Fólkið, fjöllin,...formaður Eyrbyggja starfsárið 2003–2004. 8 FÓLKIÐ, FJÖLLIN, FJÖRÐURINN 9 Bæringsstofa Ljósmyndasafn Grundfirðinga Grundfirð ingar eiga mik inn og

Fólk ið, fjöl lin, fjörð ur inn

Fólk ið, fjöl lin,fjörð ur inn

Safn til sögu Eyr ar sveit ar

5. hefti

2004

Fólk ið, fjöl lin, fjörð ur inn – Safn til sögu Eyr ar sveit ar 5© 2004 Eyr byggj ar – Holl vina sam tök Grund ar fjarð ar

Um brot og mynd vinnsla: Skrudda ehf.Hönn un kápu: Freyja Berg sveins dótt ir

Ljós mynd á kápu: Ragnar Th. SigurðssonPrent un og bók band: Viðey ehf.

Grein ar í riti þessu má ekki af rita með nein um hætti, svo sem ljós mynd un, prent un, hljóð rit un eða á annan sam bæri leg an hátt, að hluta til

eða í heild, án skrif legs leyf is höf unda og út gef anda.

ISSN 1607 –0747

Efn is yf ir litBjarni Júlíusson: Formáli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Ingi Hans Jónsson: Bæringsstofa – Ljósmyndasafn Grundfirðinga . . . . . . . . 9Ásgeir Guðmundsson: Kirkjur og prestar í Eyrarsveit . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Magnús Guðmundsson: Um kirkjur og kirkj urækni í Eyr ar sveit . . . . . . . . 99Björg Ágústsdóttir: Af sveitarstjórnarmálum. Annáll 2004. . . . . . . . . . . . . 113Fermingarbörn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Hermann Breiðfjörð Jóhannesson: Til Eyrbyggja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Elínbjörg Kristjánsdóttir: Manntalið 1940 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Árni Hallgrímsson: Ljóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Kvíabryggja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Haukur Jóhannesson: Yfirlit um jarðfræði Snæfellsness . . . . . . . . . . . . . . . 180

FormáliHér lítur fimmta bindi í rit röð inni „Safn til sögu Eyr ar sveitar“ dags ins ljós. Það var vorið 2000 sem fyrsta bindið í flokknum var gefið út af Eyr byggjum, hollvina sam tökum Grund ar fjarðar og Sögu nefnd Eyr ar sveitar. Í þessu fyrsta bindi var ýmsan fróð leik að finna. Meðal ann ars voru þar greinar um ör nefni í Grafar landi, um Önd verð areyri, um þróun sam göngu mála, gamlar ljós myndir og margt fleira.

Þessu merka starfi hefur verið haldið áfram og ár lega hafa verið gefin út ný bindi í rit röð inni. Margar áhuga verðar greinar hafa litið dags ins ljós, bæði hafa leik menn, gamlir og góðir Grund firð ingar tekið saman skemmti legt efni, sem og lærðir komið að rit smíðum. Nú er það orðið svo að víða rek umst við á tilvitn arnir og til vís anir í þessar bækur, þannig að rit röðin okkar er greini lega orðin við urkennd saga og það er ekki lít ils virði. Þess má svo geta að fyrsta bindið er nán ast orðið ófá an legt. Þó að bindin séu ein ungis orðið fimm, þá teljum við að hér sé að mynd ast mik il væg hefð og teljum fullan grund völl fyrir því að halda þessu út gáfu starfi áfram um ókomin ár. Efni við ur inn er að minnsta kosti nægur. Hver veit nema að þeir Grund firð ingar sem ná að safna fyrstu tutt ugu bind unum eign ist þannig ómet an legan fjár sjóð !

En verð mæti rits ins liggur auð vitað fyrst og fremst í þeim fróð leik sem hér er haldið til haga, í þeim upplýsingum sem við náum að varð veita og geyma. Við þurfum svo sann ar lega að vera vak andi í því að halda áfram að safna slíkum gögnum, skrá merka at burði sem enn eru lif andi í minni eldri Grundfirð inga, sagnir, ör nefni og annan þann fróð leik sem fólkið okkar býr yfir. Það er nefni lega býsna fljótt að fenna í sporin og ef ekki er gætt að þá kann mikil saga að glat ast.

Efni þessa rits er af sama toga og fyrri ár. Björg Ágústs dóttir bæj ar stjóri ritar annál bæj ar fé lags ins síð ast liðið ár. Ingi Hans Jóns son hefur tekið saman áhuga

7

verðar myndir úr safni Bær ings Cec ils sonar. Mann tal Eyr ar sveitar árið 1940 er birt auk gam alla ferm ing ar mynda. Síðan er að finna hér áhuga verða grein Hauks Jó hann es sonar um jarð fræði svæð is ins. Hér er merki leg grein um Kví abryggju. Rakin er saga sókn ar presta okkar Eyrsveit unga á liðnum öldum og margt fleira áhuga vert.

Loks er að geta for síðu bók ar innar. Sem fyrr er við fangs efnið Kirkj ufellið. Nú er sjón ar hornið ei lítið annað en fyrr, við horfum sem sé á það frá norð vestri og of an frá. Ragnar Th. Sigurðsson á heið ur inn af þess ari frá bæru mynd og færum við honum þakkir okkar fyrir.

Holl vina sam tök Grundar fjarðar, Eyr byggjar, voru stofnuð af áhuga sömum Grund firð ingum árið 2000. Sam tökin hafa kosið sér stjórn, sem fundar reglulega yfir vetr ar tím ann og hefur séð um und ir bún ing rits þessa með góðri hjálp ýmissa manna og kvenna. Í stjórn fé lags ins síð ast liðið starfsár voru Bjarni Júlíus son for maður, Orri Árna son rit ari, Ást hildur E. Krist jáns dóttir gjald keri og þau Her mann Breið fjörð Jó hann es son, Guð laugur Þór Páls son, Haf dís Gísladóttir og Hrafn hildur Páls dóttir með stjórn endur.

Margir hafa komið að út gáfu þess ara rit verka og fyrir það ber að þakka. Grund ar fjarð ar bær hefur styrkt út gáf una sem og Spari sjóður Eyr ar sveitar og Mennta mála ráðu neytið. Þessir mik il vægu styrkir gera það kleift að standa að út gáfu rit anna, án þeirra væri þetta ekki hægt. Það er mörgum að þakka. Í fyrsta lagi færum við höf undum greina og efnis miklar þakkir. Þeir hafa lagt á sig heil mikla vinnu við und ir bún ing og gerð þess ara greina og slíka vinnu ber að þakka. Loks viljum við sér stak lega þakka Gísla Karel Hall dórs syni fyrir sérlega óeig in gjarnt og mik il vægt starf. Gísli hefur verið braut ryðj andi hvað Hollvina sam tökin varðar sem og út gáfu þessa bóka flokks. Hann hefur verið al gerlega óþreyt andi við að halda þessu mik il væga starfi gang andi og færum við honum bestu þakkir fyrir.

Bjarni Júlíusson, formaður Eyrbyggja starfsárið 2003–2004.

8

FÓLKIÐ, FJÖLLIN, FJÖRÐURINN

9

Bær ings stofaLjós mynda safn Grund firð inga

Grund firð ingar eiga mik inn og góðan fjár sjóð í því mynda safni sem Bær ing heit inn Cec ils son gaf sam fé lag inu. Þetta merka ævi starf Bær ings spannar í raun alla sögu þess þéttbýlis sem nú er í Grund ar firði. Af myndum hans má ráða all nokkuð í sögu þessa sam fé lags og þróun. Bær ing Cec ils son var ljósmynd ari af lífi og sál. Hann fædd ist á Búðum undir Kirkj ufelli hinn 24. mars 1923, sonur hjón anna Odd fríðar Krist ínar Run ólfs dóttur og Cec ils Sig ur björnssonar. Bær ing var næstelstur 5 systk ina og var á tí unda ald ursári þegar faðir hans fórst í sjó slysi. Það reyndi því snemma á hann við öflun við ur væris til fjöl skyld unnar og er saga þess arar fjöl skyldu rómuð fyrir sam heldni og dugnað. Árið 1945 fluttist fjöl skyldan í nýtt hús í Graf ar nesi en þá var byrjað að mynd ast það þéttbýli sem heitir Grund ar fjörður í dag.

Þetta ár er talið að ljós mynda fer ill Bær ings hafi haf ist og er það í meira lagi senni legt því engar myndir eru til frá bygg ingu húss ins en all margar af því full byggðu. Þetta vor fermd ist Páll, bróðir Bær ings, og þá gaf Bær ing honum Kodak Brownie mynda vél í ferm ingar gjöf. Ekki er ós enni legt að þá hafi hann einnig keypt eina fyrir sig.

Senni legt má telja að Bær ing hafi ungur kynnst ljós mynda tækn inni hjá móð ur bróður sínum, Sig ur þóri Run ólfs syni, sem var far inn að taka ljós myndir strax á 3. ára tug lið innar aldar. Mágur Sig ur þórs var Guð mundur Er lends son ljós mynd ari í Reykja vík og þykir lík legt að í gegnum þau tengsl komi ljósmynd unin inn í þessa fjöl skyldu. Í safni Bær ings er að finna end ur gerðar ljósmyndir er fjöl skyld unni tengj ast og flestar taldar teknar af Sig ur þóri. Elst þeirra mynda er mynd af Bær ing sjálf um 4 ára, 1927

10


Í þess ari grein um mynda safn Bær ings Cec ils sonar er fyrst og fremst verið að huga að safn inu sjálfu og því lítið svig rúm til að fjalla um ævi Bær ings enda verður það von andi gert ein hvern tíma síðar.

Nærri má geta að ljós myndari sem lifir alla sína ævi í litlu sjáv ar þorpi hafi ekki alltaf mikið og merki legt mynd efni. Því er það óvenju legt hve fjöl breytt safnið er og þó aug ljóst sé að Bær ing heldur sig tals vert meðal sinna nán ustu, er alveg með ólíkindum hve víða hann fór með mynda vél ina.

Nán ast allir at burðir eru festir á filmu, öll jóla böll, allar réttir, margir at burðir hjá fé laga samtökum, kven fé lagi jafnt og ungmenna fé lagi, kirkjan, skírnir, ferm ingar og jarð ar farir, afla

Bær ing Cec ils son 4 ára 1927.

11

BÆRINGSSTOFA

hrotur, fisk vinnsla, fólk að starfi og leik. En auð vitað vantar ýmis legt og það er mest vegna þess að mað ur inn var við vinnu sína eins og aðrir en kvöldin voru notuð á hinum ýmsu bæjum.

Í safn inu er að finna tölu vert af myndum sem Bær ing heit inn hefur merkt að teknar séu 1945 og á næstu árum þar á eftir. Bær ing sagði oft frá því að hann ætti allar sínar mynda vélar frá upp hafi nema þá sem hann missti í höfn ina á

Af sunnan guf ur oki í Grund ar firði 1962.

Á bls 8: Kodak Brownie-vél 1946 og Er kona II keypt á Siglu firði 1957. Til hægri: Vogt lander Vit-essa T keypt 1961.

Siglu firði 1957. Á lista sem hann tók saman um mynda véla eign sína koma ekki fram neinar upplýsingar um þá vél né heldur Kodak Brownievél þá sem hann seldi skips fé laga sínum á Grund firð ingi, Kjart ani Gunn ars syni, 1962. Kjartan af henti Bær ings stofu þessa vél um síð ustu jól og er hún nú varð veitt í safn inu ásamt 20 öðrum mynda vélum. Svo er að sjá að óhappið á Siglu firði hafi í raun verið kveikjan að því að ljós myndun varð að ástríðu þessa manns. Því eftir það keypti hann sína fyrstu „al vöru” mynda vél. Sú mynda vél var af gerð inni Ercona II, svona har mon ikk uvél eins og þær voru kall aðar, og 1961 keypti hann sér mynda vél sem hægt var að skipta um linsu á og var af gerð inni Vogt lander Vit essa T. Frá tíma þess ara mynda véla er til mikið safn mynda.

Að eins er liðið rúmt ár síðan þetta mikla ljós mynda safn var af hent og er því mikil vinna fyrir höndum við flokkun og úr vinnslu á því. Und an farið hefur verið unnið að því að koma safn inu í safn geymslu Bær ings stofu og gróf flokka það. Eftir gróf flokkun sem und ir rit aður vinnur eftir að stæðum er mynd unum komið til þeirra Sveins Arn órs sonar og Guð jóns El ís sonar sem sjá um að skanna mynd irnar yfir á tölvu tækt form. Af þessu gríð ar lega magni sem safnið er höfum við lagt á það áherslu í fyrsta áfanga að skanna og skrá myndir sem teknar eru fyrir 1970. Við höfum áætlað að í safn inu séu um 80.000 ljós myndir af ýmsum toga auk um 30 klukku stunda af kvik myndum. Þá eru ótalin hundruð mynd banda frá seinni tíð. Það er at hygl is vert að Bær ing virð ist aldrei hafa hent einni ein ustu mynd og safnið er ágæt lega flokkað eftir árum eftir 1974 og sam visku lega raðað í albúm.

