betrokke transaksie beïnvloed word.

Sommige rekenmeesters maak gebruik van T-rekeninge om die uitwerking van ŉ transaksie

te illustreer. Die T-vormige rekening het ŉ debiet (linkerkant) en ŉ krediet (regterkant).

Dt Telefoonuitgawe rekening Kt

Figuur 1.3: Algemene Grootboek


resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)

Die volgende praktiese voorbeeld is ŉ goeie illustrasie van die prosesse wat gevolg moet

word in die teboekstelling van ŉ transaksie.

Voorbeeld 1.1

Die volgende transaksies van PEARL Bpk. moet te boek gestel word:

15 Julie 20x11: PEARL Bpk. is deur twee aandeelhouers gestig. Elkeen van hierdie

aandeelhouers het R6 000 in die maatskappy belê. Met ander woorde, ŉ totaal van

R12 000 is in die maatskappy belê as aandelekapitaal toe die maatskappy gestig is.

17 Julie 20x11: Die eienaars van PEARL Bpk. kon nie geskikte vind nie en besluit om

grond op skuld aan te koop, by wyse van ŉ lening by die bank ten bedrae van R15 000.

ŉ Gebou word op hierdie grond opgerig ten bedrae van R10 000. Hulle betaal kontant

hiervoor.

19 Julie 20x11: Handelsvoorraad word op rekening aangekoop ten bedrae van R6 000,



terwyl versnapperinge vir die kantoor ook op rekening aangekoop word ten bedrae van

R1 200.

20 Julie 20x11: Dienste word aan kliënte gelewer. Hierdie kliënte betaal kontant

daarvoor. R570 word ontvang.

Die teboekstelling van die eerste transaksie kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financial-

accounting-resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)



Die teboekstelling van die tweede transaksie kan soos volg geïllustreer word:





Die teboekstelling van die derde transaksie kan soos volg geïllustreer word:





Die teboekstelling van die vierdie transaksie kan as volg geïllustreer word:



Let daarop dat die joernaalinskrywing telkens eerste gedoen word, alvorens daar na die

Algemene Grootboek oorgeboek word.

Praktiese oefening 1.1

Gestel ŉ bykomende aandeelhouer belê ŉ verdere R50 000 in PEARL Bpk. Hoe sal die

joernaalinskrywing vir hierdie transaksie lyk?

Dt:

Kt:



Die teboekstelling van die nuwe aandeelhouerskapitaal

Voorbeeld 1.2

Bestudeer die volgende saketransaksie van ABC Bpk.

ABC Bpk. se hoofbesigheid, met ander woorde sy hoofbron van inkomste, is die

aflewering van pakkies. Namate die onderneming uitgebrei het, was die bestuur van ABC

Bpk. verplig om nuwe kliënte weg te wys, omdat daar nie genoegsame voertuie

beskikbaar was om die bykomende kliënte behulpsaam te wees nie.

Die bestuur van ABC Bpk. besluit om ŉ nuwe afleweringsvoertuig aan te koop ten einde

die nuwe kliënte te akkommodeer. ABC Bpk. koop op 1 Junie 20x11 ŉ enkelkajuitbakkie

op krediet aan by een van hulle verskaffers. Die teboekstelling van hierdie transaksie sal

soos volg daaruit sien:

Dt Verskaffer (Lasterekening) Kt

Voertuig aangekoop R180 000

Die verskaffer (handelskrediteur) se

rekening word gekrediteer (moet meer

gemaak word), want die afleweringsvoertuig

is op krediet aangekoop.

Dt Voertuie (Baterekening) Kt

Voertuig aangekoop R180 000

Die voertuie (bate rekening) se

rekening moet gedebiteer (meer

gemaak word), want daar is ŉ nuwe

bate aangekoop.

LET WEL: Dit is nie altyd die geval dat beide rekeninge meer gemaak moet word nie. Dit

kan gebeur dat een rekening meer gemaak moet word, terwyl die ander een minder

gemaak moet word, soos in die geval waar ŉ onderneming sy telefoonuitgawe betaal. In

hierdie geval sal die onderneming se telefoonrekening (uitgawe rekening) meer gemaak

word, terwyl die bankrekening (bate rekening) minder gemaak word.




Lees onderstaande en beantwoord die vrae:

When you understand the different stakeholders of a business, it is not hard to see that

the external stakeholders have need of information. This is where financial accounting

comes into play.

Financial Accounting Definition: Accounting that is focused on the creation and

distribution of an organization’s financial information to external stakeholders.

In other words it is all the accounting that is done to provide information to everyone

outside of the business that still has an interest in the business. An example will help us

with our definition of financial accounting.

Let’s pretend that you start a small business. Your small business only cost you R1,000 to

start up. Fortunately you had that R1,000 lying around. Your small business starts to grow

and you are making R100 in profits. You see a great opportunity to really scale up your

business and make more money. However, in order to expand your business at the rate

you want to, you are going to need more than just the R100 a month of profits. You

decide to go to the bank to get a small business loan. The bank has just become an

external stakeholder in your business. The bank wants financial information on how your

business is doing. For some reason the bank doesn’t just take your word for it that

everything is going great. The bank wants information about your business, financial

information. This is the purpose of financial accounting. Perhaps a better way to define

financial accounting is stating that it is the act of creating financial information for those

with interest in your business.

External stakeholders, mainly creditors and investors, will use a company’s financial

information to decide whether or not to invest in the company. If the company historically

has a good track record, then the external stakeholder will be more likely to invest. These

stakeholders also use financial accounting and reporting to determine the rate of return

they deserve on their investment. If a company’s financial accounting information

indicates a high level of risk, then the external users will require a higher interest rate or

rate of return.

http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/

Vrae:

1. Wat is die verskil tussen aandeelhouers en belanghebbende partye van ŉ

maatskappy/



2. Waarom sal die bank die finansiële state van ŉ maatskappy wil hê alvorens die

bank ŉ lening kan toestaan?

3. Noem ŉ paar ander belanghebbende partye van die maatskappy, behalwe die

bank.

4. Watter ander belanghebbende partye sal ontstaan namate die onderneming

uitbrei?

(http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/)

Vir inligting in die finansiële state van ŉ maatskappy om kredietwaardig, maklik verstaanbaar

en vergelykbaar te wees met die state van ander maatskappye in dieselfde industrie, is daar

ŉ sekere stel reëls en regulasies wat gevolg moet word om te verseker dat die inligting

kredietwaardig is en voldoen aan die inligtingsvereistes van die gebruikers van hierdie state.

Hierdie reëls en regulasies staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk

(AARP).

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-

accounting.html)


Kyk na die volgende items. Om die volgende rekeninge te verhoog, sal die rekeninge

gedebiteer / gekrediteer moet word?

a. Rekeninge betaalbaar (Handelskrediteure) Debiet Krediet

b. Kontant (Kasboek) Debiet Krediet



c. Eiendom, aanleg & toerusting Debiet Krediet

d. Voorraad Debiet Krediet

e. Rekeninge ontvangbaar (Handelsdebiteure) Debiet Krediet

Terugvoer:

a) Rekeninge betaalbaar (Handelskrediteure) word geklassifiseer as ŉ las, en om ŉ las

se saldo te verhoog, sal dit gekrediteer moet word.

b) Kontant (Kasboek) word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ bate se saldo te verhoog,

sal dit gedebiteer moet word.

c) Eiendom, aanleg en toerusting word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ bate te

verhoog, sal dit gedebiteer moet word.

d) Rekeninge ontvangbaar (Handelsdebiteure) word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ

bate se saldo te verhoog, sal dit gedebiteer moet word.

1.6 Beginsels van toepassing in die opstel van basiese finansiële state

Die beginsels wat toegepas moet word in die opstel van finansiële state, kan opgedeel word

in die volgende twee kategorieë:

• Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

• Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial


1.6.1 Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

Hierdie beginsels beperk die direkteure en lede van maatskappye en beslote korporasies om

ŉ onrealistiese “prentjie” voor te hou ten opsigte van die sakeonderneming se finansiële

stand van sake deur die toepassing van “Kreatiewe Rekeningkunde”. Die ouditeur wat die

finansiële state optrek, moet sertifiseer dat AARP toegepas is met die saamstel van die

state. Indien nie, kan hierdie state nie as kredietwaardig aanvaar word deur beleggers,

krediteure en ander belanghebbende partye van die maatskappy nie (BusinessDictionary,

2011. http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accounting-

principles-GAAP.html).



Rekenmeesters en ouditeure gebruik dus AARP in die teboekstelling en verslagdoening van

finansiële data.

Die beginsels van AARP sluit die volgende in:

� Die ekonomiese entiteit aanname

Die ekonomiese entiteit aanname behels dat die finansiële rekords wat in stand gehou word

vir elke entiteit afsonderlik van mekaar gehou moet word. Die finansiële rekords van ŉ

maatskappy en sy direkteure of lede moet dus afsonderlik van die maatskappy se rekords

gehou word, met ander woorde die finansiële state van ŉ maatskappy mag nie die bates van

sy direkteur insluit nie.

Ekonomiese entiteite sluit in sakeondernemings, skole, kerke, ens. Alhoewel die finansiële

state van sommige sakeondernemings gekombineer moet word (groepstate) vir

verslagdoeningsdoeleindes, is dit noodsaaklik vir elke entiteit om ook ŉ afsonderlike stel

finansiële state te hê.

Die motorvoertuie van die direkteure mag byvoorbeeld nie in die finansiële state van die

onderneming as deel van die bates getoon word nie. Die finansiële data van die

maatskappy en die finansiële data van die lede/direkteure moet dus afsonderlik gehou word.

� Geldeenheidaanname

ŉ Ekonomiese entiteit se rekeningkundige rekords sluit slegs kwantifiseerbare transaksies

in.

Sekere gebeurtenisse wat wel die onderneming raak, byvoorbeeld die aanstelling van ŉ

nuwe direkteur, is nie maklik om in ŉ geldeenheid uit te druk nie en verskyn daarom nie in

die finansiële rekords van die onderneming nie. Die gebeurtenis sal egter wel in die verslag

van direkteure verskyn wat die finansiële state voorafgaan, maar dit word nie fisies in die

finansiële state getoon nie.

� Beginsel van volledige openbaarmaking

Ten einde gebruikers in staat te stel om sinvolle besluite te neem, moet alle relevante

inligting ten volle geopenbaar word. Indien wesenlike transaksies weggelaat word uit die

finansiële state van ŉ maatskappy vir ŉ betrokke finansiële jaar, kan dit ŉ negatiewe

uitwerking hê op die finansiële status van die maatskappy. Dit kan daartoe lei dat die

gebruikers van hierdie state (bv. beleggers) oningeligte besluite neem.

Die aantekeninge tot die finansiële state is aanvullend tot die bedrae wat in die finansiële

state geopenbaar word. In hierdie aantekeninge word openbaar watter beginsels en



standaarde toegepas is in die te boek stelling en verslagdoening van die onderneming se

saketransaksies.

� Tydperkaanname

Wanneer ŉ maatskappy verslag doen ten opsigte van sy sakebedrywighede, word dit

gedoen oor die finansiële data van daardie maatskappy vir ŉ bepaalde tydperk, wat

gewoonlik ŉ jaar is. Daar word na hierdie tydperke verwys as finansiële jaareindes. Sodra

die finansiële jaar van ŉ maatskappy vasgestel is, kan die rekenmeester/ouditeur AARP

gebruik om verslag te doen oor die transaksies van die maatskappy vir die bepaalde

periode.

Die finansiële stand van ŉ maatskappy word gewoonlik bepaal deur na die Balansstaat te

kyk. Die Balansstaat bestaan uit bates en laste. Bates moet gedepresieer word, en dit kan

op ŉ maandelikse of jaarlikse basis gebeur. Dit gebeur dikwels in die praktyk dat ŉ

maatskappy nie op ŉ maandelikse basis die depresiasie bereken nie, en dan slegs aan die

einde van die finansiële jaar die depresiasie in berekening bring.

Indien ŉ masjien dus aangekoop word met ŉ verwagte lewensduur van vyf jaar, word hierdie

bate oor ŉ tydperk van vyf jaar gedepresieer, met ander woorde die waarde van die bate

word elke jaar verminder met x-bedrag oor sy verwagte lewensduur.

� Toevallingsgrondslagbeginsel

In die meeste gevalle vereis AARP die toepassing van die toevallingsgrondslagbeginsel

eerder as die kontantbasis. Die toevallingsgrondslagbeginsel voldoen aan die inkomste

erkenningsgrondslag, die paringsbeginsel en kostebeginsel. Die

toevallingsgrondslagbeginsel bepaal dat transaksies te boek gestel word wanneer dit

plaasgevind het en nie wanneer die kontant ontvang of betaal word nie.

ŉ Onderneming pas dus die toevallingsgrondslagbeginsel toe indien die onderneming ŉ

transaksie te boek stel sodra die diens of goedere gelewer is en die faktuur uitgemaak is,

selfs al is die gelde nog uitstaande.

� Inkomste erkenningsgrondslag

Inkomste erkenningsgrondslag dui daarop dat die inkomste te boek gestel word, of erken

word wanneer die produk of diens gelewer word, en nie wanneer die kontant werklik ontvang

word nie.

Inkomste erkenningsgrondslag dui daarop dat die inkomste te boek gestel word, of erken

word wanneer die produk of diens gelewer word, en nie wanneer die kontant werklik ontvang

word nie, dus die toevallingsgrondslagbeginsel.



Met ander woorde, indien ŉ onderneming die goedere afgelewer het in Junie, maar betaling

eers in Julie ontvang word, sal hierdie transaksie in Junie te boek gestel word. Inkomste

word erken wanneer die produk of diens gelewer is en nie wanneer kontant werklik ontvang

word nie.

Let daarop dat die toevallingsgrondslagbeginsel ook van toepassing is op uitgawes.

Uitgawes word erken en teboekgestel wanneer die transaksie aangegaan is, en nie wanneer

die uitgawe fisies betaal word nie.

� Paringsbeginsel

Die paringsbeginsel dui daarop dat die bedryfskostes wat aangegaan word in dieselfde

rekeningkundige periode te boek gestel moet word as die inkomste wat verband hou met die

kostes, met ander woorde die inkomste wat ontstaan het as gevolg van die kostes wat

aangegaan is, moet in dieselfde tyd aangeteken word.

Voorbeeld: Indien ABC Bpk. 50 stoele in Junie afgelewer het, sal die volgende gebeur.

Hierdie stoele “verander” van voorraad (bate) na uitgawe (koste van verkope) sodra die

inkomste erken word, sodat die wins wat gemaak is op hierdie verkoopstransaksie vasgestel

kan word vir die maand van Junie.

� Die kostebeginsel

Die kostebeginsel dui daarop dat bates getoon moet word teen kosprys.

Dit beteken dat die bate in die finansiële state getoon moet word teen kosprys, met ander

woorde die koste wat aangegaan is in die aankoop van hierdie bate. Die waarde van die

bate word dan gedepresieer (minder gemaak) deur waardevermindering (depresiasie) af te

skryf teen ŉ vasgestelde koers, of oor sy verwagte lewensduur. Die depresiasiekoerse wat

gebruik word, is vooraf vasgestel en kan nie net deur elke onderneming bepaal word nie.

� Die lopendesaakgrondslag

Die finansiële state van ŉ maatskappy word opgestel met die veronderstelling dat die

onderneming steeds in die afsienbare toekoms sal bly voortbestaan.

Hierdie beginsel gee aanleiding tot die klassifikasie van bates en laste as korttermyn- en

langtermynbates/laste. Byvoorbeeld, langtermynbates word na verwagting vir langer as een

jaar gehou voordat dit verkoop word, terwyl langtermynlaste nie verskuldig is binne die

volgende jaar nie. Die verpligting hoef dus nie binne een jaar afbetaal te word nie. Die

finansiering van ŉ motor of ŉ huis kan geklassifiseer word as ŉ langtermynverpligting.



� Relevantheid, betroubaarheid en konsekwentheid

Vir finansiële inligting om bruikbaar te wees, moet die inligting relevant en betroubaar wees

en op ŉ konsekwente (ooreenstemmende) wyse voorberei word.

Relevante inligting help die belanghebbende partye om die maatskappy se vorige prestasies

te verstaan; gee ŉ aanduiding van die onderneming se huidige finansiële stand, asook wat

die toekomstige verwagtinge van die onderneming is, sodat daar ingeligte besluite geneem

kan word.

Betroubare inligting kan geverifieer word, en is objektief.

Konsekwente inligting word verkry deur die toepassing van dieselfde beginsels en

standaarde in die teboekstelling van finansiële data elke jaar. Waardevolle vergelykings kan

gedoen word tussen verskillende periodes, asook tussen verskillende ondernemings in

dieselfde industrie.

� Beginsel van konserwatisme

Wanneer ŉ rekenmeester skattings moet doen in die voorbereiding van finansiële state,

moet die hy/sy die beginsel van konserwatisme toepas.

Voorbeelde waar ŉ rekenmeester sy eie oordeel moet gebruik, sal wees die bedrag van

handelsdebiteure wat vir ŉ betrokke jaar as oninbaar afgeskryf moet word OF die vasstelling

van die aantal jare wat die masjinerie in ŉ fabriek produktief sal wees.

� Wesenlikheidsbeginsel

Die wesenlikheidsbeginsel dui daarop dat die vereistes van enige rekeningkundige beginsel

geïgnoreer kan word, indien die openbaarmaking van die betrokke inligting nie ŉ wesenlike

uitwerking sal hê op die besluitneming van die gebruikers van hierdie inligting nie.

ŉ Paar duisend rand is heel moontlik nie wesenlik vir ŉ groot genoteerde maatskappy nie,

maar vir ŉ klein familiesakeonderneming sal dieselfde bedrag wel wesenlik wees. Dit is die

rede waarom wesenlikheidsyfers vooraf vasgestel moet word, wanneer daar ŉ oudit op ŉ

maatskappy gedoen word. Volgens hierdie wesenlikheidsyfer word vasgestel watter

uitgawes in die inkomstestaat geoudit moet word.

Dit is dus noodsaaklik dat inligting wat wesenlik is vir ŉ onderneming, nie weggelaat kan

word uit die finansiële state nie, aangesien dit daartoe kan lei dat die gebruikers van hierdie

state oningeligte besluite mag neem.

(Cliffsnotes, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-Accounting-

Principles.topicArticleId-21081,articleId-21005.html)



1.6.2 Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS)

IFRS is ŉ stel rekeningkundige standaarde wat deur ŉ onafhanklike, nie-winsgewende

organisasie ontwikkel is. Hierdie organisasie staan bekend as die Internasionale

Rekeningkundige Standaarde Raad (International Accounting Standards Board – IASB).

Die doelwit van IFRS is om ŉ globale raamwerk te verskaf aan maatskappye, ten opsigte

van die wyse waarop ŉ maatskappy se finansiële data te boek gestel word en geopenbaar

moet word.

Die IFRS word meer volledig in Studie-eenheid 4 en 5 behandel.

1.7 Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state

Die finansiële state van ŉ maatskappy word hoofsaaklik gebruik om die finansiële stand van

die onderneming aan te dui. Finansiële state en verslae moet voldoen aan spesifieke

kwalitatiewe eienskappe, wat aangespreek word in die IFRS standaarde. Hierdie eienskappe

sluit in:

• Verstaanbaarheid

Die finansiële state van ŉ maatskappy moet verstaanbaar wees vir iemand met ŉ

redelike kennis van rekeningkunde.

Alhoewel die finansiële state van ŉ maatskappy baie ingewikkeld kan wees, moet die

gebruikers daarvan tog daartoe in staat wees om inligting wat in hierdie state

openbaar word, te verstaan al beskik hulle slegs oor basiese rekeningkundige

kennis. Dit is van toepassing op die formaat/uiteensetting van die state, die terme

wat daarin gebruik word, asook die beleid, metodes en aannames wat gebruik word

in die voorbereiding van hierdie state.

• Relevantheid

Die finansiële state van ŉ maatskappy word hoofsaaklik deur die gebruikers daarvan

aangewend om ekonomiese besluite te neem. As gevolg hiervan moet die inligting

wat in die finansiële state vervat is, relevant wees met betrekking tot die besluite wat

deur die gebruikers daarvan geneem moet word.

• Betroubaarheid

Die finansiële state van ŉ maatskappy moet ŉ redelike weergawe wees van die

maatskappy se finansiële stand vir ŉ bepaalde finansiële periode. Die inligting in die

finansiële state mag nie misleidend wees nie, aangesien dit kan aanleiding gee tot

verkeerde besluite.



• Vergelykbaarheid

Die finansiële state van ŉ maatskappy moet maklik vergelykbaar wees met die

finansiële state van ŉ ander maatskappy in dieselfde industrie. Vergelykbaarheid

word direk beïnvloed deur konsekwentheid en die openbaarmaking van finansiële

inligting van ŉ maatskappy.

Met ander woorde, indien twee sakeondernemings in dieselfde industrie gebruik

maak van verskillende beginsels en openbaarmakingsbeginsels, kan dit moeilik wees

om die finansiële data wat in hierdie state vervat is, te vergelyk.

(D. Victor, 2010. http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-of-

financial-statements?page=2)

Grafies kan dit soos volg voorgestel word:

Figuur 1.4: Die kwalitatiewe eienskappe waaraan finansiële state moet voldoen

(Bron: Outeur, 2011)

Een van die hoofdoelwitte van finansiële verslagdoening is om aan die inligtingsbehoeftes

van die gebruikers van finansiële state te voldoen. Die basiese finansiële state van ŉ

maatskappy sluit in:

• Inkomstestaat

• Balansstaat



Hieronder word voorbeelde ŉ paar voorbeelde aangedui:



� Inkomstestaat

Voorbeeld 1.3

XYZ Bpk.

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 20X9

20X9 20X8

Verkope 440,560 435,000

Minus: Koste van verkope (318,405) (321,620)

Openingsvoorraad 9,920 9,800

Plus: Aankope 307,750 301,900

Minus: Sluitingsvoorraad 735 9920

Bruto wins 122,155 113,380

Plus ander inkomste 7,267 8,002

Afslag ontvang 4,221 6,665

Rente inkomste 100 80

Kommissie ontvang 2,946 1,257

Bruto wins PLUS ander inkomste 129,422 121,382

Minus: Bedryfsuitgawes (99,585) (79,942)

Advertensie 5,570 2,500

Telefoon 2,500 2,700

Salaris en lone 55,000 40,000

Vermaak 4,000 3,000

Skryfbehoeftes 1,650 1,550

Water en elektrisiteit 2,110 2,010

Sekretarisfooie 2,390 1,242

Rente uitgawe 750 600

Skoonmaak 1,780 1,650



Depresiasie 8,155 9,170

Afslag toegestaan 1,700 1,650

Afleweringsfooie 750 800

Rekenmeestersfooie 5,900 5,500

Huuruitgawe 5,900 5,900

Kantooruitgawes 1,430 1,670

Netto wins voor belasting 29,837 41,440

Belasting (11,935) (16,576)

Netto wins na belasting 17,902 24,864

(Bron: Business Plan, 2010. http://www.business-plan.co.za/income-statement.html)

� Balansstaat

Voorbeeld 1.4

KEF BPK

Balansstaat soos op 31 Desember 20X11

Bates

Bedryfsbates

Kontant en bank R 0.00

Handelsdebiteure R 0.00

Minus: Voorsiening vir slegte skulde 0 0

Handelsvoorraad 0

Vooruitbetaalde uitgawes 0

Totale huidige bates R 0.00

Nie-bedryfsbates

Vaste bates



Motorvoertuie 0

Minus: Opgelope waardevermindering 0 0

Meubels en toerusting 0


Grond en geboue 0


Totale nie-bedryfsbates R 0.00

Eienaarsbelang en laste

Eienaarsbelang 0

Eienaarsbelang 0

Netto wins 0

Bedryfslaste

Handels- en ander krediteure R 0.00

Inkomstebelasting betaalbaar 0

Korttermyn gedeelte van lening 0

Korttermyn banklening 0

Totale bedryfslaste R 0.00

Nie-bedryfslaste

Langtermyn gedeelte van lening 0

Oortrokke bankrekening 0

Totale nie-bedryfslaste 0

Totale eienaarsbelang en laste R 0.00

(Bron: SME Toolkit South Africa, 2011.

http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/685/Balance-Sheet-Template)



� Kontantvloeistaat

Voorbeeld 1.5

JKL Bpk.

Kontantvloeistaat vir die jaar geëindig 31 Desember 20x11

Bedryfsaktiwiteite

Netto inkomste 100

Tel terug : Depresiasie 20

Tel terug : Verlies met verkoop van bate 180

Toename in Handelsvoorraad (200)

Toename in Handelskrediteure (150)

Kontant aangewend in bedryfsaktiwiteite (50)

Beleggingsaktiwiteite

Aankoop van kantoortoerusting (1,100)

Opbrengste uit die verkoop van kantoortoerusting 900

Kontant aangewend in beleggingsaktiwiteite (200)

Finansieringsaktiwiteite

Belegging deur die eienaar 2,000

Netto toename in kontant 1,750

Kontant aan die begin van die jaar 0

Kontant soos op 31 Desember 20x11 R1,750

(Bron: Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-


� Staat van verandering in ekwiteit

Die staat van verandering in ekwiteit vorm deel uit van die finansiële state van ŉ

maatskappy. Die staat van verandering in ekwiteit dui die openingsaldo, enige toevoegings

tot en onttrekkings van die aandeelhouersrekening (ekwiteit), vir ŉ bepaalde periode. Die

staat van verandering in ekwiteit staan dus ook bekend as die staat van

aandeelhouersbelang.



(BusinessDictionary. 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/statement-of-

owners-equity.html)

Die formaat van die staat van verandering in ekwiteit kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Helpful Hints, 2011.

http://sites.csn.edu/bgutschick/acc_tips/images/hints04img02.gif)

Finansiële verslagdoening se hoofdoelwit is om aan ŉ wye verskeidenheid van

inligtingsbehoeftes te voldoen. Die kwalitatiewe eienskappe van finansiële state dra by tot

die sinvolheid, met ander woorde die doeltreffendheid van finansiële state.

1.8 Basiese finansiële rekords

Alvorens daar finansiële state vir ŉ maatskappy opgetrek kan word, is dit noodsaaklik om al

die finansiële data te orden; eers dan kan daar finansiële state opgetrek word. Met ander

woorde, die finansiële data van ŉ maatskappy word georden en gegroepeer in verskeie

finansiële rekords, vanwaar daar dan finansiële state opgetrek word.

Die basiese finansiële rekords wat deur ŉ maatskappy gehou word kan soos volg opgesom

word:

� Die Verkope Grootboek

Hierdie rekord toon hoeveel verkope daar was in ŉ betrokke periode, asook hoeveel

verskuldig is deur debiteure wat op krediet gekoop het by die onderneming.



Voorbeeld 1.6

Verkope Grootboek

Datum Faktuur

No

Kliënt Bedrag

(BTW

uitgesluit)

BTW Bedrag

(BTW

ingesluit)

Datum gelde

ontvang

Wyse van

betaling

(Businesslink, 2011.

http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789116&type=RESOURCES)

� Die Aankope Grootboek

Hierdie rekord toon hoeveel goedere deur die onderneming aangekoop is in ŉ betrokke

periode, asook hoeveel verskuldig is deur die maatskappy aan elke verskaffer waar goedere

op krediet verskaf is.

Voorbeeld 1.7

Aankope Grootboek

Datum Verskaffer Verwysings-

nommer

Item

aange-

koop

Netto

waarde

BTW Bruto

waarde

Datum

betaal

Wyse van

betaling

(kontant, tjek,

krediet-

/debietkaart)

(Businesslink, 2011.

http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789117&r.i=1073789116&r.l1=107385

8808&r.l2=1073860617&r.s=sc&r.t=RESOURCES&type=RESOURCES)

� Die Kasboek en bankstate

Die kasboek en bankstate dui al die transaksies aan wat vir ŉ gegewe periode plaasgevind

het.

� Die Algemene Grootboek

Die Algemene Grootboek word gebruik om al die transaksies wat vir ŉ gegewe periode

plaasgevind het, te kategoriseer onder subopskrifte soos byvoorbeeld Verkope, Koste van

Verkope, telefoonuitgawes, huuruitgawe, ens.



Hierdie rekords word gebruik om die jaarlikse finansiële state van ŉ maatskappy op te trek.

(Tutor2u.net, 2011.

http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm)

(Bron: http://www.mbs.sd23.bc.ca/Business-Planning/09755402-

00802CC4.0/AccountingPic.jpg)

1.9 Basiese rekonsiliasies

Dit is belangrik vir sakeondernemings om te verseker dat die finansiële inligting wat in die

finansiële state weergegee word akkuraat, volledig en konsekwent is. Die vraag is egter

watter prosedures of metodes kan ŉ onderneming implementeer om te verseker dat die

finansiële inligting aan die bogenoemde vereistes voldoen.

Daar is verskeie metodes en beginsels wat deur ŉ sakeonderneming geïmplementeer kan

word om bogenoemde te verseker. Een belangrike metode is rekonsiliasies. Rekonsiliasies

is belangrik vir die suksesvolle bestuur van ŉ sakeonderneming om die volgende redes:

• Die uitvoer van basiese rekonsiliasies help om te verseker dat gelde nie gesteel word

uit die sakeonderneming nie.

• Rekonsiliasies help om moontlike rekeningkundige foute te identifiseer en reg te stel.

Rekeningkundige foute kan, byvoorbeeld wees dat alle verkope nie volledig en

akkuraat te boek gestel is nie.

• Rekonsiliasies identifiseer banktransaksies wat nie te boek gestel is nie of moontlike

bankfoute.

(Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html)



Daar is verskeie rekonsiliasies wat in ŉ sakeonderneming uitgevoer kan word. Van die

belangrikste rekonsiliasies wat op ŉ gereelde basis uitgevoer moet word, sluit in:

• Bankrekonsiliasies

• Krediteure rekonsiliasies

• Debiteure rekonsiliasies

• Leningsrekeninge rekonsiliasies (hierdie is veral belangrik in die geval van inter

groeplenings en transaksies)

• BTW rekonsiliasies

Bankrekonsiliasie is waarskynlik die belangrikste rekonsiliasie wat gedoen moet word en

word vervolgens in meer besonderhede bespreek.

1.9.1 Bankrekonsiliasies

Bankrekonsiliasie is die proses waarin transaksies in die rekeningkundige rekords van ŉ

sakeonderneming vergelyk word met die transaksies wat voorkom op die bankstate van ŉ

sakeonderneming vir ŉ sekere periode. Aan die einde van die spesifieke periode (gewoonlik

aan die einde van elke maand), behoort die saldo volgens die rekeningkundige rekords van

die sakeonderneming ooreen te stem met die saldo volgens die bankstaat (Accounting

Issue, 2011. http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html).

ŉ Bankrekonsiliasie is die wyse waarop bevestig word dat die saldo van die kasboek in die

rekeningkundige rekords van die sakeonderneming ooreenstem met die ooreenstemmende

bankstaat vir dieselfde periode.

� Die bankrekonsiliasieproses

Die bankrekonsiliasieproses kan in die volgende stappe saamgevat word:

• Stap een: Identifiseer en bereken die verskille tussen die saldo van die bankstaat en

die saldo van die Kasboek in die rekeningkundige rekords van die onderneming vir ŉ

gegewe tydperk.

• Stap twee: Vergelyk die Kasboek en bankstaat met mekaar. Identifiseer verskille

waar transaksies wat op die bankstaat voorkom, nie in die Kasboek voorkom nie.

