Fitofarmakologia w chorobach autoimmunizacyjnychluskiewnik.strefa.pl/fitofarmakologia_choroby_autoimmunizacyjne_henryk... · amphocholereticum, spasmolyticum et cholagogum. •Wyciąg

Fitofarmakologia w chorobach autoimmunizacyjnychHenryk Różański

Tolerancja immunologiczna a choroby autoimmunizacyjne

Istotną funkcją układu immunologicznego jest rozróżnienie

antygenów własnych i obcych, potencjalnie niebezpiecznych.

Antygen - substancja mająca właściwości immunizacyjne, czyli

indukowania wykrywalnej odpowiedzi immunologicznej typu

komórkowego lub humoralnego i reagująca swoiście z wytworzonymi przeciwciałami lub uwrażliwionymi

limfocytami T.


Podczas powstawania i dojrzewania limfocytów stale tworzone są komórki, które rozpoznają własne antygeny.

W warunkach prawidłowych układ immunologiczny wykazuje tolerancję na autoantygeny→ nie dochodzi do odpowiedzi immunologicznej wobec własnej tkanki.

W zdrowym organizmie, w homeostazie, panuje autotolerancja.


Zniesienie autotolerancji wyzwala rozwój chorób autoimmunizacyjnych.

W normalnych warunkach limfocyty, które reagują z autoantygenami→ są usuwane, inaktywowane, podlegają apoptozie.

Autoimmunizacja

Choroby autoimmunizacyjne mają charakter:

- swoisty narządowo (ograniczone do określonych organów, a nawet tkanek, czy grupy komórek), np. komórki beta trzustki (cukrzyca), choroba Gravesa-Basedowa, stwardnienie rozsiane, choroba Hashimoto.

- nieswoisty narządowo (choroby układowe), np. toczeń rumieniowaty, twardzina, zespół Sjögrena, RZS.

Fitofarmakologia chorób autoimmunizacyjnych - trudności

Patogeneza chorób autoimmunizacyjnych jest złożona:

czynniki immunologiczne: reakcja zapalna lub zakażenie powodują brak unieczynnienia komórek T autoreaktywnych -> uwolnienie IL-12 i aktywacja Th-1, np. w RZS, SM.


- czynniki środowiskowe: zanieczyszczenia środowiska, palenie tytoniu, mikotoksyny (autoimmunizacyjne zapalenie kłębuszków nerkowych, zespół Goodpasture’a); czynniki prozapalne uszkadzają śródbłonki → ekspozycja antygenów w wysiękach → autoimmunizacja.


Czynniki genetyczne:

niektóre choroby autoimmunizacyjne występują częściej rodzinnie, np. autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.

Prawie wszystkie przebadane choroby autoimmunizacyjne są powiązane z określoną swoistością HLA – human leukocyte antygen (antygen zgodności tkankowej), np. przy cukrzycy stwierdza się ekspresję HLA DR3 i HLA DR4, natomiast brakuje HLA DR2 –chroniącego przed cukrzycą.

Główny układ zgodności tkankowej, MHC (od ang. major histocompatibility complex) – zespół białek odpowiedzialnych za prezentację antygenów limfocytom T.

MHC prezentuje antygeny limfocytom T

Fitofarmakologia chorób autoimmunizacyjnych -

trudności

• Zakażenia

- drobnoustroje pochłonięte przez komórki prezentujące antygen mogą stymulować ekspresję substancji kostymulujących, wywołujących załamanie hamowania autoreaktywnych komórek T.

Fitofarmakologia chorób

autoimmunizacyjnych - trudności

• Zakażenia

- niektóre drobnoustroje patogenne wykazują obecność identycznych determinant antygenowych (epitopów) co autoantygeny→reakcja immunologiczna wobec wirusa/bakterii/grzyba/pierwotniaka i własnego białka → uszkodzenie tkanki, np. paciorkowce mogą indukować powstawanie przeciwciał wobec nerek, stawów, serca; w SM przeciwciała przeciwko wirusom działają też na mielinę; wirusy Coxackie – przeciwciała działają na trzustkę (wysepki); przyłączanie się bakterii lub wirusów do białek gospodarza →reakcja T-komórkowa → autoagresja, np. autoimmunizacyjne śródmiąższowe zapalenie nerek.