Eldri myndir voru hins vegar í ólík leg ustu koppum og kirnum. Sumar af þeim hefur Bær ing skrifað ártöl á en flestar myndir frá 7. ára tugnum eru stimpl aðar með fram köll un ar mán uði og ári. Þetta er þó ekki al gilt og verður þá oft að leita til sam an burðar að ýmsu því sem fyrir augu ber á mynd unum. Í safn inu er líka gríð ar legt magn af dag bókum og minn is miðum af ýmsu tagi þar sem finna má marg vís legar upplýsingar um efni mynd anna. Það er þó misjafnt hve vilj ugur hann var að skrifa punkta sem þessa frá 1962:

Af hverju tekið:Dóttir Bjössa Guð munds og Önnu.Birni Guð munds, konu og dóttur.Magn úsi Soff an ías syni berum á gæru skinni.

12


13

BÆRINGSSTOFA

Af krökkum Hjálm ars og Helgu.Af sunnan guf ur oki í Grund ar firði.Af syni Júlla Gests og Dóru upp í rúmi.

Það er þó ýmis legt sem vekur at hygli og myndar eins konar munstur. Nokkrar myndir af þaki Vél smiðj unnar af skipa komum mynda heild stæða röð sem gefur upplýsingar um upp bygg ingu byggð ar lags ins. Sama má segja um myndir teknar frá svip uðum stað af Kirkj ufell inu og maður sér bæinn byggj ast. Fjöl margar svona raðir má finna í safn inu. Sjáið bara þessa mynd röð af skipakomum.

Já, hér á nú við hið sér staka orða til tæki Bær ings: „Ljós myndin sýnir oft meira en sést.”

Margir munu finna eitt hvað sem yljar um hjart aræt urnar í þessu safni og ólík leg ustu at burðir verða ljós lif andi. Mér er til dæmis þessi at burður ógleym

Af „Magn úsi Soff an ías syni berum á gæru skinni”.

14


Hér eru risin hús þeirra Krist jáns Jóns sonar frá Eiði og Guð bjarts Bene dikts sonar múr ara. Takið eftir Aust in-drossíu Þór ólfs Guð jóns sonar á stæði við heim ili hans.

Hérna eru þeir Krist ján og Bjartur búnir að mála og dross ían hans Þór ólfs er nokkurn veg inn á sama stað.

15

BÆRINGSSTOFA

an legur. Á jóla ball inu 1961 átti jóla sveinn inn tals vert óvenju lega inn komu. Þegar allir biðu jóla sveins ins í of væni og fylgd ust grannt með úti dyr unum datt hann bara niður úr loft inu. Sagð ist hafa komið með járn braut ar lest en þar sem engin braut ar stöð var í Graf ar nesi hafi hann orðið að stökkva út í fall hlíf.

Hér á eftir fara nokkrar myndir sem sýna hve víða Bær ing fór og hve viðfangs efnin eru ólík. En nú skulum við bara leyfa mynd unum að tala.

En hvað hefur svo gerst hér? Jú, hér er Kjartan Gunn ars son búinn að byggja og Þór ólfur kom inn á Volvo Duet.

Jóla sveinn inn Þórður Páls son lendir á svið inu í Sam komu hús inu á jóla ball inu 1961.

16


For ystu fólk í Barna stúk unni ásamt um sjón ar manni Felix Jós af ats syni og æðst atemplar Árna Em ils syni. Fremri röð: Bárður Orri Þor steins son, Her mann Jó hann es son, Pálmar Ein ars son, Árni Hall dórs son, Bergur Sig ur vins son og Stur laugur Lax dal Gísla son. Aft ari röð: Ragn heiður Sig urð ar dóttir, Matt hildur Kristrún Frið jóns dóttir, El ín björg Krist jáns dóttir, Kristín Þórð ar-dóttir, Alda Sæunn Björns dóttir og Helga Gróa Sig urð ar dóttir.

Eitt sinn græddi Bær ing væng brotin smyril. Fugl-

inn náði heilsu og með þeim Bær ing tókst góð vin-

átta. Þessi mynd er ein fárra sem til eru af vinnu-

stað Bær ings í Vél smiðj-unni.

17

BÆRINGSSTOFA

Fal leg jóla mynd af fjöl skyldu. Lilja Guð bjarts dóttir, Jón ína Þor steins dóttir Arn dal, Guð rún Guð bjarts dóttir og Guð bjartur Bene dikts son.

Á leið inni á ball 1964. Ás laugur Jer em ías son, Vil borg Karls dóttir, Hall dóra El bergs dóttir, Jós e-fína Guð munds dóttir, Gunnar Magn ús son og Birgir Vil hjálms son í rút unni hjá Stjána frá Lýsu-dal.

18


Stund milli stríða hjá kven fé lags konum á jóla basar 1965. Jón ína Þor steins dóttir Arn dal, Jón ína Krist jáns dóttir, Jó hanna Pálma dóttir, Inga ??? Kví a bryggju og Val gerður Skarp héð ins dóttir.

Hrepps nefndin 1964. Að al steinn Frið finns son, Hörður Páls son, Hall dór Finns son odd viti, Sig-urður Lár us son og Njáll Gunn ars son.

19

BÆRINGSSTOFA

Ekki fóru allir öku tímar vel. Hér reyndi Þor steinn Björg vins son að kenna Inga Hans hvernig á að taka beygju á am er ísku tryll itæki.

Emil Magn ús son kaup maður brosir kank vís lega til ljós mynd ar ans í jóla ös inni.

20


Börn á leið í sunnu daga skól ann sem var í Sam komu hús inu áður en Grund ar fjarð ar kirkja var byggð.

Grund fir skar hús mæður í hús mæðra or lofi á Hótel Búðum. Marta Böðv ars dóttir, Svein fríður ???, Petr ína Páls dóttir, Guð rún Ólafs dóttir, Elna Bárð ar son, Sig ríður El ís dóttir, Þór dís Þor-leifs dóttir og Ólöf Þor leifs dóttir.

21

BÆRINGSSTOFA

Í mars síðastliðnum var svo opnaður ljósmyndavefur Bæringsstofu en þá var ár liðið frá því safnið var afhent. Mikil umferð hefur verið um vefinn og greinilegt að margir gleyma sér yfir myndunum sem þar eru. Vefsafnið er ákaflega aðgengilegt og allmargir hafa aðstoðað við skráningu með því að senda athugsemdir. Ég hvet ykkur sem hafið aðgang að tölvu að hika ekki við að senda athugasemdir. Eftir að athugasemd hefur verið send opna ég hana og skoða og ef mér þykir líklegt að hún sé rétt set ég hana inn á vefinn. Þessi háttur er hafður á til að hindra eftir megni að send séu villandi og röng boð sem geta valdið leiðindum.

Einn mann hitti ég fyrir skömmu, sem skammaði mig mikið og sagði að ég skuldaði sér bjór. Hann hafði eftir vinnu sest niður við tölvuna sína og hellt sér bjór í glas. Síðan byrjaði hann að skoða myndirnar á vefsetri Bæringsstofu og eftir að hafa skemmt sér yfir myndunum dágóða stund tók hann eftir því að klukkan var farin að ganga fimm, farið að birta af degi og bjórinn ósnertur. Að þessu hefði Bæring hlegið og ítrekað þá afstöðu sína að betra væri að eyða peningum í myndavélar og filmur en áfengi og tóbak.

Njótið vel, Ingi Hans.

23

Kirkjur og prestar í Eyr ar sveit

Fyrrum voru tvær kirkjur í Eyr ar sveit, á Önd verð areyri og Set bergi. Einnig voru hálf kirkjur í Kross nesi og Kirkj ufelli. Kirkjan á Önd verð areyri var eldri en Set berg skirkja og sóttu hana íbúar af 29 bæjum í sveit inni, þ.e. af öllum bæjum nema Set bergi. Hún hefur að öllum lík indum verið reist á fyrri hluta 11. aldar á fyrstu árum kristni hér á landi. Fyrst fara sögur af kirkju á Önd verð areyri árið 1200 í kirkn askrá þeirri, sem Páll Jóns son, biskup í Skál holti, lét gera það ár. Elstu sam tíma heim ild um kirkju á Önd verð areyri er að finna í Ís lend inga sögu Sturlu Þórð ar sonar, en það rit er meg in uppi staðan í Stur lungu. Árið 1237 bjó á Önd verð areyri (eða Eyri eins og bær inn var oft nefndur) Þórður Sturlu son, bróðir Snorra Sturlu sonar og faðir Sturlu Þórð ar sonar sagna rit ara. Segir í Ís lend inga sögu frá and láti Þórðar 10. apríl 1237 (föstu dag fyrir pálma sunnudag), og var lík hans jarðað á Eyri (þ.e. Önd verð areyri), eins og hann hafði mælt fyrir um, fyrir framan kirkj una þar.1

Elsti mál dagi Önd verð areyr ark irkju, sem varð veist hefur, er frá árinu 1355. Gyrðir Ív ars son, biskup í Skál holti, setti hann. Kirkjan á Önd verð areyri, sem var stundum einnig kölluð Önd urð ar eyri eða Önd urð eyri, var Mar íu kirkja. Mál dag inn fer hér á eftir í heild:

Mar íu kirkja á Önd urð ar eyri á hálft heima land með þeim jörðum öðrum sem þar fylgja. 2 hluti í Þór dís ar stöðum. Hálfan af reit í Kol graf ar firði. Hálft Sels ker.

Hún á og Graf ar sand hálfan.Hún á og 2 kú gildi og 2 hund ruð vöru. 15 kýr og c. hest.Hálfan reka á Þernus andi.

Ásgeir Guðmundsson

Þetta á hún innan sig. Klukkur 6. Messu klæði 2 og guð vefj ar hökul fornan með bótum. Kal eik. Alt ar is stein búinn. Kerta stikur 2 af messing, alt ar is klæði 2 fé lítil. Les bækur per anni circulum. Söng bækur 2. Forn messu bók frá adventu dom ini og end ist til dom ine in tua. Mart iri log ium. Hand bók með fornum hætti. Texta. Ræð ustóll. Merki.

Þessa hluti gaf Ingi mundur bóndi kirkj unni. Mar íu skrift og kross með 2 líkneskjum og annan kross minni yfir alt ari.

Þangað liggja 9 og 20 bæir að tí undum og lýsi tollum.Þar skulu vera prestar 2.Sveinn bóndi á að lúka kirkj unni hund raðs grip innan sig.

Ingi mundur bóndi, sem er nefndur í mál dag anum, mun hafa verið bóndi á Önd verð areyri, og Sveinn bóndi var Sveinn Mart eins son frá Máfa hlíð. Hann var enn á lífi árið 1395 en dáinn fyrir 1417.2

Næsti mál dagi Önd verð areyr ark irkju er frá árinu 1397, og er hann kenndur við Vilchin, biskup í Skál holti, sem lét skrá mál daga allra kirkna í Skál holtsbisk ups dæmi það ár. Litlar breyt ingar hafa orðið á eigum kirkj unnar frá 1355, en þó hefur hún eign ast dá lítið til við bótar. Mál dag inn fer hér á eftir:

Mar íu kirkja á Önd urð ar eyri á heima land hálft. 2 hluti í Þór dís ar stöðum.Hálfan af rétt í Kol graf ar firði.Hálft Sels ker.Hálfan Graf ar sand.Hálfan reka á Þernus andi.18 kýr og 6 ær.Fimm hund ruð ófríð.Þetta á hún innan sig. 6 klukkur. Messu klæði tvenn. Kal eik. Alt ar is stein

búinn. Kerta stikur 2 af messing. Alt ar is klæði 2 fé lítil. Les bækur per Anni circulum. Söng bækur 2 fornar. Messu bók frá Adventu og end ist in Dom ine intra. Mart yri log ium. Hand bók með fornum hætti. Mar íu skrift og kross með tveimur líkn eskjum og annan kross minni yfir alt ari. Font.