Hierdie items verteenwoordig inligtingsverskille. Hierdie verskille word reggestel

deurdat die Kasboek aangepas word. Dit word gewoonlik gedoen deur middel van

joernaalinskrywings.

• Stap drie: Die Kasboek word aangepas deur die inligtingsverskille wat in stap twee

geïdentifiseer is, te boek te stel deur middel van joernaalinskrywings.



• Stap vier: Vergelyk die Kasboek en bankstaat met mekaar. Identifiseer verskille as

gevolg van transaksies wat in die Kasboek voorkom, maar wat nog nie op die

bankstaat voorkom nie. Hierdie verskille staan bekend as tydelike verskille, dit wil sê

betalings wat ontvang of gemaak is, maar nog nie deur die bank uitgeklaar is nie.

Hierdie items word ingesluit in die bankrekonsiliasie.

(Accounting Learning Resources. 2011. http://www.bookkeeping-financial-accounting-

resources.com/bank-reconciliation-sample.html)

Figuur 1.5: Die Bankrekonsiliasieproses




Voorbeeld 1.8

Die onderstaande is ŉ uittreksel vanuit die finansiële rekords van Slimmer en Slimste

(Pty) Ltd.

Slimmer Slimste (Pty) Ltd

Kasboek – Januarie 20x11

Die Kasboek van Slimmer Slimste (Pty) Ltd toon ŉ gunstige saldo ten bedrae van R234

aan die begin van Januarie 20x11. Alle gelde deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd ontvang

word aangedui aan die linkerkant (som van die ontvangstes = R7319). Alle betalings

deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd word aangedui aan die regterkant (som van die gelde

betaal = R5115). Slimmer Slimste (Pty) het steeds ŉ gunstige sluitingsaldo van R2438

(R234 + R7319 – R5115).

Slimmer Slimste (Pty) Ltd

Bankstaat – Januarie 20x11



Die bankstaat van Slimmer Slimste (Pty) Ltd hierbo toon ŉ duidelike uiteensetting van

elke transaksie wat vir die betrokke maand van Januarie 20x11 in die bankrekening

plaasgevind het. In die Uitvloeikolom hierbo is al die betalings wat plaasgevind het. Die

betalings word aangedui as betalings wat gemaak is deur middel van tjeks. Let daarop

dat betalings ook by wyse van elektroniese betalings gemaak kan word.

Die Invloeikolom hierbo dui op al die betalings wat deur Slimmer Slimste (Pty) ontvang is

vir die maand van Januarie 20x11. Let daarop dat die betalings wat ontvang is, aangedui

is as betalings ontvang by wyse van tjeks. Betalings kan ook ontvang word deur middel

van direkte deposito’s wat na die bankrekening gemaak word.

Die Bankrekonsiliasie

Om te rekonsilieer word stap een, twee en drie, soos hierbo bespreek, toegepas: Die

eerste stap sal wees om moontlike verskille te identifiseer tussen die Kasboek en die

bankstaat van Slimmer Slimste (Pty) Ltd. Watter bedrae verskyn op die bankstaat, maar

nie in die kasboek nie, wat dui op Inligtingsverskille. Dit is belangrik om te werk van die

bankstaat na die Kasboek en nie andersom nie.

Dit blyk uit die rekords dat daar ŉ betaling aan British Way ten bedrae van R100 gemaak

is, asook ŉ betaling vanaf BC Way ten bedrae van R1000 ontvang is, wat in die

bankstaat voorkom, maar nie in die Kasboek nie. Die fout het moontlik ontstaan as

gevolg van die nalatige boekhouer wat deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd aangestel is.

Die kasboek sal dienooreenkomstig aangepas moet word, om hierdie verskille reg te stel.

Die saldo van die Kasboek moet met ŉ R1000 verhoog word en met ŉ R100 verminder

word. Die aangepaste saldo van die Kasboek is nou R3338.



Die volgende stap (stap vier) sal wees om die tydelike verskille te identifiseer.

Die tydelike verskille, met ander woorde transaksies wat in die Kasboek van Slimmer



Slimste voorkom, maar wat nog nie deur die bank uitgeklaar is nie, is ŉ ontvangste vanaf

Koala ten bedrae van R1566 en twee betalings aan Logypol (R234) en Dizzy (R540).

Hierdie transaksies moet by die bankrekonsiliasie ingesluit word.

Die gewysigde kasboeksaldo ten bedrae van R3338 word gebruik as beginpunt. Die

betalings wat nog nie deur die bankstaat gereflekteer word nie, met ander woorde die

R234 en R540 aan Logypol en Dizzy word bygetel, terwyl die betaling, R1566 ontvang

vanaf Koala, word afgetrek.

Deur middel van die bankrekonsiliasie stem die saldo in die Kasboek nou ooreen met die

saldo in die bankstaat.


accounting-resources.com/bank-reconciliation-sample.html)



1.10 Samevatting

Vir die finansiële state van ŉ maatskappy om kredietwaardig te wees en maklik verstaanbaar

en vergelykbaar te wees met die state van ander maatskappye in dieselfde industrie; asook

aan die inligtingvereistes van die gebruikers van die state te voldoen, is daar ŉ stel reëls en

regulasies wat gevolg moet word. Hierdie reëls en regulasies staan bekend as Algemeen

Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en die Internasionale Finansiële

Verslagdoeningstandaarde (IFRS).

Finansiële state kan gedefinieer word as ŉ opsomming van die wyse waarop die kapitaal

van ŉ maatskappy aangewend is, asook die finansiële stand van die onderneming vir ŉ

gegewe finansiële periode. Die basiese finansiële state van ŉ maatskappy sluit ŉ

Inkomstestaat, Balansstaat, Kontantvloeistaat en ŉ Staat van Verandering in Ekwiteit in.

Finansiële verhoudings is belangrike tegnieke wat toegepas kan word om die onderneming

se prestasie en finansiële status te bereken. Die inligting (syfers) wat gebruik word in die

verhoudings, word verkry uit die finansiële state.

Hierdie finansiële verhoudings kan ook gebruik word om neigings in die mark te ontleed en

te vergelyk met dié van ander sakeondernemings in dieselfde industrie. In sekere gevalle

kan hierdie finansiële verhoudings selfs gebruik word om moontlike toekomstige

bankrotskap te identifiseer.



1.11 Selfevaluering

Aktiwiteit 1

Kyk na die onderstaande rekeninge. Dui aan wat sal gebeur indien die rekeninge

verminder moet word. Sal die rekening gedebiteer of gekrediteer moet word?

a. Mary Smit, kapitaal Debiet Krediet

b. Krediteure Debiet Krediet

c. Uitgawes Debiet Krediet

d. Vooruitbetaalde uitgawes Debiet Krediet

e. Inkomste vir dienste gelewer Debiet Krediet

f. Eienaarsbelang Debiet Krediet

g. Toerusting Debiet Krediet

h. Motorvoertuie Debiet Krediet

Aktiwiteit 2

Indien die onderstaande rekeninge ŉ gunstige saldo toon, watter tipe saldo sal elkeen van

die onderstaande rekeninge hê?

a. Handelskrediteure Debiet Krediet

b. Kontant Debiet Krediet


d. Oortrokke bankrekening Debiet Krediet



e. Handelsdebiteure Debiet Krediet


g. Telefoonuitgawe Debiet Krediet

h. Verkope Debiet Krediet

i. Vooruit-ontvange inkomste Debiet Krediet



StudieStudieStudieStudie----eenheid 2eenheid 2eenheid 2eenheid 2: : : : Die inkomstes van sakeondernemingsDie inkomstes van sakeondernemingsDie inkomstes van sakeondernemingsDie inkomstes van sakeondernemings


Kennis en begrip



• Die verskeie tipes inkomstes

• Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming

• Die berekening van inkomste

• Inkomste en die finansiële beleidsvereistes van ŉ organisasie

• Inkomste en brondokumente

Vaardighede


• Tussen die verskillende tipe inkomstes te onderskei.

• Te identifiseer wanneer en hoe inkomste erken word in die finansiële rekords van ŉ

sakeonderneming.

• Te verduidelik hoe inkomste bereken word.

• Te evalueer of die onderneming se finansiële beleidsvereistes nagekom is met

betrekking tot die inkomste.

• Die inkomstes op die Inkomstestaat met die onderskeie brondokumente en ander

rekeningkundige rekords te rekonsilieer.




• Accountingcoach, 2011. What is a source document?

http://blog.accountingcoach.com/what-is-a-source-document/

• Businessstudiesonline, 2011. What is business revenue?

http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/C

overingTheCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Reven

ue.pdf

• Deloitte, 2011. IAS 18.

http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm

• Hubpages, 2011. Diffent types of Income.

http://hubpages.com/hub/4_Different_Types_of_Income

• Kennon, J. 2011. More revenue recognition methods.

http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

• Kerdachi, D, Kriel, A & Viljoen, A. 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller

Longman. 282p.

• netmba.com, 2010. Accounting Cycle.

http://www.netmba.com/accounting/fin/process/source/

• Tenrox, 2011. Revenue Recognition.

http://glossary.tenrox.com/Revenue-Recognition.htm

• Wisegeek, 2011. What is Business Income?

http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm




Billike waarde

Billike waarde is die bedrag waarvoor ŉ bate verruil (verkoop), of

ŉ las vereffen kan word. Die transaksie vind plaas tussen

kundige, bereidwillige partye in ŉ armlengtetransaksie (normale

saketransaksie).


Brondokumente ŉ Brondokument is ŉ tjek, kasregisterstrokie, depositostrokie,

faktuur, ens. wat bewys lewer dat ŉ saketransaksie wel



plaasgevind het. Brondokumente is ŉ belangrike deel van ŉ

maatskappy se ouditspoor om die geldigheid en geskiedenis van

saketransaksies te bevestig gedurende ŉ oudit. Met ander

woorde, ŉ brondokument beskryf die basiese feite wat verband

hou met ŉ transaksie.

(Aangepas vanuit: BusinessDictionary, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/source-

document.html)

Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en

teboekstelling van transaksies. ŉ Brondokument is die

oorspronklike rekord, wat besonderhede bevat ten opsigte van

transaksies en wat dien as stawende dokumentasie vir die

inskrywings in die rekeningkundige stelsel.

(Accountingcoach, 2011. http://blog.accountingcoach.com/what-

is-a-source-document/)

Hefboominkomste

Hefboominkomste word gegenereer as gevolg van arbeid verrig

deur ander persone. Die belangrikste sleutel tot

hefboominkomste is om so min as moontlik, indien enige, werk te

doen, maar steeds inkomste te verdien. Met ander woorde

inkomste word gegenereer deur die arbeid van ander,

byvoorbeeld waar ŉ restauranteienaar ŉ betroubare bestuurder

aanstel en nie self daagliks by die bestuur van die restaurant

betrokke is nie.

(GetFatMoney.com, 2011.

http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-money-with-

less-work)

IAS 18

International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ

rekeningkundige standaard onder IFRS wat handel oor wanneer

inkomste erken moet word.

(Vorster et al. 2008:307))

Inkomste erkenning

Inkomste erkenning is ŉ rekeningkundige beginsel wat

uiteengesit word in AARP of IFRS. Hierin word beskryf aan

watter vereistes ŉ inkomste moet voldoen, alvorens die inkomste

in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming gerealiseer kan



word.

(Wisegeek, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-revenue-

recognition.htm)

Kontantbasis Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die

kontant ontvang word, ongeag wanneer en hoe die dienste of

goedere gelewer is.

Kredietverkope

Kredietverkope is goedere wat op krediet aan kliënte verkoop

word sonder dat die kliënt onmiddellik daarvoor hoef te betaal.

Die kliënt kan dan later die rekening vereffen. Kliënte wat op

krediet koop, word na verwys as debiteure.

(Kerdachi et al. 2005:79)

Passiewe inkomste

Passiewe inkomste is inkomste wat verdien word, ongeag of

enige werk verrig word of nie. Passiewe inkomste is dus

inkomste wat verdien word, selfs al word daar nie aktief gewerk

om hierdie inkomste te genereer nie, byvoorbeeld die koop en

verkoop van aandele.

(Mclntyre’s, 2011. http://www.rat-race-escape-

artists.com/passive-income-what-is-it.html)

Residuele inkomste

Residuele inkomste kan gedefinieer word as :

• Die netto inkomste wat ŉ belegging kan verdien oor die

minimum opbrengstyd, en teen die minimum opbrengskoers.

• Tantième – inkomste wat aan die eienaar van intellektuele

eiendom toeval, soos in die geval van kuns, boeke, musiek,

lirieke, patente, ens. wat verkoop word.


http://www.businessdictionary.com/definition/residual-

income.html)

Toevallingsgrondslag Die toevallingsgrondslag is gebaseer op die paringsbeginsel van

Rekeningkunde. Die paringsbeginsel poog om die winste vir elke

periode akkuraat te boek te stel. Om dit te kan doen, moet die

inkomste vir ŉ bepaalde periode direk gekoppel word aan die

uitgawes vir dieselfde periode.



Met ander woorde, die toevallingsgrondslag bepaal dat

inkomstes en uitgawes te boek gestel word wanneer die

transaksie plaasgevind het, of dan wanneer die goedere/dienste

gelewer is, en nie wanneer kontant ontvang of betaal is nie.

(Bron: KnowMaster Accounting, 2009.

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-

expenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#)

Totale inkomste Die totale inkomste van ŉ sakeonderneming kan gedefinieer

word as die verkoopprys per eenheid, vermenigvuldig met die

hoeveelheid eenhede van die produk verkoop of diens wat

gelewer is.


Totale inkomste = Verkoopprys per eenheid x Aantal

eenhede verkoop

Verdiende inkomste

Verdiende inkomste kan gedefinieer word as enige inkomste wat

gegenereer word wanneer daar gewerk word. Die salaris of die

gelde wat gemaak word as gevolg van uurlikse indiensneming,

word beskou as verdiende inkomste

(ThreeTypes.com, 2007.

http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml)

2.4 Inleiding

Die doelwit van enige sakeonderneming is om ŉ wins te maak uit die verkoop van goedere

of die lewering van ŉ diens. Hierdie goedere kan tasbaar van aard wees (byvoorbeeld

handelsvoorraad) of dit kan ontasbaar van aard wees (byvoorbeeld die lewering van

dienste). ŉ Sakeonderneming genereer dus inkomste sodra goedere en dienste geruil word

vir gelde of ander bates (Nowmaster-accounting, 2011. http://knol.google.com/k/nowmaster-

accounting/what-is-revenue-in-accounting/y2cary3n6mng/65#).

Inkomste kan gedefinieer word as die invloei van ekonomiese voordele (kontant,

ontvangbare bedrae, ander bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ

sakeonderneming, byvoorbeeld die verkoop van goedere, verkoop van dienste, rente,

tantième en dividende).

Inkomste kan opgedeel word in verdiende inkomste, residuele inkomste, hefboominkomste

en passiewe inkomste



Alvorens inkomste in die finansiële state van ŉ sakeonderneming erken kan word, moet daar

aan die volgende vereistes voldoen word:

• Dit moet waarskynlik wees dat daar toekomstige, ekonomiese voordele na die entiteit

sal vloei, wat verband hou met die inkomste.

• Die bedrag van inkomste moet betroubaar gemeet kan word.

Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en teboekstelling van transaksies.

ŉ Brondokument is die oorspronklike rekord, wat besonderhede bevat ten opsigte van

transaksies en wat dien as stawende dokumentasie vir die inskrywings in die

rekeningkundige stelsel.

Die erkenning van inkomste is ŉ rekeningkundige beginsel wat verwys na die wyse waarop

inkomste hanteer of erken word.

International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ rekeningkundige standaard

onder IFRS wat beskryf hoe inkomste verdien uit sekere transaksies en gebeure, hanteer

moet word in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming. Met ander woorde IAS 18

handel oor wanneer inkomste erken moet word.

2.5 Die inkomstes van sakeondernemings

2.5.1 Wat is inkomste?

In die meeste maatskappye se finansiële state sal die inkomste die grootste enkelsyfer

wees, dit wil sê omset/verkope, en een wat ŉ direkte impak het op die wins van ŉ

maatskappy. Met ander woorde die inkomstesyfer word nie opgebreek deur aan te dui

hoeveel van watter debiteur ontvang is nie; dit word as een syfer in die Inkomstestaat

getoon. Die fynere besonderhede kan geopenbaar word in die aantekeninge tot die

finansiële state of ook in die werkspapiere wat opgetrek word in die geval van ŉ oudit.

Inkomste is dus die invloei van ekonomiese voordele (kontant, ontvangbare bedrae, ander

bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming, byvoorbeeld

die verkoop van goedere, verkoop van dienste, rente, tantième en dividende) (Deloitte,

2011. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm).

Kortliks kan wins gesien word as dit wat oorbly nadat alle kostes (bedryfskostes,

depresiasie, rente, belasting, ens.) van die maatskappy se totale inkomste afgetrek is. Beter

bekend as verdienste of netto wins.

Inkomste word gegenereer deur die deurlopende bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming.

Inkomste word hoofsaaklik gegenereer deur die verkoop van produkte en die lewering van



dienste. Die meeste belastingowerhede interpreteer bedryfsinkomste as enige tipe inkomste

wat aan ŉ onderneming toeval.

(Wisegeek, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm)

Ten einde inkomste en al sy aspekte te verstaan, is dit nodig om die verskeie tipes inkomste

in oënskou te neem.

2.5.2 Die verskillende tipes inkomstes

Inkomste kan hoofsaaklik in die volgende hooftipes opgedeel word:

� Verdiende inkomste (ook na verwys as lineêre inkomste)

Met verdiende inkomste is daar ŉ direkte korrelasie tussen die ure wat gewerk word en die

betaling wat ontvang word, met ander woorde ure word “verkoop” vir geld. Die twee hou

direk met mekaar verband – as daar nie gewerk word nie, kan geen betaling ontvang word

nie.

Die volgende aktiwiteite genereer verdiende inkomste:

• ŉ Pos (werk) waar ŉ salaris ontvang word.

• Indien ŉ individu die eienaar is van ŉ klein sakeonderneming – die persoon werk dus

vir homself en genereer so verdiende inkomste.

• Konsultering, waar sakeondernemings ŉ persoon as konsultant gebruik en op ŉ

uurlikse basis betaal.

• Dobbelaktiwiteite

• Enige ander werksgeleentheid waar betaling ontvang word, gebaseer op die aantal

ure wat gewerk is.

(ThreeTypes.com, 2007. http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml)

Alhoewel verdiende inkomste die mees algemene vorm van inkomste is, is die nadeel

daaraan verbonde dat sodra die werk stop, die invloei van geld ook stop. Dit is grootliks van

toepassing op individue wat hulle eie sakeondernemings besit en vir hulself werk. Individue

wat ŉ salaris ontvang, kan onder sekere omstandighede, steeds ŉ salaris betaal word,

byvoorbeeld in die geval van afwesigheid weens siekte.

� Residuele inkomste

Residuele inkomste verwys na inkomste wat aanhoudend invloei, al is die produk of diens

reeds gelewer.

Die volgende is voorbeelde van residuele inkomste:



• Tantième

• Inkomste deur verkope op ŉ webwerf

• Portefeulje dividende

(Wisegeek.com, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm)


Beleggingsportefeulje-inkomste word geklassifiseer as ŉ residuele inkomste, omdat rente en

dividende verdien word as gevolg van die besit van aandele (dividende), eiendom

(huurinkomste). Dit is nie noodwendig altyd gewaarborg dat hierdie tipe beleggings

residuele inkomste sal oplewer nie, maar dit is gewild omdat daar ŉ potensiaal is dat

bykomende inkomste verdien kan word sonder om bykomende tyd of moeite te doen.

Huurinkomste is ŉ populêre voorbeeld van residuele inkomste. Die eienaar van ŉ eiendom,

hetsy ŉ individu of maatskappy, sal aan die begin kapitaal en moeite insit om die eiendom te

bekom, maar die belegging is gewoonlik die moeite werd – beide in die waarde van die

eiendom, sowel as die huurinkomste wat deur die eienaar van die eiendom ontvang word.

In sommige gevalle kan die huurinkomste wat uit die eiendom verdien word, gebruik word

om die onkostes soos die verband op die eiendom maandeliks af te betaal, sonder dat die

eienaar enige iets moet inbetaal. Sodoende “werk” die eienaar se geld vir hom en nie

andersom nie.

(Wisegeek.com, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm)

Vrae:

1. Noem drie voorbeelde van residuele inkomste wat verdien kan word.

2. Wat word bedoel wanneer daar verwys word na “webwerf inkomste”?

3. Wat word bedoel wanneer daar gesê word ŉ maatskappy/individu se geld werk vir

hom en nie andersom nie?

4. Hoekom is residuele inkomste die ideale wyse om inkomste te verdien?

� Hefboominkomste

Die volgende is voorbeelde van hefboominkomste:

• ŉ E-boek skrywer, wat die e-boek verkoop deur gebruik te maak van

persone/maatskappye wat die boek adverteer.

• ŉ Algemene kontrakteur wat ŉ winsmarge op die werk van subkontrakteurs maak.



• Die franchising van ŉ sakeonderneming na entrepreneurs.

(OnlineOrganising.com, 2011.

http://www.onlineorganizing.com/NewslettersArticle.asp?newsletter=ol&article=711)

ŉ Belangrike aspek om in gedagte te hou, is die feit dat in die geval van residuele inkomste,

daar tog ŉ mate van betrokkenheid vereis mag word, byvoorbeeld in die geval van ŉ

konsultant. By hefboominkomste, daarenteen, word inkomste vir die begunstigde

gegenereer deur die arbeid van ander persone of instansies.

Voorbeeld 2.1

ŉ Franchise sakeonderneming is die gesogste vorm van alle hefboominkomstes. Die

franchisee betaal die eienaar van die franchise tantième vir die gebruik van die naam van

die sakeonderneming, die konsepte, geregte, souse, advertensies, ens., soos in die geval

van ŉ Spur en ŉ Wimpy.

Die hoeveelheid residuele inkomste wat deur die eienaar van so ŉ sakeonderneming

verdien word, kan baie hoog wees, veral indien die eienaar ŉ hele paar franchisee’s het wat

tantième in ŉ maand oorbetaal.

(GetFatMoney.com, 2011. http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-money-

with-less-work)

� Passiewe inkomste

Passiewe inkomste vereis geen (of baie min) van ŉ individu se tyd.

Voorbeelde van passiewe inkomstes is:

• Die verhuring van eiendom.

• ŉ Sakeonderneming wat vending masjiene verskaf.

• Kommissie wat verdien word uit die verkoop van ander individue se produkte.

• Die inkomste wat verdien word uit die advertering van produkte of dienste op die

Internet.

• Domainnaam registrasie

(Mclntyre’s, 2011. http://www.rat-race-escape-artists.com/passive-income-what-is-it.html)

Buiten verdiende inkomste, het die ander tipes inkomste een ding in gemeen: om so min as

moontlik te werk, en soveel geld as moontlik te verdien – die kapitaal moet dus vir die

individu werk, en nie andersom nie.



(Bron: http://www.bestwaytoinvest.com/UserFiles/Image/revenue.jpg)

2.5.3 Kredietverkope

Maatskappye en individue verkoop dikwels goedere op krediet. Die redes hiervoor kan

wees:

• dat daar nie voldoende kontant beskikbaar is om voordeel te trek uit kontantpryse

nie, byvoorbeeld korting wat toegestaan word wanneer kontant betaal word. Om dus

meer kliënte te lok, is dit nodig om krediet te verleen aan kliënte. Wanneer ŉ

onderneming verkope slegs op ŉ kontantbasis doen, kan potensiële kliënte verloor.

• Sommige kliënte het soms nie voldoende kontant beskikbaar om vir duursame

produkte/dienste te betaal nie. Die oplossing is dan om die produk/diens op krediet te

verskaf; en

• alle beskikbare kontant word gewoonlik aangewend deur individue om agterstallige

skulde te vereffen, waarna daar dan nie genoegsame fondse oorbly om

goedere/dienste kontant aan te koop nie. Waar ŉ onderneming slegs

kontantverkope toestaan, sal verkope relatief laag wees in vergelyking met

ondernemings wat beide kontant en kredietverkope toestaan.

(Kerdachi et al. 2005:78)

Alhoewel die vermoë om op krediet te koop, voordelig kan wees deurdat dit kan help met die

kontantvloei van ŉ individu of maatskappy, bestaan daar ŉ gevaar dat skulde kan ophoop –

alle beskikbare kontant moet dan gebruik word om rekeninge te vereffen. Die debiteure

afdeling van ŉ maatskappy moet volledig boekhou van agterstallige skulde en ook wanneer

en hoe hierdie skulde ingevorder gaan word.



� Die prosedure en dokumentasie betrokke by krediettransaksies

Die prosedure wat gevolg word by krediettransaksies, is soos volg:

• Bestelvorm: Die kliënt (debiteur) plaas ŉ bestelling by die verkoopsafdeling van ŉ

sakeonderneming.

• Voorraadrekwisisie: Nadat die bestelling goedgekeur is, word ŉ voorraadrekwisisie

uitgereik en na die voorrade stoor gestuur om voorraad te onttrek.

• Faktuur: ŉ Faktuur word uitgereik. Die prys en hoeveelheid van die voorraad wat

bestel is, verskyn op die faktuur.

• Afleweringsnota: Wanneer die goedere afgelewer word, moet ŉ afleweringsnota

saam met die goedere en die oorspronklike faktuur aan die kliënt gegee word. Nadat

die goedere afgelewer is en die kliënt ontvangserkenning geteken het, moet die

afleweringsnota teruggaan na die finansiële afdeling van die onderneming om

geliasseer te word.

• State: Aan die einde van elke maand word state (met die besonderhede van die

transaksies wat plaasgevind het) na elke debiteur gestuur om aan te dui watter

skulde nog uitstaande is.

• In afwagting op betaling: Die sakeonderneming wag dat die debiteur betaling

maak. Elke onderneming het verskillende betalingsooreenkomste waarvolgens die

rekeninge betaal moet word.

• Betaling ontvang: Sodra betaling ontvang word, word die betaling aangeteken en te

boek gestel in die finansiële rekords van die maatskappy.

• Kwitansie: ŉ Kwitansie word uitgereik aan die debiteur sodra betaling ontvang word.

Grafies kan dit soos volg opgesom word:



Figuur 2.1: Die prosedure betrokke by krediettransaksies

(Bron: Kerdachi et al. 2005:82)

2.6 Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming

Daar is twee maniere waarop inkomste erken kan word. Dit kan erken word ooreenkomstig

die beginsels van die AARP, of ooreenkomstig die beginsels van die IFRS.

Inkomste kan erken word op ŉ kontantbasis of volgens die toevallingsgrondslag. Die verskil

tussen hierdie twee beginsels, is soos volg:

• Kontantbasis

Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die kontant ontvang word,

ongeag wanneer en hoe die dienste of goedere gelewer is.

• Toevallingsgrondslag

Volgens die toevallingsgrondslagmetode word inkomste erken wanneer die diens of

goedere gelewer is en nie wanneer die kontant ontvang is nie.

Die toepassing van die inkomste erkenningsbeginsel (AARP of IFRS) sal bepaal hoeveel en

in watter periode die inkomste erken moet word in die rekeningkundige rekords van die

sakeonderneming.



2.6.1 Die erkenning van inkomste volgens AARP

Volgens die Algemene Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) is daar verskeie

metodes waarvolgens inkomste erken kan word. Inkomste kan op grond van enige van die

volgende wyses in die rekeningkundige rekords van die onderneming erken word:

• Kontantbasis

Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die kontant ontvang word,

ongeag wanneer en hoe die dienste of goedere gelewer is. Die verkope kan op

krediet of kontant wees. Die inkomste word dus nie erken totdat die transaksie

gefinaliseer is nie, selfs al is die produk/diens reeds gelewer.

• Persentasie van voltooiing

Die metode van persentasie van voltooiing word gebruik in maatskappye wat

byvoorbeeld brûe of vliegtuie bou. Dit kan baie lank (maande of jare) neem om die

produk te lewer. In so ŉ geval sal die maatskappy graag aan die aandeelhouers wil

toon dat daar wel inkomste en winste gegenereer word, al is die projek nog nie

voltooi nie. Die inkomste word dan pro-rata, soos ooreengekom, in die finansiële

rekords aangedui.

• Kosteverhalingsmetode

Die kosteverhalingsmetode word gebruik in ŉ geval waar ŉ maatskappy nie met

redelike sekerheid kan aandui hoeveel dit gaan kos om die projek te voltooi nie. Die

reëling is dan dat geen inkomste erken word, totdat die uitgawes wat aangegaan is

om die projek te voltooi, verhaal is nie.

• Paaiemente metode

Wanneer die insameling van inkomste nie seker is nie, behoort die maatskappy die

paaiemente metode te gebruik vir inkomste erkenning. Hierdie metode word onder

andere in transaksies deur eiendomsagentskappe gebruik, waar die

verkoopstransaksie deur die mat kan val om een of ander rede. Die bruto wins word

in hierdie geval slegs bereken op die pro-rata gedeelte van die kontant wat ontvang

is.

Die finansiële state in die onderneming of wanneer vergelyk met ander ondernemings se

state verskil, afhangende van die metode wat gebruik word om die inkomste te erken.

(Kennon, 2011. http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm)



Figuur 2.2: Inkomste erkenning volgens die AARP


2.6.2 Die erkenning van inkomste volgens die IFRS, IAS 18

� Wat is IAS 18?

International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ rekeningkundige standaard

onder die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) wat handel oor

wanneer inkomste erken moet word. Dit beskryf die rekeningkundige wyse waarop

inkomstes, verdien uit sekere transaksies en gebeure, hanteer moet word in die finansiële

rekords van ŉ sakeonderneming.

� Die omvang van IAS 18

• Inkomstes wat deur IAS 18 gedek word

IAS 18 spreek die erkenning van inkomste aan wat uit die volgende gebeure en

transaksies voortspruit:

o Verkoop van goedere

o Lewering van dienste

o Die gebruik van die entiteit se bates deur ander wat rente, tantième en dividende

oplewer




• Die inkomstes wat nie deur IAS 18 gedek word nie

IAS 18 handel nie oor inkomstes wat uit die volgende bronne voortspruit nie:

o Huurooreenkomste

o Dividende wat voortspruit uit beleggings

o Versekeringskontrakte van versekeringsmaatskappye

o Inkomste wat ontstaan as gevolg van die verandering in die billike waarde van

finansiële bates en laste of die verkoop daarvan

o Die ontginning van mineraalerts

o Die inkomste wat ontstaan as gevolg van die verandering van ander

bedryfsbates

o Die inkomste wat ontstaan uit die verkoop van landbouprodukte


Die IAS 18 dek dus slegs inkomstes wat uit die volgende bronne voortspruit:

Figuur 2.3: Inkomste ooreenkomstig die IAS18

(Bron : PricewaterhouseCoopers, 2005. http://www.agig.de/52-7.pdf)

(Die IAS en IFRS word in meer besonderhede in Studie-eenheid 5 bespreek.)

� Wanneer word inkomste erken?

Inkomste word erken onder die volgende voorwaardes:

• Indien dit waarskynlik is dat daar ŉ toename in toekomstige ekonomiese voordele sal

voortspruit. Hierdie toename kan toegeskryf word aan ŉ toename in ŉ bate, of ŉ

afname in ŉ las.

• Indien hierdie toename in ŉ bate of afname in ŉ las betroubaar gemeet kan word.



Alvorens inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming erken kan word, moet

daar dus aan die waarskynlikheidsvereiste voldoen word EN die bedrag van die transaksie

moet betroubaar gemeet kan word (Vorster et al. 2008:314).