Standardowe podejście do chorób autoimmunizacyjnych

Leki immunosupresyjne

Leki przeciwzapalne

Standardowe podejście do chorób autoimmunizacyjnych

• Syntetyczne substancje immunosupresyjne i przeciwzapalne, np.

- chlorochina

- hydroksychlorochina

- sulfasalazyna

- preparaty złota

- metotreksat

- azatiopryna

- lakwinimod

- cyklofosfamid

Substancje naturalne

• Pochodzą najczęściej z grzybów i bakterii, np.

- Kwas mykofenolowy (Penicillium)

- Cyklosporyna (Tolypocladium inflatum gams)

- Takrolimus (Streptomyces tsukubaensis)

- Rapamycyna (Streptomyces hygroscopicus)

- Glikokortykosteroidy

- Interferony beta

- Kwas fumarowy

Sida cordifolia L. (Malvaceae), gwiazdkowiec sercolistny,

ślazownica, albo śliża sercolistna

• Pochodzi z Indii, ale jest rośliną inwazyjną w Ameryce Północnej, Australii, Afryce, Nowej Gwinei i in.

• Korzeń i ziele zawierają alkaloidy (efedryna, pseudoefedryna, beta-fenetylamina, ester metylowy metylotryptofanu, 5′-hydroxymethyl-1′-(1,2,3,9-tetrahydro-pyrrolo [2,1-b] quinazolin-1-yl)-heptan-1-one), kwas fumarowy, fitosterole.

• Dawki: 1-3 g (pulv.).

Sida cordifolia L. (Malvaceae), gwiazdkowiecsercolistny, ślazownica, albo śliża sercolistna

• W medycynie ludowej: astma, katar, zapalenie zatok, bóle gardła, przeziębienie, osłabienie, jako tonicum dla pęcherza moczowego

• Przeciwzapalne

• Psychostymulujące

• Ułatwiające oddychanie

• Podnoszące libido

• Hipoglikemiczne

• Przeciwdepresyjne

• Hamuje uwalnianie IL-2, TNF-alfa i -gamma, podnosi poziom IL-4, IL-5 i IL-10

• Blokuje translokację NF-kB z cytoplazmy do jądra komórkowego

• Hamuje nacieczenia skóry granulocytami i komórkami pomocniczymi T

Dymnica lekarska – Fumaria officinalis L., dymnicowate –

Fumariaceae

• Ziele dymnicy – Herba Fumariae

• alkaloidy izochinolinowe(protopina = fumaryna, fumarycyna, fumarofina, protoberberyna),

• alkaloidy indeno-benzazepinowe(fumarytryna, fumarofina),

• kwasy organiczne (kawowy, ferulowy, chlorogenowy, fumarowy),

• flawonoidy (rytozyd), cholina, garbniki, żywice, sole potasu (ok. 8%).

• Fumaryna została wykryta w roślinie w 1829 roku (Peschier), natomiast kwas fumarowy w 1832 roku (dr Winckler).

Dymnica lekarska – Fumaria officinalisL., dymnicowate – Fumariaceae

• Medycyna ludowa Europy:

• rozkurczowo

• żółciopędnie

• zapobieganie kolkom żółciowym, obrzękom wątroby na tle dyskinez dróg żółciowych

• kolki moczowe, bóle brzucha, miesiączkowe, kolki jelitowe

• leczenie autoimmunizacyjnych chorób skóry, np. tocznia, łuszczycy

• Poznano właściwości kwasu fumarowego: hamuje uwalnianie IL-2, TNF-alfa i -gamma

Dymnica lekarska – Fumariaofficinalis L., dymnicowate –Fumariaceae• Alkaloidy działają również antyarytmicznie i antybakteryjnie.