Þangað liggja 9 og 20 bæir að tí undum og lýsi tollum.Þar skulu vera prestar 2.Sveinn bóndi á að lúka kirkj unni hund raðs grip innan sig. Item 3 kýr.Item hafa gef ist 8 hund ruð.Portio fimm hund ruð og tutt ugu.3

24

FÓLK IÐ, FJÖL LIN, FJÖRÐ UR INN

Hinn 11. apríl 1482 seldi Daði Ara son Ei ríki Hall dórs syni og Ormi Jóns syni, lög legum um boðs manni hans, jörð ina Hrísa milli Höfða (þ.e. Bú lands höfða) og Ennis (þ.e. Ólafs vík urennis) á Snæ fells nesi. Lét Daði þess getið, þegar kaupin fóru fram, að kirkjan á [Önd verðar]Eyri ætti búð ar stöðu en engan eld ivið í áð ur nefndri jörð Hrísum. Með búð ar stöðu er átt við ver búð.4

Í heim ildum er getið nokk urra presta, sem þjón uðu kirkj unni á Önd verðareyri. Í riti sínu Prest atal og próf asta telur séra Sveinn Ní els son, að séra Haukur Þor gils son í Haga á Barð aströnd hafi seinna verið prestur á Önd verð areyri. Styðst séra Sveinn þar við Ís lend inga sögu Sturlu Þórð ar sonar, en þar segir að vorið 1235 hafi Órækja Snorra son farið um alla fjörðu og tekið fé af mönnum. „Hann tók Hag alönd af Hauki presti og svo búið. En Haukur fór á Eyri (þ.e. Önd verð areyri) til Þórðar (Sturlu sonar) og synir hans, Ólafur og Páll ...“ Vafa samt er að draga þá ályktun af þess ari frá sögn, að Haukur Þor gils son hafi verið prestur á Önd verð areyri, enda eru engar aðrar heim ildir til, sem benda til þess. Þórður Sturlu son á Önd verð areyri and að ist 10. apríl 1237, eins og áður segir, og er í Ís lend inga sögu nafn greindur prestur sá á Önd verð areyri, sem veitti Þórði hinstu þjón ustu. Það var Haukur Auð un ar son. Þó er ekki loku fyrir það skotið, að Haukur Þor gils son hafi gerst prestur á Önd verð areyri, þegar hann kom þangað árið 1235, hafi sú regla gilt þar þá, sem greint er frá í mál dög unum 1355 og 1397, að tveir prestar skyldu vera við kirkj una á Öndverð areyri.5

Í Prest atali og próf asta er einnig nefndur prest ur inn Ind riði Arn geirs son, og setur séra Sveinn spurn ingar merki við nafn hans. Ekki er óhugs andi, að séra Ind riði hafi verið prestur í Eyr ar sveit, ann að hvort á Önd verð areyri eða Setbergi. Hann var meðal vit und ar votta hinn 20. febr úar 1391, þegar séra Ólafur Kol beins son seldi Þor björgu Sig urð ar dóttur jörð ina Böðv ars holt í Stað ar hreppi með reka fyrir jörð ina Vík í Eyr ar sveit.6

Um 1482 var prestur á Önd verð areyri séra Ás mundur Jóns son, og er hans getið í skjölum frá þessum tíma. Í Presta sögum séra Jóns Hall dórs sonar segir, að séra Ás mundur hafi verið bróðir Stef áns Jóns sonar, bisk ups í Skál holti, og verið kall aður Ás mundur hinn betri. Faðir þeirra bræðra var Jón Eg ils son, bryti í Skál holti. Sambýlis kona séra Ás mundar hét Helga, og áttu þau 12 börn. Stefán biskup tók sex af þeim, ól upp og mann aði. Séra Ás mundur var mikið hraust menni. Að sögn séra Jóns Hall dórs sonar var séra Ás mundur einnig í

25

KIRKJUR OG PRESTAR Í EYRARSVEIT

Kirkj ufelli í Eyr ar sveit, og hefur hann að öllum lík indum verið bóndi þar um skeið. Þess má geta, að sagnir eru um, að hálf kirkja hafi verið í Kirkj ufelli. Séra Ás mundur virð ist einnig hafa verið lög réttu maður úr Þór snes þingi. Hans er getið á Al þingi 1481 og 1490, og telur Einar Bjarna son próf essor, að þar sé að lík indum um séra Ás mund Jóns son að ræða. Meðal barna séra Ás mundar voru séra Jón Ás munds son á Önd verð areyri og Þórður Ás munds son, bóndi á Kirkjufelli.7

Séra Hall björn Jóns son var prestur á Önd verð areyri 1479–1508. Árið 1505 gift ist Agnes, dóttir hans, Sum ar liða Bjarna syni. Með kaup mála bréfi þeirra hjóna, sem var dag sett 14. jan úar 1505 í Galt ar dals tungu, gaf séra Hall björn dóttur sinni jörð ina Gröf í Eyr ar sveit fyrir tutt ugu hund ruð og fimm mál nytukú gildi og fimm hund ruð í öllum þarf legum pen ingum.8

Séra Jóns Ás munds sonar, sonar séra Ás mundar Jóns sonar, er getið á Öndverð areyri árið 1520, en hinn 7. maí það ár var hann vit und ar vottur þar á staðnum, þegar Þórður Ás munds son, bróðir hans, seldi Birni Jóns syni jörð ina NeðriMúla í Saurbæ fyrir tvær jarðir hálfar í Eyr ar sveit. Önnur þeirra var Mýrar, en vegna skemmda á hand riti er nafn hinnar jarð ar innar ólæsi legt. Senni legt er, að séra Jón hafi tekið við Önd verð areyri af séra Hall birni. Séra Jón Ás munds son var allra manna rammastur að afli, og kippti honum í föð ur kynið að því leyti. Sögur herma, að hann hafi flog ist á við þýskan mann á Grund armöl, þegar þá greindi á um eitt hvað, og hrakið hann langt og víða og drepið, en skip herr ann þýski hafi forðað sér og synt til skips síns. Meðal sona séra Jóns var Stefán sterki, sem átti NeðriLá í Eyr ar sveit og bjó þar. Hann lenti í ljótu máli, svo að NeðriLá féll undir kon ung. Það kvi sað ist, að Stefán hefði flog ist á við há seta sinn úti á rúm sjó og kastað honum út byrðis, svo að hann drukknaði. Síðan þegar hann kom að landi, hvolfdi hann bátnum og drekkti tveimur eða þremur há setum, sem voru eftir, en synti eða svaml aði sjálfur til lands.9

Árið 1538 og fyrr var prestur á Önd verð areyri séra Einar Gaml ason. Hinn 12. sept ember 1538 lét séra Mart einn Ein ars son off ic ialis, síðar Skál holts biskup, kveða upp dóm á Önd verð areyri um mis gerðir séra Ein ars. Var prest inum gefið að sök, að hann hefði van rækt messu emb ætti og tíðir og það, sem emb ætti hans til heyrði, en tekið þó fullt kaup og messu offur. Einnig var prest ur inn fund inn sekur sannur að sök að hafa slegið menn á jóla dag og á öðrum há tíðum og ekki tekið lausn fyrir. Voru allir hans pen ingar hálfir dæmdir undir kirkj una og

26

FÓLK IÐ, FJÖL LIN, FJÖRÐ UR INN

bisk up inn að af greiddum öllum lög legum skyldum. Dag inn eftir, 13. september 1538, lét Mart einn Ein ars son kveða upp dóm á Grund í Eyr ar sveit um and lát séra Ein ars. Vitni báru, að séra Einar hefði verið með fullu æði og vitleysu, áður en hann reið út í sjó inn og drukknaði. Því var dæmt, að hann hefði riðið út í sjó inn með æði en ekki með vit smunum.10

Síð asti prestur á Önd verð areyri var séra Jón Hall dórs son. Hann var einn af prestum þeim og öðrum, sem sóru Krist jáni 3. Dana kon ungi holl ustu eiða á Al þingi 30. júní og 1. júlí 1551. Hinn 27. sept ember 1563 var tekin ákvörðun um að leggja niður kirkj una á Önd verð areyri. Þann dag komu saman á Bessastöðum að und ir lagi Páls Stígs sonar höf uðs manns og Gísla Jóns sonar, bisk ups í Skál holti, Mart einn Ein ars son, fyrr ver andi biskup, séra Loftur Nar fa son í Hítar dal, séra Ólafur Sveins son, Jón Hall dórs son á Fróðá, Brandur Ein ars son, bróðir Mart eins bisk ups, og Árni Odds son í Mið görðum. Þessir menn gerðu m.a. þá skipan um kirkjur og kirkju sóknir í Snæ fells nessýslu, að kirkjan á Öndverð areyri var lögð niður, og skyldi fram vegis vera ein að al kirkja í Eyr ar sveit, þ.e. á Set bergi, eða eins og sagði í úr skurð inum: „... þing asókn um Eyr ar sveit skal liggja til Set bergs og skal á Kross nesi vera hálf kirkja sem áður hefur verið.“

Þessi skipan gekk í gildi árið 1564. Þá varð séra Jón Hall dórs son prestur á Set bergi og hafði með sér þangað kú gildi og alla pen inga Eyr ark irkju. Séra Þorsteinn Odds son, sem hafði tekið við Set bergi árið 1563, fór að Breiða bólstað á Skóg ar strönd og hafði með sér þangað öll kú gildi og pen inga Set berg skirkju fríða og dauða. Þó féllu ekki allar eigur Önd verð areyr ark irkju til Set berg skirkju, þegar sú fyrr nefnda var lögð niður. Það var ætlun áð ur nefndra manna, sem voru við staddir á Bessa stöðum, þegar kirkjan á Önd verð areyri var lögð af, að ver búð sú á Hjall as andi (þ.e. Hell is sandi), sem nefnd ist Lofts búð og var eign Önd verð areyr ark irkju, skyldi falla til Set berg skirkju, og sömu leiðis botn sá, sem í fornum mál dögum var kall aður Kol grafa botn, en hét þegar þarna var komið sögu Eyr ar botn. Páll Stígs son höf uðs maður vildi ekki sam þykkja þetta og kvað upp úr með það, að bæði Lofts búð og Eyr ar botn skyldu áfram vera eign Önd verð areyrar. Vit neskja um þetta kemur fram í vitn is burði séra Skafta Lofts sonar frá árinu 1618. Séra Skafti var prestur á Set bergi 1571–1621, og var séra Loftur Nar fa son heim ild ar maður hans um skiptin milli kirkn anna á Öndverð areyri og Set bergi. Í vitn is burði séra Skafta kom fram að Eyri (þ.e. Hallbjarn ar eyri, eins og þá var farið að kalla Önd verð areyri) hafði haft og haldið

27


Eyr ar botn vetur og sumar til nautnar og sel stöðu mót mæla laust af þeim, sem sann inda höfðu gætt og viljað gætt hafa. Sam hljóða vitn is burð um Lofts búð og Eyr ar botn gáfu þrír bændur í Eyr ar sveit, þeir Bjarni Jóns son, Þor steinn Ormsson og Jón Ingi mund ar son á Vatna búðum 13. okt óber 1617.11

Á Önd verð areyri var bæði bær og kirkja, sem stóðu á Eyr ar odda. Hvort tveggja var svo síðar meir flutt upp að Eyr ar fjalli. Ekki er fylli lega ljóst, hvenær þetta gerð ist né hvers vegna. Þó bendir ýmis legt til þess, að bær inn og kirkjan hafi verið flutt upp að fjall inu skömmu eftir 1500. Nafnið Önd verð areyri virð ist hafa verið notað áfram eftir flutn ing inn, en seinna breytt ist nafn bæj ar ins og hét hann upp frá því Hall bjarn ar eyri en var sem fyrr kall aður Eyri í dag legu tali. Nafnið er dregið af nafni séra Hall bjarnar Jóns sonar, sem áður hefur verið nefndur, en af skjölum er ljóst, að hann var prestur á Önd verð areyri árið 1505 og næstu ár á eftir. Bendir það til þess, að kirkjan og bær inn á Önd verð areyri hafi verið flutt í tíð séra Hall bjarnar.12

Árið 1814 fund ust á Hall bjarn ar eyri tveir leg steinar með rúna letri, og er þá fengin óyggj andi vissa fyrir því, að kirkjan á Önd verð areyri var flutt upp að Eyr ar fjalli um leið og bær inn. Þess má geta, að leg steinar með rúna letri tíð kuðust allt til loka 17. aldar. Nafnið Önd verð areyri kemur síð ast fyrir í sam tímaheim ildum árin 1566 og 1574. Hinn 28. mars 1566 var gefið út á Önd verð areyri bréf, þar sem séra Jón Hall dórs son fékk Helgu Þórð ar dóttur, fest ar konu sinni, hálft Dög urð ar nes á Skarðs strönd í mála sinn. Frá árinu 1574 er til upp haf að mál daga Önd verð areyr ark irkju, og er það birt í 15. bindi Ís lensks forn bréfasafns og er þar hluti af mál dögum Gísla Jóns sonar bisk ups í vísi ta síu bók fyrir Vest firð inga fjórð ung, sem lokið var við árið 1575. Furðu vekur, að þetta brot úr mál daga Önd verð areyr ark irkju skuli vera birt í vísi ta síu bók inni, því að kirkjan á Önd verð areyri hafði verið lögð niður 11 árum áður. Þetta er í síð asta sinn sem nafnið Önd verð areyri kemur fyrir í sam tíma heim ild.13