IAS 18 bepaal dat inkomste gemeet moet word teen die billike waarde van die gelde wat

ontvang is of ontvangbaar is.

� Riglyne ten opsigte van die erkenning van inkomstes

Die riglyne is soos volg:

• Die verkoop van goedere

Inkomste wat verdien word uit die verkoop van goedere kan erken word in die finansiële

state van ŉ sakeonderneming, mits daar aan al die volgende vereistes voldoen word:

o Die verkoper moet aan die koper alle beduidende risiko’s en belonings, wat

verband hou met eienaarskap, oordra.

o Enige bestuursbetrokkenheid en beheer, in die geval van die verkoper, val nou

weg. Met ander woorde sodra die goedere verkoop is, is die verkoper nie verder

betrokke by of in beheer van die goedere nie.

o Die bedrag van inkomste moet betroubaar gemeet kan word.

o Dit is waarskynlik dat daar ekonomiese voordele, geassosieer met die transaksie,

na die verkoper sal vloei.

• Die lewering van dienste

Die bedrag van inkomste kan betroubaar gemeet word.

o Dit is waarskynlik dat ekonomiese voordele na die verkoper sal voortvloei.

o Die stadium van voltooiing op die balansstaatdatum, kan betroubaar bepaal

word.

o Die koste wat aangegaan is, of wat aangegaan moet word, kan betroubaar

gemeet word.

(Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm)



(Bron: http://hotshotservicesrenonv.info/wp-content/uploads/2011/06/Delivery-Service-Reno-

NV1.jpg)

Voorbeeld 2.2

Johannes Sithole Bpk. het op 31 Maart 2007 ŉ verkoopsooreenkoms met Miriam Mcgobe

Bpk. aangegaan. Miriam Mcgobe Bpk. is ŉ entiteit wat goud ontgin, terwyl Johannes Sithole

Bpk. ŉ vervaardiger is van myntoerusting. In die verkoopsooreenkoms wat opgestel is, sal

Johannes Sithole Bpk. myntoerusting ter waarde aan R15 000 000 aan Miriam Mcgobe Bpk.

lewer.

Miriam Mcgobe Bpk. het op 1 April 2007 ŉ betaling van R10 000 000 aan Johannes Sithole

Bpk. gemaak.

Op 31 Mei 2007 word die goedere na Miriam Mcgobe Bpk. versend. Miriam maak op

hierdie datum ŉ verdere betaling van R5 000 000 wat die totale verkoopprys aan Johannes

Sithole Bpk. verskuldig, te vereffen. Alle risiko’s en verantwoordelikhede, ten opsigte van

hierdie toerusting, is nou die verantwoordelikheid van Miriam Mcgobe Bpk.

Wanneer moet hierdie inkomste erken word, en hoeveel?

Die IAS 18 bepaal dat ŉ maatskappy inkomste uit die verkoop van goedere kan erken,

wanneer daar aan die volgende vereistes voldoen word:

• Indien die verkoper die risiko’s en vergoeding verbonde aan eienaarskap van die

goedere aan die koper oorgedra het.

• Indien die verkoper nie voortgesette bestuursbetrokkenheid of effektiewe beheer oor

die goedere wat verkoop is, behou nie. Die verkoper het dan geen seggenskap



meer oor die goedere nie.

• Die bedrag van die inkomste betroubaar gemeet kan word.

• Indien dit waarskynlik is dat voordele uit die verkoopstransaksie na die verkoper sal

voortvloei.

• Indien die kostes wat verband hou met die transaksie, betroubaar gemeet kan word.

Johannes Sihole Bpk. kan van die aanvang van die transaksie die inkomste betroubaar

bepaal as die R15 000 000 waarop daar ooreengekom is. Wanneer Miriam Mcgobe Bpk. op

1 April 2007 die eerste betaling maak, is dit ŉ aanduiding dat die invloei van inkomste

waarskynlik is.

Alhoewel Miriam Mcgobe Bpk. reeds op 1 April 2007 ŉ bedrag van R10 000 000 aan

Johannes Sithole Bpk. gemaak het, kan geen inkomste op die datum erken word nie, want

daar word nog nie voldoen aan die eerste en tweede vereistes hierbo nie.

Johannese Sithole sal dus die R10 000 000 as ŉ vooruit-ontvange inkomste (ŉ las) in sy

finansiële rekords moet erken.


2.7 Die berekening van inkomste

Inkomste is die geld wat ŉ sakeonderneming ontvang deur die verkoop van goedere of die

lewering van dienste. Die eienaar van ŉ plaas sal, byvoorbeeld inkomste verdien deur die

verkoop van melk, die uitverhuring van velde of die verkoop van skape en beeste.

2.7.1 Formules om inkomste te bereken

Die totale inkomste van ŉ sakeonderneming kan bereken word deur die prys per eenheid te

neem en te vermenigvuldig met die totale aantal eenhede wat verkoop is. Die inkomste van

die sakeonderneming kan dus deur middel van die volgende formule bereken word:

Totale inkomste = Verkoopprys per eenheid x aantal eenhede verkoop

Voorbeeld 2.3

Prys Hoeveelheid Totale inkomste

R10 14 R140

R12 13 R156



2.7.2 Berekening van wins

Die wins van ŉ sakeonderneming kan bereken word deur die onderstaande formule te

gebruik:

Wins = Verkope - Totale Uitgawes

Inkomste > Kostes = Wins

2.7.3 Verliese

Verlies word deur middel van die volgende formule bereken:

Inkomste < Kostes = Verlies

(Bron: Businessstudiesonline, 2011.

http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/CoveringT

heCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Revenue.pdf)


Sam Splendour besit sy eie sakeonderneming en is verantwoordelik vir die installering

van telefoonlyne. Vir elke installering vra hy ŉ standaardfooi van R450 – dit dek die

eerste uur van arbeid. Vir elke uur daarna word ŉ bykomende fooi van R150 gevra.

In Januarie het die volgende transaksies plaasgevind:

• 1 Januarie – Sam het 8 ure geneem om Mevrou Moeilik se telefoonlyn te

installeer. Daar was verskeie komplikasies gewees, daarom het dit Sam ŉ hele

werksdag geneem om die installasie te finaliseer.

• 12 Januarie – Sam neem 3 ure om Fanus Rautenbach se telefoonlyn te installeer.

• 25 Januarie – Sam neem slegs 1 uur om die telefoonlyn van Miriam Sithole se

telefoonlyn te installeer:

Bereken nou die totale inkomste wat Sam Splendour vir die maand van Januarie vir sy

dienste gelewer verdien het.



(Bron: http://www.leadsolutionsinc.com/images/stories/revenuerising.jpg)

2.8 Brondokumente en ander rekeningkundige rekords

2.8.1 Wat is brondokumente?

Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en teboekstelling van transaksies.

Met ander woorde brondokumente verskaf die inligting wat benodig word deur ŉ

sakeonderneming se rekeningkundige stelsel om saketransaksies te boek te stel.

Brondokumente bevat die volgende belangrike inligting ten opsigte van ŉ transaksie:

• Die bedrag van die transaksie.

• Die naam, adres en ander besonderhede van die persoon/onderneming wat die

goedere/dienste lewer, sowel as ontvang. Met ander woorde die besonderhede van

die koper, asook die verkoper.

• Die doel van die transaksie, met ander woorde die aard van die transaksie

(beskrywing), asook die terme en voorwaardes van toepassing.

• Die datum van die transaksie – wanneer die transaksie plaasgevind het.

• Die BTW bedrag (indien van toepassing op die transaksie). Indien BTW van

toepassing is op die transaksie, moet beide die verkoper en koper se BTW nommer

op die brondokument voorkom.

• Die nodige handtekening van die gemagtigde persone wat die transaksie

goedgekeur het.

(Bron: NowMaster Accounting, 2009. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-

are-source-documents-in-accounting/y2cary3n6mng/70#)

Voorbeelde van brondokumente, sluit die volgende in:



• Fakture

• Gekanselleerde tjeks

• Uitgereikte tjeks

• Kwotasies

• Kasregisterrolle

• Verkoopsfakture

• Depositostrokies

• Tydkaarte van werknemers (timesheets) (Hierdie is ŉ voorbeeld van ŉ

rekeningkundige rekord)

Figuur 2.4: Voorbeelde van brondokumente




Voorbeeld 2.4

Gekanselleerde Tjek

(Bron: Africoal, 2011. http://www.africoal.co.za/banking_details.html)

Voorbeeld 2.5

Faktuur

(Bron :

http://us.123rf.com/400wm/400/400/raphspam/raphspam1011/raphspam101100017/8174807-

close-up-picture-of-an-invoice-with-red-paid-stamp.jpg)



(Bron: http://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-images-a-monthly-schedule-of-

expenses-image14704949)

2.8.2 Waar pas brondokument in die rekeningkundige stelsel in?

Figuur 2.5: Rekeningkundige stelsel


are-source-documents-in-accounting/y2cary3n6mng/70#)

Die wisselwerking tussen brondokumente en inkomste kan die beste geïllustreer word aan

die hand van die volgende voorbeeld:

Voorbeeld 2.6

Kyk na die volgende brondokument:

FAKTURE (INVOICES)

INVOICE NR. 479

Klote’s Merchandise Supplies

354 Drive DATE: 10 May 2008

Silverton ORDER NO: 150

DELIVERED BY: Truck

TO: Roadrunner Delivery Service TERMS: Payable in 30 days



155 Gateway Blvd.

Sunnyside

QTY. ITEM UNIT PRICE TOTAL

3

Merchandise

(Books)

R300.00

R900.00

(Bron: http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1)

Uit die bogenoemde faktuur (no. 479), uitgereik op die 10de Mei 2008, het Klote’s

Merchandise Supplies 3 boeke @ R300 elk verkoop aan Roadrunner Delivery Service.

Die totale inkomste wat dus in die rekords van Klote’s Merchandise Supplies getoon moet

word, is R900.

Die verkoopstransaksie het plaasgevind op krediet. Daar is ŉ 30 dae

terugbetalingsvoorwaarde, met ander woorde Road Runner Delivery Service het ŉ

tydperk van 30 dae alvorens hy sy skuld hoef te vereffen.

Daar kan afgelei word dat Klote’s Merchandise Supplies nie vir BTW geregistreer is nie,

aangesien daar geen BTW nommer van enige van die twee entiteite op die faktuur

verskyn nie. Indien daar BTW (14%) betrokke was, sou die verkoopprys R1026 gewees

het (R900 * 100/114).

KWITANSIES (RECEIPTS)

RECEIPT 001

Klote’s Merchandise Supplies

354 Drive

Silverton

13 May 2008

RECEIVED FROM: Roadrunner Delivery Service R900.00

AMOUNT OF: Nine hundred Rands

FOR: Books________________________________

Received By: John Doe (Signature)

900

00



TOTAL 900 00

(Bron: http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1)

Die R900 is betaal ter vereffening van die skuld, nadat die boeke op krediet aangekoop is

by Klote’s Merchandise Supplies en Kwitansie no. 001 is uitgereik aan Roadrunner

Delivery Service. Met ander woorde Klote’s Merchandise Supplies was Roadrunner

Delivery Service se handelskrediteur gewees en Roadrunner Delivery Service was Klote’s

Merchandise Supplies se handelsdebiteur gewees. In sommige gevalle, kan daar korting

toegestaan word indien die terugbetaling van skuld voor die tyd gemaak word, of waar die

terugbetaling met kontant gemaak word.

Met ander woorde, die R900 is ŉ afbetaling op Roadrunner Delivery Service se rekening

in die boeke van Klote’s Merchandise Supplies. Die teboekstelling van die ontvangste

van die R900, sal nou tot gevolg hê dat Roadrunner niks meer verskuldig is aan Klote’s

Merchandise Supplies nie.


(Bron: http://www.turbocashuk.com/Help/SourceDocumentsSalesJournal.htm)

Vrae:

1. Hierbo is ŉ voorbeeld van ŉ verkoopsfaktuur aan ŉ debiteur. Doen verdere

navorsing en kyk of jy nog twee ander voorbeelde van verkoopsfakture kan kry.



Hierdie fakture moet voldoen aan die vereistes van ŉ BTW faktuur volgens die

Suid-Afrikaanse Inkomste Diens. Onthou ŉ sakeonderneming mag geen BTW

insette eis, indien daar nie beskik word oor ŉ volledige belastingfaktuur nie.

2. Soek voorbeelde van kwitansies en bestudeer die inhoud daarvan. Kwitansies is

ook ŉ brondokument vir die teboekstelling van inkomstes in die finansiële rekords

van ŉ sakeonderneming.

3. Wie is die verkoper en wie is die koper in bogenoemde faktuur?

Gevallestudie 2.1

IInnkkoommssttee eerrkkeennnniinngg

LLeeeess ddiiee oonnddeerrssttaaaannddee ggeevvaalllleessttuuddiiee eenn bbeeaannttwwoooorrdd ddiiee vvrraaee::

Entity A has an existing manufacturing customer, entity B, who has recently announced

that it expects to have to restructure its debt with current creditors, including entity A, in

order to ensure sufficient operating liquidity to avoid bankruptcy.

Subsequent to the announcement, Entity A ships an order of replacement parts to entity B

based on a purchase order received from entity B prior to announcement.

In this case, Entity A should not recognise revenue for the latest shipment to entity B as

it’s not probable that the economic benefit related to the products shipped will flow to the

entity.

Entity A may record revenue when entity B pays for the shipment of replacement parts,

which is when it becomes probable that the economic benefit will flow to entity A and

when the amount of revenue can be measured reliably.

In contrast, any allowance recorded against any existing receivable balance as a result of

entity B’s announcement of its need to restructure debts should be recorded as an

expenses not as a reversal of revenue.

(http://www.caclubindia.com/forum/revenue-recognition-case-studies-under-ifrs-

37434.asp)

Vrae:

1. Wat is die vereistes (volgens IAS 18) waaraan voldoen behoort te word, alvorens

die inkomste verdien uit die verkoop van goedere, erken kan word in die finansiële

rekords van ŉ sakeonderneming?



2. Op grond van jou antwoord hierbo, sal Entiteit A die inkomste wat verdien gaan

word uit die transaksie met Entiteit B, in sy finansiële rekords kan erken?

3. Wanneer/onder watter omstandighede sal Entiteit A, geregtig wees om hierdie

inkomste in sy rekords te erken?

(Bron: http://www.giftbasketdictionary.com/images/revenue.jpg)

2.9 Samevatting

Inkomste word gegenereer deur die deurlopende bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming.

Inkomste word hoofsaaklik gegenereer deur die verkoop van produkte en die lewering van

dienste. Die meeste belastingowerhede interpreteer bedryfsinkomste as enige tipe inkomste

wat aan ŉ onderneming toeval.

Sommige sakeondernemings loop die gevaar om inkomste meer te skat as wat dit is. Om

dit te voorkom, is daar rekeningkundige riglyne en standaarde wat gebruik moet word

wanneer inkomste in die finansiële state van ŉ sakeonderneming erken en te boek gestel

moet word.

Brondokumente dien as hulpmiddel wanneer inkomste te boek gestel word. Op die

brondokumente kom al die besonderhede van die verkoopstransaksie voor.

Inkomste erkenning is ŉ belangrike beginsel waarvoor daar duidelike riglyne neergelê is.



2.10 Selfevaluering

Aktiwiteit 3

Altyd Ontspanne Reisagentskap bestaan reeds vir drie jaar en is baie suksesvol. Die

rekenmeester het sopas bedank. Die eienaar van die reisagentskap benodig jou hulp in

die volgende situasie:

Op 1 Desember, in die huidige finansiële jaar, word ŉ betaling met ŉ kredietkaart

goedgekeur ten bedrae van R1000 ten opsigte van ŉ hotelbespreking vir die

daaropvolgende Februarie.

Die reisagent bevestig die bespreking en voorsien die kliënt met die toepaslike kwitansie.

Die reisagentskap sal R900 in Januarie aan die betrokke hotel oorbetaal.

Die reisagentskap het op 1 Desember die R1000 ontvang. Die eienaar is van mening dat

die volle R1000 erken moet word in die huidige finansiële jaar. Die verpligting van R900

teenoor die betrokke maatskappy sal dan by wyse van die dubbelinskrywingsmetode as ŉ

las in die balansstaat te boek gestel word en as ŉ uitgawe in die inkomstestaat. Die

reisagentskap het 31 Desember as jaareinde.

(Aangepas vanuit: http://www.ftgedu.com/uploadpic/pdf/20100222050258_20549.pdf)

Vrae:

1. Sal jy die inkomste klassifiseer as die lewering van ŉ diens of die verkoop van ŉ

produk?

2. Wat is die vereistes van die IFRS (IAS 18) waaraan voldoen moet word, alvorens

inkomste wat verdien word uit dienslewering in die finansiële rekords erken mag

word?

3. Adviseer die eienaar van Altyd Ontspanne Reisagentskap oor die korrekte wyse

waarop hierdie transaksie hanteer moet word, veral ten opsigte van die erkenning van

die inkomste.

4. Gee die nodige joernaalinskrywings van toepassing op die teboekstelling.



StudieStudieStudieStudie----eenheid 3eenheid 3eenheid 3eenheid 3: : : : BedryfsuitgawesBedryfsuitgawesBedryfsuitgawesBedryfsuitgawes


Kennis en begrip



• Die verskillende tipes uitgawes

• Die erkenning van uitgawes

• Die magtiging van uitgawes

• Uitgawes en brondokumente

Vaardighede


• Tussen die verskillende tipes uitgawes te onderskei.

• Te identifiseer wanneer en hoe uitgawes in die finansiële state erken moet word.

• Te verduidelik hoe uitgawes bereken moet word.

• Te bepaal of die organisasie se finansiële beleidsvereistes nagekom word met

betrekking tot uitgawes.

• Die uitgawes op die inkomstestaat te rekonsilieer met die onderskeie

brondokumente en ander rekeningkundige rekords.




• Accounting Learning Resources, 2011. Analyze and journalyze transactions.

http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/accounting-

transactions.html

• Accounting Learning Resources, 2011. Analyze and journalize transactions,

http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal

• BusinessDictionary, 2011. Expense.

http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html

• Cliffsnotes, 2011. Prepaid Expenses.

http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-Expenses.topicArticleId-

21081,articleId-21020.html

• NowMaster Accounting, 2009. What are expenses in Accounting?

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-expenses-in-

accounting/y2cary3n6mng/67#

• Pirraglia. W, 2011. Types of expense Accounts.

http://www.ehow.com/list_6331610_accounting-basics_-types-expense-

accounts.html

• Principlesofaccounting.com, 2011. Basic elements of expense recognition.

http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm




Erkenning van

uitgawes

Die erkenning van uitgawes beteken die insluiting daarvan in

die finansiële state.

Kontantbasis

Die kontantbasis is ŉ rekeningkundige metode wat bepaal dat

inkomste en uitgawes te boek gestel moet word wanneer dit

ontvang of betaal word.

Die kontantbasis voldoen nie aan die vereistes van AARP nie

en is daarom nie ŉ baie effektiewe bestuursmeganisme nie.

Die rede hiervoor is dat die kontantbasis ŉ tydsgaping laat

tussen wanneer die transaksie plaasvind en die resultaat van



hierdie transaksie (die betaling wat gemaak word of die

inkomste wat ontvang word).

(Bron: BusinessDictionary, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/cash-basis-

accounting.html)

Opgelope uitgawes Opgelope uitgawes kan gedefinieer word as uitgawes wat

plaasgevind het, maar wat nog nie te boek gestel is in die

prosessering van die transaksies nie.

(Bron: KnowMaster Accounting, 2011.

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-

expenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#)

Vooruitbetaalde

uitgawes

Vooruitbetaalde uitgawes is bates wat in uitgawes verander

sodra dit verval of opgebruik word.

(Cliffsnotes, 2011.

http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-

Expenses.topicArticleId-21081,articleId-21020.html)

3.4 Inleiding

Uitgawes is kostes wat aangegaan word in die normale gang van besigheid om goedere te

produseer, dienste te lewer of om net normaalweg handel te dryf.

Die uitgawes wat vir ŉ sekere finansiële periode aangegaan word, word gewoonlik gekoppel

aan die inkomstes wat verband hou met die uitgawes in dieselfde finansiële periode,

byvoorbeeld koste van verkope is die koste wat aangegaan word om die verkope te

genereer.

Daar is verskeie soorte uitgawes en die tipe uitgawes sal verskil van onderneming tot

onderneming. Daar is egter vier hoofkategorieë waarin die onderskeie uitgawes opgedeel

kan word. Hierdie kategorieë is koste van verkope, bedryfsuitgawes, nie-bedryfsuitgawes en

werknemersuitgawes.

Indien ŉ sakeonderneming ŉ wins maak vir ŉ sekere finansiële tydperk, kan die uitgawes

wat vir daardie periode bestee is, belastingaftrekbaar wees en daardeur kan die belasbare

wins verminder word.



Opgelope en vooruitbetaalde uitgawes is nie uitgawes wat ontstaan het as gevolg van ŉ

werklike transaksie nie en sal nie in die finansiële state van ŉ sakeonderneming voorkom,

sonder dat ŉ joernaalinskrywing plaasgevind het nie.

Daar is verskeie rekeningkundige beginsels wat gebruik word deur ouditeure en

rekenmeesters om die finansiële state van ŉ sakeonderneming op te trek. Hierdie beginsels

kan hoofsaaklik geklassifiseer word onder die kontantbasis en die toevallingsgrondslag.

Alhoewel die kontantbasis baie makliker is om te implementeer is dit nie altyd baie

doeltreffend nie, en ook nie geskik vir ondernemings met kredietverkope nie. Die

kontantbasis erken uitgawes in die finansiële state sodra kontant betaal word en nie

wanneer die transaksie plaasgevind het nie. Die toevallingsgrondslag wat gebaseer is op die

paringsbeginsel (dit beteken die inkomstes word in dieselfde periode geboekstaaf as die

uitgawes wat daarmee verband hou) bepaal dat uitgawes te boek gestel word sodra die

transaksie plaasgevind het, en nie wanneer die kontant/geld betaal word nie.

(Bron: B. Conrad, 2011. http://www.ehow.com/info_7757760_way-track-expenses-small-

business.html)

3.5 Die verskillende tipes uitgawes

3.5.1 Wat is uitgawes?

Uitgawes kan gedefinieer word as die kostes wat deur ŉ sakeonderneming aangegaan word

in die proses om inkomste te genereer.

Uitgawes kom voor in die vorm van fisiese kontantuitbetalings (byvoorbeeld lone en

salarisse), die depresiasie van ŉ bate, ens. Uitgawes word opgesom en getoon in die

Inkomstestaat as aftrekkings van die inkomste, alvorens belasting op die belasbare inkomste

bereken word.

Alle uitgawes is kostes, maar nie alle kostes wat aangegaan word, is uitgawes nie. Wat

hiermee bedoel word, is dat die kostes wat aangegaan word om ŉ inkomste-genererende



bate aan te koop, nie in die Inkomstestaat as ŉ uitgawe erken kan word nie. Die reël is

gewoonlik dat bates wat aangekoop is vir meer as R7000, nie as ŉ uitgawe na die

Inkomstestaat afgeskryf kan word nie, maar as ŉ bate in die Balansstaat getoon behoort te

word. Sekere kostes wat aangegaan word, byvoorbeeld aanbouings of verbeteringe aan

eiendom, word na die Balansstaat gekapitaliseer in plaas daarvan om dit as ŉ uitgawe in die

Inkomstestaat te toon.

Die kapitalisering van kostes is ŉ rekeningkundige metode wat deur maatskappye gebruik

word om die erkenning van uitgawes in die Inkomstestaat te vertraag, deur die koste as ŉ

langtermynbate in die Balansstaat te toon. Sodoende word die bate gedepresieer oor ŉ

gegewe tydperk en nie direk afgeskryf in die periode waarin dit aangegaan is nie (Bron:

http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html).

Uitgawes is dus die kostes wat aangegaan word in die normale gang van besigheid om

goedere te produseer, dienste te lewer of normaalweg handel te dryf. Indien ŉ

sakeonderneming ŉ wins maak vir ŉ sekere finansiële tydperk, kan die uitgawes wat vir

daardie periode bestee is, belastingaftrekbaar wees, en dus die belasbare wins verminder.

Netto wins word dus bereken deur die uitgawes van die inkomste af te trek:

Figuur 3.1: Berekening van netto wins


are-expenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#)

3.5.2 Tipes uitgawes

Daar is hoofsaaklik vier kategorieë waarin uitgawes opgedeel kan word, naamlik:

• Koste van verkope

• Bedryfsuitgawes

• Nie-bedryfsuitgawes

• Werknemersuitgawes



Grafies sou dit so vertoon:

Figuur 3.2: Tipe uitgawes


� Koste van verkope

Koste van verkope kom voor in sakeondernemings wat produkte verkoop. Hierdie uitgawe

sluit in die openings- en sluitingsaldo’s van die handelsvoorraad wat verkoop en aangekoop

word. Die koste van verkope by vervaardigingsondernemings kan ook die verpakking en

verskeping van voorraad insluit en die slegte skulde van debiteure wat nooit ingesamel word

nie.

Koste van verkope sluit alle kostes in, wat direk verband hou met die goedere wat deur die

onderneming verkoop word, of dienste wat deur die onderneming gelewer word.

� Bedryfsuitgawes

Bedryfsuitgawes dek die grootste hoeveelheid uitgawes in die Inkomstestaat van ŉ

sakeonderneming. Die uitgawes wat geklassifiseer word onder bedryfsuitgawes, sluit alle

kostes in, wat verband hou met die daaglikse bedrywighede in die onderneming,

byvoorbeeld depresiasie, skryfbehoeftes, versekering, telefoon, huuruitgawe, onthaal, ens.

� Nie-bedryfsuitgawes

Uitgawes wat buite die onderneming se normale bedrywighede val, sal by hierdie kategorie

ingesluit word, byvoorbeeld inkomstebelasting.



� Werknemersuitgawes

Werknemersuitgawes sluit die uitgawes in, wat die onderneming aangaan om sy

werknemers te behou. Tipiese werknemersuitgawes sluit lone en salarisse in. Die

reisuitgawes van direkteure sal ook hierby ingesluit word.

(Aangepas vanuit: W. Pirraglia, 2011. http://www.ehow.com/list_6331610_accounting-

basics_-types-expense-accounts.html)

Dit is belangrik om te onthou dat die Inkomstestaat die inkomstes, uitgawes, winste en

verliese toon. Die Inkomstestaat wys nie kontantontvangste of kontantbetalings nie; dit word

in die onderneming se Kontantvloeistaat aangeteken.

3.5.3 Opgelope uitgawes

Opgelope uitgawes is nie ŉ fisiese transaksie wat plaasgevind het nie, met ander woorde,

hierdie tipe uitgawe kom nie voor in die Algemene Grootboek van die onderneming nie en

sal dus ook nie in die finansiële state voorkom nie, behalwe as dit deur middel van ŉ

joernaalinskrywing ingebring word.

Die onderstaande is ŉ voorbeeld van ŉ opgelope uitgawe:

Voorbeeld 3.1

ŉ Maatskappy het R200 000 geleen op 1 Desember 20x11 om verbeteringe aan die

bestaande kantoorgebou aan te bring. Die ooreenkoms vereis dat die R200 000

terugbetaal word teen einde Februarie 20x12, tesame met R6 000 rente vir die drie

maande vanaf Desember tot Februarie.

Die leningsbedrag, tesame met die rente is eers teen die einde van Februarie verskuldig.

Alhoewel die leningsbedrag tesame met die rente eers aan die einde van Februarie

verskuldig is, is dit nodig om maandeliks voorsiening te maak vir die rente.

Sonder ŉ joernaalinskrywing om voorsiening te maak vir die opgelope rente-uitgawe vir

die maand van Desember, sal die finansiële state vir die maand van Desember nie die

R2 000 rente-uitgawe toon nie, en dus nie ŉ redelike weergawe wees van die

maatskappy se finansiële sake nie.

Indien die finansiële state van die maatskappy volgens die toevallingsgrondslag opgestel

word, sal die maatskappy deur middel van ŉ joernaalinskrywing voorsiening moet maak

vir die rente uitgawe vir die maand van Desember. Presies dieselfde geld vir die maand

van Januarie.

Die R6 000 rente-uitgawe word dus opgedeel vir die drie maande, Desember, Januarie



en Februarie. Omdat die rente-uitgawe eers betaalbaar is aan die einde van Februarie, is

dit nodig om elke maand, vanaf Desember tot einde Februarie ŉ voorsiening in die boeke

aan te bring vir rente ten bedrae van R2 000. Sodoende sal daar aan die einde van

Februarie ŉ opgelope uitgawe van R6 000 wees wat dan ook in dieselfde periode betaal

sal word.

Die joernaalinskrywing sal soos volg lyk:

Dt Kt

Rente uitgawe (Inkomstestaatitem) R2000

Rente betaalbaar (Balansstaatitem) R2000


3.5.4 Vooruitbetaalde uitgawes

Aan die einde van die rekeningkundige periode moet daar aansuiweringsjoernale opgestel

word om die gedeelte van die vooruitbetaalde uitgawe te erken wat ŉ werklike uitgawe

geword het as gevolg van gebruik of deur die loop van tyd.

Die onderstaande voorbeeld dui aan hoe die inskrywing in die boeke van ŉ maatskappy sal

lyk in geval van ŉ vooruitbetaalde uitgawe.

Voorbeeld 3.2

Bestudeer die volgende voorbeeld.

ŉ Kliënt betaal R1800 vir motorversekering (R300 versekering per maand) wat dekking vir

ses maande voorsien – dus ŉ vooruitbetaalde uitgawe. Die transaksie word te boek

gestel deur die vooruitbetaalde uitgawerekening (baterekening) te debiteer, en die

kontant/bankrekening (baterekening) te krediteer. Na die verloop van een maand word ŉ

aansuiweringsjoernaal geskryf. Die uitgawerekening in die Inkomstestaat word met R300

gedebiteer, terwyl die vooruitbetaalde uitgawerekening met R300 gekrediteer word.

Die joernaalinskrywing word in die General Journal hieronder geïllustreer. Die

Algemene Grootboekrekeninge sal soos hieronder lyk, nadat die joernaalinskrywing

gereflekteer word. Die grootboekrekeninge van toepassing, is die versekeringsuitgawe

(Inkomstestaatrekening – R550) en die vooruitbetaalde uitgawerekening

(Balansstaatrekening – R145). Let daarop dat die vooruitbetaalde uitgawerekening ŉ

saldo van R1500 toon. Aan die einde van die ses maande sal die rekening ŉ saldo van

NUL wees.



(Bron: Cliffsnotes, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-

Expenses.topicArticleId-21081,articleId-21020.html)

Voorbeeld 3.3

ABC Bpk. betaal Altyd Groen Bpk. ŉ bedrag van R100 per maand vir die onderhoud van

die tuine by hulle kantore. Op 1 Junie besluit die finansiële bestuurder van ABC Bpk. om

ŉ bedrag van R300 te betaal aan Altyd Groen Bpk., wat dan die tuindienste sal dek vir die

volgende drie maande, dus vir Junie, Julie en Augustus.

Die joernaalinskrywing in die boeke van ABC Bpk. sal dus soos volg lyk:



Die Prepaid Mowing is dan die vooruitbetaalde uitgawe. Let op die T-rekeninge wat die

vordering in die vooruitbetaalde uitgawerekening toon. Vir elke maand, word die R100

geskuif na die uitgawerekening in die Inkomstestaat.

Kyk na die onderstaande, praktiese illustrasie van die teboekstelling van die transaksie.