• Przeciętne dawki sproszkowanego ziela: 2 g 3 razy dziennie, napar 1% 3 razy dz.

• Tinctura Fumariae 1:10 in 70% eth. – doustnie 3 razy dziennie po 5 ml w niewielkiej ilości wody.

• Dymnica należy do surowców pewnych w działaniu jako amphocholereticum, spasmolyticum et cholagogum.

• Wyciąg alkoholowy i wodny z ziela dymnicy działa skuteczniej niż sproszkowane ziele.

• Fumaderm (estry kw. fumarowego, Dimethyl fumarate od 1959 r. Walter Schweckendiek) – Psoriasis, także potem SM -Sclerosis multiplex

Tripterygium wilfordii Hook.f., dławiszowate – Celastraceae;

winorośl księcia gromu

• Pochodzi z Azji Wschodniej

• TMC

• Pnącze do 10 m wys.

• Zawiera dwuterpeny typu abietanu – tryptolidy, trójterpenpentacykliczny - celastrol, trójterpeny oleanolowe, alkaloidy – 1,6%: wilforina (78,3 mg / 100 g), wilforgina (47,5 mg / 100 g), wilfordyna (26,5 mg / 100 g) i wilforidyna (4 mg / 100 g

• Najwartościowszy surowiec: kora z korzeni, korzeń, ale również efekty przynoszą FrondesTripterygii.

• TMC – owoce.

• Hamuje proliferację komórek, zmniejsza stężenie prozapalnych cytokin, wzbudza apoptozę komórek T autoreaktywnych.

Tripterygium wilfordii Hook.f., dławiszowate – Celastraceae; winorośl księcia gromu

• Zalecany w łuszczycy, RZS i in.

• Tinctura 1:10 in. 70% eth. 30 kropli 3 razy dziennie przez 2 tygodnie, potem raz dziennie, do 3 miesięcy. Dec. 1 % 20 min. 100 ml 1 raz dz.

• Octan etylu również dobry rozpuszczalnik dla składników czynnych.

• Zatrzymanie miesiączki, zaburzenia oogenezy/spermatogenezy bez wpływu na gospodarkę hormonalną.

• Tryptolidy opatentowane w zakresie onkologicznym (czerniak, rak piersi, mięsaki).

Tylophora indica (Burm.f.) Merr. = Tylophora asthmatica (Roxb.) Wight & Arn. = Asclepias

asthmatica Roxb. – trojeść astmatyczna -trojeściowate - Asclepiadaceae

• Pochodzi z Indii.

• Pnącze.

• Zawiera alkaloidy (tyloforyna) i fitosterole.

• Surowiec: Folium Tylophorae, Radix.

• Dawniej w medycynie uznana za alternatywę dla wymiotnicy (wykrztuśne, wymiotne).

• Dawki indywidualne, dobrane w zal. od wrażliwości, od 0,2 do 1 g (0,2-0,3), dawka 1,5 g działa jako emeticum.

• Napotne, przeciwastmatyczne, przeciwzapalne, przeciwkaszlowe, wykrztuśne, immunosupresyjne.

• Działa stabilizująco na labrocyty(mastocyty).

• RZS, dychawica i in.

Catalpa = surmia, bignoniowate – Bignoniaceae

• surmia zwyczajna – Catalpa bignonioides Walter (= Catalpa syringaefolia Sims., Catalpa cordifolia Moench)

• surmia jajolistna – Catalpa ovataG. Don.

• Pochodzą z Azji i Ameryki Północnej.

• Owoc, kora (gałązki) i liść –Fructus, Cortex (Frondes) et FoliumCatalpae.

• 1 rok trwałości.