Nafnið Hall bjarn ar eyri kemur fyrst fyrir í sam tíma heim ild í vitn is burði Árna Odds sonar um ver búðir á Hjall as andi (Hell is sandi) frá 28. febr úar 1603, en þar er talað um Hall bjarn ar eyr ar búð, sem áður hafi heitið Lofts búð. Samkvæmt þessu virð ist nafnið Hall bjarn ar eyri hafa verið tekið upp ein hvern tíma á ár unum 1574–1603. Jafn framt er ljóst, að nafnið Önd verð areyri hefur verið notað áfram, eftir að bær inn og kirkjan voru flutt upp að Eyr ar fjalli. Nafn breytingin virð ist hafa átt sér stað, eftir að kirkjan var lögð niður, og eins og segir hér

28


á undan, ein hvern tíma á tíma bil inu 1574–1603. Ekki er heldur ljóst, hvers vegna bær inn og kirkjan á Önd verð areyri voru flutt upp að Eyr ar fjalli. Í þjóðsögum Jóns Árna sonar er gefin sú skýring, að prestur þar hafi drukknað í Kolgrafa firði og gengið aftur með svo miklum til þrifum, að eng inn hafi þorað til kirkju. Hafi eng inn prestur feng ist til að þjóna kirkj unni og því hafi bær inn og kirkjan verið flutt upp að Eyr ar fjalli. Sá sann leik skjarni er í þess ari sögu, að séra Einar Gaml ason prestur á Önd verð areyri drukknaði árið 1538, þegar hann reið út í sjó inn í brjál sem iskasti, eins og áður hefur verið greint frá. Líkur benda þó til, að þá hafi verið búið að flytja kirkj una og bæinn upp að fjall inu. Ágúst Lár us son í Stykk is hólmi gat sér hins vegar þess til, að breyt ingar á fiski gengd hefðu valdið því, að bær inn og kirkjan á Önd verð areyri voru flutt upp að fjallinu.14

Set berg skirkja

Á Set bergi í Eyr ar sveit var kirkja helguð hinum heil aga krossi. Elsta heim ild um Set berg skirkju er skrá sú um kirkjur í Skál holts bisk ups dæmi, sem Páll Jóns son biskup lét gera árið 1200. Næst er Set bergs getið árið 1284 í sam bandi við Staða mál hin síð ari, sem svo voru nefnd, en það voru deilur, sem Árni Þorláks son Skál holts biskup átti í við leik menn um for ræði kirkju staða í Skál holtsbisk ups dæmi, sem bændur og höfð ingjar höfðu reist. Árið 1273 náði biskup for ræði flestra bænda kirkna í bisk ups dæm inu, þar á meðal Set bergs, en vorið 1284 tóku höfð ingjar 17 auð ug ustu staði í Skál holts bisk ups dæmi á sitt vald. Set berg var meðal þess ara kirkju staða, og tók Þor gils Hauks son Set berg. Hann var sonur Hauks Þor gils sonar prests í Haga, sem var nefndur hér að framan.15

Frá árinu 1286 er til mál daga brot Set berg skirkju. Árni Þor láks son biskup setti mál dag ann, og er hann á þessa leið:

Kirkja að Set bergi er helguð með guði hinum helga krossi með þessum mál daga: Að þar skal vera prestur heim il is fastur og veita þar allar heim il is tíðir og hafa 4 merkur kaups í fríðum eyri. Þar er leyfður heima manna gröftur. Þar skal [vera] heim at íund allra heima manna. Og gjalda á Eyri hvert vor 6 aura. Kirkja á þetta í bún aði: 30 hund ruð í þessum hlutum.16

29


Nið ur lag mál dag ans vantar. Af honum er ljóst, að Set berg skirkja var sett skör lægra en Önd verð areyr ark irkja. Á Set bergi mátti ein ungis greftra heima menn, og kirkjan þar fékk að eins tí und ar greiðslur frá heima mönnum. Þá varð hún að greiða kirkj unni á [Önd verðar]Eyri 6 aura ár lega. Bendir allt til þess, að ein hver bóndi á Set bergi hafi reist kirkj una á eigin kostnað, enda var hún að eins ætluð heima mönnum á Set bergi. Það voru ein mitt bændur, sem reistu kirkjur á jörðum sínum og lögðu þeim til eignir, sem áttu í deilum við bisk ups valdið um yf ir ráð yfir kirkju stöð unum, eins og drepið var á hér að framan.

Næsti mál dagi Set berg skirkju er frá 1355, og setti Gyrðir Ív ars son biskup hann. Mál dag inn er á þessa leið:

Kross kirkja að Set bergi á heima land allt og Kverná, Hamra land, 9 hund ruð í Spjar ar landi. Mel rakk aey.

8 kýr og 2 ás auð ar kú gildi. 4 hund ruð í vöru virðum eyri. Hesta 3. 20 hund ruð innan gátta.

Hún á innan gátta skrift hins heil aga kross og þar sem hún hefur á sér 2 krossa smá smelta. Alt ar is stein búinn. Alt ar is brík sæmi lega. Glerg lugg stiku háan. An tep endium með balda kinn. Annað með pell. 2 með vef. 2 alt ar is dúkar glit aðir. Kal eika 2. Messu klæði þrenn að öllu og 2 hökla lausa um fram. Slopp 1. Kantara kápur 2. Aðra með balda kinn. Aðra félitla. Kolu og glóð ar ker. 2 kertis stikur. 3 með kopar og 1 króks tiku. 4 klukkur og bjöllur 2. Merki 1. 7 hund ruð í bókum. Sac rarium. Munn laug. Messu fa tak ista.

Hún er liðug og ákalls laus við Eyr ark irkju og á henni öngu að svara ár lega um þá 6 aura, sem hún hefir henni lukt um langan tíma.

Bakst ur járn.17

Eigur Set berg skirkju hafa auk ist mikið frá 1286. Þar má nefna allt heima landið, Kverná, Hamra land, 9 hund ruð í Spjar ar landi og Mel rakk aey. Auk þess virð ist kirkjan eiga fleiri og dýrmæt ari inn an stokks muni en Önd verð areyr ark irkja, sem var þó að al kirkjan í Eyr ar sveit. Þá var Set berg skirkja laus við að greiða þá 6 aura, sem hún hafði goldið Önd verð areyr ark irkju á hverju ári um langan tíma. Gyrðir Ív ars son biskup afnam þennan 6 aura toll.

Í mál dag anum kemur fram, að Set berg skirkja átti innan gátta (þ.e. innan dyra) „skrift hins heil aga kross“. Um kross þennan hefur séra Magnús Guðmunds son, sem var prestur á Set bergi 1954–1974, kom ist svo að orði:

30


Hér hefur vafa laust verið um róðu kross að ræða, á er lendu máli kruc ifix, þ.e. Krist slíkn eski fest upp á kross, og hefur kross inn og róðan, (þ.e. líkn eskið) hvort tveggja verið fag ur lega búið. Róðu kross þessi hefur verið höf uðdýrgripur Setberg skirkju í róm verskkaþ ólskum sið og ef til vill lengur. Kross inn hefur haft virðu legan sess í kirkj unni, og mikil helgi hvílt á honum. Honum hafa bor izt gjafir og hann þótt væn legur til áheita. Þannig segir í testa ment is bréfi (þ.e. arfleiðslu skrá) Ein ars bónda Orms sonar Lofts sonar ríka árið 1470: „Gef ég krossinum í Kald að ar nesi kú gildi og annað kross inum á Set bergi“. Ekki verður nú sagt, hvers vegna svona mikil helgi hefur hvílt á Set berg skross inum, og ólík legt verður að telja, að menn hafi þótzt getað státað af því í róm verskkaþ ólskum sið, að kirkjan að Set bergi ætti flís úr hinum helga krossi Krists, eins og t.d. var um Skál holts kirkju, og þar af væri nafn kirkj unnar dregið, kirkja hins heil aga kross.18

Í mál daga safni Vilchins bisk ups frá 1397 er mál dagi Set berg skirkju. Hann á þessa leið:

Kross kirkja á Set bergi á heima land allt. Kverná og Hamra land. 9 hund ruð í Spjar ar landi. Mel rakk aey.

Hún á 8 kýr. 3 ás auð ar kú gildi.4 hund ruð í vöru virðum eyri.4 hross og 20 hund ruð innan gátta.Hún á kross og skrift og það er hann hefur á sér. 2 smá smelta krossa. Alt ar is

stein og alt ar is brík sæmi lega. Glerg lugg stiku háan. Alt ar is klæði með ball durkinn. Annað með pell. 2 með vef. 2 alt ar is dúkar glit aðir. Kal eikar 2. Messu klæði þrenn að öllu og 2 höklar um fram. Sloppur 1. Kant ar akápur 2. Önnur með balldur kinn. Enn önnur fé lítil. Kola. 2 glóð ar ker. Kertis stikur 3 með kopar og 1 króks tika með járn. Klukkur 4 og 2 bjöllur. Merki 1 og 7 hund ruð í bókum. Sacrarium, munn laug og bakst ur járn.

Hún er ákalls laus með Eyr ark irkju og á henni aun gvu að svara æf in lega um þá 6 aura, sem hún hefur um langan tíma lokið.

Hún á messu fa tak istu.Item gaf herra Odd geir kirkj unni kú gildi.Item 1 kýr og hund rað og annað hund rað, er Árni Ein ars son gaf.Item gaf Flosi Fil ipp us son hund rað.19

31


Ekki hafa orðið miklar breyt ingar á eign kirkj unnar frá 1355. Herra Odd geir, sem gaf kirkj unni kú gildi, var Odd geir Þor steins son Skál holts biskup (1366–1381). Hins vegar er ekki kunn ugt um, hverjir þeir Árni Ein ars son og Flosi Fil ipp us son voru. Hugs an lega hafa þeir verið bændur á Set bergi.

Næsti mál dagi Set berg skirkju, sem varð veist hefur, er í mál daga safni Gísla Jóns sonar bisk ups frá 1574. Hann er á þessa leið:

Kirkjan að Set bergi á heima land allt með gögnum og gæðum.Hún á hálfan Graf ar reka í Breiðu vík við Knarr ark irkju.Hún á mál nytu kú gildi 30 hálft hvort.Í geldum nautum 1 hund rað. Í geldum sauðum 2 hund ruð. Hesta 3 og 1 hesta

móður.Inn ang átta í bús gagni og elds gögnum 2 hund ruð. 1 sæng fyrir 5 ágildi.Item innan kirkju messu klæði tvenn. Kal eikar 2. 1 alt ar is klæði fanga létt.

Meta skálar með 3 metum. 1 lít ill járn kall. 1 klukka með kólfi og lítil bjalla. 2 klukkur rifnar. Kop ar stikur 2. Bakst ur járn fánýtt. Messu bók með pappír.

Þessar jarðir á kirkjan: Þór dís ar staði. Lands kyld 3 hund ruð. Í Spjör 10 hundruð. Lands kyld 12 aurar. Eiði. Lands kyld 1 hund rað. Hamrar. Lands kyld 10 aurar. Grund. Lands kyld 1 hund rað. Kverná. Lands kyld 10 tugir álna. Kinn. Landskyld 10 aurar. Faxa staðir. Lands kyld 1 mörk.

Fasta góss 2 hund ruð hund raða 32 hund ruð.Lau sa góss 2 og hálft hund rað hund raða. 29 hund ruð betur.20

Eignir Set berg skirkju hafa auk ist mikið á tíma bil inu 1397–1574, og munar þar mestu um jarð eignir. Bæst hafa við frá síð asta mál daga jarð irnar Þór dís ar staðir (áður átti Önd verð areyr ark irkja tvo hluti í Þór dís ar stöðum), Eiði, Grund, Kinn og Faxa staðir. Tvær síð ast nefndu jarð irnar voru í öðrum sóknum. Lík legt er, að rekja megi þessa eigna aukn ingu Set berg skirkju til þess, að eignir Önd verðareyr ark irkju runnu til hennar, þegar sú síð ar nefnda var lögð niður árið 1564. Einnig hafa orðið nokkrar breyt ingar á inn an stokks munum kirkj unnar á þessu tíma bili og bú fjár eign hennar.