Let daarop dat die vooruitbetaalde uitgawerekening in die Balansstaat, NUL is aan die

einde van Augustus – die laaste R100 is uitgeskuif na die Inkomstestaat na die uitgawe

rekening.



(Bron: Principlesofaccounting.com, 2011.

http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm)

LET WEL: Dit is belangrik om op die volgende te let:

• Vooruitbetaalde uitgawerekening = Bate rekening in die Balansstaat

• Opgelope inkomsterekening = Bate rekening in die Balansstaat

• Opgelope uitgawerekening = Laste rekening in die Balansstaat

• Vooruit-ontvange inkomsterekening = Laste rekening in die Balansstaat

3.6 Die erkenning van uitgawes

3.6.1 Wat word bedoel met die erkenning van uitgawes?

Volgens die Algemene, Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) word uitgawes erken

wanneer dit aangegaan word, en nie wanneer betaling gemaak word nie. Met ander woorde

die erkenning van uitgawes beteken die insluiting daarvan in die finansiële state.

Uitgawes word in die finansiële state van ŉ maatskappy erken, indien:



• dit waarskynlik is dat die verbruik van, of die verlies aan toekomstige, ekonomiese

voordele wat sal lei tot ŉ vermindering in bates, of ŉ toename in laste, sal plaasvind;

en

• dit waarskynlik is dat die verbruik van, of die verlies aan toekomstige, ekonomiese

voordele betroubaar gemeet kan word.

Uitgawes is dus die verbruik van, of die verlies aan toekomstige ekonomiese voordele in die

vorm van die vermindering in bates, of die toename in laste van ŉ maatskappy, uitgesluit die

toedeling van winste aan eienaars gedurende ŉ spesifieke finansiële periode.

Uitgawes word nie noodwendig erken wanneer die uitgawe betaal word nie, dit kan ook

erken word in die state sodra die transaksie plaasgevind het, al is die uitgawe nog nie op

daardie tydstip betaal nie.

3.6.2 Wanneer en hoe word uitgawes erken?

Uitgawes kan hoofsaaklik op een van twee wyses erken word naamlik:

• Kontantbasis

• Toevallingsgrondslag

Die uitgawes van ŉ onderneming word in die finansiële rekords aangeteken ooreenkomstig

die metode/rekeningkundige beginsels wat deur die onderneming verkies word.

� Kontantbasis

Die toepassing van die kontantbasismetode is eenvoudiger as die toevallingsgrondslag, en

is heeltemal voldoende vir klein sakeondernemings wat hoofsaaklik kontanttransaksies

aangaan. Die onderliggende beginsel aan die kontantbasismetode is dat uitgawes erken en

te boek gestel word wanneer kontant betaal word en nie wanneer die transaksie plaasvind

nie.

� Toevallingsgrondslag

Met die toevallingsgrondslag word uitgawes in dieselfde rekeningkundige periode te boek

gestel en erken as die periode waarin die verwante inkomste erken is.

3.6.3 Tydsverskille in die erkenning van inkomstes en uitgawes

Daar ontstaan tydsverskille tussen die toevallingsgrondslag en die kontantbasis in die

erkenning van inkomstes en uitgawes. Hierdie tydsverskille is soos volg:



• Vooruit-ontvange inkomstes: Vooruit-ontvange inkomstes is gelde wat reeds

ontvang is vir goedere en dienste wat nog gelewer moet word. Vooruit-ontvange

inkomstes word geklassifiseer as ŉ las.

• Opgelope inkomstes: Opgelope inkomstes is inkomste wat in die huidige

rekeningkundige periode verdien word, maar eers op ŉ latere stadium ontvang sal

word. Opgelope inkomste word geklassifiseer as ŉ bate.

• Vooruitbetaalde uitgawes: Vooruitbetaalde uitgawes is gelde wat reeds betaal is vir

goedere en dienste wat nog gelewer moet word. Vooruitbetaalde uitgawes word

geklassifiseer as ŉ bate.

• Opgelope uitgawes: Opgelope uitgawes is gelde wat nog betaal moet word vir

goedere en dienste wat reeds gelewer is. Opgelope uitgawes word geklassifiseer as

ŉ las.

(Aangepas vanuit: Accounting Study Guide, 2011. http://accountinginfo.com/study/accrual-

101.htm)

3.6.4 Die verskil tussen die kontantbasis en die toevallingsgrondslag

KONTANTBASIS TOEVALLINGSGRONDSLAG

Inkomste word erken en te boek gestel

wanneer dit ontvang word. Dit kan wees

voor of nadat die inkomste verdien is.

Inkomste word erken en te boek gestel

wanneer die inkomste verdien is en nie

wanneer die kontant ontvang word nie.

Uitgawes word erken en te boek gestel

wanneer dit betaal word. Dit kan wees voor

of nadat die uitgawe aangegaan is.

Uitgawes word erken en te boek gestel

wanneer die uitgawe aangegaan is en nie

wanneer die uitgawe betaal word nie.

Die finansiële state reflekteer inkomstes en

uitgawes, volgens wanneer kontant ontvang

of betaal is, en nie wanneer die transaksie

plaasgevind het nie.

Die finansiële state reflekteer inkomstes en

uitgawes, volgens wanneer die transaksie

aangegaan is en nie wanneer kontant

ontvang of betaal is nie.

Geen debiteure word te boek gestel nie. ŉ Handelsdebiteur word geskep waar geen

betaling ontvang is op die datum van die

verkoopstransaksie nie.

Geen krediteure word te boek gestel nie. ŉ Handelskrediteur word geskep waar geen

betaling gemaak word op die datum van die



aankope nie.

Gedeeltelike betalings van fakture kan nie

van rekord gehou word nie.

Inkomstes en uitgawes word ten volle erken

en te boek gestel, al vind gedeeltelike

betalings oor ŉ bepaalde periode plaas.

Die kontantbasis is vinnig en maklik om in ŉ sakeonderneming te implementeer. Dit word

egter ŉ probleem as die sakeonderneming verkope op krediet wil doen. Die kontantbasis

maak net voorsiening vir kontanttransaksies.

Elkeen van hierdie metodes het voor- en nadele. Om hierdie rede kombineer sommige

sakeondernemings hierdie twee metodes ten einde saketransaksies volledig en akkuraat te

boek te stel. Dit is nie altyd moontlik om ŉ stelsel te implementeer wat net op die

kontantbasis of die toevallingsgrondslag gebaseer is nie.

(Aangepas vanuit: S. Snyder, 2008. http://office.microsoft.com/en-us/accounting-

help/understanding-cash-and-accrual-basis-accounting-HA010164612.aspx)

3.7 Die magtiging van uitgawes

Die magtigingsproses vir die uitbetaling van uitgawes verskil van onderneming tot

onderneming. Daar is nie spesifieke reëls en regulasies wat hier geld nie. Elke

onderneming stel prosedures vas wat die beste aan die behoeftes van die onderneming

voldoen.

Die onderstaande gevallestudie is ŉ uittreksel uit die magtigingsbeleid van ŉ oorsese

universiteit – die Universiteit van Bristol – ten opsigte van die goedkeuring en uitbetaling van

uitgawes en eise wat mag voorkom.

Gevallestudie 3.1

1. Basic regulations

Contents

1.1 Accounting and authorising expenses

The University will reimburse reasonable travelling and subsistence expenses incurred by

staff in accordance with these regulations.

Where possible, staff should ensure that travel, accommodation and conference fee

expenditure is billed directly to the University rather than claimed on expenses.



Advantage should be taken of any discounts or other arrangements negotiated by the

University Purchasing Office.

It is a good practice to obtain a receipt for all expenses. For reimbursement, any item in

excess of £5 incurred in the UK, must be supported by a voucher or receipt (£10 if

incurred outside the UK). Please note that credit card vouchers and copies of credit card

statements are NOT valid receipts for these purposes.

Any travel or other activity which gives rise to an expense claim must not be undertaken

without the prior approval of the budget holder. All expense forms must be signed by the

claimant and authorised for payment by the budget holder or authorised manager.

In cases where the expenses are incurred by the budget holder, the authorisation should

be at the next level up in the budgetary hierarchy.

The budget holder may delegate authority for authorisation of expenses to senior

members of staff who have management responsibility. However such ‘authorised

managers’ may only authorise expense claims for more junior members of staff, and their

own expense claims must be authorised by a more senior ‘authorised manager’.

No one may authorise his or her own expense claim.

1.2 Expenditure which will normally be reimbursed

• Staff travel and subsistence while performing the duties of the post.

• Staff accommodation when travelling away from home in the performance of the

duties of the post.

• Other necessary expenditure incurred by the member of staff in the furtherance of

his or her duties.

• Reasonable expenditure incurred entertaining persons visiting the University.

1.3 Expenditure which will not be reimbursed

• Personal expenditure

• Subscriptions to professional bodies

• Travel between home and work

• Traffic fines (for example, speeding and parking fines)

• Unreasonable travel and subsistence costs

• Unreceipted expenditure over £5 incurred in the UK (£10 if incurred outside the



UK)

• Expenses not authorised by the budget holder or appropriate ‘authorised

manager’

• Cost of annual travel insurance policies

• Cost of hiring a dinner jacket or ball gown for formal functions

• Cost of caring for animals such as kennel or cattery fees

• Non University mobile phones

• Any items of clothing purchased as uniform not clearly bearing the University logo

• Young Persons Railcards

• Cost of care for dependants

1.4 Receipts and vouchers

Receipts and Vouchers should be submitted for all itemised expenditure in excess of £5 if

incurred in the UK (£10 if incurred outside the UK).

Credit card receipts and copies of credit card statements are NOT valid receipts for these

purposes.

1.5 Small items

Items under £5 if incurred in the UK (£10 if incurred outside the UK) must be clearly listed

and described on the claim form. Receipts are not required.

1.6 Subsistence allowances

The University does not have a fixed daily subsistence rate.Claims for subsistence should

be on the basis of actual costs incurred.

Managers authorising expense claims should satisfy themselves that the claims for

subsistence are reasonable.

Please note that where a fixed daily rate as opposed to actual expenditure is claimed

because the funding provider (e.g. Royal Society, British Council etc) allows and has

agreed to provide such expenditure, the University will still deduct Income Tax and

National Insurance as it has no authority to do otherwise. The maximum amounts of

incidental overnight expenses set by the HM Revenue & Customs are:

• £5 per night for overnight stays anywhere within the UK, and

• £10 per night for overnight stays outside the UK.



1.7 Reasonableness

The Finance Office may pursue any claim that appears to be excessive.

1.8 Seniority

All expense claims must be authorised by a member of staff who is the budget holder or

authorised manager. Normally, the person authorising the claim will also be in a more

senior position, eg a Head of Department’s expenses should be authorised by the Dean,

etc.

No member of staff should authorise his or her own expenses.

1.9 Delegation

Budget holders or authorised managers must not delegate powers to authorise to more

junior members of staff. Non-budget holding staff should only be given powers of

authorisation where there are clear line management responsibilities for a particular area.

Where there is delegation, departmental staff should be made thoroughly aware of who

may sign expense claims and for whom. The Finance Office maintains a list of authorised

signatories. Any changes should be notified promptly.

1.10 Verification by Finance Office

All expense claims and advances will be payable subject to verification by the Finance

Office. Where claims appear unreasonable or are not correctly authorised or completed,

they will be returned unpaid.

Checking by Finance Office staff does not remove the responsibility on the authorising

signatory for ensuring that the claim is in accordance with these regulations.

(Bron: University of BRISTOL, 2011.

http://www.bris.ac.uk/finance/regs/regsindex/annexd/annexd4-03.html)

Opdrag:

1. Waarom, dink jy, is dit nodig dat verskillende persone die uitbetaling en goedkeuring

van ŉ uitgawe behartig? Waarom kan ŉ werknemer nie sommer self sy eie eis

goedkeur en self uitbetaal nie?

2. Die subsistence allowance (bestaanstoelaag) van die Universiteit van Bristol verskil

van dié van die Suid Afrikaanse Inkomste Diens (SAID). Stel vas wat die

bestaanstoelaag is wat deur die SAID goedgekeur word.

3. Volgens hierdie uittreksel sal die universiteit eise uitbetaal wat redelik voorkom.



Wanneer is ŉ uitgawe redelik? Hoe kan daar vasgestel word of ŉ uitgawe redelik is en

wanneer ŉ uitgawe nie redelik is nie.

3.8 Samevatting

Uitgawes is die gelde wat spandeer word in ŉ onderneming om die goedere te produseer of

te verkoop en om dienste te lewer, wat nodig is om winste te genereer. Indien ŉ organisasie

ŉ wins genereer, sal sommige van die uitgawes wat aangegaan is om hierdie winste te

genereer, aftrekbaar wees vir belastingdoeleindes.

Alhoewel alle uitgawes kostes is, is alle kostes nie uitgawes nie. Dit beteken doodeenvoudig

dat sommige kostes kapitaal van aard is, en gekapitaliseer moet word na die Balansstaat

toe, in plaas daarvan om die kostes as ŉ uitgawe te toon in die Inkomstestaat.

In die optrek van die finansiële state van ŉ onderneming kan die verskillende tipes uitgawes

opgedeel word in vier hoofkategorieë, naamlik koste van verkope, bedryfsuitgawes, nie-

bedryfsuitgawes en werknemersuitgawes.

Die erkenning van uitgawes in die finansiële state beteken die insluiting van uitgawes in die

finansiële state. Daar is sekere voorwaardes en bepalings wat nagekom moet alvorens ŉ

uitgawe in die finansiële state erken kan word. Die beginsels en bepalings word uiteengesit

in die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en die Internasionale

Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS).

Sakeondernemings maak gebruik van die kontantbasis en die toevallingsgrondslag in die

erkenning van inkomstes en uitgawes in die finansiële state. Die kontantbasis bepaal dat

uitgawes te boek gestel en erken moet word in die finansiële state sodra kontant betaal word

en nie wanneer die transaksie plaasgevind het nie. Die toevallingsgrondslag bepaal dat

uitgawes te boek gestel en erken moet word in die finansiële state sodra die transaksie

plaasgevind het, en nie wanneer kontant betaal word nie.

(Bron: http://www.123rf.com/photo_5621521_the-word-bills-made-up-of-words-describing-

different-types-of-expenses-one-might-have-to-pay-on-a-mo.html)



3.9 Selfevaluering

Aktiwiteit 4

Wouter Basson is ŉ plaasboer in die Mpumalanga omgewing. Om sy maandelikse

inkomste aan te vul, het hy ŉ winkel in die dorp oopgemaak wat vars plaasprodukte, soos

melk, groente en vrugte verkoop. Hy vind dit moeilik om ŉ ogie oor die bedrywighede op

die plaas te hou en ook die winkel op die dorp te bedryf. Hierdie is die eerste maand

waarin Wouter begin handeldryf het. Aan die einde van die eerste maand het die

volgende transaksies plaasgevind. Hy roep jou hulp in om hierdie transaksies te boek te

stel.

Joernaliseer die volgende transaksies:

Feb. 03 Wouter leen kapitaal van R15,000 by die bank om die onderneming aan die

gang te kry.

05 Bykomende goedere word aangekoop vir R6,000

07 Verpakkingsmateriaal word op krediet aangekoop by Green (Pty) Ltd, R3

000.

10 Wouter het vir hom ŉ klein kantoortjie by die winkel ingerig.

Kantoortoerusting word aangekoop, R 2,400.

11 Vars groente en vrugte word verkoop, R3,900

15 Solm benodig dringend kaas en melk, maar het nie kontant by hom gehad

nie. Wouter besluit om die goedere op krediet aan hom te lewer, R2,250.

20 Miriam is die verkoopsdame wat Wouter aangestel het om die winkel

daagliks te bestuur. Hy betaal haar ŉ salaris van R960.

25 Omdat Miriam ŉ klein salaris verdien, besluit Wouter om aan haar kommissie

te betaal op die verkope wat in elke maand plaasgevind het, R75.

26 Goedere is terug ontvang. Die kliënt was nie tevrede nie en het gekla dat die

vrugte sleg was, R600.

28 Solm betaal R1,500 terug om ŉ gedeelte van sy skuld te delg.

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011.

http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal)



Notas



StudieStudieStudieStudie----eenheid 4eenheid 4eenheid 4eenheid 4: : : : Finansiële verslagdoeningFinansiële verslagdoeningFinansiële verslagdoeningFinansiële verslagdoening


Kennis en begrip



• Die interne finansiële verslagdoening van ŉ onderneming

• Eksterne finansiële verslagdoening van ŉ onderneming

• Die openbaarmaking van finansiële inligting

• Verslagdoenende entiteit

• Verslagdoening oor die finansiële posisie van die onderneming

• Die ontleding van basiese finansiële verslae

• Finansiële verhoudings

Vaardighede


• Die onderneming se interne finansiële verslagdoeningsvereistes ontleed.

• Te onderskei tussen die onderneming se eksterne finansiële

verslagdoeningsvereistes.

• Die finansiële inligting wat nie openbaar gemaak mag word nie, te identifiseer en te

ontleed.

• Verslag te doen oor die basiese finansiële posisie van die onderneming.

• Die onderneming se basiese finansiële verslae te ontleed.


• Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm

• eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosed-

financial-statements.html



• eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accounting-

reports.html

• International Accounting Standards Board, 2010.

http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-9715-

79715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf

• Tracy. JA, 2011. http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-

reporting.html




Bedryfskapitaal-

verhouding

Die bedryfskapitaalverhouding word hoofsaaklik gebruik om vas te

stel of ŉ maatskappy daartoe in staat is om sy korttermynverpligtinge

na te kom, met ander woorde om die likiditeit van ŉ maatskappy vas

te stel.

Die bedryfskapitaalverhouding dui die verhouding aan tussen die

bedryfsbates en bedryfslaste van die maatskappy.

(Accounting for management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

Bedryfswins-

verhouding

Die bedryfswinsverhouding meet die koste van bedrywighede vir

elke rand van verkope wat plaasvind. Die komponente nodig om die

bedryfswinsverhouding te bereken is koste van verkope,

bedryfsuitgawes en netto verkope. Hierdie verhouding word

uitgedruk as persentasie.


http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm)

Bestuurs-

rekeningkunde

Bestuursrekeningkunde kan gedefinieer word as die voorbereiding

van bestuursverslae en rekeninge wat akkurate en tydige finansiële

en statistiese inligting bevat, wat deur die bestuur van ŉ maatskappy

benodig word om daaglikse en korttermynbesluite te neem.


http://www.businessdictionary.com/definition/management-

accounting.html)



Brutowins

persentasie

verhouding

Die brutowins persentasie verhouding dui op die verhouding tussen

bruto wins en netto verkope, uitgedruk as ŉ persentasie.



Dividende

opbrengs

verhouding

Die dividende opbrengs verhouding dui op die verhouding tussen die

dividende per aandeel en die markpryse van hierdie aandele.



Finansiële posisie Die finansiële posisie van ŉ maatskappy dui op die verhouding

tussen die maatskappy se bates, laste en ekwiteit (eienaarsbelang)

vir ŉ spesifieke finansiële periode.


Finansiële

verslagdoening

Finansiële verslagdoening behels die voorstelling van die finansiële

inligting van ŉ maatskappy – die maatskappy se finansiële posisie,

die sakebedrywighede van die maatskappy, asook die invloei en

uitvloei van fondse vir ŉ spesifieke rekeningkundige periode.

(allBusiness, 2011. http://www.allbusiness.com/glossaries/financial-

reporting/4951111-1.html)

Horisontale

ontleding

Horisontale ontleding van finansiële state is die vergelyking tussen

die finansiële data van twee of meer jare. Die verskille tussen die

verskillende jare kan uitgedruk word in geldeenheid of in

persentasie. Horisontale ontleding kan ook gedoen word deur middel

van tendensanalise.

Tendensanalise

Tendensanalise van finansiële state is die vergelyking tussen die

finansiële data van verskeie jare. Die verskille word uitgedruk as ŉ

persentasie van die basisjaar. Die basisjaar is gelykstaande aan

100%, terwyl die ander jare uitgedruk word as ŉ persentasie van die

basisjaar, met ander woorde ŉ persentasie uit 100%.

Die basisjaar word gewoonlik deur die bestuur van ŉ maatskappy

bepaal, en is gewoonlik ŉ jaar waarin die maatskappy finansieel

goed gevaar het.



(Accounting for Management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm)

Netto waarde

verhouding

Die opbrengs op aandeelhouersbelang dui die verhouding aan

tussen die maatskappy se netto wins (na rentes en belasting) en

aandeelhouersbelang. Die opbrengs op aandeelhouersbelang

verhouding dui op die winsgewendheid van die maatskappy vanuit

die aandeelhouers se oogpunt. Die aspekte betrokke by die

berekening van die opbrengs op aandeelhouersbelang is netto wins

en aandeelhouersbelang.



Netto wins

verhouding

Die netto wins verhouding dui op die verhouding tussen die netto

wins (na belasting) en netto verkope. Dit word uitgedruk as ŉ

persentasie.



Onkoste-

verhouding

Die onkosteverhouding dui op die verhouding tussen die verskeie

tipes uitgawes van ŉ maatskappy tot die netto verkope. Die

verhouding kan gebruik word om, byvoorbeeld, die verhouding van

administratiewe uitgawes tot verkope te bereken.



Ontleding en

vertolking van

finansiële state

Die ontleding van finansiële state word gedefinieer as die proses

waardeur finansiële sterkpunte en swakpunte geïdentifiseer word,

deur ŉ duidelike verhouding te bepaal tussen die items in die

Balansstaat en die Inkomstestaat van ŉ maatskappy. Hierdie

verhoudings word bereken deur gebruik te maak van finansiële

verhoudings. Die proses is bekend as ontleding en vertolking.



Redelike

weergawe

Redelike weergawe is die getroue weergawe van die uitwerking (of

gevolge) van transaksies, gebeure en omstandighede in ŉ

onderneming. Die wyse waarop hierdie transaksies, gebeure en



omstandighede weergegee moet word, word uiteengesit in die

raamwerk van die Internasionale Finansiële



Verslagdoenende

entiteit

ŉ Verslagdoenende entiteit is ŉ omskrewe gebied van ekonomiese

aktiwiteite, waarvan die finansiële inligting die potensiaal het om

nuttig te wees vir die bestaande en toekomstige aandeelhouers,

leners en ander krediteure wat die inligting benodig vir

besluitnemingsdoeleindes, byvoorbeeld of daar in ŉ sekere

maatskappy belê moet word, en of die kapitaal van die maatskappy

doeltreffend en effektief aangewend word.

(International Accounting Standards Board, 2010.


79715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf)

Vertikale

ontleding

Vertikale ontleding is die proses waardeur Algemene Grootte State

voorberei en aangebied word.

Algemene Grootte state (common size statements)

Algemene Grootte state is finansiële state wat die items wat daarin

verskyn uitdruk in rand sowel as in persentasie. Elke item word

uitgedruk as ŉ persentasie van die totale bedrag waarvan die item

deel uitmaak. Daar kan op sleutelveranderinge en tendense gefokus

word deur gebruik te maak van Algemene Grootte State

Common size statements are particularly useful when comparing

data from different companies (Accounting for Management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm

).

Vuurproef-

verhouding

Die vuurproefverhouding word gebruik om vas te stel of die

maatskappy daartoe in staat is om sy verpligtinge onmiddellik te

vereffen, met ander woorde die vuurproefverhouding is ook ŉ

verhouding wat gebruik word om die likiditeit van ŉ maatskappy vas

te stel.

(Accounting for management,

2011.http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)



4.4 Inleiding

Finansiële verslae is die dokumentasie en rekords wat gebruik word om vas te stel hoeveel

geld ŉ maatskappy vir ŉ bepaalde finansiële periode gemaak het of nie gemaak het nie. Die

hoofdoelwit van finansiële verslagdoening is om inligting te verskaf aan kredietverskaffers,

aandeelhouers en belanghebbende partye van die maatskappy, sodat daar ingeligte

ekonomiese besluite geneem kan word. Die aandeelhouers van ŉ maatskappy het ŉ reg om

te weet hoeveel en waarop die kapitaal spandeer word, omdat dit hulle geld is wat in die

maatskappy belê is.

(Bron: J.A.Tracy, 2011.http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-

reporting.html)

Die finansiële verslae behoort die volgende basiese finansiële vrae te beantwoord:

Figuur 4.1: Finansiële vrae


Finansiële Rekeningkunde voorsien jaarverslae wat hoofsaaklik gebruik word deur eksterne

belanghebbende partye, terwyl Bestuursrekeningkunde op ŉ weeklikse of maandelikse basis

verslae genereer, wat gebruik word deur die interne departemente van die maatskappy

(byvoorbeeld bestuur en hoofuitvoerende beamptes).

Die bestuur van ŉ onderneming is verantwoordelik vir beplanning, organisering van

hulpbronne en die bestuur van die onderneming se sakebedrywighede. Om dit

doeltreffende te kan doen, het hulle inligting nodig. Bestuursrekeningkunde voorsien hierdie

inligting.



Die hoofverskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde lê in die

gebruikers van hierdie inligting – die gebruikers van Finansiële Rekeningkunde is

hoofsaaklik ekstern, terwyl die gebruikers van Bestuursrekeningkunde intern is.

Vir die inligting in finansiële state om ŉ waardevolle bydrae te kan maak, is dit belangrik dat

die state ontleed en interpreteer kan word deur die gebruikers daarvan. Dit is dus belangrik

om ŉ onderskeid te kan tref tussen interne en eksterne verslagdoening, aangesien die

inligtingsbehoeftes heelwat van mekaar verskil.

Alvorens na die onderskeid tussen interne en eksterne finansiële verslagdoening gekyk

gaan word, is dit nodig om te verstaan wat ŉ verslagdoenende entiteit is.

4.5 Die verslagdoenende entiteit

ŉ Verslagdoenende entiteit is ŉ omskrewe gebied van ekonomiese aktiwiteite, waarvan die

finansiële inligting die potensiaal het om nuttig te wees vir die bestaande en toekomstige

aandeelhouers, leners en ander krediteure wat die inligting benodig vir

besluitnemingsdoeleindes, byvoorbeeld of daar in ŉ sekere maatskappy belê moet word, en

of die kapitaal van die maatskappy doeltreffend en effektief aangewend word.

ŉ Verslagdoenende entiteit het drie eienskappe:

• Die ekonomiese aktiwiteite van ŉ verslagdoenende entiteit word uitgevoer, is reeds

uitgevoer of sal nog uitgevoer word.

• Die ekonomiese aktiwiteite kan objektief onderskei word van die aktiwiteite van ander

entiteite, asook die ekonomiese omgewing waarin die entiteit bestaan.

• Die finansiële inligting van ŉ verslagdoenende entiteit het die potensiaal om nuttig te

wees vir die gebruikers van hierdie inligting, byvoorbeeld of dit raadsaam sou wees

om in ŉ betrokke maatskappy te belê en of die bestuur en uitvoerende raad van die

maatskappy die kapitaal doeltreffend en effektief aangewend (bestee) het.

Die hoofdoelwit van finansiële verslagdoening is dan om finansiële inligting oor die

verslagdoenende entiteit te verskaf, wat nuttig sal wees wanneer daar besluite geneem moet

word ten opsigte van die verskaffing van hulpbronne (kapitaal) aan die entiteit (eksterne

finansiële verslagdoening), asook om vas te stel hoe effektief en doeltreffend hierdie

hulpbronne aangewend is (interne finansiële verslagdoening).

(International Accounting Standards Board,

2010.http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-9715-

79715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf)



4.6 Interne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming

Wanneer daar intern verslag gedoen word ten opsigte van die gebeure in elk van die

onderskeie departemente van ŉ maatskappy, is daar bepaalde metodes en tegnieke wat

gevolg moet word ten opsigte van die optrek en interpretasie van die bestuursverslae, en op

grond waarvan die bestuursbesluite geneem word. Hierdie metodes en tegnieke word

verkry uit Bestuursrekeningkunde.

4.6.1 Bestuursrekeningkunde

Finansiële Rekeningkunde voorsien jaarverslae wat hoofsaaklik gebruik word deur eksterne

belanghebbende partye, terwyl Bestuursrekeningkunde verslae genereer op ŉ weeklikse of

maandelikse basis en wat gebruik word deur die interne departemente van ŉ maatskappy,

soos die bestuur en hoofuitvoerende beamptes.

Hierdie verslae sal tipies inligting bevat wat die bedrag beskikbaar in kontant, die totale

verkope vir ŉ spesifieke week of maand, handelsdebiteure, ens. aandui. Hierdie verslae

mag ook finansiële verhoudings insluit, wat die afwykings tussen verskillende maande in ag

neem, asook moontlike redes verskaf vir hierdie afwykings.

� Waarvoor word Bestuursrekeningkunde gebruik?

Wat is die nut van Bestuursrekeningkunde in sakeondernemings? Elke sakeonderneming

het bestuurders wat verantwoordelik is vir beplanning, organisering van hulpbronne, die

bestuur van personeel, asook die bestuur van die onderneming se sakebedrywighede.

Die bestuursfunksies in ŉ sakeonderneming bestaan hoofsaaklik kan in die volgende

kategorieë opgedeel word:

• Beplanning

Die bestuur van ŉ onderneming is grootliks daarop gefokus om die doelwitte van die

onderneming te bereik. Daarvoor is ŉ plan van aksie nodig. Verskillende

alternatiewe word oorweeg en die alternatief moet dan gekies word wat die beste

gaan bydra tot doelwitbereiking in die onderneming.

Die beplanning van ŉ maatskappy word grootliks verteenwoordig in begrotings.

Begrotings word normaalweg op ŉ jaarlikse basis voorberei en verteenwoordig die

bestuur se planne in spesifieke kwantitatiewe terme.

• Leiding en motivering

Buiten die bestuur se verantwoordelikheid om te beplan vir die toekoms, moet die

bestuur die daaglikse aktiwiteite van die maatskappy ook oorsien en sorg dat



sakebedrywighede glad verloop. Om dit te bewerkstellig moet die bestuur oor die

vermoë beskik om mense te motiveer en doeltreffend te lei.

Die bestuur delegeer take na werknemers en moet seker maak dat hierdie take

betyds en akkuraat uitgevoer word. Daaglikse verslae ten opsigte van die verkope

word dikwels gebruik om besluite te maak ten opsigte van die dag tot dag aktiwiteite

van die onderneming.

• Beheer

Die beheerfunksie behels dat die bestuur van ŉ maatskappy moet seker maak dat

die groter plan uitgevoer word. Om dit te kan doen, moet die werknemers

voortdurend terugvoer gee ten opsigte van die vordering van werk, of die redes

waarom sekere sperdatums nie behaal is nie. ŉ Tipiese verslag wat deur die bestuur

hiervoor gebruik word, staan bekend as ŉ vorderingsverslag. ŉ Vorderingsverslag

sal uitwys as sakebedrywighede nie na wense vorder nie, asook waar meer aandag

gegee moet word aan sekere aspekte van ŉ projek.

(Accounting for Management,

2011.http://www.accountingformanagement.com/need_for_managerial_accounting_i.htm)

� Tipes bestuursverslae

Daar is bepaalde bestuursverslae wat op ŉ gereelde basis deur die bestuur benodig word:

• Kosteverslae

• Begrotings

• Vorderingsverslae

• Ander verslae

Figuur 4.2: Tipes bestuursverslae




Die verslae word kortliks bespreek:

• Kosteverslae

Bestuursrekeningkunde bereken die kostes van goedere wat geproduseer word.

Hierdie berekening word gedoen deur die kostes van roumateriaal, arbeid, ens. in ag

te neem en op te som in kosteverslae. Hierdie verslae stel die bestuur in staat om

die kosprys van goedere te vergelyk met die verkooppryse van goedere. Hierdeur

kan die bestuur winsmarges beplan en beheer.