• naftochinony, irydoidy (głównie katalpol, katalpozyd, 6-O-feruloylcatalpol), fenolokwasyi glikozydy fenolowe (pochodne kwasu galusowego, elagowego,ferulowego, izoferulowego, hydroksycynamonowego, p-kumarowego); triterpeny (kw. ursolowy), beta-sitosterol; pinorezynol, lapachon, ladaneina, martynozyd, kwas rotundowy i in.


• Wyciągi z surmii hamują reakcje autoimmunizacyjne

• przeciwbólowe

• przeciwwysiękowe

• hamujące rozrost tkanki limfoidalnej

• przeciwastmatyczne

• przeciwreumatyczne

• antyalergiczne

Irydoidy i ferulany wpływ neuroprotekcyjny, hepatoprotekcyjnyi pancreoprotekcyjny (ochronny na trzustkę)

Irydoidy są silnie przeciwzapalne: 1 mg aukubiny, werbenaliny, czy loganinyodpowiada sile działania 0,5 mg syntetycznej indometacyny

Katalpozyd blokuje aktywność NF-κB (nuclear factor kappa-light-chain-enhancerof activated B cells)

Hamuje obrzęk i przekrwienie tkanek


• Napar katalpowy – InfusumCatalpae: 2 łyżki sproszkowanych owoców lub liści zalać 1 szklanką wrzącej wody, odstawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić. 2 razy dziennie po 1 szklance naparu.

• Wino katalpowe – VinumCatalpae: 1 część liści suchych lub świeżych, albo owoców, po uprzednim rozdrobnieniu, zalać 10 częściami wina wytrwanego czerwonego lub białego. Odstawić na miesiąc. Codziennie wypić 1 kieliszek takiego wina.

• Czas kuracji preparatami wyżej opisanymi: 1 miesiąc; powtarzać co kwartał, wymieniać z innymi alternatywnymi surowcami.

Paulownia – pawłownia; trędownikowate –Scrophulariaceae; paulowniowate – Paulowniaceae, albo bignoniowate – Bignoniaceae

• Nazwa rodzajowa upamiętnia Annę PawłownąRomanową (1795–1865) córkę cesarza Rosji Pawła I Romanowa (1754-1801).

• 17 gatunków drzew.

• Przeprowadzają fotosyntezę tupu C-4, podobnie jak trawy i turzyce.

• Szacuje się, że obszar 1 ha paulowni pochłania w ciągu roku 1250 ton CO2, przyczyniając się do oczyszczenia tysięcy metrów sześciennych powietrza.


• Należą do drzew miododajnych (700 kg/ha/rok).

• Liście Paulownia tomentosa zawierają ok. 22-23% białka, 0,6% fosforu, ok. 2% wapnia, 0,6% żelaza i 0,9% cynku.

• Wartość opałowa drewna paulowni jest wysoka: 20,90 kJ/g, dla porównania węgiel 14,64 kJ/g, dąb 19,42 kJ/g, etanol 47 kJ/g, gaz ziemny 49,99 kJ/g.

Paulownia – pawłownia; trędownikowate –Scrophulariaceae; paulowniowate – Paulowniaceae,

albo bignoniowate – Bignoniaceae

• paulownia puszysta – Paulownia tomentosa (Thunberg) Steudel(=Bignonia tomentosa Thunb. = Paulownia imperialis Siebold & Zucc.),

• paulownia katalpolistna –Paulownia catalpifolia T. Gong ex D.Y. Hong, Paulownia fortunei(Seemann) Hemsley (= Campsisfortunei Seemann = Paulownia duclouxii Dode).

• Surowcem zielarskim są liście, gałązki, kwiaty i owoce – Folium, Frondes, Flos et FructusPaulowniae.