32


Prestar á Set bergi 1548–1711

Fyrsti prestur á Set bergi, sem sögur fara af, hét Þor varður. Um hann er það eitt vitað, að sum arið 1548 sigldi Mart einn Ein ars son bisk ups efni utan og meðal fylgd ar manna hans var séra Þor varður, sem var á Set bergi. Sam kvæmt þessu hefur séra Þor varður verið prestur á Set bergi í kringum 1550. Eins og áður sagði, var séra Þor steinn Odds son prestur á Set bergi 1563–64, en hann fór þá að Breiða bólstað á Skóg ar strönd og hafði með sér þangað öll kú gildi og alla pen inga Set berg skirkju fríða og dauða. Séra Þor steinn hélt Breiða bólstað til dauða dags 1601. Séra Jón Hall dórs son, sem hafði verið prestur á Önd verðareyri, varð prestur á Set bergi við brott för séra Þor steins þaðan, eins og áður hefur verið greint frá, og fór þangað með kú gildi og alla pen inga Önd verðareyr ark irkju. Séra Jón var sonur Hall dórs Tyrf ings sonar ábóta á Helg afelli. Séra Jón Hall dórs son hélt Set berg til árs ins 1566.21

Í far dögum það ár af henti séra Jón eft ir manni sínum, séra Ás mundi Nik ulássyni, stað inn og hefur af hend ing ar gerðin varð veist. Af orða lagi hennar má marka, að hún virð ist hafa verið samin, eftir að séra Jón var fall inn frá. Af hending ar gerðin er á þessa leið:

Voru svo felldir pen ingar af hentir á Set bergi af séra Jóni heitnum Hall dórs syni góðrar minn ingar en með tók séra Ás mundur Nik ulás son.

Í fyrstu 15 kýr. Ás auð ar kú gildi 15. Var þetta bæði heima og á jörðum.Item 2 hund ruð í geldum sauðum.Item var goldið fyrir fjög urra vetra gam alt naut 3 ær með lömbum. 2 sauðir

gamlir og 1 tvæ vetur.Item 3 hund raðs hestar. 1 hross.Item 7 fjórð unga ket ill nýr.Item nýr pottur. 12 trog og 7 smák er öld fyrir hund rað vel virt.Item 2 ker. 1 sæng með hæg indi. Hvílu voð og áklæði fyrir 1 hund rað.Item 2 skip með seglum og far við fyrir 3 hund ruð.Item innan kirkju 3 höklar. 2 serkir. Kal eikar 2 sæmi legir. 1 alt ar is klæði fánýtt.

1 dúkur glit aður. Bakst ur járn lítil. Vax 23 merkur.Item meta skálar með gömlum metum þremur.Item klukkur 3 og 2 litlar og er önnur rifin. 1 járn kall.Item var lagt til kirkj unnar 6 trét als. 2 þrjár og hálf alin, 2 fjög urra álna og 2

sjö álna.22

33


Um Ás mund Nik ulás son er það helst kunn ugt, að faðir hans var Nik ulás Jónsson, og er Ás mundur tal inn syst ur son ar sonur Stef áns Jóns sonar bisk ups en hálf bróðir Mart eins bisk ups. Hann var prestur á Set bergi 1566–68 en síðan í Mikl holti, og er hans síð ast getið þar árið 1603. Kona hans var Sig ríður Bjarnadóttir prests í Haf fjarð arey Gísla sonar, og áttu þau sex börn.

Séra Þórður Hall dórs son tók við prest skap á Set bergi af séra Ás mundi árið 1568, og er af hend ing ar gerðin, sem þá var gerð, sam hljóða gerð inni frá 1566. Við staddir af hend ingu Set bergs 1568 voru herra Mart einn Ein ars son biskup, Asmus Söf rins son, séra Ás mundur Nik ulás son, Guð mundur Gísla son, Þórður Jóns son og séra Skafti Lofts son. Ekk ert er vitað að öðru leyti um séra Þórð Halldórs son.23

Eft ir maður séra Þórðar var séra Skafti Lofts son. Hann tók við Set bergi árið 1571 og var þar í hálfa öld til dauða dags 1621. For eldrar hans voru séra Loftur Þor kels son að Húsa felli og kona hans Hall dóra (föð ur nafns hennar er ekki getið). Séra Skafti varð próf astur í Snæ fells nessýslu árið 1596 og gegndi því emb ætti til dauða dags. Hann var tal inn mik il hæfur maður og vel met inn. Hann var tví kvæntur. Með seinni konu sinni, Hall vöru Eyj ólfs dóttur prests á Melum Gríms sonar, átti hann m.a. Loft, sem varð prestur á Set bergi að föður sínum látnum.

Þegar séra Loftur Skafta son tók við Set bergs stað árið 1621, var séra Jón Þormóðs son, full trúi bisk ups, við af hend ingu stað ar ins. Séra Loftur stund aði að lík indum nám í Skál holts skóla. Í júlí 1597 var hann skráður í stúd ent atölu í há skól anum í Rost ock og var þar í þjón ustu dr. og próf ess ors Hans Freders. Loftur kom aftur til lands ins árið 1600, svo sem ráða má af með mæla bréfi dr. Freders til Arn gríms lærða. Skömmu síðar varð séra Loftur að stoð ar prestur séra Jóns Kráks sonar í Görðum á Álfta nesi (gegndi Bessa stað asókn), en í kringum 1608–1609 fékk hann Mikl holt. Árið 1621 fékk hann Set berg að föður sínum látnum og hélt stað inn til æv iloka 1629. Séra Loftur var þrí kvæntur. Með fyrstu konu sinni, Krist ínu, la und óttur Odds Ein ars sonar bisk ups, átti hann þrjú börn. Meðal þeirra var Berg ljót, kona séra Vig fúsar Ill ugasonar á Setbergi.24

Í Prest atali og próf asta eftir séra Svein Ní els son er séra Jón Gott skálks son, sonur séra Gott skálks Jóns sonar í Glaumbæ, tal inn hafa verið prestur á Setbergi rétt fyrir 1613. Fyrir þessu er eng inn fótur. Séra Jón var síð ast prestur í

34


Hvammi í Lax ár dal, en var dæmdur frá emb ætti árið 1604 fyrir ófagrar sakir. Kom það mál síð ast til Al þingis árið 1606. Flutt ist Jón Gott skálks son þá á eignar jörð sína, Kross nes í Eyr ar sveit, og var þar til æv iloka um 1625. Jón biskup Ara son hafði gefið föður Jóns, séra Gott skálki í Glaumbæ, Kross nes árið 1530. Mis skiln ingur séra Sveins stafar af því, að í Bréfa bók Guð brands Þor láks sonar bisk ups er bréf til Jóns Gott skálks sonar skrifað vet ur inn 1613, og er hann kallaður þar prestur í Eyr ar sveit. Það er hins vegar ljóst, að Jón Gott skálks son var sviptur hemp unni árið 1604 og gegndi ekki prests skap eftir það, heldur bjó í Kross nesi til dauða dags. Á þessum árum var Skafti Lofts son prestur á Set bergi, og því var ekki um annan prest að ræða þar á þessum tíma.25

Næstur varð prestur á Set bergi séra Vig fús Ill ugason. For eldrar hans voru Ill ugi Vig fús son, lög réttu maður á Kala stöðum, og kona hans Sess elja Árnadóttir prests í Holti undir Eyja fjöllum Gísla sonar. Séra Vig fús var orð inn prestur í febr úar 1624, þá kirkj uprestur í Skál holti. Hann fékk Set berg árið 1630 (fremur en 1629) og hélt til æv iloka 1669. Kona hans var Berg ljót, dóttir séra Lofts Skafta sonar. Þau áttu fimm börn, og meðal þeirra voru séra Ill ugi á Setbergi og Hallur, stúd ent á Spjör í Eyr ar sveit, sem stund aði nám við há skól ana í Kaup manna höfn og Wit ten berg.26

Þegar séra Vig fús Ill ugason lést árið 1669, varð Ill ugi, sonur hans, prestur á Set bergi. Hann varð stúd ent frá Skál holts skóla 1658, fór utan sama ár og fékk þá mjög lof sam leg um mæli frá Brynj ólfi Sveins syni bisk upi. Hann var skráður í stúd ent atölu í há skól ann í Kaup manna höfn í apríl 1659 og kom aftur til landsins 1660. Hann vígð ist 19. okt óber 1662 að stoð ar prestur föður síns og fékk Setberg eftir lát hans og hélt til æv iloka 1693. Hann var „fal lega að sér og gáfumaður,“ en hneigð ist mjög til drykkju á efri árum. Sein ast gaf hann upp hálft prest akallið við séra Árna Ám unda son, að stoð ar prest sinn. Þegar séra Ill ugi lést árið 1693, höfðu séra Skafti Lofts son og niðjar hans haldið Set berg í 122 ár. Séra Ill ugi var tví kvæntur og átti eina dóttur með fyrri konu sinni, en hún dó barn laus skömmu eftir lát föður síns. Fyrri kona hans var Ástríður Hann esdóttir í Snóks dal Egg erts sonar.27

Séra Árni Ám unda son var fæddur um 1650. For eldrar hans voru Ám undi lög réttu maður og klaust ur hald ari í YtriSkógum undir Eyja fjöllum Þor móðsson og kona hans Sol veig Árna dóttir frá Saurbæ á Kjal ar nesi Eyj ólfs sonar. Þegar Árni hafði lokið skóla námi, gekk hann í þjón ustu séra Björns Snæ björns

35


36


sonar á Staða stað. Síðla árs 1673 átti séra Árni barn með dóttur hans, Þor björgu eldri, og kvænt ist henni skömmu síðar, en prest astefna á Þing völlum 1676 leyfði honum að takast á hendur kenni manns stöðu. Vígð ist hann að stoð arprestur tengda föður síns 22. júlí 1676 og gegndi því starfi til þess, er séra Björn

Upp haf á vísi ta síu Set berg skirkju 14. sept ember 1676.

and að ist 1679, og síðan prest akall inu að öllu leyti til næsta árs. Séra Árni bjó síðan emb ætt is laus nokkur ár í SyðriTungu í Stað ar sveit. Hann fékk von ar bréf fyrir Set bergi 8. apríl 1682 og flutt ist þangað að stoð ar prestur árið 1689 en tók að öllu leyti við prest akall inu við lát fyr ir renn ara síns 1693 og var þar til dauðadags árið 1700. Börn hans og Þor bjargar voru sex, en þau, sem upp kom ust, dóu barn laus í stóru bólu árið 1707, svo að ekk ert manna er af þeim komið.28

Eft ir maður séra Árna á Set bergi var séra Steinn Jóns son. Hann var fæddur 30. ágúst 1660. For eldrar hans voru séra Jón skáld Þor geirs son á Hjalta bakka og kona hans Guð rún Stein gríms dóttir. Steinn var tek inn í Hóla skóla 1678, varð stúd ent 1683 og var síðan í þjón ustu Sól veigar Magn ús dóttur (lög manns Björns sonar) að Hólum í Eyja firði. Hann fór utan árið 1686 og var skráður í stúd ent atölu við há skól ann í Kaup manna höfn 7. sept ember sama ár. Hann lauk guð fræði prófi og kom aftur til lands ins árið 1688. Séra Steinn varð þá milli bils prestur í Hít ar dal, kirkj uprestur í Skál holti 1692 og fékk Hít ar nes árið eftir. Meðan hann var þar, fékk hann von ar bréf fyrir Set bergi (dag sett 3. maí 1698) eftir séra Árna Ám unda son, sem lést á önd verðu árinu 1700. Flutt ist þá séra Steinn í þeim far dögum fyrst að Kverná í Eyr ar sveit, meðan stóð náð arár ekkju séra Árna, en tók við Set bergs stað og sett ist á hann 1701.29

Árið 1710 lést Björn Þor leifs son Hóla biskup, og hugs uðu þá ýmsir sér til hreyf ings, sem mun aði í bisk ups emb ættið. Ekki var þó hlaupið að því að komast til Kaup manna hafnar, því að um þetta leyti geisaði stríð milli Dana og Svía. Þess vegna gat brugðið til beggja vona um það, hvernig ferða löngum reiddi af. Séra Steinn lét þetta þó ekki aftra sér og hélt utan sum arið 1710 með Ólafs víkur skipi. Meðal þeirra, sem höfðu hug á bisk ups emb ætt inu en treystu sér ekki til að sigla utan, var Þórður Jóns son, próf astur á Kvenna brekku í Mið dölum, eins og kom fram í bréfi hans til Árna Magn ús sonar hand rit asafn ara, sem dagsett er 26. ágúst 1710:

„Ólafs vík ur skip siglir á þessum dögum og séra Steinn á Set bergi þar á. Hvört hans er indi sé, mun hægt til að geta. Brjóst heil an kalla menn hann vera á þess ari tíð ... Hefði til standið verið frið sam legra, mundu fleiri hafa hugsað til sama, en ég syng með hinum gamla trag ico: Stet qu iqunque volet pot ens etc.“30

Af bréfi þessu er ljóst, að séra Þórður hafði hug á bisk ups emb ætt inu, en hann treysti sér ekki til Kaup manna hafnar vegna stríðs ins. Hann sótti hins vegar skrif lega um emb ættið til kon ungs, og vel unn arar hans í Kaup manna

37


38


höfn reyndu að bera mál hans fram við yf ir völd. Af séra Steini er það hins vegar að segja, að hann komst til Nor egs með Ólafs vík ur skip inu og þaðan um vet ur inn til Kaup manna hafnar. Fór svo, að séra Steinn varð hlutskarp ari og hlaut bisk ups embættið á Hólum 25. maí 1711 og var vígður til bisk ups 31. maí. Hann kom til lands ins í ágúst sama ár á Stykk is hólms skipi. Um haustið reið hann norður til Hóla til að setja skól ann þar en sat á Set bergi um vet ur inn og tók við Hóla stað árið 1712 og hélt til dauða dags 1739. Séra Steinn var vel gef inn maður og skáldmæltur, einnig á lat ínu, val menni en ekki mik ill skör ungur. Eftir hann eru prent aðar nokkr ar bækur, og hann sá um prent un

bibl íunnar á Hólum árið 1728. Er sú út gáfa jafnan nefnd Steins biblía. Sálmar eftir hann eru í sálm abókum og kvæði í Ís lenskar gátur og skemmt anir. Þess má og geta, að í kvæða safni í hand riti einu úr fórum Jóns Sig urðs sonar for seta segir af drátt ar laust, að séra Steinn sé höf undur hinnar al kunnu stöku „Hani, krummi, hundur, svín ...“*

Steinn Jóns son.

* Í öðru kvæða safni, JS. 475, 8vo, er þessi vísa einnig, og við hana stendur: „Eg hygg Jóns Steins sonar bisk ups, en veit þó ei víst.“ Í Blöndu III, bls. 294 segir Hannes Þorsteins son þjóð skjala vörður frá því, að séra Gunnar Páls son hafi eignað Jóni Steins syni Berg mann þennan hús gang, en sumir eigni vís una Páli Ví da lín eða Jóni Sig urðs syni Dala skáldi. Bogi Bene dikts son segir í Sýslu mann aæfum, III, bls. 202, að þeim Páli Ví da lín lög manni og Jóni Sig urðs syni Dala skáldi sé báðum eignuð þessi vísa, og hafi Páll kastað fram fyrri part inum en Jón botnað.

Eig in kona séra Steins var Valgerður Jóns dóttir prests á Stað arhrauni Guð munds sonar. Eignuð ust þau fimm börn, sem upp kom ust. Kunn ast þeirra var Jón Steins son Berg mann (ætt ar nafnið Berg mann, sem Jón Steins son tók sér, er dregið af Set bergi), sem lagði um skeið stund á lækn is fræði við há skól ann í Kaup manna höfn. Miklar sögur fóru af lækn ingum Jóns á Hólum, og var sumum lækn inga tilraunum hans jafnað við kraftaverk. Var það m.a. haft fyrir satt, að Jón hefði ásamt föð ur bróður sínum tekið bóg af svörtum sauð og grætt við hvítan og öfugt. Þá átti hann að hafa gert hol skurð á kind með lambi, náð úr henni lambinu og tek ist svo vel, að skepnan varð al heil á eftir. Varðveist hefur lækn inga kver eftir Jón, þar sem getið er fjöl margra lækn inga dóma. Ævi á grip hans er í Lækn atali. Meðal af kom enda Jóns Steins sonar var Jón Árnason þjóð sagna safn ari. Af öðrum af kom endum Steins bisk ups má nefna Geir Ví da lín biskup.31

Prestar á Set bergi 1711–1748Smíði Set berg skirkju 1747

Nú var Set berg sprest akall laust, og reynd ust ekki færri en þrír hafa áhuga á að hreppa það, enda var Set berg sjö unda tekju hæsta prest akall lands ins og því eftir miklu að slægj ast. Af bréfi J. Mat hesius kans ell ísekret ers til Árna Magn ús

39


Jón Steins son Berg mann.

sonar 23. júlí 1712 er ljóst, að hand rit asafn ar inn hafði beðið sekret er ann að beita áhrifum sínum til þess að bróð ur sonur Árna, Snorri Jóns son prestur, fengi Set berg. Að því var þó ekki hlaupið, því að annar kans ell ísekreter, Reit zer að nafni, sem hafði meiri áhrif í kans ell íinu en Mat hesius, hélt fram Þor leifi Halldórs syni. Þó fór svo, að hvor ugur þeirra Snorra eða Þor leifs hreppti hnossið, heldur hlaut það Jón Björns son, sókn ar prestur í Nes þingum, hinn 19. júní 1711. Árni Magn ús son hafði ekki haft fréttir af þessu, þegar hann skrif aði Mat hesius bréf 27. sept ember 1711 og bað hann stuðla að því, að Snorri Jóns son fengi brauðið. Mat hesius hafði ekki hug mynd um, með hvaða hætti Jón Björns son fékk Set berg eða hverjir studdu að því, en þó var að hans sögn Jens Lassen kaup maður í Stykk is hólmi eitt hvað viðrið inn málið.32

Séra Jón Björns son var fæddur um 1666. For eldrar hans voru séra Björn Jónsson á Hvann eyri og síð ari kona hans, Þórey Bjarna dóttir prests á Þöng la bakka Jóns sonar. Hann varð prestur í Nes þingum árið 1693 og bjó á Þæf usteini. Árið 1711 fékk séra Jón veit ingu Odds Sig urðs sonar lög manns fyrir Set bergi, en Jón Ví da lín biskup bann aði að af henda honum stað inn og end urnýjaði það bann haustið 1712, fyrr en kon ungs veit ing væri komin. Sam kvæmt því hefur séra Jón ekki tekið við Set bergi fyrr en 1713, en það ár var veit ing ar bréf hans fyrir Set bergi lesið upp á Al þingi. Séra Jón óhlýðnað ist boði próf asts 26. okt óber 1713 um að vera við af hend ingu Þæf usteins til eft ir manns síns og fékk ákúrur fyrir frá bisk upi, sem boð aði hann til prest astefnu á Al þingi 1714. Óvíst er, að séra Jón hafi sinnt því, enda var hann í skjóli Odds lög manns, og víst er, að hann hélt Set berg til æv iloka 1726. Kona hans var Val gerður Páls dóttir prests á Mel Jóns sonar. Þau voru barn laus.33

Eft ir maður séra Jóns Björns sonar á Set bergi var séra Jón Magn ús son, bróður sonur Árna Magn ús sonar. Hann var fæddur um 1700. For eldrar hans voru séra Magnús Magn ús son í Hvammi í Hvamms sveit og kona hans, Sig ríður Jóns dóttir í Víði dals tungu Þor láks sonar. Séra Jón stund aði nám í Skál holtsskóla og hefur lík lega orðið stúd ent þaðan. Vorið 1722 fór hann í þjón ustu Odds Sig urðs sonar lög manns en sama sumar í þjón ustu Jóns Árna sonar, biskups í Skál holti. Vet ur inn 1725–26 var hann heyr ari (þ.e. kenn ari ) í Skál holti, vígð ist 28. apríl 1726 að stoð ar prestur séra Jóns Björns sonar á Set bergi og fékk Set berg 27. des em ber sama ár eftir lát séra Jóns. Í bréfi Bjarna Hall dórs sonar sýslu manns á Þing eyrum, sem er dag sett 6. okt óber 1728, kemur fram, að Árni

40


hafði hönd í bagga með, að bróð ur sonur hans fékk Set berg. Í bréfi sýslu manns ins segir á þessa leið: „Minn herra! Það fór eftir gátu minni, hversu þér reynd ust frænda yðar séra Jóni Magn ús syni að síð ustu í því að stoða hann til Set bergs.“34

Sama ár og Jón Magn ús son var vígður að stoð ar prestur séra Jóns Björnssonar, gekk hann að eiga Önnu Mar gréti Hans dóttur, danska elda busku í Skálholti, sem hafði komið með Jóni Árna syni bisk upi frá Kaup manna höfn, þegar hann tók vígslu þar árið 1722. Greini legt er, að Árni Magn ús son var lítt hrif inn af kvon fangi bróð ur sonar síns, eins og kemur fram í ævi sögu Árna eftir Jón Ólafs son: „Sú kvongan lík aði Ass essor Árna lítt eður yfir höfuð að segja, að ís lenskir skyldu eign ast danskt Kaup en hafn ar kven fólk og færa þangað inn í land með sér.“35

Jón Magn ús son og Anna Mar grét Hans dóttir gengu í hjóna band 28. júlí 1726, en hinn 2. sept ember sama ár skrif aði Jón Árna son biskup Árna Magn ússyni bréf og lýsti eig in kon unni svo, „að hún væri skikk an leg í fram ferði, en engan veg inn svo hvass sæk in og fram kvæmd ar söm í því að drífa ís lenska bú skap ar hætti sem skyldi og hún hefir þörf fyrir hér í landi, en það getur vel verið hún taki sér stakka skipti, þá hún sér, hvar hún er komin, því fínt höfuð hefur hún. Hitt þykir mér meira, að ég ætla séra Jón Magn ús son muni ekki vera neinn merki legur búsýslu maður.“ Að auki ótt að ist biskup, að Jón Magnús son væri á Set bergi of nærri kaup stað til þess að það væri honum hollt. Einnig bað hann Árna Magn ús son að út vega bróð ur syni sínum veit ingu fyrir prest akall inu. Eins og að framan greinir, gerði Árni það.

Varð veist hefur bréf, sem séra Jón Magn ús son skrif aði Árna Magn ús syni, föð ur bróður sínum, 28. sept ember 1729, og segir þar m.a. á þessa leið:

Ég sendi í fyrra með Hofs óss kipi sem í sjó inn fór, nokkur kven hár sem ég þá bað þig að láta gjöra úr par uqve (þ.e. hár kollu). Nú get ég ekki svo fljótt önnur aftur fengið, hef ég að sönnu útli fuð grey sem mér duga að brúka hvern dag (af því ég má aldrei án þeirra vera því ég er mikið sköll óttur), en hitt er leið ara, ég á ekk ert sem skamm laust sé að brúka, svo sem til kirkju. Þar fyrir ef þú kannt að eiga eitt hvert, sem þér er orðið óþén an legt að brúka, því það þénar mér samt nógu vel, þá gefðu mér það.36

Senni lega ber að skilja um mæli Jóns Árna sonar Skál holts bisk ups þess efnis, að Jóni Magn ús syni væri ekki hollt að vera nærri versl un ar stað þannig, að honum

41


42


þætti sop inn góður, enda var það raunin. Hvað sem því líður, er víst, að árið 1735 lá við, að séra Jón væri dæmdur frá prest akall inu vegna nið urn íðslu kirkjunnar, enda var hann blá fá tækur. Af þeim sökum varð hann að sleppa Set bergi al ger lega árið 1746 við séra Run ólf Run ólfs son, sem hafði verið að stoð arprestur hans frá 1739. Eftir þetta var séra Jón emb ætt is laus til árs ins 1753, þegar hann fékk Sel vogs þing. Árið 1756 mun aði minnstu, að hann missti prest akallið vegna hneyksl an legrar fram komu við guðs þjón ustu, en slapp með því að vinna eið að því, að sjúk leika en ekki drykkju skap hefði verið um að kenna. Hann lét af prest skap árið 1777 og hafði verið heldur van ræksl usamur, enda oft ast heilsu veill. Hann fékk einnig slæman vitn is burð í skýrslum Har boes. Séra Jón bjó a.m.k. síð ustu árin í Stakk avík og and að ist þar 1779. Með konu sinni átti hann fjögur börn. Meðal þeirra var Rann veig, sem átti Guð mund Jóns son á Vatna búðum í Eyr ar sveit.37

Séra Run ólfur Run ólfs son var fæddur um 1711. For eldrar hans voru Runólfur lög réttu maður Ólafs son að Arn gerð ar læk og kona hans Þóra Jóns dóttir yngra sýslu manns í Ein ar snesi Sig urðs sonar. Hann var tek inn í Skál holts skóla 1727, varð stúd ent árið 1733 og var um hríð í þjón ustu Jóns Árna sonar bisk ups.