• Begrotings

ŉ Belangrike funksie van Bestuursrekeningkunde is die voorbereiding van

begrotings. Begrotings word voorberei deur gebruik te maak van vorige jare se

begrotings en dit aan te pas, gebaseer op toekomstige projeksies.

Begrotings lys die bronne van inkomstes en uitgawes. Maatskappye poog ten alle tye

om in hul doelwitbereiking binne die begroting te bly en om deur goeie beplanning

verkope te verhoog en uitgawes te verminder.

• Vorderingsverslae

Bestuursrekenmeesters maak gebruik van begrotings om werklike uitgawes en

inkomstes te vergelyk met begrote syfers. Die verskille wat bereken word, word

ontleed sodra nuwe begrotings opgetrek word, en alle inligting ten opsigte van

hierdie bedrae word gelys in die vorderingsverslag. Vorderingsverslae word

gewoonlik jaarliks opgestel, alhoewel hierdie verslae ook op ŉ maandelikse,

kwartaallikse of selfs weeklikse basis opgestel kan word.

Hierdie verslae help die bestuur van die onderneming om te beplan vir toekomstige

aanvraag en produksie, asook om voorsiening te maak vir die styging in

produksiekostes.

• Ander verslae

Ander tipe bestuursverslae word ook op ŉ gereelde basis deur bestuur voorberei en

gebruik, byvoorbeeld verslae wat handel oor bestellings wat geplaas is en bestellings

wat ontvang is.

(eHow.com, 2011.http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accounting-

reports.html)

Die onderstaande is ŉ kort uittreksel uit die jaarverslag van General Electric Capital Services

Inc. vir die 2007-finansiële jaar.



Voorbeeld 4.1

Management’s Annual Report on Internal Control Over Financial Reporting

Management is responsible for establishing and maintaining adequate internal control

over financial reporting for the Company. With our participation, an evaluation of the

effectiveness of our internal control over financial reporting was conducted as of

December 31, 2007, based on the framework and criteria established in Internal Control

— Integrated Framework issued by the Committee of Sponsoring Organizations of the

Treadway Commission.

Based on this evaluation, our management has concluded that our internal control over

financial reporting was effective as of December 31, 2007.

Our independent registered public accounting firm has issued an audit report on our

internal control over financial reporting.

JEFFREY R. IMMELT

Chairman of the Board and Chief Executive Officer

February 20, 2008

KEITH S. SHERIN

Vice Chairman and Chief Financial Officer

Management’s discussion and analysis

Our consolidated financial statements combine the industrial manufacturing, services and

media businesses of General ElectricCompany (GE) with the financial services

businesses of General Electric Capital Services, Inc. (GECS or financial services).

Operations

Our consolidated financial statements combine the industrial manufacturing, services and

media businesses of General Electric Company (GE) with the financial services

businesse of General Electric Capital Services, Inc. (GECS or financial services).

In the accompanying analysis of financial information, we sometimes use information



derived from consolidated financial information but not presented in our financial

statements prepared in accordance with U.S. generally accepted accounting principles

(GAAP).

Certain of these data are considered non-GAAP financial measures under the U.S.

Securities and Exchange Commission (SEC) rules. For such measures, we have

provided supplemental explanations and reconciliations in the Supplemental Information

section.

Unless otherwise indicated, we refer to captions such as revenues and earnings from

Continuing operations simply as “revenues” and “earnings” throughout this Management’s

Discussion and Analysis. Similarly, discussion of other matters in our consolidated

financial statements relates to continuing operation unless otherwise indicated.

Overview of Our Earnings from 2005 through 2007

Our results for the last three years reflect our strategy to strengthen our position as a

worldwide growth company operating in diverse industries in which we maintain strong

market-leader positions.

During these three years, we increased revenues through organic growth (averaging 9%

per year) and reallocated resources from non-strategic operations to businesses that

provide higher returns. During these three years, we increased revenues through organic

growth (averaging 9% per year) and reallocated resources from nonstrategic operations

to businesses that provide higher returns. As a result, over the last three years our

revenues grew 26% and earnings, 29%. Orders for products and services also increased.

Emerging markets continued to provide us opportunities to grow as evidenced by a 42%

increase in global revenues during this period. We also experienced a weaker U.S. dollar

and rising energy cost during this period.

Income Taxes

Income taxes are a significant cost. As a global commercial enterprise, our tax rates are

affected by many factors, including our global mix of earnings, legislation, acquisitions,

dispositions and tax characteristics of our income. Our tax returns are routinely audited

and settlements of issues raised in these audits sometimes affect our tax provisions.

Income taxes on consolidated earnings from continuing operations before accounting

changes were 15.5% in 2007 compared with 16.9% in 2006 and 18.1% in 2005. Our

consolidated income tax rate decreased from 2006 to 2007 as the tax benefit on the



disposition of our investment in SES and an increase in favorable settlements with tax

authorities more than offset a decrease in the benefit from lower-taxed earnings from

global operations, which in 2006 included one-time tax benefits from planning to use non-

U.S. tax net operating losses.

Our consolidated income tax rate decreased from 2005 to 2006 as growth in lower-taxed

earnings from global operations, including one-time tax benefits from planning to use non-

U.S. tax net operating losses, exceeded 2005 tax benefits from a reorganization of our

aircraft leasing business, a repatriation of non-U.S. earnings at a reduced rate of U.S. tax,

and favorable settlements with tax authorities.

(Bron: http://www.ge.com/ar2007/pdf/ge_ar2007_mda.pdf)

4.7 Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming

Finansiële state tesame met die notas tot die finansiële state van ŉ maatskappy word

gebruik deur eksterne partye. Hierdie tipe inligting kan in verskeie formate voorkom, soos

die jaarverslag van genoteerde maatskappye.

Die verslae wat gebruik word in Finansiële Rekeningkunde is:

• Die Balansstaat

• Die Inkomstestaat

• Die Kontantvloeistaat

• Staat van Verandering in Ekwiteit

• Notas tot die finansiële state

4.7.1 Die verskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde

Die verskil word in die onderstaande tabel weergegee:

Finansiële Rekeningkunde Bestuursrekeningkunde

• Verslag word gelewer aan eksterne

belanghebbende partye, byvoorbeeld

die eienaars van die onderneming,

krediteure, belastingowerhede en

aandeelhouers.

• Verslae word opgestel vir die gebruik

deur interne partye, soos die bestuur

van ŉ sakeonderneming vir die uitvoer

van basiese pligte soos beplanning,

leiding en motivering, beheer, ens.

• Klem word gelê op die opsomming van

finansiële transaksies wat in die verlede

• Klem word gelê op die tipe inligting

wat besluite vir die toekoms kan



plaasgevind het. beïnvloed.

• Die objektiwiteit en verifieerbaarheid

van finansiële inligting word

beklemtoon.

• Die relevantheid van finansiële

inligting vir besluitnemings-

doeleindes word in die verslae

beklemtoon.

• Die akkuraatheid van finansiële inligting

word in die finansiële state vereis.

• Die tydigheid van finansiële data in

die verslae word vereis.

• Slegs opsommende finansiële inligting

word ten opsigte van die

sakeonderneming voorberei – daar

word nie in te veel besonderhede

ingegaan nie.

• Gedetailleerde verslae ten opsigte

van elke departement in die

onderneming word voorberei.

Hierdie verslae kan handel oor

produkte, dienslewering, kliënte ens.

• Die beginsels van AARP en IFRS moet

gevolg word met die opstel van

finansiële state.

• Die beginsels van AARP en IFRS

hoef nie gevolg te word met die

opstel van verslae nie.

• Finansiële Rekeningkunde lewer

verslae vir gebruik deur eksterne

belanghebbendes.

• Bestuursrekeningkunde lewer

verslae vir die gebruik deur interne

belanghebbendes.


2011.http://www.accountingformanagement.com/financial_accounting_vs_managerial_acco

unting.htm)


IFRS is ŉ stel rekeningkundige standaarde wat deur ŉ onafhanklike, nie-winsgewende

organisasie ontwikkel is. Hierdie organisasie staan bekend as die Internasionale

Rekeningkundige Standaarde Raad (International Accounting Standards Board – IASB)

Die doel van IFRS is om ŉ raamwerk te verskaf aan openbare maatskappye, ten opsigte van

die wyse waarop finansiële inligting in die finansiële state geopenbaar moet word. Hierdie is

meer globale riglyne as wat spesifieke reëls neergelê word vir verslagdoening in bepaalde

industrieë.

IFRS is veral voordelig in die geval van groot maatskappye wat filiale in ander lande het.

Deur gebruik te maak van een stel globale rekeningkundige standaarde, word die

rekeningkundige prosedures in die maatskappy vergemaklik – slegs een

“verslagdoeningstaal” word dan gebruik en die toepassing van die standaarde is dieselfde.



(SearchSecurity.co.UK, 2011. http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRS-

International-Financial-Reporting-Standards)

4.7.3 Finansiële inligting wat nie openbaar bekend gemaak mag word nie

Die finansiële inligting van maatskappye word aan die publiek openbaar gemaak deur

middel van finansiële state. Die finansiële state moet ŉ redelike weergawe wees van die

maatskappy se finansiële posisie, finansiële prestasie en kontantvloei.

Dit is daarom belangrik om die definisies van, onder andere, ŉ bate, ŉ las, ŉ inkomste en ŉ

uitgawe te ken en te verstaan. Die toepassing van IFRS wanneer ŉ maatskappy se

finansiële state opgestel word, verseker dat die maatskappy se finansiële state wel ŉ

redelike weergawe sal wees van die onderneming se finansiële stand van sake.

ŉ Volledige stel finansiële state bestaan uit die volgende (verwys ook na Studie-eenheid 1,

paragraaf 1.7):

• ŉ Staat van die finansiële posisie (Balansstaat) van die onderneming aan die einde

van ŉ finansiële jaar.

• ŉ Staat van omvattende inkomste (Inkomstestaat) aan die einde van ŉ finansiële

jaar.

• ŉ Staat van verandering in ekwiteit.

• ŉ Kontantvloeistaat.

• Notas tot die finansiële state van ŉ onderneming. Hierdie notas sluit in ŉ opsomming

en verduidelikende notas met betrekking tot die rekeningkundige beleid wat gevolg is

in die optrek van die betrokke finansiële state.

(Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm)

Daar is nie spesifieke inligting wat nie geopenbaar mag word nie. Die vereiste is slegs dat

die finansiële state van ŉ onderneming ŉ redelike weergawe moet wees van die

onderneming se finansiële posisie, finansiële prestasie en kontantvloei. Met ander woorde

inligting wat ŉ wesenlike invloed sal hê op die maatskappy se finansiële posisie en finansiële

resultate, behoort in die finansiële state geopenbaar te word.

Dit mag ook inligting insluit wat nie kwantifiseerbaar is nie, byvoorbeeld die bestaan van ŉ

geskil met ŉ regeringsentiteit ten opsigte van belasting, of die uitkoms van ŉ bestaande

regsgeding.

Die volledige openbaarmakingsvereiste beteken ook dat die rekeningkundige beleid wat

gevolg is in die opstel van finansiële state openbaar moet word – ook indien daar enige



veranderinge in hierdie beleid was. ŉ Verandering in ŉ beleid kan insluit die verandering in

die metodes wat gebruik word om die onderneming se bates te waardeer (waardasie

metodes).

Hierdie tipe inligting kan in die Inkomstestaat en Balansstaat geopenbaar word as ŉ

afsonderlike lynitem OF in die notas wat op die finansiële state volg.

(Accounting Tools, 2011. http://www.accountingtools.com/full-disclosure-principle)

4.7.4 Die tipes inligting wat openbaar moet word

Die finansiële state van ŉ sakeonderneming gee ŉ aanduiding van ŉ onderneming se

saketransaksies. Die inligting wat veral in die finansiële state van ŉ maatskappy moet

voorkom, is soos volg:

• Rekeningkundige beleid

Maatskappye moet aan die aandeelhouers van die maatskappy verslag doen oor die

rekeningkundige beleid wat toegepas word in die optrek van die finansiële state van

die maatskappy. Met ander woorde die beleid wat gevolg is in die berekening van

depresiasie, die erkenning van voorraad, asook die beleid wat gevolg is in die

erkenning van inkomste is.

• Na-balansstaat gebeure

Na-balansstaat gebeure is enige transaksie of gebeurtenis wat plaasvind nadat ŉ

maatskappy reeds die boeke afgesluit het, byvoorbeeld as die maatskappy se

finansiële jaar eindig op 31 Desember 20x11, sal enige transaksie wat na daardie

datum plaasvind, ŉ na-balansstaat gebeurtenis wees. Hierdie na-balansstaat

gebeure word gewoonlik in die notas tot die finansiële state geopenbaar. Dit is

belangrik aangesien hierdie gebeure moontlik ŉ impak kan hê op die besluite wat

deur die gebruikers van die finansiële state geneem moet word.

• Wesenlike gebeure en transaksies

Wesenlike gebeure, soos ŉ gekwalifiseerde ouditverslag, behoort in die finansiële

state geopenbaar te word. Met ander woorde wesenlike gebeure/transaksies wat ŉ

positiewe of negatiewe invloed op die maatskappy mag of kan hê, moet gerapporteer

word.

• Rekeningkundige beleidsveranderinge

Rekeningkundige veranderinge dui op die verandering in die rekeningkundige beleid

wat toegepas word. Hierdie veranderinge behoort geopenbaar te word, aangesien

veranderinge in die beleid toekomstige verslagdoening mag beïnvloed. Dit is



belangrik omdat finansiële inligting met mekaar vergelyk word. Indien daar ŉ

verandering in beleid sou wees, kan die verskil moontlik toeskryfbaar wees aan die

verandering in rekeningkundige beleid (eHow.com, 2011.

http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosed-financial-statements.html)

4.7.5 Verslagdoening oor die finansiële posisie van ŉ onderneming

Een van die hoofdoelwitte van finansiële state is om inligting te verskaf aan

belanghebbendes oor die finansiële posisie van die maatskappy. Daar word oor die

finansiële posisie van ŉ maatskappy verslag gedoen in die Balansstaat (Staat van finansiële

posisie). In die Balansstaat word daar onderskeid getref tussen die bedryfsbates en

bedryfslaste van die maatskappy, die nie-bedryfsbates en nie-bedryfslaste, asook die

ekwiteit (eienaarsbelang).

Onthou die Rekeningkundige vergelyking van:

Eienaarsbelang = Bates - Laste

Die volgende items is die minimum waaroor verslag gedoen moet word in die Balansstaat.

Dit is moontlik om nog bykomende items by te voeg, maar dit sal slegs nodig wees indien

die bestuur reken dat dit sal bydra tot ŉ redelike weergawe van die maatskappy se finansiële

posisie. As dit dus nie ŉ bydrae sal maak nie en dit is nie in die onderstaande lys nie, is dit

nie nodig om dit in te sluit nie. Die minimum items sluit die volgende in:

• Eiendom, aanleg en toerusting

• Beleggingseiendom

• Ontasbare bates

• Finansiële bates

• Beleggings wat erken is deur gebruik te maak van die ekwiteitsmetode

• Biologiese bates (Biologiese bates is hoofsaaklik die diere en plante waarmee boere

op plase boer en wat die hoofbron van inkomste is).

• Handelsvoorraad

• Handels- en ander debiteure

• Kontant en kontantekwivalente

• Bates gehou vir verkoop

• Handels- en ander krediteure

• Voorsienings



• Finansiële laste

• Inkomstebelastingverpligting of inkomstebelastingbate

• Uitgestelde belastingbates en uitgestelde belastinglaste

• Uitgereikte aandelekapitaal en reserwes toedeelbaar aan aandeelhouers

(Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm)

4.8 Die ontleding van finansiële verslae – ontleding en vertolking

Daar is verskeie metodes wat gebruik word om die finansiële state van ŉ maatskappy te

ontleed. Dit is egter belangrik om te weet wat bedoel word met die ontleding van finansiële

state (verslae).

Finansiële state word voorberei en opgetrek hoofsaaklik om te voldoen aan die

inligtingsbehoeftes van die gebruikers van hierdie state. Dit is ŉ integrale deel van die

besluitnemingsproses binne, sowel as buite die maatskappy.

Die inligting wat in die finansiële state van ŉ maatskappy voorkom, is belangrik in die opsig

dat dit gebruik word om gevolgtrekkings te maak ten opsigte van die finansiële prestasie en

vordering van ŉ maatskappy, met ander woorde die interpretasie van die finansiële state.

Alhoewel ontleding en vertolking van finansiële state baie handig is om die effektiwiteit en

doeltreffendheid van ŉ maatskappy te bepaal, is daar twee beperkings. Hierdie beperkings

word deur die onderstaande diagram geïllustreer.

Figuur 4.3: Beperkings ten opsigte van die ontleding van finansiële state

(Aangepas vanuit: Accounting for management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/limitations_of_financial_statement_analysis.htm)



Daar is egter baie belangrike voordele verbonde aan die ontleding van finansiële state. Dit

word hieronder uitgebeeld:

Figuur 4.4: Die voordele verbonde aan die ontleding van finansiële state

(Aangepas vanuit: Accounting for management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/accounting_ratios.htm)

4.8.1 Tegnieke wat gebruik word in ontleding en vertolking

Die ontleding en vertolking van finansiële state word hoofsaaklik deur middel van die

volgende twee tegnieke gedoen:

• Horisontale en vertikale ontleding

• Finansiële verhoudings (verhoudingsontleding)

� Horisontale ontleding (Tendensanalise)

Horisontale ontleding van finansiële state is die vergelyking tussen die finansiële inligting

van twee of meer jare. Die verskille tussen die verskillende jare kan uitgedruk word in

geldeenheid of in persentasie. Horisontale ontleding kan ook gedoen word deur middel van

tendensanalise.

Tendensanalise van finansiële state is die vergelyking tussen die finansiële data van

verskeie jare. Die verskille word uitgedruk as ŉ persentasie van die basisjaar. Die basisjaar

is gelykstaande aan 100%, terwyl die ander jare uitgedruk word as ŉ persentasie van die

basisjaar, met ander woorde ŉ persentasie uit 100%. Die basisjaar word deur die bestuur



van ŉ maatskappy bepaal, en is gewoonlik ŉ jaar waarin die maatskappy finansieel goed

gevaar het.



Die onderstaande voorbeeld verduidelik die begrip horisontale of tendensanalise:

Voorbeeld 4.2

ABC (Pty) Ltd

Balance Sheet

December 31, 2002, and 2001

(Rands in thousands)

Increase (Decrease)

2002 2001 Amount Percent

Assets

Current Assets:

Cash R1,200 R2,350 R(1,150)* (48.9)%

Accounts receivable 6,000 4,000 2000 50%

Inventory 8,000 10,000 (2000) (20.0)%

Prepaid Expenses 300 120 180 150.0%

---------- ----------- ---------- ----------

Total current assets R15,500 R16,470 (970) (5.9)%

----------- ----------- ---------- ---------

* Die verskil tussen die 2001 en 2002 finansiële jaar word gemeet en bereken. Die rand-

bedrae vir 2001 word gebruik as die basisbedrag om die veranderinge in

persentasieformaat uit te druk. Byvoorbeeld kontant het toegeneem met R1,150 vanaf

2001 tot 2002. Die toename uitgedruk as persentasie kan soos volg bereken word:

R1,150 / R2,350 * 100 = 48.9%

Die res van die syfers is bereken deur dieselfde formule toe te pas.

(Bron: Accounting for Management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.htm)




Kyk nou na die onderstaande Inkomstestaat van ABC (Pty) Ltd, en beantwoord die vrae,

van toepassing op die inligting.

Income Statement:

Comparative income statement and reconciliation of retained earnings

for the year ended December 31, 2002, and 2001


Increase (Decrease)

2002 2001 Amount Percent

Sales R52,000 R48,000 R4,000 8.3%

Cost of goods sold 36,000 31,500 4,500 14.3%

------------ ------------ ------------ -----------

Gross margin 16,000 16,500 (500) (3.0)%

------------ ------------ ------------ ------------

Operating expenses:

Selling expenses 7,000 6,500 500 7.7%

Administrative expense 5,860 6,100 (240) (3.9)%

------------ ------------ ------------ ------------

Total operating expenses 12,860 12,600 260 2.1%

------------ ------------ ------------ ------------

Net operating income 3,140 3,900 (760) (19.5)%

Interest expense 640 700 (60) (8.6)%

------------ ------------ ------------ ------------

Net income before taxes 2,500 3,200 (700) (21.9)%

Less income taxes (30%) 750 960 (210) (21.9)%

------------ ------------ ------------ ------------

Net income 1,750 2,240 R (490) 21.9%

======



Bron: (Accounting for Management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.htm)

Vrae:

1. Wat was die bruto wins vir onderskeidelik 2001 en 2002 vir ABC (Pty) Ltd?

2. Was daar ŉ toename of ŉ afname in die bruto wins gewees vanaf 2001? Met hoeveel

het die bruto wins toegeneem/afgeneem? Die toename/afname word uitgedruk as ŉ

persentasie van 3%, hoe is hierdie 3% bereken?

3. As jy nou kyk na die syfers van verkope en koste van verkope vir onderskeidelik 2001

en 2002, waarom dink jy was daar ŉ afname/toename in die bruto wins?

� Vertikale ontleding

Dit is veral nuttig om Algemene Grootte State te gebruik wanneer die finansiële data van

verskeie maatskappye in dieselfde industrie vergelyk word.

Veronderstel ŉ vergelyking word gemaak tussen die netto inkomste van Wendy (sy besit ŉ

wegneemete restaurant) en McDonald’s. Wendy se netto inkomste vir ŉ sekere finansiële

jaar was R110 miljoen, terwyl die netto inkomste van McDonald’s R1,427 miljoen vir

dieselfde jaar was. Die twee syfers kan nie net so vergelyk word nie, omdat daar ŉ groot

verskil is tussen die grootte van die 2 ondernemings.

ŉ Beter perspektief kan verkry word deur die netto inkomste uit te druk as ŉ persentasie van

verkope van elke maatskappy. Wendy se verkope was R1,746 miljoen en McDonald’s se

verkope was R9,794 miljoen. Uitgedruk in persentasie van verkope, sal Wendy se netto

inkomste ongeveer 6.3% (R110/R1,746 * 100) wees, en McDonald’s se netto inkomste sal

ongeveer 14.6% (R1,427/R9,794 * 100) wees.


2011.http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm)

Die volgende voorbeeld illustreer hoe ŉ Algemene Grootte Balansstaat sal lyk en die

toepassing van vertikale ontleding:



Voorbeeld 4.3

ABC (Pty) Ltd

Balance Sheet

December 31, 2002, and 2001


Common-Size

Percentages

2002 2001 2002 2001

Assets

Current assets:

Cash R 1,200 R 2,350 3.8% 8.1%

Accounts receivable, net 6,000 4,000 19.0% 13.8%

Inventory 8,000 10,000 25.4% 34.5%

Prepaid expenses 300 120 1.0% 0.4%

------------ ------------ ----------- ------------

Total current assets 15,500 16,470 49.2% 56.9%

------------ ------------ ------------ ------------

Property and equipment:

Land 4,000 4,000 12.7% 13.8%

Building and equipment 12,000 8,500 38.1% 29.3%

------------ ------------ ------------ ------------

Total property and equipment 16,000 12,500 50.8% 43.1%

------------ ------------ ------------ ------------

Total assets R 31,500 R 28,970 100.0% 100.0%

====== ====== ====== ======

(Bron: Accounting for Management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm)

Elke bate in die Balansstaat hierbo word uitgedruk as ŉ persentasie van die totale bates,

terwyl al die laste weer uitgedruk word as ŉ persentasie van die totale laste en



eienaarsbelang.

Die persentasie syfer hierbo vir kontant in 2002, is soos volg bereken:

R1200/R31,500 * 100 = 3.8%

4.9 Finansiële verhoudings

Finansiële verhoudings is ŉ doeltreffende metode wat gebruik word om finansiële state te

ontleed. Finansiële verhoudings beteken om een syfer uit te druk ten opsigte van ŉ ander,

met ander woorde dit dui op die verhouding tussen verskeie syfers wat voorkom in die

finansiële state (Accounting for management, 2011.

http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm).

Finansiële verhoudings kan in drie hoofkategorieë verdeel word naamlik:

• Winsgewendheidsverhoudings

• Likiditeitsverhoudings

• Aktiwiteitsverhoudings

• Langtermyn solventheid of hefboomverhoudings

4.9.1 Winsgewendheidsverhoudings

Winsgewendheidsverhoudings meet die resultate van sakebedrywighede binne die

onderneming, asook die algehele effektiwiteit en doeltreffendheid van die maatskappy.

Die volgende winsgewendheidsverhoudings word algemeen gebruik:

� Bruto wins persentasie verhouding

Die basiese komponente wat nodig is vir die berekening van die bruto wins verhouding, is

bruto wins en netto verkope.

Die formule wat gebruik word om die bruto wins verhouding te bereken, is soos volg:

Bruto wins verhouding = (Bruto wins / Netto verkope) x 100

Voorbeeld 4.4

Totale verkope = R520 000

Verkoopsopbrengs = R20 000

Koste van verkope = R400 000



Bruto wins verhouding = ((R520 000 – R20 000) – R400 000)/500 000 x 100

= 20%

Let asseblief daarop dat die totale verkope, verkoopopbrengs van R20 000 insluit. Om

die netto verkope te bereken behoort die R20 000 afgetrek te word, wat jou dan by netto

verkope van R500 000 bring.



� Netto wins verhouding

Die netto wins verhouding dui op die verhouding tussen die netto wins na belasting en die

verkope van ŉ maatskappy. Hierdie verhouding word uitgedruk as ŉ persentasie, en word

veral gebruik deur die bestuur om die winsgewendheid van ŉ maatskappy te bereken.

Die formule wat gebruik word om die netto wins verhouding te bereken, is soos volg:

Netto wins verhouding = (Netto Wins/ Netto Verkope) x 100

� Bedryfswins verhouding

Die bedryfswins verhouding gee ŉ aanduiding van hoe effektief ŉ maatskappy is ten opsigte

van sy sakebedrywighede en die generering van inkomste.

Die formule vir die berekening van die bedryfswins verhouding, is soos volg:

Bedryfswins verhouding = ((Koste van Verkope + Bedryfsuitgawes)/Netto verkope) x 100

� Onkosteverhouding

Hierdie verhouding is ter sprake wanneer die verhouding tussen administratiewe uitgawes

en netto verkope bereken word. Die verhouding wat gebruik word om die onkosteverhouding

te bereken, is soos volg:

Onkosteverhouding = (Administratiewe uitgawes/Netto verkope) x 100

� Opbrengs op aandeelhouersbelang OF Netto waarde verhouding

Die netto waarde verhouding gee ŉ aanduiding van die opbrengs wat ŉ aandeelhouer kan

verwag ten opsigte van die belegging wat gemaak is in ŉ maatskappy. Hierdie verhouding

word gebruik om die beleggers se opbrengste te meet en te ontleed.

Die formule wat gebruik word om die netto waarde verhouding te bereken, is soos volg:



Netto waarde verhouding = (Netto wins (na rente en belasting)/

Aandeelhouersbelang) x 100

� Dividende opbrengsverhouding

Die dividend opbrengsverhouding word bereken om die verhouding tussen die dividende wat

per aandeel uitbetaal word te evalueer teenoor die markprys van daardie aandeel.

Hierdie verhouding is ook ŉ goeie aanduiding vir potensiële beleggers van ŉ maatskappy

van hoe sy opbrengs sal lyk ten opsigte van ŉ spesifieke belegging wat in ŉ betrokke

maatskappy gemaak sal word.

Die formule wat gebruik word om die dividende opbrengsverhouding te bereken, is soos

volg:

Dividende opbrengsverhouding = Dividende per aandeel/ Markprys per aandeel

4.9.2 Likiditeitsverhoudings

Likiditeitsverhoudings meet die korttermyn solventheid of finansiële posisie van die

maatskappy. Die likiditeitsverhoudings word gebruik om vas te stel of ŉ maatskappy daartoe

in staat is om sy huidige verpligtinge na te kom.

Die volgende likiditeitsverhoudings word algemeen gebruik:

� Bedryfskapitaalverhouding

Die bedryfskapitaalverhouding word bereken om vas te stel hoe likied ŉ maatskappy is, met

ander woorde is die maatskappy daartoe in staat om sy korttermynverpligtinge na te kom.

Die formule wat gebruik word om die bedryfskapitaalverhouding te bereken, is soos volg:

Bedryfskapitaalverhouding = Bedryfsbates/Bedryfslaste

� Vuurproefverhouding

Die vuurproefverhouding word gebruik om vas te stel of ŉ maatskappy daartoe in staat is om

sy korttermynverpligtinge na te kom, aangesien hierdie verhouding slegs die gedeelte van

bedryfsbates in ag neem wat onmiddellik in kontant omskep kan word – voorraad uitgesluit.

Die vuurproefverhouding gee ŉ aanduiding van hoeveel daar van ŉ maatskappy se

bedryfslaste (korttermynskulde) vereffen kan word deur van die bedryfsbates op baie kort

kennisgewing te verkoop.

Die volgende formule word gebruik om die vuurproefverhouding te bereken:



Vuurproefverhouding = Likiede bates / Bedryfslaste

4.9.3 Aktiwiteitsverhoudings

Aktiwiteitsverhoudings word gebruik om die effektiwiteit te meet waarmee ŉ maatskappy die

hulpbronne tot sy beskikking doeltreffend aanwend. Daar word ook verwys na

aktiwiteitsverhouding as omsetsnelheidverhoudings, aangesien hierdie verhoudings ŉ

aanduiding gee van hoe vinnig ŉ maatskappy sy bates omskakel in verkope.

Die volgende aktiwiteitsverhoudings word algemeen gebruik:

� Voorraadomsetsnelheidsverhouding

Elke maatskappy moet ŉ sekere vlak van voorraad handhaaf om te kan handeldryf. Die

hoeveelheid voorraadvlakke wat gehandhaaf word, moenie te hoog of te laag wees nie.

Die voorraadomsetsnelheidsverhouding meet die spoed waarmee ŉ maatskappy sy

voorraad omskakel in verkope. Hoë voorraadvlakke mag ŉ aanduiding wees van die

effektiwiteit van die bestuur van ŉ maatskappy, aangesien groot hoeveelhede voorraad

vinniger omgeskakel word in verkope, terwyl laer voorraadvlakke weer mag dui op

oneffektiewe bestuur, aangesien dit langer neem vir die maatskappy om voorraad om te

skakel in verkope. Hou egter in gedagte dat lae voorraadvlakke nie noodwendig beteken dat

die bestuur van ŉ maatskappy oneffektief is nie; daar is ander aspekte wat ook ŉ rol kan

speel.

ŉ Hoë voorraadomsetsnelheid word geassosieer met hoë verkope, terwyl ŉ lae

voorraadomsetsnelheid weer geassosieer word met laer verkope.

Die volgende formule word gebruik om die voorraadomsetsnelheid van ŉ onderneming te

bereken:

Voorraadomsetsnelheid = Koste van Verkope/Gemiddelde voorraad

� Debiteure omsetsnelheid

Debiteure omsetsnelheid dui op die snelheid waarmee die debiteure van ŉ maatskappy

ingevorder word.

Die formule wat gebruik word om die debiteure omsetsnelheid te bereken, is soos volg:

Debiteure omsetsnelheid = Totale Verkope/ Debiteure



� Gemiddelde invorderingstermyn

Die gemiddelde invorderingstermyn verteenwoordig die gemiddelde aantal dae wat ŉ

maatskappy moet wag voordat die debiteure omgeskakel word in kontant.