• flawonoidy, w tym geranylowe(diplacon, mimulon, apigenina, trycyna, luteolina), lignany(paulownina, izopaulownin), furanochinony, irydoidy(tomentozyd, katalpol, paulowniozyd), trójterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy), fenylopropanoidy (syringina, akteozyd = werbaskozyd), olejek eteryczny (geraniol, 1-octen 3-ol, cis-metylo-izoeugenol, anetol, octan nerylu, aldehyd stearylowy, nonadekan, heptadekan, nonanal, pentakozan, nerolidol), kwasy fenolowe (galusowy, cynamonowy, hydroksycynamonowy, elagowy, kawowy), glikozyd kumarynowy (dafnezyd).


• przeciwzapalny

• hipotensyjny

• onkostatyczny

• hemostatyczny

• antybakteryjny

• hamuje uwalnianie cytokin prozapalnych i histaminy

• W medycynie ludowej krajów azjatyckich z różnych części paulowni przygotowuje się wodne wyciągi zalecane przy nieżytach i infekcjach układu oddechowego, chorobach skórnych (wypryski, trudno gojące się owrzodzenia, trądzik, grzybice), stanów zapalnych jelit, nadciśnienia, zapalenia zatok i migdałków, stanów zapalnych spojówek, nieżytu przewodu pokarmowego.

• Okłady z odwaru i papki z liści używane są przy stłuczeniach i stanach zapalnych stawów.



• Niewątpliwie wyciągi z paulowni mają właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwwirusowe (np., wobec wirusów Coxsackie), przeciwbólowe i rozkurczowe.

• Obniżają ciśnienie krwi.

• Wykazują działanie neuroprotekcyjne.

• Tinctura Paulowniae 1:10 (in eth. 50%) należy zażywać 2 razy dziennie po 4-5 ml.

• Decoctum, infusum z gałązek/liści 2-3% przyjmować rano i wieczorem po 100 ml, 3 miesiące.

Staphylea pinnata L. – kłokoczka południowa (Staphyleaceae)

• Gatunek ciepłolubny; w Polsce osiąga północna granicę zasięgu.

• Żyzne lasy liściaste, suche buczyny, grądy.

• Preferuje gleby wapienne, świeże, eutroficzne.

• Składniki: garbniki ok. 1,5-3%, flawonoidy – ok. 0,14-0,2%, aminokwasy (izoleucyna, oksypinnatan, pinnatenina). Nasiona zawierają 35% białek i 40-49% oleju bogatego w kwas linolowy!

• W liściach i korze jest sacharoza.

• Cała roślina zasobna w fitosterole, trójterpeny.

• Zawiera pochodne kwasu betulinowego.

• Pochodne kwasu hydroksycynamonowegoi ursolowego.

Staphylea pinnata L.kłokoczka

• Działanie: onkostatyczne, antyproliferacyjne, przeczyszczające, przeciwrodnikowe, antyoksydacyjne, przeciwalergiczne, antyhistaminowe, przeciwstarzeniowe, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne, antybakteryjne.

• Zastosowanie: dawniej jako laxans (semen, fructus); wytłaczano olej rozwalniający i gojący. W leczeniu reumatyzmu. Indianie, TCM. Olej: wypryski, rany.

• Obecnie: zaparcia, nowotwory, uogólnione stany zapalne, choroby autoimmunizacyjne. Miażdżyca, stłuszczenie organów. Wszystkie ekstrakty lipofilowehamowały COX-1 i COX-2 (badania in vitro Słowacja, 2009).

• Odwary 2-3% 50 ml 2 razy dziennie, olej z nasion, intrakt z owoców 1:10 in 70 eth., vinum 1:7-10 50 ml 1 raz dziennie.

CBD

• Cannabidiol CBD należy do kannabinoidów, działa przeciwzapalnie, przeciwdrgawkowo i przeciwlękowo.

• Wywiera wpływ immunosupresyjny (stąd polecanie przy chorobach autoimmunizacyjnych, w tym przy przewlekłych stanach zapalnych jelit).

• Działa neuroprotekcyjnie.

