Françoise Gilot & Carlton Lake, Picasso Ile Yaşamak

7/25/2019 Franoise Gilot & Carlton Lake, Picasso Ile Yaamak

1/212


2/212


3/212


4/212


5/212

FRANCOSE GLOT & CARLTON LAKE


6/212


7/212

ngilizceden eviren: zden Akba


8/212


9/212


10/212


11/212


12/212


13/212

HEMEN KTAP


14/212

HEMEN KTAP - 3PCASSO LE YAAMAKFRANOSE GLOT & CARLTON LAKEYaync ve Genel Yayn Ynetmeni:Zana HOCAOLUYayn Koordinatr:Mehmet DEMRKAYARedaksiyon:Soner TORLAK Mizanpaj:zgr YURTTAKapak Tasarm: Nurten DK3. Bask: Eyll 2012HEMEN KTAP SS Yaynclk Ltd. tinin

tescilli markasdrHEMEN KTAPMerkez:Giyimkent Sitesi D 6 Blok / 59

No: 77-78 Esenler / stanbulTel: (212) 659 58 61 - 62Fax: (212) 659 02 51www.hemenkitap.come-mail: [email protected]


15/212

NSZ

Modern sanatla ilgilenen ou kii gibi ben de Picassonun eserlerini ve hayatn uzun seyunca, mmkn olduunca yakndan takip ettim. Onu, hayatna giren herkesin gzlerinden grtm. Hem Picassonun hem de benim hayatmda grnen ilk gzler; MontmartredekiBvoirdaki ilk zamanlarnda Picassoya elik eden Fernande Olivierye aitti. Olivier uzun nra eime Franszca dersleri vermek iin Paristeki evime geldiinde Picasso ile geirdii g

tatl hatralarn da birlikte getirmiti.

Bundan yaklak on yl nce Alice Toklas, Midide Picasso ve Franoise Gilotyu ziyaret etatmt. Franoise hakknda ok vgyle bahsetmemi ancak istemeden beni Franoise Gilo

k ilgin bir kii olduuna inandrmay baarmt. Birka ay sonra Salon de Maide resimlerini grdmde kendisine olan ilgim daha da artmt. Ancak onunla ok seneler acaktm.

Franoise Gilot ile ilk grmem 1956 ylnda, Picasso hakknda The Atlantic Monthlydergpanda yer alacak bir yaz yazarken gerekleti. O gn grmemiz daha bitmeden, kendcassonun dncelerini ve eserlerini tandm baka herkesten daha derinden ve gervradn anlamtm. Daha sonra yllar iinde Picasso ve resim sanat hakknda sk sk konsat bulduk. Souk ve yal bir Ocak sabah Neuillyde le yemei yerken de kendimizi bu erinde alrken bulduk.

Kitap zerinde alrken Gilotnun hafzasnn ne kadar gl olduu konusunda srekli haynde kaldm. Franoise birlikte geirdikleri on yl boyunca kendisinin ve Picassonunnumasn kelimesi kelimesine hatrlyordu. Picassodan yaplan alntlar kendisinin bzleridir.

Ben de onunla birlikte gemie giderek gzmn nnden geen film eritlerine farkl larndan yaklatm. Bir konu hakknda ilk konumamzla ikinci konumamz arasnda haftalar,ar bile gemi olsa da anlattklarnn her seferinde tutarl olduklarn grdm en basit cz, konuma ekli bile doruydu. Picassonun Cannesda yetmi beinci doum gnnn hdndan bana ayrntlaryla anlatt ve yannda kayda geirdiim ou olay, Franoise ile yaptnumalarda da ayn ekilde gemekteydi. Aradaki tek fark, olaylar Picasso adna anlaanoise olmasyd.

Picassonun Franoisee yazd mektuplar, Franoisein o dnemde tuttuu notlar, gnlkle

ney Fransadaki evinin tavan arasnda olduklar iin, 1955 ylnda pek ok zel eyasyladeri paylamaktan mucize eseri kurtulan ok sayda kocaman kutu dolusu dier nemli beuyarak anlatlanlarn doruluunu kontrol etme ans buldum.

Carlton


16/212


17/212


18/212

r m? diye sordu. Randevumuz olduunu syledim. Bizi ieri ald. Kaln caml gzlklkasndan kaygyla bize bakyordu.

Pek ok kuun veyikler ve hasr kafeslerin iinde ok sayda egzotik trler ve bitklunduu bir bekleme odasna girdik. Bitkiler pek gzel saylmazd. Otellerdeki kap grevlilenndaki bakr kaplarda bulunan dikenli, yeil bitkilerdi. Ancak burada sunumlar daha plmt ve ak duran yksek pencerenin nnde olduka ho bir grnt oluturmulardkilerden birini, Nazilerin Picasso eserlerine getirdii yasaa ramen bir ay nce dAddesindeki Louise Leiris Galerisinin kuytuda kalan kameriyesine asl duran yeni bir Dora rtresinde grmtm. Pembe ve gri renklerinin hkim olduu mkemmel bir portreydi. Resminnda imdi grdm byk antika pencerenin blmeleri gibi blmeleri olan bir ereve, klar ve dikenli bitkilerden biri vard.