Die formule wat gebruik word om die gemiddelde invorderingstermyn te bereken, is soos

volg:

Gemiddelde invorderingstermyn = (Handelsdebiteure x aantal werksdae) /

Netto kredietverkope

� Krediteure omsetsnelheid

Die krediteure omsetsnelheidsformule verteenwoordig die gemiddelde aantal dae wat dit die

maatskappy neem om sy krediteure te betaal.

Die formule wat gebruik word om die krediteure omsetsnelheid te bereken, is soos volg:

Krediteure omsetsnelheid = Kredietaankope / Gemiddelde handelskrediteure

� Bedryfskapitaal omsetsnelheid

Bedryfskapitaal omsetsnelheid is ŉ aanduiding van die snelheid waarmee ŉ maatskappy die

netto bedryfskapitaal aanwend.

Die formule wat gebruik word om die bedryfskapitaal omsetsnelheid te bereken, is soos volg:

Bedryfskapitaal omsetsnelheid = Koste van verkope /

Bedryfskapitaal

Let wel: Bedryfskapitaal = Bedryfsbates - Bedryfslaste

(Accounting for management,

2011.http://www.accountingformanagement.com/working_capital_turnover_ratio.htm)

� Vaste bate omsetsnelheid

Die vaste bate omsetsnelheidsverhouding staan ook bekend as die verkope tot vaste bates

verhouding. Hierdie verhouding meet die effektiwiteit en die vermoë van die maatskappy om

winste te genereer.

Die formule wat gebruik word om die vaste bate omsetsnelheid te bereken, is soos volg:

Vaste bate omsetsnelheid = Koste van verkope / Netto vaste bates



4.9.4 Langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings

Die langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings word gebruik om vas te stel of ŉ

maatskappy daartoe in staat sal wees om sy verpligtinge ten opsigte van rentes en ander

langtermynverpligtinge na te kom.

Die volgende langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings word algemeen gebruik:

� Skuld-tot-ekwiteitsverhouding

Die skuld-tot-ekwiteitsverhouding dui die verhouding tussen die eksterne aandele of

buitestaandersfondse en die interne aandele of aandeelhouersfondse aan.

Die formule wat gebruik word om die skuld-tot-ekwiteitsverhouding te bereken, is soos volg:

Skuld-tot-ekwiteitsverhouding = Eksterne aandele / Interne aandele

Voorbeeld 4.5

Die volgende is uittreksel vanuit die jaarverslag van Woolworths. Let op na die finansiële

verhoudings wat bereken is, gebaseer op die syfers wat voorkom in die Inkomstestaat.

WOOLWORTHS HOLDINGS LIMITED

GROUP REVIEW

Period 2010 2009 2008 2007 2006 2005* 2004

Numbers of week 52 52 53 52 52 52 52

Margins

GROSS MARGIN (%)

(GROSS PROFIT AS A PERCENTAGE

OF TURNOVER)

33.1 31.5 31.2 30.8 30.7 30.6 33.1

OPERATING MARGIN (%)

(OPERATING PROFIT AS A

PERCENTAGE OF TURNOVER

(REVENUE IN 2008 AND PRIOR

PERIODS)

7.1 6.9 9.2 9.9 9.8 9.5 9

* Income received relating to investment activities has been separately disclosed from other

revenue and is excluded from operating profit.

GROUP STATEMENT OF COMPREHENSIVE INCOME



52 Weeks

to 27 June 2010

52 Weeks

to 28 June 2009

Note RM RM

Revenue 2 23 663 21 922

Turnover 2 23 393 21 175

Cost of sales 15 656 14 501

Gross profit 7 737 6 674

Other revenue 2 95 563

Expenses 2 6 178 5 784

Store costs 3 940 3 482

Net bad debts and

bad debt provisions

– 134

Other operating

costs

2 238 2 168

Operating profit 1 654 1 453

(http://www.woolworthsholdings.co.za/investor/pdf/whl_2010_ar.pdf)

4.10 Samevatting

Dit is belangrik om onderskeid te kan tref tussen interne en eksterne verslagdoening,

aangesien die inligtingsbehoeftes van die twee heelwat van mekaar verskil.

Finansiële Rekeningkunde word gebruik om verslae (state) voor te berei wat gebruik word

deur die eksterne gebruikers van hierdie inligting, terwyl Bestuursrekeningkunde gebruik

word om verslae voor te berei vir die interne gebruikers, soos die bestuur van ŉ

onderneming.

Die finansiële state wat deur Finansiële Rekeningkunde gegenereer word, is die

Balansstaat, Inkomstestaat, Kontantvloeistaat en die Staat van verandering in ekwiteit.

Die ontleding en vertolking van finansiële state stel die bestuur van ŉ maatskappy in staat

om die winsgewendheid, doeltreffendheid en effektiwiteit van die onderneming te bepaal en

daarvolgens belangrike besluite te neem.



4.11 Selfevaluering

Aktiwiteit 5

Jy het pas begin by ŉ groot korporatiewe maatskappy, ABC Bpk. Die bestuur van die

maatskappy vra jou om, op grond van die onderstaande inligting, ŉ paar vrae te

beantwoord waaroor daar nie duidelikheid is nie.

Algemene Grootte Inkomstestaat van ABC Bpk.

1997 1998 1999 2000 2001

Rou materiaal ens 62.19 60.01 59.64 55.75 53.79

Lone & salarisse 5.36 5.14 5.32 5.36 4.98

Brandstof & olie 1.32 1.15 1.12 1.22 1.29

Indirekte belasting 7.49 8.14 7.85 7.59 7.76

Advertensie & bemarking 5.86 6.59 6.79 6.18 7.04

Verspreidingsuitgawes 3.45 3.36 3.34 3.89 3.92

Algemene uitgawes 5.67 5.3 5.43 6.22 6.42

Belastingvoorsiening 3.23 2.86 2.89 3.098 3.39

BTW 6.77 7.85 9.78 11.58 13.82

Bruto verkope 100 100 100 100 100

Algemene Grootte Balansstaat van ABC Bpk.

1997 1998 1999 2000 2001

Laste

Ekwiteit & aandelekapitaal 5.62 5 4.27 3.79 3.25

Reserwes & surplus 30 34 36.66 39.13 41.73

Lenings 5.26 6.02 3.45 1.92 1.23

Bedryfslaste & voorsienings 59 55 55.61 55 52.24



Totale laste 100 100 100 100 100

Bates

Vaste bates 22.43 21.96 19.61 19.97 19.25

Beleggings 15.38 16.6 20.8 31.06 24.67

Handelsvoorraad 29.51 26.09 25.5 20.4 18.33

Handelsdebiteure 16.45 18.31 16.76 18.21 18.75

Kontant &

kontantekwivalente 16.23 15.02 15.78 9 13.51

Totale bates 100 100 100 100 100

(Bron: http://www.icmrindia.org/free%20resources/casestudies/finance16.htm)

Vrae:

1. Die bestuur van ABC Bpk. het jou ingelig dat die verkope jaarliks toegeneem het. Op

grond van bogenoemde inligting, waarom dink jy het die verkope toegeneem?

2. Waarop dui die feit dat ABC Bpk. se bemarkingsuitgawes toegeneem het?

3. Waarom het die voorsiening vir belasting toegeneem?

4. Wat is die voordele verbonde aan die ontleding en vertolking van finansiële state?

Waarom is dit nodig?

5. Watter formule sou jy gebruik het om te bepaal of die maatskappy winsgewend is of

nie?



StudieStudieStudieStudie----eenheid 5: eenheid 5: eenheid 5: eenheid 5: Regsaspekte vaRegsaspekte vaRegsaspekte vaRegsaspekte van Finansiële Rekeningkunden Finansiële Rekeningkunden Finansiële Rekeningkunden Finansiële Rekeningkunde


Kennis en begrip



• Die wetlike vereistes van Finansiële Rekeningkunde in die algemeen.

• Die basiese raamwerk vir die voorbereiding en aanbieding van finansiële state

(AARP)

• Die wetlike vereistes vir die openbaarmaking van finansiële inligting (IFRS)

• Die interne Finansiële Rekeningkundige beleid

• Die proses wat gebruik word om tred te hou met verandering in die finansiële

regsomgewing.

Vaardighede


• Die vereistes van toepassing op Finansiële Rekeningkunde te identifiseer en toe te

pas.

• Die basiese raamwerk ten opsigte van die voorbereiding en aanbieding van

finansiële state (AARP) toe te pas.

• Die wetlike vereistes ten opsigte van die openbaarmaking van finansiële inligting

(IFRS) te identifiseer en toe te pas.

• Die interne Finansiële Rekeningkundige beleid toe te pas.

• Die proses wat gebruik word om tred te hou met veranderinge in die finansiële

regsomgewing toe te pas.




• Buzzle.com, 2011. http://www.buzzle.com/articles/what-is-gaap.html

• Clarisse, 2011. http://www.differencebetween.com/difference-between-ias-and-ifrs/

• Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/standard.htm

• DifferenceBetween.net, 2011. http://www.differencebetween.net/business/difference-

between-iasb-and-fasb/

• Swanson, J. 2011. http://www.articlesphere.com/Article/What-Does-the-FASB-Do-

/207168




Finansiële

Rekeningkundige

Standaarde Raad

(Financial Accounting

Standards Board –

FASB)

(LW. Die Engelse

akroniem sal verder

in hierdie gids

gebruik word)

Die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad is ŉ

organisasie wat gestandaardiseerde riglyne daarstel wat gebruik

moet word in finansiële verslagdoening. Die missie van die

FASB is om standaarde van toepassing op finansiële

rekeningkunde en finansiële verslagdoening te vestig en om

leiding en opvoeding aan die publiek te verskaf, veral aan

ouditeurs en ander gebruikers van finansiële state.

(Swanson, J. 2011. http://www.articlesphere.com/Article/What-

Does-the-FASB-Do-/207168)

Internasionale

Rekeningkundige

Standaarde Raad

(International

Accounting

Standards – IASB)

(LW. Die Engelse

akroniem sal verder

in hierdie gids

gebruik word)

Die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad het tot

stand gekom in April 2001 en word privaat befonds. Die IASB is

die opvolger van die Internasionale Rekeningkundige Standaarde

Komitee, en is werksaam vanuit die Britse hoofstad, London. Die

IASB is verantwoordelik vir die ontwikkeling van Internasionale

Finansiële Verslagdoeningstandaarde, asook die bevordering

van die toepassing van hierdie standaarde deur

sakeondernemings.

(DifferenceBetween.net, 2011.

http://www.differencebetween.net/business/difference-between-

iasb-and-fasb/)



Algemeen

Aanvaarde

Rekeningkundige

Praktyk (AARP)

AARP kan gedefinieer word as rekeningkundige beginsels wat

objektiewe standaarde daarstel waaraan finansiële state moet

voldoen, sodat die inligting in finansiële state objektief beoordeel

en vergelyk kan word. AARP is ontwikkel deur die Finansiële

Rekeningkundige Standaarde Raad.

http://www.investorwords.com/2141/GAAP.html

Internasionale

Finansiële

Verslagdoening-

standaarde

(International

Financial Reporting

Standards – IFRS)

(LW. Die Engelse

akroniem sal verder

in hierdie gids

gebruik word)

IFRS is ŉ stel reëls en riglyne wat deur sakeondernemings

gebruik word wanneer daar verslag gedoen word oor die

finansiële inligting van ŉ maatskappy, asook riglyne wat gevolg

moet word in die optrek van die finansiële state van ŉ

onderneming.

(BusinessDictionary.com, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/International-

Financial-Reporting-Standards-IFRS.html)

Internasionale

Rekeningkundige

Standaarde

(International

Accounting

Standards – IAS)

(LW. Die Engelse

akroniem sal verder

in hierdie gids

gebruik word)

Investopedia definieer die IAS soos volg:

An older set of standards stating how particular types of

transactions and other events should be reflected in financial

statements.

Since 2001, the new set of standards has been known as the

international financial reporting standards (IFRS) and has

been issued by the International Accounting Standards Board

(IASB).

(http://www.investopedia.com/terms/i/ias.asp#ixzz1eYTUxw87)

5.4 Inleiding

Wanneer ŉ maatskappy verslag doen oor sy bedryfsaktiwiteite in finansiële state, is daar

sekere standaarde en riglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne staan bekend as

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële


Hierdie standaarde en riglyne word ontwikkel deur die Internasionale Rekeningkundige

Standaarde Raad (IASB) en die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad (FASB). Die



IASB is hoofsaaklik verantwoordelik vir die ontwikkeling van die IFRS, terwyl die FASB

verantwoordelik is vir die ontwikkeling van AARP.

Die IAS is die voorloper van die IFRS en hoewel ŉ stel ouer standaarde as die IFRS, is dit in

ŉ groot mate dieselfde as die IFRS. Die IFRS wat die huidige stel rekeningkundige

verslagdoeningstandaarde is, weerspieël die veranderinge wat plaasgevind het in die

rekeningkundige en sakepraktyke van die afgelope twee dekades. Sommige van die IAS

(maar nie almal nie) is deur die IFRS vervang, omdat dit verouderd is. Daar is egter IAS

standaarde wat steeds in gebruik is. Alle standaarde sal egter in die toekoms as IFRS

bekend staan, en waar daar teenstrydighede is tussen IAS en IFRS, sal die bepalings van

die IFRS gevolg word – die verouderde IAS sal dus met die nuwe IFRS vervang word.

Alhoewel die finansiële state van sakeondernemings moet voldoen aan AARP, is dit nie

voldoende vir ŉ genoteerde maatskappy om slegs aan die AARP te voldoen nie; daar word

van maatskappye vereis om ook te voldoen aan die IFRS.

Indien die finansiële state van ŉ onderneming nie voldoen aan die AARP en/of die IFRS nie,

kan die finansiële inligting wat in die state vervat is, nie as geloofwaardig beskou word nie.

Die betrokke onderneming sal, bv. sukkel om finansiering te bekom.

5.5 Die wetlike vereistes van toepassing op die openbaarmaking van finansiële

inligting

Wanneer ŉ maatskappy sy finansiële state opstel vir ŉ gegewe finansiële jaar, is daar

sekere reëls en beginsels waaraan voldoen moet word, ten opsigte van die metode wat

gebruik word om bates en laste te bereken en te erken in die Balansstaat. Daar is ook

bepaalde riglyne ten opsigte van wanneer ŉ inkomste of ŉ uitgawe in die Inkomstestaat van

ŉ onderneming erken behoort te word. Hierdie reëls en regulasies word na verwys as

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële

Rekeningkundige Standaarde (IFRS).

Elke land het ŉ Rekeningkundige Standaarde Raad (Accounting Standards Board – ASB)

wat rigting en leiding verskaf, om te verseker dat die AARP en/of IFRS korrek

geïmplementeer en toegepas word wanneer die finansiële state van sakeondernemings

opgetrek word.

Die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad (IASB) is verantwoordelik vir die

daarstel van die IFRS en die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad (FASB) is

verantwoordelik vir die ontwikkeling van AARP en hoewel dit twee verskillende organisasies

is, werk hulle wel saam.



Wat is die verskil tussen die twee organisasies? Die hoofverskille kan soos volg voorgestel

word:

International Accounting Standards

Board (IASB)

Financial Accounting Standards Board

(FASB)

Die IASB het in 2001 tot stand gekom Die FASB het in 1973 tot stand gekom

Die IASB is gebaseer in die Britse

hoofstad London

Die FASB is gebaseer in die Verenigde

State van Amerika (VSA)

Die IASB is die opvolger van die

Internasionale Rekeningkundige

Standaarde Komitee

Die FASB is die opvolger van die

Rekeningkundige Beginselsraad

(Accounting Principles Board – APB) en

die komitee van Rekeningkundige

Prosedures (Committe of Accounting

Procedures – CAP)

Die IASB is verantwoordelik vir die

ontwikkeling en vestiging van die


Rekeningkundige Standaarde (IFRS)

Die FASB is verantwoordelik vir die

ontwikkeling en vestiging van die

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige

Praktyk (AARP) beginsels.

(DifferenceBetween.net, 2011. http://www.differencebetween.net/business/difference-

between-iasb-and-fasb/)

Die Rekeningkundige Standaarde Raad in Suid-Afrika werk saam met die IASB, asook saam

met soortgelyke rade van ander lande om te verseker dat standaarde ontwikkel en

geïmplementeer word wat van toepassing is op elke land. Die Rekeningkundige Standaarde

Raad in Suid Afrika is dus verantwoordelik vir die ontwikkeling en instandhouding van

finansiële verslagdoeningstandaarde van toepassing op die openbare sektor in Suid Afrika

(SAICA, 2011.

https://www.saica.co.za/TechnicalInformation/PublicSector/AccountingStandardsBoard/tabid

/606/language/en-ZA/Default.aspx).

5.5.1 Die beginsels van Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

Die AARP is die stel reëls en regulasies wat gebruik word vir die meting, aantekening,

klassifisering en teboekstelling van ŉ onderneming se saketransaksies en ook wanneer die

finansiële state van ŉ onderneming opgetrek moet word vir die verslaggewing van die

onderneming se finansiële sake.



Die AARP is belangrik wanneer dit by die verslagdoening en openbaarmaking van ŉ

onderneming se finansiële sake kom deurdat dit daartoe bydra dat die onderneming se

verslaggewing van jaar tot jaar konsekwent is ten opsigte van hoe en waar sekere finansiële

inligting openbaar word. As gevolg hiervan, is dit heelwat makliker vir die gebruikers van

hierdie inligting om die inligting te vind, en is die gebruiker verseker dat die betrokke

onderneming nie wesenlike inligting weerhou nie.

AARP dek ŉ wye spektrum van aspekte ten opsigte van die verskillende verslae wat nodig is

vir verslagdoening en verskaf riglyne aan die rekenmeester hoe om bepaalde aspekte in die

finansiële state openbaar te maak. AARP gee dus eintlik ŉ voorafopgestelde templaat van

hoe ŉ sakeonderneming se finansiële state moet lyk.

Die basiese aspekte wat deur AARP gedek word, is :

• Voorraad

• Skulde/laste

• Aandeelhouersbelang

• Korttermynbeleggings

• Langtermynbeleggings

• Inkomstes en verkope

• Inkomstebelasting

• Kliëntewaarde en ander veranderlikes

(M. Fan, 2006. http://www.stanford.edu/~mikefan/metrics/gaap.html)

Die volgende rekeningkundige beginsels van AARP word wêreldwyd deur rekenmeesters en

ouditeure gebruik in die voorbereiding van sakeondernemings se finansiële state en kan aan

die hand van die volgende tabel verduidelik word (Cliffsnotes.com, 2011.


Principles.topicArticleId-21081,articleId-21005.html):

Tabel 5.1: Die beginsels van AARP

Beginsel Verduideliking

Ekonomiese

entiteitaanname

(afsonderlike sake-

entiteit)

Die finansiële state van verskillende sakeondernemings

moet afsonderlik bygehou word. In die geval van groot

maatskappye kan die finansiële data gekombineer word

in “gekonsolideerde” finansiële state, maar elke entiteit



se finansiële state moet aanvanklik afsonderlik

opgetrek word. Dit beteken ook dat die finansiële

rekords van die onderneming nie die persoonlike bates

of laste van die eienaars mag insluit nie.

Geldeenheidaanname ŉ Sakeonderneming se finansiële state sluit net

kwantifiseerbare saketransaksies in. In SA beteken dit

dat transaksies slegs in rand en sent uitgedruk kan

word. (ŉ Voorbeeld van ŉ gebeurtenis wat nie in die

boeke van ŉ onderneming aangeteken sal word nie, is

die besonderhede van ŉ nuwe finansiële direkteur.

Alhoewel die aanstelling bydra tot die verhoging in die

salarisrekening van die onderneming, word die

besonderhede van die aanstelling, met ander woorde

sy naam, kwalifikasie, ens., nie in die finansiële state

aangedui nie. Hierdie besonderhede sal eerder gemeld

word in die direkteursverslag van die onderneming.)

Die finansiële state moet ook opgetrek word deur

gebruik te maak van ŉ stabiele geldeenheid, met ander

woorde die onderneming se finansiële sake moet in ŉ

stabiele geldeenheid uitgedruk word. (Indien ŉ

onstabiele geldeenheid gebruik word, sal die syfers in

die state nie geloofwaardig of akkuraat wees nie. In die

geval van ŉ genoteerde maatskappy, sal dit tot gevolg

hê dat beleggers nie in die maatskappy sal wil belê nie

– die maatskappy kan dan ŉ tekort in finansiering hê,

wat die groei en vooruitgang van die maatskappy sal

beperk.)

Volledige

openbaarmakingsbeginsel

Die finansiële state van ŉ sakeonderneming bevat

gewoonlik inligting ten opsigte van finansiële

transaksies wat reeds plaasgevind het. Dit kan egter

wees dat daar sekere gebeure is wat ŉ invloed het op

die toekomstige of huidige finansiële status van die

onderneming. Hierdie feite word geopenbaar in die

aantekeninge tot die finansiële state van ŉ

onderneming. Dit moet volledig geopenbaar word,



aangesien dit ŉ wesenlike effek kan hê op die

finansiële status van die onderneming. Die finansiële

state moet ook die beleid wat in die teboekstelling en

openbaarmaking van die onderskeie saketransaksies

gebruik word, ten volle openbaar.

Tydperkaanname

(Jaareindes)

Aangesien sakeondernemings gewoonlik oor lang

tydperke voortbestaan, moet die tydperk waaroor

verslag gedoen word, duidelik gespesifiseer word.

Hierdie tydperk kan enigiets van ŉ maand tot ŉ jaar

wees. Sodra die rekeningkundige periode gekies is,

moet die rekenmeesters die beginsels van AARP

toepas in die teboekstelling van die transaksies

gedurende daardie spesifieke periode. ŉ Voorbeeld

hiervan is die aankoop van masjinerie waarvan die

lewensduur, na verwagting, 5 jaar sal wees. Om die

volle kostes in die eerste jaar te boek te stel, kan

daartoe lei dat die onderneming nie baie winsgewend

voorkom nie, terwyl dit in die volgende jaar weer

abnormaal winsgewend sal vertoon Deur die kostes

oor ŉ periode van vyf jaar te versprei, kan hierdie

probleem voorkom word.

Toevallingsgrondslag AARP vereis dat maatskappye se finansiële state op

die toevallingsgrondslag eerder as die kontantbasis

opgestel word. Die toevallingsgrondslag behels dat ŉ

saketransaksie te boek gestel word wanneer dit

plaasvind en nie wanneer kontant ontvang of daarvoor

betaal word nie. Met die kontantbasisbeginsel word ŉ

saketransaksie te boek gestel wanneer kontant ontvang

of daarvoor betaal word, en nie wanneer die transaksie

regtig plaasgevind het nie. Die

toevallingsgrondslagbeginsel voldoen en sluit aan by

die inkomste-erkenningsbeginsel, die paringsbeginsel

en die historiese kostebeginsel, soos hieronder

bespreek.

Inkomste- Die inkomste-erkenningsbeginsel bepaal dat die



erkenningsbeginsel inkomste van ŉ onderneming erken en te boek gestel

moet word sodra die produk gelewer of die diens

voltooi is, met ander woorde sodra die transaksie

plaasgevind het, en nie wanneer betaling ontvang word

nie. ŉ Voorbeeld sal wees: ŉ Boukontrakteur finaliseer

die werk in Mei, maar ontvang die volledige betaling vir

die werk gedoen eers in Junie. Die geld wat dus deur

die boukontrakteur ontvang is, sal reeds in Mei te boek

gestel word.

Paringsbeginsel Die paringsbeginsel bepaal dat ŉ uitgawe in dieselfde

rekeningkundige periode te boek gestel word as waarin

die inkomste (vir ŉ produk en/of diens) te boek gestel

is.

Historiese kostebeginsel Die historiese kostebeginsel bepaal dat bates te boek

gestel moet word teen die koste waarvoor hulle

aangekoop is, met ander woorde bates moet teen

kosprys getoon word in die finansiële state van ŉ

maatskappy.

Lopendesaakbeginsel Die lopendesaakbeginsel beteken dat ŉ

sakeonderneming steeds in die afsienbare toekoms sal

bly voortbestaan. Die bates en laste kan dus in die

Balansstaat geklassifiseer word onder langtermyn of

korttermyn. Korttermyn verwys na ŉ periode van een

jaar, terwyl langtermyn verwys na ŉ periode van langer

as een jaar – gewoonlik tussen een en vyf jaar.

Langtermynbates word gewoonlik vir langer as een jaar

gehou, terwyl langtermynlaste bepaal dat ŉ

onderneming eers na een jaar aanspreeklik sal wees

vir die skulde.

Relevantheid,

betroubaarheid en

konsekwentheid

Vir finansiële inligting om bruikbaar te wees, moet dit

relevant, betroubaar en konsekwent wees. Relevante

inligting help die gebruiker daarvan om die maatskappy

se vorige finansiële prestasie, die huidige finansiële

stand en toekomstige verwagtinge beter te verstaan.

Betroubare inligting is verifieerbaar en objektief.



Konsekwente inligting word voorberei deur dieselfde

rekeningkundige metodes van jaar tot jaar te gebruik en

toe te pas in die voorbereiding van die onderneming se

finansiële state. Dit maak die vergelyking van die

onderneming se finansiële state met dié van ander

ondernemings makliker.

Beginsel van

konserwatisme

Die beginsel van konserwatisme bepaal dat

rekenmeesters goeie oordeel moet gebruik wanneer

transaksies te boek gestel moet word waarby skattings

betrokke is. Die beginsel van konserwatisme behels dat

die minder optimistiese skatting gebruik moet word.

Die skattings moet ook ondersteun kan word binne

redelike perke.

Wesenlikheidsbeginsel Die wesenlikheidsbeginsel bepaal dat die vereistes van

enige rekeningkundige beginsel geïgnoreer kan word,

indien die uitsluiting daarvan geen invloed sal hê op die

finansiële inligting van ŉ onderneming nie, en dus geen

invloed sal hê op die gebruikers van hierdie inligting

nie.

Maatskappye wat op die aandelebeurs genoteer is, se finansiële state moet egter ook

voldoen aan die IFRS. Dit is nie voldoende as dit net aan AARP voldoen nie.


Die Internasionale Finansiële Rekeningkundige Verslagdoeningstandaarde (International

Financial Reporting Standards – IFRS) en die Algemene Aanvaarde Rekeningkundige

Praktyk (AARP) is twee verskillende standaarde vir die teboekstelling en openbaarmaking

van finansiële data. Alhoewel beide IFRS en AARP dieselfde doelwitte het, is daar verskille

tussen die twee rekeningkundige raamwerke. Finansiële state wat in ooreenstemming met

AARP opgestel is, vergelyk nie goed, indien dit vergelyk word met finansiële state wat

opgestel is in ooreenstemming met IFRS nie.

Die IFRS is internasionale finansiële verslagdoeningstandaarde, wat standaarde, raamwerke

en interpretasies is van rekeningkundige beginsels, soos uiteengesit deur die Internasionale

Rekeningkundige Standaarde Raad (International Accounting Standards Body – IASB). Die



AARP is ook standaarde, raamwerke en interpretasies van rekeningkundige beginsels, maar

gebaseer op ŉ algemene en plaaslike rekeningkundige perspektief.

IFRS is grootliks die maatstaf wat gebruik word wanneer die finansiële state van

maatskappye opgestel word wat op die aandelebeurs genoteer is. Vir die opstel van

finansiële state van gewone beslote korporasies wat nie op die aandelebeurs genoteer is

nie, is AARP heeltemal voldoende.

Die hoofdoelwit van internasionale finansiële verslaggewingstandaarde is om ŉ globale

raamwerk aan openbare maatskappye te verskaf vir die voorbereiding en openbaarmaking

van finansiële state. IFRS verskaf algemene riglyne ten opsigte van die voorbereiding van

finansiële state en nie soseer riglyne wat gerig is op spesifieke industrieë nie.

IFRS, wat riglyne neerlê vir toepassing wêreldwyd, is veral belangrik waar groot

maatskappye filiale in verskeie lande het omdat die maatskappy dan een stel riglyne en

reëls volg. Die voordele is voor die hand liggend – die rekeningkundige prosedures is dan

gestandaardiseer wat verslagdoening makliker maak.

Dit stel die beleggers en ouditeure van die maatskappy ook in staat om ŉ meer omvattende

oorsig oor die finansiële stand van die maatskappy te kry en stel beleggers,

sakeondernemings en owerhede in staat om IFRS-gebaseerde finansiële state met mekaar

te vergelyk (BusinessDictionary.com, 2011.

http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-Reporting-Standards-

IFRS.html).

Tans is daar 100 lande wat openbare maatskappye verplig om IFRS in die daarstel van

finansiële state en verslae te implementeer – Suid-Afrika is een van die lande.

� Die toepassing van IFRS

Die toepassing van IFRS behels dat maatskappye aan 37 standaarde en 26 interpretasies

van die Internasionale Rekeningkundige Standaarde moet voldoen. Baie van die standaarde

word nie regtig toegepas nie. Die onderstaande tabel gee ŉ uiteensetting van die IFRS en

die Internasionale Rekeningkundige Standaarde (International Accounting Standards – IAS)

wat in Suid-Afrika geïmplementeer en toegepas word.

Tabel 5.2: IRFS wat in Suid-Afrika toegepas word

(eStandardsForum, 2011. http://www.estandardsforum.org/south-

africa/standards/international-financial-reporting-standards; Vorster, et al. (2008:29)

IRFS Wat behels die standaard?

IFRS 1 – Toepassing van Die eerste maal wat ŉ onderneming verslag doen





vir die eerste maal

ooreenkomstig die IFRS, is daar bepaalde prosedures wat

toegepas moet word.

IFRS 2 – Aandele-

gebaseerde betalings

IFRS 2 dek alle aandeelgebaseerde betalingstransaksies,

byvoorbeeld transaksies waarin aandele of ander

ekwiteitsinstrumente aan werknemers toegeken word. Dit

het ook betrekking op transaksies met partye buite die

maatskappy, waar die maatskappy goedere en dienste

ontvang in ruil vir die ekwiteitsinstrumente.

IFRS 3 – Samesmelting

van ondernemings

IFRS 3 beskryf die samesmelting van ondernemings as ŉ

gebeurtenis wat daartoe lei dat die aankoper beheer oor

een of meer sakeonderneming verkry. IFRS 3 beskryf hoe

hierdie gebeurtenis in die finansiële state te boek gestel

moet word.

IFRS 4 –

Versekeringskontrakte

IFRS 4 is toepassing op alle versekeringskontrakte in die

sakeonderneming. IFRS 4 verskaf riglyne oor hoe hierdie

finansiële data in die finansiële state te boek gestel en

geopenbaar word.

IFRS 5 – Nie-bedryfsbates

wat uitgehou word vir

verkoopdoeleindes en die

beëindiging van

sakebedrywighede

IFRS 5 is van toepassing op nie-bedryfsbates wat uitgehou

word vir verkoopdoeleindes, asook wanneer

sakebedrywighede beëindig word. Die rede hiervoor is dat

die beëindiging van sakebedrywighede soms tot die

vervreemding/verkoop van ŉ bate lei.

IFRS 6 – Eksplorasie vir en

evaluering van minerale

hulpbronne

IFRS 6 stel riglyne vir die teboekstelling van inkomstes en

uitgawes wat verband hou met die eksplorasie en

evaluering van minerale hulpbronne.