Yf ir lit yfir tekjur Set berg skirkju árið 1737 skráð af séra Jón Magn ús syni 18. júní 1738.

Séra Run ólfur vígð ist 7. maí 1739 að stoð ar prestur séra Jóns Magn ús sonar á Setbergi og bjó á Kverná. Hann fékk Set berg 23. apríl 1745 og gegndi þar prestsskap til dauða dags 1748. Í skýrslum Har boes fékk hann góðan vitn is burð. Eig in kona séra Run ólfs var Ragn heiður Sig urð ar dóttir sýslu manns á Hvít árvöllum Jóns sonar. Áttu þau þrjú börn.38

Þegar séra Run ólfur Run ólfs son tók við Set bergi árið 1746, var kirkjan þar að falli komin, og varð ekki lengur vik ist undan því að reisa nýja kirkju. Reikningar Set berg skirkju frá þessum árum hafa varð veist, og veita þeir vit neskju um smíði nýju kirkj unnar. Und ir bún ingur hófst árið 1746, þegar maður var sendur til Stykk is hólms til að panta timbur, eða eins og segir í reikn ingi kirkjunnar fyrir það ár: „Fyrir reisu með mann og tvo hesta til Stykk is hólms að fá best il ltan við inn til kirkj unnar = 30 álnir.“

Kirkjan var svo reist sum arið 1747, og skipt ist reikn ingur vegna smíði hennar í fjóra hluta. Fyrst var um að ræða efn is kaup, eða „Mat er iala til hennar nýju bygg ingar,“ eins og það var orðað í reikn ingnum. Þar voru þessir hlutir:

13 furu bjálkar = 8#80 álnir.*101/2 tylft af gullands borðum = 6#15 álnir.2000 stykki af fjög urra tommu saumi. 200 stykki af fimm tommu saumi.200 stykki af þriggja tommu saumi. Sam tals 2400 st. = 2#30 álnir.67 kram borð = 2#11 álnir.4 tré =671/2 alin.2 tunnur af tjöru = 1#55 álnir.21 tré borð, sem æru verð ugur séra Jón Magn ús son eft ir skildi til upp bótar

þeirri gömlu kirkju. Fyrir utan það, sem út vegað varð ókeypt, var keypt fyrir 2 Rd. Specie = 60 álnir.

Ein tunna kola að gjöra að smíð atól unum og elda það lítið, sem brúkað varð aftur af gamla saumnum = 71/2 alin.

Annar liður reikn ings ins nefn ist „Yf ir bygg ingin sjálf.“ Þar voru þessir út gjaldaliðir:

43


* # = hund rað (þ.e. stórt hund rað, 120), 240 mál fiska. Alin = 2 fiskar. Fiskur (gildur fiskur) = hálf alin, 1/240 úr hundraði. Vætt = 20 álnir, 40 fiskar.

Yf ir smiðs ins kaup í 10 vikur 10 Rd. Specie = 2#60 álnir.Und ir smiðs ins [kaup] í sex vikur 6 Rd. Specie = 1#60 álnir. Fæði þeirra beggja um greindan tíma = 2#.Yf ir smiðnum fyrir smíð atól og þeirra spjöll 2 Rd. = 60 álnir.Þeim sem skar og makið ...... gefin 1 vætt = 20 álnir.Hans fæði í tvær vikur = 20 álnir.Fjórir menn auk smið anna að rífa gömlu kirkj una. Hver með fæði = 24 álnir.

Þriðji liður reikn ings ins nefn ist „Ex tra ord in air kostn aður fyrir timb ursins að færslu með víð ara.“ Þar segir á þessa leið:

Með því timbrið var neðst í kaup skip inu undir Ólafs vík ur góss inu, ætl aði skipherr ann að láta flytja það út í Ólafs vík. En fyrir stóra eft ir leitni lét hann rífa það best illta kirkj unnar timbur upp úr skip inu með þeim skil mála, að grjót væri aftur flutt í bar lest ina þar fyrir. Til að fyr ir koma frek ari kostn aði fluttu 8 menn frá há degi til kvölds grjót á fjórum át tær ingum í skipið. Hvers kaup með fæði 9 fiskar = 36 álnir.

Þeir sömu fluttu og um nótt ina timbrið í land. Þess ara fjög urra áminnstra skipal eiga = 20 álnir.

7 menn dag inn eftir að leysa flat ann [?]og koma timbrinu undan sjónum, 5 fiskar hver með fæði = 171/2 alin.

2 menn urðu enn nú dag inn eftir að flytja grjót í kaup skipið. Þeirra kaup og fæði = 12 álnir.

10 menn frá morgni til nóns að koma timbrinu úr fjöru upp að kirkj unni 8 fiskar hverjum með fæði = 40 álnir.

Reisa ein asta gjörð til að út vega smið inn, vel hálfa þing manna leið áfram, með mann og tvo hesta = 15 álnir.

Smiðnum gefið fyrir sinn hest og annan undir smíð atólin 1 Rd. = 30 álnir.

Fjórði liður reikn ings ins nefn ist „Ex tra ord in air kostn aður fyrir grund vall ar ins bygg ing.“ Þar eru þessir liðir:

Undir þeirri gömlu kirkju var eng inn gagn legur grund völlur, heldur var hún ein asta sett á hal lendan jarð veg. Varð því grund völlur að nýju að gjör ast af grjóti og moldin að upp ríf ast til þess að hann ei fram hall að ist. Grjót er til hans þurfti er hér ei að fá ná lægt, varð því allt á skipum að að flytj ast.

Af Kví a bryggju fluttu 8 menn grjót á 2 skipum. Hver 8 fiska = 32 álnir.

44


45


Fyrir skipin bæði 16 fiskar og fæði mann anna 12 fiskar =14 álnir.4 menn fluttu enn nú grjót úr Graf ar nesi. Þeirra kaup og fæði = 16 álnir.Fyrir hvort skipið 8 fiskar = 4 álnir.8 menn færðu tvo át tær ings farma. Hver með fæði 8 fiska. Fyrir skipin bæði 16

fiskar = 40 álnir.4 menn úr Lá með grjót farm 8 fiska hver með fæði og 8 fiska fyrir skipið = 20

álnir.4 menn með 4 hesta að flytja grjótið frá sjónum upp að kirkj unni. Hver maður

12 fiska með fæði og 4 fiska fyrir hvern hest = 32 álnir.4 menn að hlaða grund völl inn allan dag[inn] 12 fiska hver með fæði = 29 álnir.4 menn heilan dag að bera mold úr grund vell inum og gjöra við grund völl inn

undir fót stykkj unum 12 fiska hver með fæði = 29 álnir.Fyrir mann og hest að senda út um sókn ina að fá menn ina til grjót flutn ings ins

og að koma timbrinu að kirkj unni = 7 álnir.2 menn að bika kirkj una þá hún var full byggð = 12 álnir.Benef ic iarii (þ.e. stað ar hald ara) sjálfs um hyggja og erf iði að koma öllu þessu

til vegar stendur til kirkj unnar for svars manna sann gjarn legra at kvæða.Þeim sem hringdi og þjón aði í messunni eftir venju gefnar 10 álnir.Fyrir þvott messu klæð anna og að hirða kirkj una = 15 álnir.

Sam tals námu út gjöldin 32#401/2 alin. Tekjur Set berg skirkju voru snögg tum minni árið 1747. Þær voru þessar:

Það sem kirkjan átti til góða frá næst fyr ir far andi ári = 1#541/2 alin.Heilir ljós tollar gul dust kirkj unni það haust 59. Þar af teknir 10 til lýsingar

hennar. Láta eftir 49 sem gjöra = 1#27 álnir.Hálfir ditto 23 gjöra 341/2 alin.Fast eign ar tí und stendur fyrir víni og brauði.Lausa fjár tí undir af 1##24# reikn ast 431/2 alin.Heil leg kaup það ár 5. Heil falla niður. Hálf gjöra 30 álnir.Heil leg kaup 6 reikn ast til helm inga = 18 álnir.Það gamla timbur sem frá kirkj unni gekk eftir virð ingu = 84 álnir.“

Sam tals voru tekjur Set berg skirkju árið 1747 4#511/2 alin.39Kirkj unni, sem var reist á Set bergi árið 1747, er lýst þannig í vísi ta síu frá 6.

sept ember 1751:

Kirkjan í sjálfri sér er timb ur hús í 10 staf gólfum með bind ings verk og skakkslám, að grind inni vels terk og skamm bitum hið efra í hverju staf gólfi. Öll er hún undir ein faldri súð og slag þili ein földu um hverfis item vinds kífum bak og fyrir. Vængja hurð er fyrir kirkj unni á tvennum járnum með skrá, lykli, kop ar hring, krók og keng vel sterkum. Fja la gólf er í kirkj unni í 6 staf gólfum að inn an verðu. Al bikuð er kirkjan að utan og bekkir í kórnum ófóðr aðir með bríkum við kór dyr, hverjar eru með dyra stöfum og hálf þili. Norðan til er af þilj aður kvens tóll með hurðu á hjörum. Þar fram af eru 7 aðrir kvens tólar með bríkum og bak slám. Þar á meðal er skírn ar virki með hurðu á hjörum, fonti og himni yfir með sac rario af tini, en sunn an megin er tví settur lang bekkur ófóðr aður utar í gegn með krókbekk við dyrnar. Item er þar lít il fjör legur, gam all og las inn hjón astóll. Á bakstafni kirkj unnar eru 2 glerg luggar sinn hvoru megin alt aris með 10 rúðum heilum, þriðji hjá predik un ar stól með 4 rúðum stórum, fjórði norðan til á framkirkju með 16 rúðum og tvær af þeim lítið lapp aðar.

Inn an stokks munum og gripum Set berg skirkju er lýst á þessa leið:

Orna menta og ut ens ilia eru þessi: Predik un ar stóll mikið bil aður, en þó með olíuf arfa, alt ari gam alt með inn læstri hurðu og gráðu fyrir framan, en yfir því er vængja brík máluð vels tór, önnur yfir kór dyrum dá lítil með vængjum. Til eru klukkur tvær litlar, heilar, önnur þeirra minni. Kop ar hjálmar eru tveir í framkirkj unni. Annar þeirra er með 3 skálum og pípum, brotnar 4, en hinn annar með 5, vantar eina. Vantar enn nú eina klukku, sem um getur í vísi ta sí unni 1694, sem þá ver andi stað ar hald ari tjá ist ekki með tekið hafa, og er ekki vænt an legt, að framar fást kunni. Til eru tvær kerta pípur af kopar með 4 fótum, item tvær messings pípur pekk laðar. Ljós beri ónýtur er ekki skrif andi, en stað ar hald ar inn, vel æru verð ugur próf ast ur inn síra Vig fús Er lends son, vill tilleggja annan. Járnkall vænn og ljósa söx af járni. Til er hök ull af blóm uðu atlaski með ekta vír krossi gylltum, fóðr aður með hvítu stór al ér efti, vænn þó mikið bor inn. Annar af rauðu plussi með ekta vír krossi, fóðr aður með vest ur fara. Þriðji ditto af þrykktu stór al ér efti gam all með vír krossi, fóðr aður með vest ur fara. Rikk ilín af katt úni vænt og vel sæmi legt, annað af sterku lér efti heilt, þriðja gam alt er úr fallið. Alt ar isklæði af rauðu plussi með gull trekki og gal únum að neðan, annað ditto af þrykktu katt úni gam alt og borið, nú brúkað fyrir alt ar is dúk, þriðja af hvítum tvinn adúk gam alt og bætt. Alt ar is dúkur af þrykktu lér efti með brún af blóm uðu atlaski og óekta vír borða að neðan. Annar ditto af smáu lér efti með alt ar is brún

46


47


af breiðum knipp lingum art ugum en þó slitnum. Þriðji af fornu lér efti hvítu með áfestri brún af rauðu blóm uðu plussi. Silf ur ka leikur og pat ína, vænn og hremman legur, forg ylltur í kúp unni ásamt pat ínan innan og utan á börm unum. Annar

Upp haf á vísi ta síu Set berg skirkju 26. sept ember 1758.