• Miorelaksujące (stąd stwardnienie rozsiane).

• Zmniejsza częstość ataków padaczkowych u dzieci (Zespół Lennoxai Gastauta (LGS), zespół Draveta).

Składnik olejku Zawartość/parametr

Gęstość (20 st. C) 0,860-0,880

Współczynnik załamania 1,462-1,470

Barwa Bezbarwny lub lekko żółty

Smak Ostry, z nutą cytryny i ziół

Linalool 65-78

Alfa-pinen 3-7

LimonenP-cymen

1,5-50,5-4

Gamma-terpinenMircenGeraniolTerpineol alfakamfer

1,5-80,2-1,20,5-30,1-1,53-6

Coriandrum sativum L., Umbelliferae = Apiaceae; Fructus0,8-1%; Francja, Rosja.

Coriandrum sativum L., Umbelliferae = Apiaceae; Fructus 0,8-1%; Francja, Rosja.• Posologia: 10-12 kropli 1-4 razy dziennie.

Zewnętrznie 1-5% preparaty.

• Olej tłusty z aetheroleum Coriandri: 1 łyżeczka 1xdz. 1 raz dz.Zatrucia Grzybice Wzdęcia

Onkologia Wypadanie włosów Chorobyautoimmunizacyjne

Stany zapalne skóry świąd przeziębienie

grypa angina ospa

Układ pokarmowy stres depresja

Krążenie + hipoterma hipolaktacja

Mocz + Pot + Zasypianie +

kolki Metabolicum + Kaszel - hamuje

Olej tłusty 13-23%: kwas petroselinowy (izomer kw. oleinowego) 60-75%, oleinowy 8-15%, linolowy 12-19%, alfa-linolenowy 1%.

Johann Künzle (1857-1945); Galeobdolon luteumHudson, Goldnessel, gajowiec żółtyLamium galeobdolon, Lamiaceae = Labiatae

Stany zapalne nerek (autoimmunizacyjne)

przeciwzapalne na skórę, błony śluzowe i narządy wewnętrzne

ochronne na miąższ wątroby i nerki

przeciwreumatyczne, słabo przeciwbólowe

reguluje miesiączkowanie i usuwa stany zapalne narządów rozrodczych oraz układu moczowego.

tłumi reakcje autoimmunologiczne (autoagresję immunologiczną).

Może być polecany w leczeniu reumatyzmu, dny moczanowej, wirusowego zapalenia wątroby, niewydolności wątroby.

Jest cenną rośliną leczniczą o działaniu wykrztuśnym, przeciwskurczowym, łagodzącym kaszel i przeciwzapalnym.

Był stosowany w medycynie ludowej w leczeniu nieżytów układu oddechowego oraz niektórych chorób ginekologicznych.

Galeobdolon luteum Hudson -gajowiec żółty, Lamiaceae = Labiatae

• flawonoidy - galeobdozydy (werbaskozyd, apigenina-7-O-beta-D-(6′-p-hydroksy-cinnamoyloxy)-mannoside); kwas cynamonowy, kwas kawowy, benzoksazynoidy, 2-O-β-d-glucopyranosyl-6-hydroxy-2H-1,4-benzoxazin-3(4H)-one (6-hydroxy blepharin);irydoidy, w tym harpagidowe, salidrozyd (o działaniu przeciwlękowym), 5-deoxylamiol, sesamoside, ekdyzony, epipterosterony o silnych działaniach przeciwzapalnych

• Napary, maceraty 2-3% 100 ml 3 razy dz., vinum 1:10 - 80-100 ml 1 x dz., sałatki.

Jeśli korzystasz z zawartych tu informacji - podaj autora lub link do materiału

Documents

Fitofarmakologia w chorobach autoimmunizacyjnychluskiewnik.strefa.pl/fitofarmakologia_choroby_autoimmunizacyjne_henryk... · amphocholereticum, spasmolyticum et cholagogum. •Wyciąg