IFRS 7 en 9 – Finansiële

instrumente

Daar is drie standaarde wat die verslagdoeningsvereistes

van finansiële instrumente neerlê, naamlik IAS 32, IAS 39

en IFRS 7 en 9. IFRS 7 en 9 handel oor die

openbaarmaking van finansiële instrumente, terwyl IAS 32

die klassifisering van finansiële instrumente uiteensit en

IAS 39 fokus op die rekeningkundige hantering van

finansiële instrumente. Finansiële instrumente is

dokumente met ŉ monetêre waarde, byvoorbeeld kontant



en kontantekwivalente (bank) en sekuriteite, soos

verbandlenings en voorraad wat geruil kan word vir geld.

IFRS 8 – Bedryfsegmente IFRS 8 handel oor die segmentering van finansiële

resultate, aangesien dit nie moontlik is om die prestasie

van belangrike bedryfsegmente afsonderlik te ontleed, as

dit in sy geheel in die finansiële state getoon word nie.

IFRS 10 en 11 –

Gekonsolideerde

finansiële state

IFRS 10 en 11 vestig beginsels wat toegepas moet word vir

die aanbieding en voorbereiding van gekonsolideerde

finansiële state, waar ŉ entiteit beheer uitoefen oor een of

meer entiteite.

IFRS 12 –

Openbaarmaking van

belange in ander Entiteite

IFRS 12 vereis van sakeondernemings om genoegsame

inligting te openbaar, wat die gebruikers van die finansiële

state in staat sal stel om die volgende te evalueer:

• Die aard en omvang van risiko’s waaraan die

onderneming blootgestel is, as gevolg van die

onderneming se belang in ŉ ander entiteit/e.

• Die uitwerking wat hierdie belange het op die

onderneming se finansiële posisie, finansiële prestasie

en kontantvloei.

IFRS 13 – Billike

waardemeting

IFRS 13 :

• Definieer billike waarde.

• Gee ŉ raamwerk wat gebruik moet word vir die meting

van billike waarde.

• Vereis openbaarmaking ten opsigte van die meting van

billike waarde.

5.5.3 Internasionale Rekeningkundige Standaarde (IAS)

Die IAS is die voorloper van die IFRS en hoewel ŉ stel ouer standaarde as die IFRS, is dit in

ŉ groot mate dieselfde as die IFRS. Die IFRS wat die huidige stel rekeningkundige

verslagdoeningstandaarde is, weerspieël die veranderinge wat plaasgevind het in die

rekeningkundige en sakepraktyke van die afgelope twee dekades. Sommige van die IAS



(maar nie almal nie) is deur die IFRS vervang, omdat dit verouderd is. Daar is egter IAS

standaarde wat steeds in gebruik is:

Tabel 5.3: Internasionale Rekeningkundige Standaarde

(eStandardsForum, 2011. http://www.estandardsforum.org/south-

africa/standards/international-financial-reporting-standards; Vorster, et al. (2008:29)

IAS Wat behels die Standaard?

IAS 1 – Aanbieding van

finansiële state

International Accounting Standards (IAS) 1 verskaf die

vereistes waaraan die finansiële state van ŉ

onderneming moet voldoen – die struktuur, inhoud en

algemene vereistes.

IAS 2 – Voorraad IAS 2 verskaf riglyne hoe om die voorraad van ŉ

maatskappy te boek te stel. Byvoorbeeld, hoe om die

kosprys van voorraad te bepaal.

IAS 7 – Kontantvloeistate Die kontantvloeistaat van ŉ sakeonderneming word

ooreenkomstig die bepalings van standpunt IAS 7

aangebied.

IAS 8 – Rekeningkundige

beleid, veranderinge in

rekeningkundige

beramings en foute

IAS 8 bepaal die wyse waarop daar rekeningkundig

verslag gedoen moet word van wins, deur riglyne te

gee vir rekeningkundige beleid, verandering in

rekeningkundige beramings en hantering van foute

gemaak.

IAS 10 – Gebeure na die

verslagdoeningstydperk

IAS 10 verskaf riglyne vir die teboekstelling van

wesenlike gebeure wat plaasvind na die

verslagdoeningstydperk en die korrekte

rekeningkundige hantering daarvan.

IAS 11 –

Konstruksiekontrakte

IAS 11 verskaf riglyne ten opsigte van die

rekeningkundige hantering van die inkomstes en

uitgawes wat verband hou met konstruksiekontrakte.

IAS 12 –

Inkomstebelasting

IAS 12 verskaf riglyne ten opsigte van die

rekeningkundige hantering van inkomstebelasting in

die finansiële state van ŉ sakeonderneming.

IAS 16 – Eiendom, aanleg IAS 16 verskaf riglyne vir die rekeningkundige



en toerusting hantering van eiendom, aanleg en toerusting in die

finansiële state van ŉ sakeonderneming.

IAS 17 – Verhuring IAS 17 handel oor die rekeningkundige

verantwoording van verhurings in die finansiële state

van beide die huurder en verhuurder.

IAS 18 – Inkomste IAS 18 handel oor die rekeningkundige verantwoording

van inkomte in die finansiële state van ŉ maatskappy,

asook wanneer die inkomste erken moet word.

IAS 19 –

Werknemersvoordele

IAS 19 verdeel werknemersvoordele in afsonderlike

kategorieë met afsonderlike rekeningkundige

verslagdoeningsvereistes vir elke kategorie.

IAS 20 –

Staatstoekennings en

staatshulp

IAS 20 poog om riglyne te bied oor hoe toekennings

van die staat te boek gestel moet word en hoe en

wanneer daaroor verslag gedoen moet word.

IAS 21 – Die uitwerking

van veranderinge in

wisselkoerse

Die verandering in die waarde van geldeenhede het

bepaalde rekeningkundige implikasies. Hierdie

implikasies, asook die rekeningkundige verslagdoening

hiervan, word deur IAS 21 aangespreek.

IAS 23 – Leningskoste IAS 23 handel oor die rekeningkundige

verslagdoening van leningskoste – wanneer en hoe om

die leningskoste in die finansiële state te verantwoord

en te boek te stel.

IAS 24 – Openbaarmaking

deur verwante partye

Die hoofdoelwit van IAS 24 is om te verseker dat ŉ

maatskappy se finansiële state voldoende

openbaarmaking bevat ten opsigte van transaksies

tussen verwante partye, wat ŉ moontlike invloed kan

hê op die maatskappy se finansiële stand. (Verwante

partye is individue of ŉ groep maatskappye wat op

een of ander wyse aan mekaar verbind is. ŉ Verwante

party kan ŉ familielid, ŉ aandeelhouer of ŉ

sakeonderneming wees.)

IAS 26 – Aftreevoordele IAS 26 handel oor die rekeningkundige verantwoording

en teboekstelling van aftreevoordele in die finansiële



state van Groepsaftreefondse.

IAS 27 – Gekonsolideerde

en afsonderlike finansiële

state

IAS 27 handel oor die openbaarmakingsvereistes ten

opsigte van gekonsolideerde finansiële state, en ook

oor die opstel en aanbieding van hierdie finansiële

state.

IAS 28 – Beleggings in

geassosieerdes

IAS 28 bevat voorskrifte oor hoe om die

ekwiteitsmetode by geassosieerdes toe te pas in die

finansiële state. ŉ Geassosieerde is ŉ maatskappy

waarin beleggers ŉ wesenlike invloed het in die

bedrywighede en besluitnemingsprosedures van

daardie maatskappy, maar nie volle of gesamentlike

beheer uitoefen nie.

IAS 29 – Finansiële

verslagdoening in super

inflasionêre ekonomieë

IAS 29 handel oor die openbaarmakingsvereistes in

die finansiële verslagdoening in super inflasionêre

ekonomieë.

IAS 31 – Belange in

gesamentlike

ondernemings

IAS 31 handel oor beleggings waar die belegger

gesamentlike beheer kan uitoefen.


instrumente

openbaarmaking en

voorlegging

IAS 32 handel oor die openbaarmaking en voorlegging

van finansiële instrumente in die finansiële state.

IAS 33 – Verdienste per

aandeel

IAS 33 handel oor die openbaarmaking en

rekeningkundige hantering van verdienste per aandeel

in die finansiële state van ŉ maatskappy.

IAS 34 – Tussentydse

finansiële verslagdoening

IAS 34 is van toepassing op alle maatskappye wat

volgens wet verplig word om tussentydse finansiële

verslae te publiseer of wat dit vrywillig publiseer.

IAS 36 – Waardedaling van

bates

IAS 36 stel prosedures in plek wat verseker dat ŉ

maatskappy nie sy bate bo of onder die verhaalbare

bedrag openbaar nie.

IAS 37 – Voorsienings,

voorwaardelike

IAS 37 handel oor die rekeningkundige erkenning en

openbaarmaking van voorsienings, voorwaardelike



aanspreeklikhede en

voorwaardelike bates

aanspreeklikhede en voorwaardelike bates.

IAS 38 – Ontasbare bates IAS 38 handel oor die rekeningkundige erkenning en

openbaarmaking van ontasbare (intangible) bates in

die finansiële state.


instrumente: Erkenning en

meting

IAS 39 handel oor die erkenning en meting van

finansiële instrumente in die finansiële state van ŉ

maatskappy.

IAS 40 –

Beleggingseiendom

IAS 40 handel oor die teboekstelling en

openbaarmaking van beleggingseiendom in die

finansiële state van ŉ onderneming.

IAS 41 – Landbou

aktiwiteite

IAS 41 handel oor rekeningkundige standaarde ten

opsigte van landbou-aktiwiteite en die teboekstelling en

openbaarmaking daarvan.

(Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/standard.htm)

5.6 Interne Finansiële Rekeningkundige Beleid

Rekeningkundige beleid word deur sakeondernemings gebruik om verslag te doen oor hulle

sakebedrywighede, asook die wyse waarop die bestuur van ŉ sakeonderneming hierdie

bedrywighede bestuur.

Die beleid wat deur sakeondernemings toegepas word wanneer daar verslag oor hulle

bedryfsaktiwiteite gedoen word, kan van onderneming tot onderneming verskil. Die beleid

wat egter toegepas word in die finansiële verslae van maatskappye moet voldoen aan

IFRS/IAS, soos hierbo aangedui.

Die onderstaande is ŉ uittreksel uit Sasol Limited se jaarverslag vir die 2010-finansiële jaar.

Let op die definisies wat verskaf word ter verduideliking van die rekeningkundige terme wat

in die jaarverslag gebruik word. Op hierdie wyse word die gebruikers van die finansiële state

gehelp om die state beter te verstaan. Let ook op die verskillende beleide wat Sasol gebruik

om verslag te doen ten opsigte van balansstaatitems en inkomstestaatitems.

Voorbeeld 5.1

Accounting policies and financial reporting terms

Sasol Limited is the holding company of the Sasol group (the group) and is domiciled in

the Republic of South Africa. The following principal accounting policies were applied by



the group for the financial year ended 30 June 2010. Except as otherwise disclosed,

these policies are consistent in all material respects with those applied in previous years.

Financial reporting terms

These definitions of financial reporting terms are provided to ensure clarity of meaning as

certain terms may not always have the same meaning or interpretation in all countries.

Group structures

Associate An entity, other than a subsidiary or joint venture, in which the group,

holding a material long-term interest, has significant influence, but no

control, over financial and operating policies.

Company A legal business entity registered in terms of the applicable legislation

of that country.

Entity Sasol Limited, a subsidiary, joint venture, associate or special

purpose entity.

Foreign operation An entity whose activities are based or conducted in a country or

currency other than those of the reporting entity (Sasol Limited).

Group The group comprises Sasol Limited, its subsidiaries and its interest in

joint ventures, associates and special purpose entities.

Joint venture An economic activity over which the group exercises joint control

established under a contractual arrangement.

Operation A component of the group:

• that represents a separate major line of business or geographical

area of operation; and

• is distinguished separately for financial and operating purposes.

Subsidiary Any entity over which the group has the power to exercise control.

Special purpose

entity

An entity established to accomplish a narrow and well defined

objective, including the facilitation of the group's black economic

empowerment transactions, and where the group receives the

majority of the benefits related to the operations and net assets of the

entity, is exposed to the majority of the risks incident to the entity's



activities and retains the majority of the residual or ownership risks

related to the entity or its assets.

General accounting terms

Acquisition date The date on which control in subsidiaries, special purpose entities,

joint control in joint ventures and significant influence in associates

commences.

Assets under

construction

A non-current asset which includes expenditure capitalised for work in

progress in respect of activities to develop, expand or enhance items

of property, plant and equipment, intangible assets and exploration

assets.

Cash generating

unit

The smallest identifiable group of assets which can generate cash

inflows independently from other assets or groups of assets.

Commissioning

date

The date that an item of property, plant and equipment, whether

acquired or constructed, is brought into use.

Consolidated

group financial

statements

The financial results of the group which comprise the financial results

of Sasol Limited and its subsidiaries, special purpose entities, the

proportionate interest in the financial results of joint ventures and its

interest in associates.

Construction

contract

A contract specifically negotiated with a third party for the construction

of an asset or a combination of assets that are closely interrelated or

interdependent in terms of their design, technology and function or

their ultimate purpose or use.

Control The ability, directly or indirectly, to govern the financial and operating

policies of an entity so as to obtain benefits from its activities. When

assessing the ability to control an entity, the existence and effect of

potential voting rights that are presently exercisable or convertible are

taken into account.

Corporate assets Assets, other than goodwill, that contribute to the future cash flows of

both the cash generating unit under review as well as other cash

generating units.



Discontinued

operation

An operation that, pursuant to a single plan, has been disposed of or

is classified as an operation held for sale.

Discount rate The rate used for purposes of determining discounted cash flows

defined as the yield on AAA credit rated bonds (for entities outside

South Africa) and relevant South African Government bonds (for

South African entities) that have maturity dates approximating the

term of the related cash flows. This pre-tax interest rate reflects the

current market assessment of the time value of money. To the extent

that, in determining the cash flows, the risks specific to the asset or

liability are taken into account in determining those cash flows, they

are not included in determining the discount rate.

Disposal date The date on which control in subsidiaries, special purpose entities,

joint control in joint ventures and significant influence in associates

ceases.

Exploration

assets

Capitalised expenditure relating to the exploration for and evaluation

of mineral resources (coal, oil and gas).

Fair value The value for which an asset could be exchanged or a liability settled,

between knowledgeable, willing parties in an arm's length

transaction.

Financial results Comprise the financial position (assets, liabilities and equity), results

of operations (revenue and expenses) and cash flows of an entity and

of the group.

Functional

currency

The currency of the primary economic environment in which the entity

operates.

Long-term A period longer than twelve months from the reporting date.

Mineral assets Capitalised expenditure relating to producing coal, oil and gas

properties, including development costs and previously capitalised

exploration assets.

Other

comprehensive

Comprises items of income and expense (including reclassification

adjustments) that are not recognised in the income statement and



income includes the effect of translation of foreign operations, cash flow

hedges, available-forsale financial assets and changes in revaluation

reserves.

Presentation

currency The currency in which financial results of an entity are presented.

Qualifying asset An asset that necessarily takes a substantial period (normally in

excess of twelve months) of time to get ready for its intended use.

Recoverable

amount

The amount that reflects the greater of the fair value less costs to sell

and value in use that can be attributed to an asset as a result of its

ongoing use by the entity. In determining the value in use, expected

future cash flows are discounted to their present values using the

discount rate.

Related party Parties are considered to be related if one party directly or indirectly

has the ability to control or jointly control the reporting entity (Sasol

Limited) or exercise significant influence over the reporting entity or is

a member of the key management of the reporting entity.

Revenue Comprises turnover, dividends received and interest received.

Share-based

payment

A transaction in which an entity issues equity instruments, share

options or incurs a liability to pay cash based on the price of the

entity's equity instruments to another party as compensation for

goods received or services rendered.

Significant

influence

The ability, directly or indirectly, to participate in, but not exercise

control over, the financial and operating policy decisions of an entity

so as to obtain economic benefit from its activities.

Turnover Comprises revenue generated by operating activities and includes

sales of products, services rendered, licence fees and royalties, net of

indirect taxes, rebates and trade discounts.

Financial instrument terms

Available-for-sale

financial asset

A financial asset that has been designated as available-for-sale or a

financial asset other than those classified as loans and receivables,



held-to-maturity investments or derivative instruments.

An investment intended to be held for an indefinite period of time,

which may be sold in response to needs for liquidity or changes in

interest rates, is classified as a non-current available-for-sale financial

asset.

Cash and cash

equivalents

Comprise cash on hand, restricted cash, demand deposits and other

short-term highly liquid investments with a maturity period of three

months or less at date of purchase.

Cash flow hedge A hedge of the exposure to variability in cash flows that is attributable

to a particular risk associated with a recognised asset or liability or a

forecasted transaction.

Derivative

instrument

A financial instrument:

• whose value changes in response to movements in a specified

interest rate, commodity price, foreign exchange rate or similar

variable;

• that requires minimal initial net investment; and

• whose terms require or permit settlement at a future date.

Effective interest

rate

The derived rate that discounts the expected future cash flows to the

current net carrying amount of the financial asset or financial liability.

Equity instrument Any financial instrument (including investments) that evidences a

residual interest in the assets of an enterprise after deducting all of its

liabilities.

Financial asset Cash or cash equivalents, a contractual right to receive cash, an

equity instrument or a contractual right to exchange a financial

instrument under favourable conditions.

Financial liability A contractual obligation to pay cash or transfer other benefits or an

obligation to exchange a financial instrument under unfavourable

conditions. This includes debt.

Financial A contract that requires the issuer to make specified payments to



guarantee reimburse the holder for a loss it incurs because a specified debtor

fails to make payment when due in accordance with the original or

modified terms of the debt instrument.

Held-to-maturity

investment

A financial asset with a fixed maturity and fixed or determinable future

payments, that management has the positive intent and ability to hold

to maturity.

Such a financial asset is classified as a non-current asset, except

when it has a maturity within twelve months from the reporting date, in

which case it is classified as a current asset.

Loans and

receivables

A financial asset with fixed or determinable repayments that are not

quoted in an active market, other than:

• a derivative instrument; or

• an available-for-sale financial asset.

Monetary asset An asset which will be settled in a fixed or determinable amount of

money.

Monetary liability A liability which will be settled in a fixed or determinable amount of

money.

Transaction date The date an entity commits itself to purchase or sell a financial

instrument

Statement of compliance

The consolidated financial statements are prepared in compliance with International

Financial Reporting Standards (IFRS) and Interpretations of those standards, as issued

by the International Accounting Standards Board and applicable legislation. The

consolidated financial statements were approved for issue by the Board of Directors on

10 September 2010 and are subject to approval by the Annual General Meeting of

shareholders on 26 November 2010.

During the current financial year, the following accounting standards, interpretations and

amendments to published accounting standards were adopted:

• IAS 23 (Revised), Borrowing Costs; and



• Various Improvements to IFRSs.

The following accounting standards, interpretations and amendments to published

accounting standards were adopted prior to their effective dates:

• IAS 24 (Amendment), Related Parties; and

• Various Improvements to IFRSs.

These newly adopted standards did not significantly impact our financial results.

The following accounting standards, interpretations and amendments to published

accounting standards which are relevant to Sasol but not yet effective, have not been

adopted in the current year:

• IFRS 2 (Amendments), Group Cash-settled Share-based payment Transactions;

and

• IFRS 9, Financial Instruments.

Principal accounting policies

Basis of preparation of financial results

The consolidated financial statements are prepared using the historic cost convention

except that, as set out in the accounting policies below, certain items, including derivative

instruments, liabilities for cash-settled share-based payment schemes and available-for-

sale financial assets, are stated at fair value.

The consolidated financial statements are prepared on the going concern basis.

Except as otherwise disclosed, these accounting policies are consistent with those

applied in previous years.

These accounting policies are consistently applied throughout the group.

Property, plant and equipment

Property, plant and equipment are stated at cost less accumulated depreciation and

impairment losses. Land is not depreciated.

The cost of self-constructed assets includes expenditure on materials, direct labour and

an allocated proportion of project overheads. Cost also includes the estimated costs of



dismantling and removing the assets and site rehabilitation costs to the extent that they

relate to the construction of the asset as well as gains or losses on qualifying cash flow

hedges attributable to that asset. Costs capitalised for work in progress in respect of

activities to develop, expand or enhance items of property, plant and equipment are

classified as part of assets under construction.

Finance expenses, net of finance income, are capitalised on qualifying assets.

When plant and equipment comprises major components with different useful lives, these

components are accounted for as separate items. Expenditure incurred to replace or

modify a significant component of plant is capitalised and any remaining carrying amount

of the component replaced is written off in the income statement. All other expenditure is

charged to the income statement.

Property, plant and equipment, other than mineral assets, are depreciated to its estimated

residual value on a straight-line basis over its expected useful life. Mineral assets are

depreciated in accordance with the policy set out below on exploration, evaluation and

development. The depreciation methods, estimated remaining useful lives and residual

values are reviewed at least annually.

The carrying amount of property, plant and equipment will be derecognised on disposal or

when no future economic benefits are expected from its use. Gains and losses on

disposal of an item of property, plant and equipment are determined by comparing the

proceeds from disposal with the carrying amount of the property, plant and equipment

and are recognised in the income statement.

Inventories

Inventories are stated at the lower of cost and net realisable value.

Cost includes expenditure incurred in acquiring, manufacturing and transporting the

inventory to its present location. Manufacturing costs include an allocated portion of

production overheads which are directly attributable to the cost of manufacturing such

inventory. The allocation is determined based on the greater of normal production

capacity and actual production. The costs attributable to any inefficiency in the production

process are charged to the income statement as incurred.

Cost is determined as follows:



• Crude oil and other raw materials

• First-in-first-out valuation method

(FIFO)

• Process, maintenance and other

materials • Weighted average purchase price

• Work-in-progress • Manufacturing costs incurred

• Manufactured products including

consignment inventory • Manufacturing costs according to FIFO

Net realisable value is the estimated selling price in the ordinary course of business, less

the cost of completion and selling expenses.

Trade and other receivables

Trade and other receivables are recognised initially at fair value and subsequently stated

at amortised cost using the effective interest rate method, less impairment losses. An

impairment loss is recognised when it is probable that an entity will not be able to collect

all amounts due according to the original terms of the receivable. The amount of the

impairment loss is charged to the income statement.

Cash and cash equivalents

Cash and cash equivalents are stated at carrying amount which is deemed to be fair

value. Bank overdrafts are offset against cash and cash equivalents in the statement of

cash flows.

Taxation

The income tax charge is determined based on net income before tax for the year and

includes deferred tax and Secondary Taxation on Companies.

Current tax. The current tax charge is the calculated tax payable on the taxable income

for the year using enacted or substantively enacted tax rates and any adjustments to tax

payable in respect of prior years.

Deferred tax. Deferred tax is provided for using the liability method, on all temporary

differences between the carrying amount of assets and liabilities for accounting purposes

and the amounts used for tax purposes and on any tax losses. No deferred tax is

provided on temporary differences relating to:

• the initial recognition of goodwill;



• the initial recognition (other than in a business combination) of an asset or liability

to the extent that neither accounting nor taxable profit is affected on acquisition;

and

• investments in subsidiaries to the extent they will probably not reverse in the

foreseeable future.

The provision for deferred tax is calculated using enacted or substantively enacted tax

rates at the reporting date that are expected to apply when the asset is realised or liability

settled. A deferred tax asset is recognised to the extent that it is probable that future

taxable profits will be available against which the deferred tax asset can be realised.

The provision of deferred tax assets and liabilities reflects the tax consequences that

would follow from the expected recovery or settlement of the carrying amount of its assets

and liabilities.

Secondary Taxation on Companies (STC)

STC is recognised as part of the current tax charge in the income statement when the

related dividend is declared. When dividends received in the current year can be offset

against future dividend payments to reduce the STC liability, a deferred tax asset is

recognised to the extent of the future reduction in STC.

Trade and other payables

Trade and other payables are initially recognised at fair value and subsequently stated at

amortised cost.

Revenue

Revenue is recognised at the fair value of the consideration received or receivable net of

indirect taxes, rebates and trade discounts and consists primarily of the sale of products,

services rendered, licence fees, royalties, dividends received and interest received.

Revenue is recognised when the following criteria are met:

• evidence of an arrangement exists;

• delivery has occurred or services have been rendered and the significant risks and

rewards of ownership have been transferred to the purchaser;

• transaction costs can be reliably measured;

• the selling price is fixed or determinable; and



• collectability is reasonably assured.

The timing of revenue recognition is as follows. Revenue from:

• the sale of products is recognised when the group no longer retains continuing

managerial involvement associated with ownership or effective control;

• services rendered is based on the stage of completion of the transaction, based

on the proportion that costs incurred to date bear to the total cost of the project;

• licence fees and royalties is recognised on an accrual basis;

• dividends received is recognised when the right to receive payment is established;

and

• interest received is recognised on a time proportion basis using the effective

interest rate method.

The group enters into exchange agreements with the same counterparties for the

purchase and sale of inventory that are entered into in contemplation of one another.

When the items exchanged are similar in nature, these transactions are combined and

accounted for as a single exchange transaction. The exchange is recognised at the

carrying amount of the inventory transferred.

Further descriptions of the recognition of revenue for the various reporting segments are

included under the accounting policy on segmental reporting.

Comparative figures

Comparative figures are reclassified or restated as necessary to afford a proper and more

meaningful comparison of results as set out in the affected notes to the financial

statements.

During the year under review, the group reclassified amounts relating to capital project

related creditors previously included in other payables, having risks and rewards more

closely aligned to trade payables.

During the year under review, the group reclassified certain accruals previously included

in accrued expenses, having risks and rewards more closely aligned to trade payables.

During the year under review, the group reclassified expenses previously included as

other expenses as administrative expenses, having risks and rewards more closely



aligned to administrative expenses.

Certain additional disclosure has been provided in respect of the current year. To the

extent practicable, comparative information has also been provided.

(Bron: Sasol, 2010. http://sasol.investoreports.com/sasol_ar_2010/sasol-group-

financials/accounting-policies-and-financial-reporting-terms/3/)

5.7 Veranderinge in die wetgewing

In die sakeomgewing is daar verskeie faktore wat ŉ impak het op die wyse waarop

sakeondernemings bestuur word, asook besluite wat geneem moet word. Die wyse waarop

hierdie faktore bestuur word, verskil van onderneming tot onderneming – daar is dus nie

vasgestelde metodes wat deur die bestuur van ondernemings gevolg moet word nie.

Veranderinge in die wetgewing van ŉ land, veral ten opsigte van rekeningkundige

standaarde en die belastingwetgewing, het egter ŉ invloed op die wyse waarop die

finansiële state van ŉ onderneming opgestel word en verslag gedoen moet word ten opsigte

van die finansiële stand van ŉ onderneming. Indien die bestuur van ŉ maatskappy nie

voortdurend op die hoogte bly met veranderinge in die relevante wetgewing nie, kan dit die

onderneming duur te staan kom.

5.7.1 Faktore in die sakeomgewing

Faktore in die sakeomgewing wat dus ŉ impak het op die wyse waarop ŉ onderneming

bestuur word, kan soos volg uiteengesit word:



Figuur 5.1: Faktore in die sakeomgewing


� Politieke faktore

Politieke faktore verwys na die beleid wat deur die regering van ŉ land gevolg word,

byvoorbeeld die mate van inmenging in die ekonomie. Politieke besluitneming het ŉ

wesenlike uitwerking op verskeie areas in ŉ onderneming, byvoorbeeld op die opleiding en

werksomstandighede van die arbeidsmag

� Ekonomiese faktore

Ekonomiese faktore sluit rentekoerse, belastingveranderinge, ekonomiese groei, inflasie en

wisselkoerse in. Ekonomiese faktore het ŉ groot impak op die werksaamhede van

sakeondernemings. ŉ Styging in die inflasiekoers kan moontlik aanleiding gee tot hoër

looneise, wat die onderneming se uitgawe ten opsigte van salarisse sal verhoog.

� Sosiale faktore

Veranderinge in sosiale tendense het ŉ impak op die vraag na ŉ onderneming se produkte,

asook die beskikbaarheid en gewilligheid van individue om te werk. ŉ Voorbeeld hiervan is

klerewinkels, aangesien modeneigings voortdurend verander en ondernemings moet hierby

aanpas.

� Tegnologiese faktore



Tegnologiese vooruitgang skep nuwe produkte en prosesse. MP3-spelers,

rekenaarspeletjies, hoë definisie TV’s, ens. is alles voorbeelde van nuwe produkte wat

geskep is as gevolg van tegnologiese vooruitgang. Om enigsins ŉ kompeterende voordeel

te behou, moet ondernemings op die hoogte bly van die nuwe ontwikkelings en die aanvraag

daarvoor.

� Omgewingsfaktore

Omgewingsfaktore sluit weers- en klimaatsveranderinge in. Veranderinge in die klimaat het

ŉ impak op verskeie industrieë, byvoorbeeld die landbou, toerisme en versekering.

� Regsfaktore

Veranderinge in die wetgewing van ŉ land kan die kostes van ŉ onderneming direk

beïnvloed. Verandering in die rekeningkundige standaarde wat bepaal hoe finansiële

verslae daar moet uitsien, kan veroorsaak dat ŉ onderneming sy rekeningkundige

programmatuur moet opgradeer – gewoonlik ŉ duur oefening.

Die onderskeie kategorieë van die wetgewing waar veranderinge kan plaasvind, sluit in:

• Verbruikerswetgewing

• Mededingingswetgewing

• Indiensnemingswetgewing

• Gesondheids- en veiligheidswetgewing

Om veranderinge in die sakeomgewing doeltreffend te bestuur en sodoende betyds te

reageer op hierdie veranderinge, sal dit raadsaam vir die bestuur van ŉ onderneming wees

om die faktore te identifiseer wat wel ŉ impak sal maak op die onderneming se

sakebedrywighede. Faktore wat byvoorbeeld die sakebedrywighede van ŉ onderneming in

die klerebedryf sal raak, behoort nie dieselfde impak te hê op die bedrywighede van ŉ

onderneming in die motorvervaardigingsbedryf nie (Oxford University Press, 2007.

http://www.oup.com/uk/orc/bin/9780199296378/01student/additional/page_12.htm).


SAMSUNG SEEKS A BAN ON APPLE PRODUCTS

Samsung and Apple are the world’s two biggest manufacturers of smartphones, and

Samsung’s Galaxy Tab has become a huge-selling rival to the iPad, which has

dominated the growing market for the touchscreen devices. Rather than focus on

competing with each other on price or promotion, the two are focusing on features of

their products and at each other’s throats at the moment over allegations of breach of



patent. In the current round of claim and counter claim, Apple started it in April by

accusing Samsung of copying its smartphones and tablet computers. Apple claimed

that the Galaxy phones and tablets ‘slavishly’ copied its own designs for icons and

other design features, while Samsung said that the look of their products was the

results of market research and not copying. Later in April Samsung responded with

their own claim that Apple was copying Samsung features in the area of wireless

communications standards and mobile device user interface, and breaking patent

legislation in five countries. The escalation has now reached the stage at which

Samsung has asked the US International Trade Commission to ban the import of

Apple products into the United States.

This is a pretty extraordinary idea! Samsung are very self-righteous about it in their

statement which says that ‘Samsung will vigorously defend our intellectual property to

protect our role as a leader and innovator in the mobile communication business in

order to better serve our customers’, but it is hard to imagine that they will actually

succeed in persuading the authorities to prevent Apple from bringing its products into

the US, and the whole thing may be an unnecessary distraction for both companies

from the business of competing with each other to gain sales in the marketplace. As

analyst Tim Charlton of Charlton Media has said in the BBC’s report, ‘...it will be very

difficulty for a judge to decide how a company’s products should be designed’, and

Apple may not be able to dictate how Samsung’s gadgets should look.