Sabartsyi takip ederek ikinci bir odaya getik. Bu ok uzun bir odayd. Odada XIII. Lneminin izlerini tayan ok sayda eski divan, sandalyeler ve zerlerine braklm gitndolinler ve Picassonun Kbist dnemde resimlerinde kullandn dndm dier mtleri bulunuyordu. Picasso daha sonralar bana mzik aletlerini resimleri yapmadan nce

nra aldn ve aletleri Kbist gnlerinin ansna bu odada tuttuunu syledi. Odada her ey old

antlyd ama her eyden alt ya da yedi tane vard. Karmzda duran uzun masa ve sa dyal, birbiri ardna duran iki uzun marangoz masas kitaplar, dergiler, gazeteler, fotorpkalar ve her trl dzensizce yaylm eyayla kaplyd. Masalardan birinin stnde ortasnbi grnen bir svyla dolu, zeri kapal kk bir boluk olan, insan ba byklnde bir penmemi ametist kristal duruyordu. Masann altndaki rafta ok sayda katlanm erkek iseleri ve , drt ift eski ayakkab grdm.

Odann ortasndaki uzun masann yanndan geerken Sabartsnin dier odaya alan kannda yerde duran mat, kahverengi bir nesnenin yanndan dolandn fark ettim. Yakna geldi

nesnenin bronz bir kafatas heykeli olduunu grdm.Yandaki oda neredeyse tamam heykellerle dolu bir stdyoydu. Daha sonra bronz olarak dklmdi Vallaurisde meydanda bulunan Adam ve Koyunheykelinin aldan yaplm taslan gr

ada Picassonun 1936 ylnda Boisgeloupda yapt ok sayda byk kadn bst bulunuyrca bisiklet direksiyonu; rulolarca branda bezi; On Beinci Yzyldan kalma benzeyen ryal, ahap bir sa heykeli ve bir elinde elma, dier elinde scak su iesine benzeyen bir an tuhaf ve clz bir kadn heykeli gibi birbiriyle alakasz nesneler odann her tarafna dalm

Ancak en dikkat eken ey, hafif bir lacivert ve parlak pembe arka plann nnde bulunan pmasa rts ve zerinde duran bir kse portakaln resmedildii Matissein 1912 t

rmortuydu. Ayrca bir Vuillard, bir Douanier Rousseau ve bir Modigliani grdrlyorum. Ancak o karanlk odada Matissein renkleri heykellerin arasnda parlyordu. Kenamayp Ah! Ne kadar gzel bir Matisse, dedim. Sabarts dnd ve sert bir ekilde Bnz Picasso vardr, dedi.

Odann dier ucunda bulunan dar bir dner merdivenle Picassonun dairesinin ikinci katna t katta tavan daha alakt. Geni bir stdyoya getik. Odann dier tarafnda alt sekiz kvreledii Picassoyu grdm. zerinde kalalarndan sarkan eski bir kuma pantolon ve

gili gemici tirt vard. Bizi grnce yz ho bir glmsemeyle aydnland. Gruptan ayrl


19/212

nmza geldi. Sabarts randevumuz olduuna dair bir eyler mrldand ve ardndan aaya ind

Picasso, Size etraf gezdirmemi ister misiniz? diye sordu. Bundan ok memnun olacayledik. Bize resimlerinden bazlarn gstereceini umuyorduk ama cesaret edip de soramadka indirerek heykel stdyosuna gtrd.

Ben bu eve tanmadan nce, dedi bu alt kat bir dokumac dkkn olarak kullanyormu vda bir aktrn, Jean Louis Barraultnun stdyosuymu. Guernicaybu odada yaptm. a

kan bir pencerenin nndeki XIII. Louis masalarndan birine oturdu. Ama onun dnda bu o

tm pek sylenemez. Aldan yaplma kollarnda koyun tutan adam heykelini iaret edam ve Koyunu burada yaptm, dedi. Ama resimlerimi st katta yapyorum ve heykellnelde sokan biraz yukarsndaki dier stdyomda yapyorum.