minni kal eikur af sama, einnig gylltur í kúp unni. Þriðji minnstur sókn ar ka leikur og pat ína af silfri. Cor porale tví birgt af silk id amaski með gylltum stykkjum, annað af blóm uðu silki, gam alt, fóðrað með bláu lér efti. Þriðja af lifr auðum dúk, fóðr að með sirsi. Grall ari, guð spjalla bók og bakst ur járn, en skrúða kist una vantar. Kirkju skjölin, sem um getur í vísi ta sí unni sál uga bisk ups Árna sonar 1724 eru til í kirkj unni, að tölu 31, hver vel rigtaður Stað ar hald ar inn lofar að láta innskrifa í eina vísa bók með hent ug leikum. Port ions reikn ing ana í þessa stað arhald ara tíð fyrir næst liðið ár ber kirkju bókin eftir sér, þar hann er hingað nýkominn, en hann hefur í áformi að til leggja kirkj unni það, sem hann sér hún með þarf, svo sem þil inn vortis og predik un ar stól, hvern hann hefur nú í ár best illt, samt halda upp á kirkj una vel og sóma sam lega í allan máta eftir mögu leg heitum. Item vill hann láta upp hlaða suð ur stykki kirkju garðs ins, sem helst sýnist bröstfeld ugur, en vestan megin er garð inn mikið tor velt að repar era vegna lækj ar ins, sem for djarfar und ir stöð una.40

Prestar á Set bergi 1748–1816

Að séra Run ólfi Run ólfs syni látnum varð prestur á Set bergi séra Vig fús Er lends son. Hann var fæddur um 1716. For eldrar hans voru Er lendur Jóns son, stúd ent á Stór ólfs hvoli, og kona hans Ingi björg Sig urð ar dóttir lög manns Björnssonar. Hann var tek inn í Skál holts skóla árið 1733 og varð stúd ent 1737. Síðan var hann í þjón ustu Bjarna Hall dórs sonar sýslu manns á Þing eyrum. Séra Vig fús vígð ist árið 1740 kirkj uprestur í Skál holti, varð próf astur í Ár nes þingi 1744 og fékk Set berg um ára mótin 1748–1749 (kon ungs stað fest ing 26. des em ber 1749). Hann varð próf astur í Snæ fells nessýslu 31. júlí 1754 og gegndi því starfi til æviloka, 1781. Séra Vig fús fékk góðan vitn is burð í skýrslum Har boes, enda vel gef inn og mik ils met inn. T.d. var hann árið 1754 tal inn meðal hæfi legra biskups efna í Hóla bisk ups dæmi. Hann var jafnan heilsu veill. Eftir séra Vig fús er prentað þetta: Út far arm inn ing Jóns bisk ups Árna sonar, Hólum 1748, og Písl arþankar, Hólum 1773 og 1779, en þar var um að ræða út legg ingu á Pass íu sálmum Hall gríms Pét urs sonar í lausu máli. Kona séra Vig fúsar var Þóra Sig urð ardóttir (d. 1772) sýslu manns á Hvít ár völlum Jóns sonar. Þau voru barn laus.41

Að stoð ar prestur séra Vig fúsar Er lends sonar var séra Er lendur Hann es son. Hann var fæddur um 1740. For eldrar hans voru Hannes Vig fús son að Hofi á

48


49


Kjal ar nesi og fyrri kona hans Helga Sig urð ar dóttir eldra sýslu manns í Ár nesþingi Sig urðs sonar. Hann ólst upp hjá frændum sínum, séra Vig fúsi og Torfa Er lends sonum. Hann var tek inn í Skál holts skóla árið 1759 og varð stúd ent þaðan 1764. Séra Er lendur vígð ist 3. júlí 1769 að stoð ar prestur séra Vig fúsar Er lends sonar á Set bergi og gegndi prests verkum eftir lát hans 1781–1782. Hann bjó á Grund í Eyr ar sveit. Séra Er lendur fékk Kvenna brekku 23. apríl 1783 og Gufu dal í skiptum við séra Magnús Ein ars son 2. apríl 1790. Hann gegndi þó prests verkum að Kvenna brekku til 1791, enda þótt ist hann blekktur í skiptunum. Hann sagði af sér prest skap árið 1806 og bjó síðan á Hofs töðum í Gufudals sveit til 1812, en flutt ist þá að Stað á Reykja nesi og and að ist þar 12. des ember 1813, þá tal inn 74 ára. Hann var mik ill maður vexti og sköru legur, rammur að afli, stilltur maður og ráð settur, búm aður góður og ræðu maður en ekki mik ill radd maður og hag orður nokkuð. Séra Er lendur var tví kvæntur. Fyrri kona hans var Hólm fríður Run ólfs dóttir prests á Set bergi Run ólfs sonar. Þau áttu þrjú börn. Seinni kona hans var Jar þrúður Ólafs dóttir prests að Ball ará, og áttu þau einn son.42

Rit hönd séra Vig fúsar Er lends sonar. Bréfið er dag sett á Setbergi 17. ágúst 1761.

50


Af séra Er lendi Hann es syni tók við Set bergi séra Björn Hall dórs son, sem kunn ur hefur orðið af jarð rækt ar fram kvæmdum sínum í Sauð lauks dal, enda löng um kenndur við þann stað. Hann var fæddur 5. des em ber 1724. For eldrar hans voru séra Hall dór Ein ars son, sem síð ast var á Stað í Stein gríms firði, og kona hans Sig ríður Jóns dóttir prests eldra á Gils bakka Eyj ólfs sonar. Björn lærði undir skóla hjá föður sínum. Hann var tek inn í Skál holts skóla 1739 og varð stúd ent 1745. Árið 1746 varð hann skrif ari hjá Ólafi Árna syni, sýslu manni í Haga, en vígð ist 12. okt óber 1749 að stoð ar prestur séra Þor varðs Magn ús sonar í Sauð lauksdal. Þar eð hinn fyrri að stoð ar prestur séra Þor varðs, séra Egg ert Orms son, sem fengið hafði Sel ár dal, bjó þá enn í Bæ á Rauða sandi, samd ist svo með þeim, að séra Björn skyldi þjóna Sel ár dals prest akalli þann vetur. Næsta vor flutt ist hann að Bæ, en eftir lát séra Þor varðs fékk hann Sauð lauks dal árið 1752 og flutt ist þangað árið eftir. Hann var próf astur í Barð astr and arsýslu 1756–1781. Séra Björn vísi ter aði alla Barð astr and arsýslu árið 1775 í um boði Finns Jóns sonar bisk ups. Hann gerð ist umsýslu maður mik ill og varð nafn kunnur af garð rækt og annarri jarð yrkju, enda fékk hann fyrstur manna hér lendis árið 1756 verðlauna pen ing frá kon ungi og varð bréf afé lagi danska land bún að ar fé lags ins.

Rit hönd séra Er lends Hann es sonar á bréfi, sem er dag sett 1. júlí 1782 á Grund.

51


Þó að séra Björn Hall dórs son væri mik ill áhuga maður um verk legar framkvæmdir, eins og kom glöggt fram í fram kvæmdum hans í Sauð lauks dal, hafði hann einnig mik inn áhuga á vís inda iðk unum, og jókst þessi áhugi hans, þegar aldur færð ist yfir. Þess vegna vildi hann fá um svifa minna prest akall til þess að fá betra næði til rit starfa. Í því skyni sótti hann árið 1779 til kon ungs um vonar bréf fyrir Set bergi, þegar séra Vig fús Er lends son próf astur félli frá. Finnur Jóns son biskup gaf séra Birni ágæt með mæli, kvað hann ein hvern hinn virðuleg asta klerk í Skál holts bisk ups dæmi, lærðan og vand aðan í hegðan allri og því elskaðan og virtan af öllum. Séra Björn fékk þó ekki von ar bréf fyrir Setbergi, því að þá var alveg hætt að gefa út slík bréf. Það kom ekki að sök, því að kans ell íið leyfði Thodal stift amt manni að veita séra Birni Set berg, þegar það losn aði. Það gerði hann 14. sept ember 1781, þegar eftir frá fall séra Vig fúsar þá um sum arið (20. ágúst).

Sum arið 1782 hélt séra Björn sjó leiðis með fjöl skyldu sína til Grund ar fjarðar að Set bergi eftir 32 ára prests þjón ustu í Sauð lauks dals prest akalli og 29 ára bú skap í Sauð lauks dal. Hann hefur vafa laust kvatt Sauð lauks dal og verk sín þar með döprum huga eftir jafn langa dvöl. Var hann 58 ára, þegar hann flutt ist þaðan. Síð asta far daga árið, sem hann var í Sauð lauks dal (1781–1782), voru þar 21 manns í heim ili, og fóru 12 þeirra að Set bergi, þ.e. auk hjón anna Ólafur Gunn laugs son, tengda faðir séra Björns, 94 ára að aldri, tveir fóst ur synir, Jón Guð munds son og Gunn laugur Guð brands son,* tvær fóst ur dætur, Þóra Guðbrands dóttir og Ingi björg Jóns dóttir, tveir vinn umenn, ein þjón ustu stúlka og ein vinnu kona með barni sínu, en alls voru 20 manns á heim ili séra Björns fyrsta árið, sem hann var á Set bergi, 1782–1783.

Séra Björn Hall dórs son tók við Set bergi 20. júní 1782 úr hendi erf ingja séra Vig fúsar Er lends sonar. Híbýlum þar var mjög á annan veg háttað en verið hafði í Sauð lauks dal og allt fremur öm ur legt að komu og óvist legt. Þó að séra Björn væri mjög far inn að hneigj ast til vís inda iðk ana, var hann samt sem áður ekki orð inn af huga mat jurta rækt, því að hann spurði sér stak lega um það, þegar hann tók við Set bergi, hvort ekki fylgdi kálg arður staðnum, eða eins og segir orð rétt í af hend ing ar gerð inni: „Próf ast ur inn séra Björn spyr eftir, hvort

* Gunn laugur Guð brands son, sem síðar var sýslu maður í Eyja fjarð arsýslu og kamm erráð að nafn bót, d. 1834, tók sér ætt ar nafnið Briem eftir Brjáns læk á Barð aströnd, og er Briemsættin komin frá honum.

kálg arður fylgi ekki þessu benef icio, sem hann meinar því fylgja eigi, en svo sem hann ekki ex is terar, þá eft ir gefur hann þá præt ension.“ Séra Björn lét þegar um haustið hefj ast handa um end ur bót stað ar ins og gera mat jurta garð, sem þar hafði ekki verið áður. Á næstu þremur árum lét hann reisa að nýju flest hús á staðnum og leggja nýtt þak á kirkj una ásamt annarri við gerð á henni.

Sum arið 1784 veikt ist séra Björn al var lega og eln aði honum sóttin með haust inu. Fylgdi þessu svo hrað fara sjón depra, að hann varð varla bók skyggn um vet ur nætur. Urðu svo mikil brögð að sjúk leik hans, að hann mátti ekki úr rekkju rísa. Þegar leið að jólum, var hann tal inn dauð vona, en um jólin sner ist sótt ar far hans til batn aðar og tók smám saman að rétta við úr því, en sjón ina hafði hann þó al ger lega misst. Að öðru leyti komst hann aftur til góðrar heilsu.

Hinn 10. mars 1786 rit aði séra Björn Le vet zow stift amt manni bréf og sagði Set bergi lausu frá næstu far dögum, en þó því að eins, að séra Björn Þor gríms son próf astur í Saurbæ á Hval fjarð ar strönd fengi brauðið. Þau voru systk ina börn séra Björn Þor gríms son og Rann veig Ólafs dóttir, kona Björns Hall dórs sonar. Tók séra Björn Hall dórs son það skýrt fram í upp sagn ar bréfi sínu, að ef stift amt manni þókn að ist ekki að veita séra Birni Þor gríms syni prest akallið, skyldi upp sögnin telj ast ógild, því að hann sagð ist ekki sleppa kalli sínu og lífs við ur væri í hendur nokk urs ann ars manns en þessa nafna síns. At hygl is vert er, hve séra Björn var ákveð inn við stift amt mann og setti honum bein línis stól inn fyrir dyrnar. Mun hann ann ars hafa ætlað að taka sér að stoð ar prest, ef þessum vilja hans feng ist ekki fram gengt, eins og kemur reyndar fram í vott orði, sem séra Sig urður Stefáns son á Helg afelli gaf séra Birni sam kvæmt beiðni hans 27. febr úar 1786:

Eftir beg ær ing hr. próf asts ins síra Björns Hall dórs sonar á Set bergi att ester ast hér með, að síðan hann um far daga leyti árs ins 1782 kom hingað í sýslu, hefur hans for hold svo verið á sig komið sem bæði einum vel reyndum góðum hús hald ara og líka ár vökrum guðs manni vel sómir. Nú fer hans heilsu svo hnign andi, einkum hvað sjón inni við víkur, að hann er ekki ein fær til að gegna öllum prestsverkum í sér til trú aðri sókn, og er því þurf inn fyrir einn með þén ara í emb ætt

Documents

Fólkið, fjöllin,...formaður Eyrbyggja starfsárið 2003–2004. 8 FÓLKIÐ, FJÖLLIN, FJÖRÐURINN 9 Bæringsstofa Ljósmyndasafn Grundfirðinga Grundfirð ingar eiga mik inn og