And further, the two companies are surprisingly interdependent: Samsung provides

microchips for Apple’s products, and according to the Independent, ‘Apple was

Samsung’s second-largest client in 2010 after Japan’s Sony, accounting for four

percent of the South Korean firm’s 155 trillion won ($142 billion) annual revenue’.

Given those figures, it is unlikely that Apple could easily find another supplier of

sufficient numbers of such a vital component in a hurry, and also that Samsung could

afford to lose Apple as a major customer. So it seems a dangerous game that each is

playing, as they face up to each other and pour resources into the legal battle over

design. Is there a risk that, while their focus is on each other, another manufacturer

might creep up on the inside and take them by surprise?”

(Tutor2u.net, 2011. http://www.tutor2u.net/blog/index.php/business-

studies/comments/samsung-seeks-a-ban-on-apple-products/#extended)

Vrae:

1. Watter faktore het hier ŉ uitwerking op die sakebedrywighede van Samsung en



Apple?

2. Dink jy dit is tydmors om in ŉ regsgeding betrokke te raak ten opsigte van die

ontwerp van die produkte? Watter gevaar loop elkeen van hierdie maatskappye?

Gevallestudie 5.1

New Companies Act

Independent Review or Audit

Huge Changes & Benefits for SA businesses

On the 1st April, 2011 the new Companies Act 2008 (‘Act’) will replace both the

Companies Act 1973 and Corporate Laws Amendment Act 2006.The new Act introduces

the concept of an ‘Independent Review’ as an alternative form of Auditing the financial

statements. Private companies in South Africa will be able to replace the annual audit

with an Independent Review. The act will do away with the formation of new CCs,

although established CCs will continue to exist. In this way the act will align the reporting

requirements of companies and close corporations, creating consistency and clarity.

The Act brings in some options for companies to choose from to have a financial review

or audit of their financial statements, which might save millions of rand. Small businesses

will be able to opt for a less onerous and costly way of having their financial statements

independently reviewed rather than the traditional route of audit under the new

Companies Act. Under the new Companies Act, only public companies are obliged to be

audited. ‘The objective of the new legislation is to simplify the regulation of small to

medium-size enterprises and make it less costly, and more affordable to do business in

South Africa’, says Peter Masegare.

About 90% of all companies that were previously required to obtain an audit report will

now be exempt, and the remaining 10% will be subject to either an independent review

report or audit. However, all companies will be required to prepare annual financial

statements, but regulations will determine the financial reporting standard to be followed.

Users of financial statements

Various users of the financial statements will still require the annual financial statements

for making economic decisions, e.g. your South African Revenue Service, Banks,



Creditors, Financiers and Investors.The company, itself will require financial information

for making strategic and operational planning.

Difference between Independent Review & Audit

Independent reviewer

Must be a registered member of a professional accounting body, and the professional

accounting body should also be a member of the International Federation of Accountants

(IFAC).

International financial reporting standards (IFRS)

The Act also demanded greater accountability from those who prepare financial

statements, demonstrating the importance placed on improving transparency in business.

A person who will be engaged to prepare financial statements for a company would be

required to do so in accordance with International Financial Reporting Standards (IFRS),

and independent review in accordance with ISRS4400 (International Standard on Related

Services) to be laid down by a new Financial Reporting Standards Council in terms of the

new Act. Section 29.1(e)ii of the Act requires that the financial statements include a notice

on the first page indicating the name and professional designation of the individual who

prepared or supervised the preparation of the Annual Financial Statements.

The independent review is a report issued on the financial statements of smaller

businesses by independent professional accountants. It is an alternative document to the

traditional audit route issued by an auditor.

An audit involves assurance on various aspects of the companies’ transactions, e.g. tests

of control, substantive procedures, etc. and it does not come cheap. On the other hand an

independent review involves an inquiry and analytical procedures.

Quality of the Independent Review

The quality of the independent review is ensured by standardising the competence levels

of independent accounting professionals. In terms of the draft regulations all those that

issue the alternative assurance report, should be affiliated with the International

Federation of Accountants (IFAC) and will have to follow the same standardised and

internationally aligned procedures when issuing reports.



It is therefore very crucial that consumers are made aware of the standards of

performance that they should expect from report providers such as auditors, accounting

officers and the recently introduced ‘independent accounting professionals’.

Issued by

Peter Masegare

Professional Accounting Practitioner

Boikano Technical Talk

(Masegare, P. http://www.findanaccountant.co.za/content_the-new-companies-act)

Vrae:

1. Die nuwe maatskappy wetgewing wat in werking getree het op die 1ste April 2011

vervang die vorige maatskappywet, asook die Wet op Beslote Korporasies. Wat

gebeur nou met die Beslote Korporasies wat reeds gestig is voor hierdie nuwe

wysiging? Sal gevestigde BK’s steeds kan handel dryf?

2. Wat word bedoel met ‘align the reporting requirements of companies and close

corporations’? Watter voordeel hou dit vir die gebruikers van finansiële state,

asook sakeondernemings in?

3. Wat behels die “Onafhanklike Oorsig”? Gaan maatskappye nou nie meer

onderworpe wees aan jaarlikse oudits nie?

4. Kan enige persoon optree as ŉ “Independent Reviewer”?

5.8 Samevatting

Die finansiële state wat opgetrek word deur ŉ maatskappy moet voldoen aan die standaarde

van IFRS en AARP. Dit is moontlik vir ŉ maatskappy om slegs te voldoen aan die

standaarde van AARP, maar vir ŉ maatskappy wat genoteer is op die aandelebeurs, moet

daar ook voldoen word aan IFRS.

IFRS en AARP word hoofsaaklik ontwikkel en in stand gehou deur twee organisasies,

naamlik die FASB en die IASB. Elke land se Rekeningkundige Standaarde Raad werk saam

met hierdie organisasies om toepaslike standpunte te ontwikkel wat ook van toepassing is

op die ontwikkelinge in elke land. Dit is veral belangrik veral aangesien die IASB poog om

die IFRS in ŉ verskeie lande te implementeer, sodat die finansiële inligting van maatskappye

in dieselfde industrie, maar in verskillende lande met mekaar vergelyk kan word.



5.9 Selfevaluering

Aktiwiteit 6

Die raad verantwoordelik vir die daarstel en verbetering van standaarde van toepassing

op Finansiële Rekeningkunde en finansiële verslagdoening, staan bekend as:

1. Finansiële Rekeningkundige Organisasie / Financial Accounting Foundation (FAF)

2. Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad / Financial Accounting Standards

Board (FASB)

3. Finansiële Rekeningkundige Raadgewende Raad / Financial Accounting

Standards Advisory Council (FASAC)

4. Rekeningkundige Standaarde Raad van die Regering / Governmental Accounting

Standards Board (GASB)

Aktiwiteit 7

Bestudeer die volgende inligting en beantwoord dan die onderstaande vrae.

IAS 2 – Voorrade

Objective of IAS2 :

The objective of this Standard is to prescribe the accounting treatment for

inventories. A primary issue in accounting for inventories is the amount of cost to be

recognised as an asset and carried forward until the related revenues are

recognised.

This Standard provides guidance on the determination of cost and its subsequent

recognition as an expense, including any write-down to net realisable value. It also

provides guidance on the cost formulas that are used to assign costs to inventories.

Cost of inventories

The cost of inventories shall comprise all costs of purchase (eg. tax, transport,

handling, etc), costs of conversion (direct and indirect costs) and other costs

incurred in bringing the inventories to their present location and condition.

Examples of costs excluded from the cost of inventories and recognised as

expenses in the period in which they are incurred, are:



(a) abnormal amounts of wasted materials, labour or other production costs;

(b) storage costs, unless those costs are necessary in the production process

before a further production stage;

(c) administrative overheads that do not contribute to bringing inventories to their

present location and condition; and

(d) selling costs.

(Europa.eu, 2009.

http://ec.europa.eu/internal_market/accounting/docs/consolidated/ias2_en.pdf)

IAS23 - Leenkoste

The objective of this Standard is to prescribe the accounting treatment for borrowing

costs.

Borrowing costs are interest and other costs incurred by an entity in connection with

the borrowing of funds.

Borrowing costs that are directly attributable to the acquisition, construction or

production of a qualifying asset shall be capitalised as part of the cost of that asset.

The amount of borrowing costs eligible for capitalisation shall be determined in

accordance with this Standard.

Borrowing costs are interest and other costs incurred by an entity in connection with

the borrowing of funds.

A qualifying asset is an asset that necessarily takes a substantial period of time to

get ready for its intended use or sale.

(IASC Foundation Education, 2011. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/189CA297-

4D7E-4826-80BC-35876874AD44/0/ias23sum.pdf)

1. ABC Bpk. koop masjinerie in 20x10 aan. Die volgende kostes is aangegaan:

Aankoopsprys: R35 000 (Ingesluit BTW @ 14%)

Hanteringskostes: R4 000 (Ingesluit BTW @ 14%)

Verskepingskostes: R2 000 (Ingesluit BTW @ 14%)

Wat is die kostes wat ingesluit behoort te word by die kosprys van die masjien wanneer

die finansiële state opgestel word aan die einde van die finansiële jaar? Neem aan dat

die BTW ten volle teruggeëis kan word.



2. Watter van die volgende kostes behoort ingesluit te word by die kosprys van

voorraad?

• Verkoopskostes

• Navorsingskostes

• Leenkoste



Engels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelysEngels/Afrikaanse woordelys

Afrikaans Engels

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige

Praktyk (AARP)

General Accepted Accounting Practice

(GAAP)

Algemene Joernaal General Ledger

Bedryfskapitaal

omsetsnelheidsverhouding

Working capital turnover ratio

Bedryfskapitaalverhouding Current ratio

Brondokument Source document

Bruto wins persentasieverhouding Gross profit ratio

Bruto winspersentasie Gross profit percentage

Finansiële Rekeningkundige Standaarde

Raad

Financial Accounting Standards Board (FASB)

Finansiële verhoudings Financial ratios



International Financial Reporting Standards

(IFRS)

Internasionale Rekeningkundige

Standaarde Raad

International Accounting Standards Board

(IASB)

Joernaalinskrywing Journal entry

Likiditeitsverhoudings Liquidity ratios

Netto winspersentasie Net profit percentage

Ontleding en vertolking Ratio analysis

Solvensie Solvency

Toevallingsgrondslag Accrual basis

Vooruitbetaalde uitgawe Prepaid expense

Vuurproefverhouding Acid test ratio

Winsgewendheidsverhoudings Profitability ratios



BronnelysBronnelysBronnelysBronnelys

• Accounting Basics for Students, 2011. Define Liability. http://www.accounting-

basics-for-students.com/define-liability.html

• Accounting for Management, 2011. Financial Accounting vs Managerial Accounting.

http://www.accountingformanagement.com/financial_accounting_vs_managerial_acc

ounting.htm

• Accounting for Management, 2011. Horizontal Analysis or Trend Analysis.

http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.ht

m

• Accounting for management, 2011. Accounting Ratios.

http://www.accountingformanagement.com/accounting_ratios.htm

• Accounting for management, 2011. Expense Ratio.

http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm

• Accounting for management, 2011. Gross Profit Ratio

http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm

• Accounting for management, 2011. Limitations of Financial Statement Analysis.

http://www.accountingformanagement.com/limitations_of_financial_statement_analys

is.htm

• Accounting for Management, 2011. The need for Managerial Accounting.

http://www.accountingformanagement.com/need_for_managerial_accounting_i.htm

• Accounting for Management, 2011. Trend Percentage –

Definition/Explanation/Example.

http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm

• Accounting for Management, 2011. Vertical Analysis.

http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm

• Accounting for management, 2011. Working Capital Turnover Ratio.

http://www.accountingformanagement.com/working_capital_turnover_ratio.htm

• Accounting Issue, 2011. Bank Reconciliation.

http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html

• Accounting Learning Resources, 2011. Accounting Transactions.

http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/accounting-

transactions.html



• Accounting Learning Resources, 2011. Sample general ledger journal entry.

http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/sample-general-ledger-

journal-entry.html

• Accounting Learning Resources. 2011. Bank Reconciliation.

http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/bank-reconciliation-

sample.html

• Accounting Study Guide, 2011. Accrual.

http://accountinginfo.com/study/accrual-101.htm

• Accounting Tools, 2011. Full Disclosure Principle.

http://www.accountingtools.com/full-disclosure-principle

• Accountingcoach, 2011. What is a source document?

http://blog.accountingcoach.com/what-is-a-source-document/

• Accountingtools, 2011. Definition-loss.

http://www.accountingtools.com/definition-loss

• Africoal, 2011. Banking Details.

http://www.africoal.co.za/banking_details.html

• allBusiness, 2011. Financial Reporting.

http://www.allbusiness.com/glossaries/financial-reporting/4951111-1.html

• Averkamp, H. 2011. Debits and Credits.

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg01.html

• Averkamp, H. 2011. Financial Accounting.

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-accounting.html

• Averkamp, H. 2011. Balance Sheet.


• Averkamp, H. 2011. Debits and Credits.


• Averkamp, H. 2011. Expenses.

http://www.accountingcoach.com/terms/E/expenses.html

• Averkamp, H. 2011. Financial Accounting.

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-accounting.html

• Averkamp, H. 2011. Gains.

http://www.accountingcoach.com/terms/G/gains.html



• Averkamp, H. 2011. Losses.

http://www.accountingcoach.com/terms/L/losses.html

• Averkamp, H. 2011. Revenues.

http://www.accountingcoach.com/terms/R/revenues.html

• Bestwaytoinvest.com, 2011. Investing Reports.

http://www.bestwaytoinvest.com/UserFiles/Image/revenue.jpg

• Bradford, T. 2007. IFRS – Accounting Standards.

http://tiffany-bradford.suite101.com/ifrs-accounting-standards-a31345

• Business Plan, 2010. Income statement.

http://www.business-plan.co.za/income-statement.html

• BusinessDictionary, 2011. Cash basis Accounting.

http://www.businessdictionary.com/definition/cash-basis-accounting.html

• BusinessDictionary, 2011. Financial Accounting.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-accounting.html

• BusinessDictionary, 2011. Financial Ratios.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-ratios.html

• BusinessDictionary, 2011. Financial Statement.

http://www.businessdictionary.com/definition/financial-statement.html

• BusinessDictionary, 2011. Generally Accepted Accounting Principles.

http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accounting-

principles-GAAP.html

• BusinessDictionary, 2011. International Financial Reporting Standards.


Standards-IFRS.html

• BusinessDictionary, 2011. Management Accounting.

http://www.businessdictionary.com/definition/management-accounting.html

• BusinessDictionary, 2011. Owners Equity.

http://www.businessdictionary.com/definition/owners-equity.html

• BusinessDictionary, 2011. Profit.

http://www.businessdictionary.com/definition/profit.html

• BusinessDictionary, 2011. Residual Income.

http://www.businessdictionary.com/definition/residual-income.html



• BusinessDictionary, 2011. Source Document.

http://www.businessdictionary.com/definition/source-document.html

• BusinessDictionary. 2011. Expense.

http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html

• BusinessDictionary.com, 2011. International Financial Reporting Standards – IFRS.


Standards-IFRS.html

• Businesslink, 2011. Setup a basic record-keeping system.

http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789116&type=RESO

URCES

• Businessstudiesonline, 2011. What is Business Revenue?

http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/Co

veringTheCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Revenue

.pdf

• Buzzle.com, 2011. What is GAAP?

http://www.buzzle.com/articles/what-is-gaap.html

• C.A.A Daga. 2009. Revenue Recognition Case Studies.

http://www.caclubindia.com/forum/revenue-recognition-case-studies-under-ifrs-

37434.asp

• Clarisse, 2011. Difference between IAS and IFRS.

http://www.differencebetween.com/difference-between-ias-and-ifrs/

• Cliffsnotes, 2011. Generally Accepted Accounting Principles.


Principles.topicArticleId-21081,articleId-21005.html

• Cliffsnotes, 2011. Prepaid Expenses.

http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-Expenses.topicArticleId-

21081,articleId-21020.html

• Clockwork Accounting, 2011. Definition of financial accounting.

http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/

• Conrad, B. 2011. The best way to keep track of expenses for your small business.

http://www.ehow.com/info_7757760_way-track-expenses-small-business.html

• Deloitte, 2011. IAS 18 : Revenue. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm



• Deloitte, 2011. IAS Plus: IAS 1, Presentation of Financial Statements.

http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm

• Deloitte, 2011. Standards – IAS Plus.

http://www.iasplus.com/standard/standard.htm

• DifferenceBetween.net, 2011. Difference between IASB and FASB.

http://www.differencebetween.net/business/difference-between-iasb-and-fasb/

• eHow.com, 2011. Types of Managerial Accounting Reports.

http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accounting-reports.html

• eHow.com, 2011. What types of information Must be Disclosed in Financial

Statements? http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosed-financial-

statements.html

• GetFatMoney.com, 2011. Leverage income: make money with less work.

http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-money-with-less-work

• Hot Shot Services Reno NV. 2011.

http://hotshotservicesrenonv.info/

• International Accounting Standards Board, 2010. Conceptual Framework for

Financial Reporting.


79715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf

• Investorwords. 2011. GAAP.

http://www.investorwords.com/2141/GAAP.html

• Karimi, S., 2011. Why is GAAP important for Financial Statements?

http://www.ehow.com/about_4623892_why-gaap-important-financial-statements.html

• Kennon, J. 2011. Revenue Recognition.

http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

• Kerdachi, D., Kriel, A & Viljoen A, 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller

Longman. 282p.

• Masegare, P. The new Companies Act – South Africa – Find an Accountant.

http://www.findanaccountant.co.za/content_the-new-companies-act

• Mclntyre’s, L. 2011. Passive Income – what is it?.

http://www.rat-race-escape-artists.com/passive-income-what-is-it.html



• NetMBA, 2011. Financial Ratios.

http://www.netmba.com/finance/financial/ratios/

• netmba.com, 2010. Source Documents.

http://www.netmba.com/accounting/fin/process/source/

• NowMaster Accounting, 2009. What are expenses in accounting?

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-expenses-in-


• NowMaster Accounting, 2009. What are source documents in accounting?

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-source-documents-in-


• Nowmaster-accounting, 2011. What is revenue in accounting?

http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-is-revenue-in-


• OnlineOrganising.com, 2011. Passive Residual Income vs Leverage Income.

http://www.onlineorganizing.com/NewslettersArticle.asp?newsletter=ol&article=711

• Oxford University Press, 2007.

http://www.oup.com/uk/orc/bin/9780199296378/01student/additional/page_12.htm

• Pirraglia, W. 2011. Types of Expenses.

http://www.ehow.com/list_6331610_accounting-basics_-types-expense-

accounts.html

• PricewaterhouseCoopers, 2005. Revenue Recognition under IFRS.

http://www.agig.de/52-7.pdf

• Principlesofaccounting.com, 2011. Principles of Accounting.

http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm

• Putra, 2009. Definition of Assets.

http://accounting-financial-tax.com/2009/08/definition-of-assets-fasb-concept-

statement-6/

• SAICA, 2011. Accounting Standards Board.

https://www.saica.co.za/TechnicalInformation/PublicSector/AccountingStandardsBoa

rd/tabid/606/language/en-ZA/Default.aspx



• Sasol, 2010. SASOL Group Financials.

http://sasol.investoreports.com/sasol_ar_2010/sasol-group-financials/accounting-

policies-and-financial-reporting-terms/3/)

• SearchSecurity.co.UK, 2011. IFRS – International Financial Reporting Standards.

http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRS-International-Financial-

Reporting-Standards

• SearchSecurity.co.UK, 2011. IFRS – International Reporting Standards.

http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRS-International-Financial-

Reporting-Standards

• Simple Studies, 2011. Bank Account Reconciliation.

http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html

• SME Toolkit South Africa, 2011. Balance Sheet Template.

http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/685/Balance-Sheet-Template

• Snyder, S. 2008. Understanding cash and accrual basis accounting.

http://office.microsoft.com/en-us/accounting-help/understanding-cash-and-accrual-

basis-accounting-HA010164612.aspx

• Statement of Accounting Concepts, 1995.

http://www.aasb.com.au/admin/file/content102/c3/SAC4_3-95.pdf

• Swanson, J. 2011. What does the FASB do?.

http://www.articlesphere.com/Article/What-Does-the-FASB-Do-/207168

• Tenrox, 2011. Revenue Recognition.

http://glossary.tenrox.com/Revenue-Recognition.htm

• ThreeTypes.com, 2007. Income Types.

http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml

• Thutong. 2011. Accounting cycle and process.

http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1

• Tracy, J.A. 2011. The purpose of financial reporting.

http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting.html

• Turbocash Accounting Software. 2011. Source documents Sales Journal.

http://www.turbocashuk.com/Help/SourceDocumentsSalesJournal.htm



• Tutor2u.net, 2011. Samsung seeks a ban on Apple Products.

http://www.tutor2u.net/blog/index.php/business-studies/comments/samsung-seeks-a-

ban-on-apple-products/#extended

• Tutor2u.net, 2011. Introduction to financial Accounting.

http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm

• University of BRISTOL, 2011. Finance Services.

http://www.bris.ac.uk/finance/regs/regsindex/annexd/annexd4-03.html

• Victor, D. 2010. Qualitative characteristics of Financial Statements.

http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-of-financial-

statements?page=2

• Vorster, Q., Koornhof, C., Oberholster, J., Koppeschaar, Z., Coetzee, S., Janse van

Rensburg, C., Binnekade, C., Leith, K. & Hattingh, M. 2008. Beskrywende

Rekeningkunde. IFRS-Fokus. Durban: LexisNexis. 1018p.

• Wisegeek, 2011. What is business income.

http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm

• Wisegeek, 2011. What is revenue recognition?

http://www.wisegeek.com/what-is-revenue-recognition.htm

• Wisegeek.com, 2011. What is residual Income?

http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm

• Woolworthsholdings. 2010. Annual Report.

http://www.woolworthsholdings.co.za/investor/pdf/whl_2010_ar.pdf



SelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyne

Riglyne: Aktiwiteit 1

Kyk na die onderstaande rekeninge. Dui aan wat sal gebeur indien die rekeninge

verminder moet word. Sal die rekening gedebiteer of gekrediteer moet word?

a. Mary Smit, kapitaal Debiet Krediet

b. Krediteure Debiet Krediet

c. Uitgawes Debiet Krediet

d. Vooruitbetaalde uitgawes Debiet Krediet

e. Inkomste vir dienste gelewer Debiet Krediet


g. Toerusting Debiet Krediet

h. Motorvoertuie Debiet Krediet


Indien die onderstaande rekeninge ŉ gunstige saldo toon, watter tipe saldo sal elkeen van

die onderstaande rekeninge hê?

a. Handelskrediteure Debiet Krediet

b. Kontant Debiet Krediet


d. Oortrokke bankrekening Debiet Krediet



e. Handelsdebiteure Debiet Krediet


g. Telefoonuitgawe Debiet Krediet

h. Verkope Debiet Krediet

i. Vooruitontvange inkomste Debiet Krediet


1. Die inkomste van Altyd Ontspanne Reisagentskap kan in hierdie geval as die lewering

van ŉ diens geklassifiseer word.

2. Volgens IAS 18 word vereis dat inkomste verdien uit dienslewering, erken behoort te

word wanneer daar aan al die volgende vereistes voldoen word:

• Indien die bedrag van inkomste betroubaar gemeet kan word.

• Dit waarskynlik is dat ekonomiese voordele na die verkoper sal vloei.

• Die stadium van voltooiing op die verslagdoeningsdatum betroubaar gemeet kan

word.

• Die koste wat aangegaan is (of aangegaan moet word) ten opsigte van die

transaksie, betroubaar gemeet kan word.

3. Die inkomste wat deur die reisagentskap erken moet word, behoort beperk te word tot

die kommissie wat betaalbaar is deur die kliënt – dus slegs die R100. Hierdie

inkomste word verdien op 1 Desember en kan onmiddellik in die huidige

rekeningkundige periode erken word. Die oorblywende gelde wat ontvang is, met

ander woorde die R900, moet as ŉ las erken word.

Die wyse waarop die eienaar van Altyd Ontspanne die inkomste wou erken, is wel nie

ŉ oorstatering van wins nie, maar dit is steeds nie die regte wyse waarop die

inkomste erken behoort te word nie. Die rede hiervoor is dat dit misleidend kan wees

vir die gebruikers van die onderneming se finansiële state. Deur die volle R1000 te

erken as inkomste in die finansiële rekords, skep dit die indruk dat daar meer



transaksies plaasgevind het, as wat die geval was.

4. Die teboekstelling (joernaalinskrywings) van die totale ontvangste van kontant ten

bedrae van R1000, die kommissie inkomste van R100 en die verpligting van R900

wat aan die hotel oorbetaal moet word, sal soos volg geskied:

Dt Kt

Kontant ontvang R1,000

Verkope/Inkomste R100

Hotel R900


Joernaalinskrywings

Datum Beskrywing Bedrag

DT

Bedrag

KT

Feb. 3 Kontant/bank .....................................................Dr.

Kapitaal/Eienaarsbelang

(Kapitaal word ingebring)

15,000

15,000

5 Handelsvoorraad...............................................Dr.

Kapitaal/Eienaarsbelang

(Handelsvoorraad kontant aangekoop)

6,000

6,000

7 Verpakkingsmateriaal.......................................Dr.

Krediteur: Green (Pty) Ltd

(Verpakkingsmateriaal op krediet aangekoop by

Green (Pty) Ltd)

3,000

3,000

10 Kantoortoerusting .................................................Dr.

Kontant/bank

(Kantoortoerusting is kontant aangekoop)

2,400

2,400

11 Kontant/bank.........................................................Dr.

Verkope

(Goedere kontant verkoop)

3,900

3,900



15 Debiteur : Solm.....................................................Dr.

Kredietverkope

(Goedere op krediet verkoop aan Solm)

2,250

2,250

20 Lone en salarisse..................................................Dr.

Kontant/bank

(Salaris betaal aan Miriam)

960

960

25 Kommissie betaal..................................................Dr.

Kontant/bank

(Kommissie betaal aan Miriam)

75

75

26 Verkope.................................................................Dr.

Debiteure

(Goedere terug ontvang)

600

600

28 Kontant/bank.........................................................Dr.

Debiteur : Solm

(Solm betaal ŉ gedeelte van sy skuld terug)

1,500

1,500

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011.

http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal)


1. Uit die Inkomstestaat blyk dit dat die rou materiaaluitgawe, lone & salarisse,

brandstofuitgawe, ens afgeneem het. Die algehele bruto wins neem toe soos wat die

uitgawes afneem.

2. Die feit dat die advertensie en bemarkingsuitgawe toegeneem het, dui daarop dat die

maatskappy belê het in die bemarking van die maatskappy, wat daartoe gelei het dat

die maatskappy se oorhoofse winste toegeneem het.

3. Die feit dat die winste toegeneem het, sal beteken dat die maatskappy ook meer

belasting moet betaal – dus die maatskappy se voorsiening vir belasting moet

verhoog soos wat die winste toeneem.

4. Voordele verbonde aan die ontleding en vertolking van finansiële state:

• Die ontleding en vertolking van finansiële state is ŉ belagrike aspek van die

finansiële beplanning van ŉ maatskappy. Dit is belangrik vir besluitneming en

projeksies, aangesien dit tendense van jaar tot jaar ontleed.



• Ontleding en vertolking van die finansiële state van ŉ maatskappy gee ŉ

aanduiding van die maatskappy se likiditeit, bedryfseffektiwiteit, winsgewendheid,

asook die solventheid van die maatskappy.

• Die ontleding en vertolking van finansiële inligting help die bestuur van ŉ

maatskappy om die finansiële inligting van jaar tot jaar met mekaar te vergelyk,

asook met die finansiële inligting van ander maatskappye wat in dieselfde

industrie handeldryf.

• Deur die finansiële inligting van die maatskappy van jaar tot jaar met mekaar te

vergelyk, stel dit die bestuur in staat om die maatskappy se finansiële vordering te

moniteer.

5. Die bruto wins persentasie van ŉ maatskappy kan gebruik word om die

winsgewendheid van die maatskappy te bereken. Die formule is soos volg:

Bruto wins % = Bruto wins X 100

Totale verkope


Die FASB is verantwoordelik vir die stigting en verbetering van rekeningkundige

standaarde van toepassing op Finansiële Rekeningkunde en die openbaarmaking van

finansiële inligting in die finansiële state van ŉ sakeonderneming. Die FAF is

verantwoordelik daarvoor om die lede wat op die FASB moet dien, te selekteer. Die

FASAC befonds en oorsien die aktiwiteite van die FASB vanuit ŉ operasionele, eerder as

ŉ tegniese oogpunt.




1. Al die kostes kan by die kosprys van die masjien ingesluit word, aangesien al hierdie

kostes nodig is om die voorraad in hulle huidige toestand en tot by hulle huidige

ligging te kry. Met ander woorde R41 000 kan by die kosprys ingesluit word.

2. Verkoopskostes word nie ingesluit by die kosprys van die voorraad nie, dit word erken

as ŉ uitgawe in die periode waarin die uitgawe aangegaan is.

Die leenkostes, volgens IAS 23, kan ingesluit word by die kosprys van voorraad vir

sover dit toeskryfbaar is aan die verkryging, oprigting en produksie van die

kwalifiserende bate.

Navorsingskostes kan ingesluit word by die kosprys van voorraad, mits dit aangegaan

word om die voorraad in hulle huidige toestand en tot by hul huidige ligging te kry.

www. a k a d e m i a . a c . z a

ekeningkunde kan hoofsaaklik opgedeel word in tweehoofkategorieë, naamlik Finansiële Rekeningkunde enBestuursrekeningkunde. Finansiële Rekeningkunde kan

gedefinieer word as die wyse waarop finansiële inligting bymekaargemaak en opgesom word, hoofsaaklik vir die gebruik van eksternepartye. Bestuursrekeningkunde, daarenteen, kan gede finieer wordas die voorbereiding van bestuursverslae en rekeninge watakkurate en tydige finansiële en statistiese inligting bevat wat deurdie bestuur van ’n onderneming benodig word om daaglikse enkorttermynbesluite te neem.

In hierdie studiegids word gefokus op Finansiële Rekeningkunde endie toepassing daarvan in die opstel van rekeningkundige verslaewaarin die finansiële stand en vordering van ’n onderneming ontleedword. Finansiële Rekeningkunde behels die verskaffing van waarde-volle, akkurate en betroubare finansiële inligting ten opsigte van diedoen en late van ’n sakeonderneming. Hierdie rekeningkundige ver-slae staan bekend as die finansiële state van die onderneming.

Wanneer ’n sakeonderneming opgerig word, is die hoofdoel omwinste te genereer. Om winste te genereer, sal die inkomste vandie onderneming meer as die uitgawes moet wees. Dit is belangrikom onderskeid te kan tref tussen inkomste en uitgawes, asookwanneer elkeen in die finansiële state erken behoort te word.Wanneer ’n maatskappy verslag doen oor sy finansiële stand deurvan finansiële state gebruik te maak, is daar sekere standaarde enriglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne staan bekend asAlge meen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Inter -nasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Finan -cial Reporting Standards – IFRS). Indien die finansiële state van ’nonderneming nie aan die AARP en die IFRS voldoen nie, kan diefinansiële inligting wat in hierdie state vervat is, nie as geloofwaardigbeskou word nie. In so ’n geval kan die betrokke ondernemingbyvoorbeeld sukkel om finansiering te bekom.

R

a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e