Buraya gelirken ktnz st kapal dner merdiven, dedi BalzacnBilinmheserindeki gen ressamn, kimsenin anlamad resimler yapan Poussinin arkada urbusyu grmeye geldii zaman kt merdivenlerdir. Btn ev tarih ve edebiyatn ruhlaludur. Neyse artk yukar kalm, dedi. Masadan kalkt ve dner merdivene doru yneldonu izledik. Bizi byk stdyosuna gtrd. Aralarnda konuan insanlarn yanndan ge

biri ban kaldrp da bize bakmad. Bu odadan geip daha kk bir odaya girdik.Gravrlerimi burada yapyorum, dedi. Bir de buraya bakn. Lavaboya yaklat ve musluu

r sre sonra akan sudan buhar kmaya balad. Harika deil mi? dedi. Savaa ramen yum var. Hatta diye ekledi, ne zaman isterseniz gelip burada scak bir banyo yapabilirsininemde ok zor bulunuyor olmasna ramen bizim ilgimizi asl eken ey scak su deildi. Dnevivee baktm. Scak suyu brakp bize birka resim gsterse diye dnyordum. Ama brine bize nasl reine yapldn anlatmaya balad. Artk hibir resmini grmeden kp gitmoraya bir daha hi dnmememiz gerektiini dnmeye balamtm ki, sonunda bizi b

dyosuna ald ve baz resimlerini gstermeye balad. Birinin ok renkli ve gl izgplm, tm gcyle ten bir horoz resmi olduunu hatrlyorum. Sonra ayn dnemde yaplmk ciddi, siyah beyaz baka bir resim de vard.

Saat bir gibi evdekiler gitmeye balad. O ilk gn bana en tuhaf gelen ey, stdyonun Pininin tapna ve Picassonun kendisi dnda evdeki herkesin bu dinin inananlar rnmesiydi. Picasso hibir eyi nemsemiyor ve bir tarikatn merkezi olma istei tamyoenimi veriyordu.

Gitmek iin hazrlanmaya baladmzda Picasso dedi ki: Eer tekrar gelmek isterseniz, mu

in. Ama gelecekseniz Mekkeye hacca gider gibi gelmeyin. Beni seviyorsanz, benimle zirmekten holanyorsanz ve benimle basit, dorudan bir iliki kurmak istiyorsanz gelin. dece resimlerimi grmek istiyorsanz, mzeye gitseniz de olur.

Ben bu szlerini pek ciddiye almadm. Birincisi, o dnemde Paristeki mzelerde sergilenen hbir resmi yoktu. Ayrca, Nazilerin yasaklad sanatlar listesinde olduu iin hibir zel gmalarn aka sergileyemezdi. Bir ressam olarak baka bir ressamn almalarodksiyonlarna bakmak da beni tatmin etmezdi. Bu nedenlerle benim gibi Picassomalarn grmek isteyenler iin Grands-Augustins Caddesi 7 Numaradan baka gidecek

ktu.


20/212

O ilk ziyaretimizden birka gn sonra Genevive ile ortak sergimizin bulunduu galeriye gleriyi idare eden kadn bana heyecanla az nce ksa boylu, delici koyu renk gzleri olan, myaz izgili denizci kaza giymi bir adamn geldiini syledi. lk oku atlattktan sonra adcasso olduunu anlam. Kadnn anlattna gre resimleri ilgiyle incelemi ve sonra hibiylemeden kp gitmiti. Eve gelince Genevivee bu olay anlattm. Muhtemelen resimlerimizdar kt olduunu grmeye gittiini syledim. Le Catalandatantmz zaman sylediklkadar doru olduunu kantlamak istemitir, dedim: Bu kadar gzel kzlar ressam olamaz.

Genevive daha idealist bir adan yaklat. Bence ok insani bir davran, dedi. samlarn almasna gerekten ilgi gsterdii anlamna gelir.

Ben ikna olmamtm. En fazla meraktan gitmitir diye dnyordum. Sadece neyimiz oldurmek istedi eer bir eyimiz varsa.

Ama ok phecisin, dedi. Bana ok nazik, ak fikirli ve basit bir adam gibi grnd.

Basit grnmek istiyor olabileceini syledim. Onun gzlerine baknca ok farkl birdm dnyordum. Ama grdm beni rkten bir ey deildi. Aslnda beni kenkiyordu. Bir hafta kadar savsakladm ve sonra bir sabah Genevivei yanma alp Grgustins Caddesine geri dndm. Kapy bize yine Sabarts at ve kafasn kk bir ks

bi dar uzatt. Bu sefer bir ey sylemeden bizi ieri ald.

lk ziyaretimizde grdmz, bitkilerin ve hasr kafeslerin iindeki egzotik kularn bulunduyk pencerenin aydnlatt gzel antreye biraz renk katmak istemitik ve bir saks iinde sineirmitik. Picasso bizi grnce gld.

Yal bir adama kimse iek getirmez, dedi. Sonra elbisemin ieklerle ayn renk olduunui. Gryorum ki her eyi dnmsn, dedi. Genevivei nme ittim. Gzellik nde,

kada, dedim.Bize dikkatle bakt ve sonra dedi ki: Onu greceiz. imdi grdm ey sadece iki farkltik Yunan ve Jean Goujon.

lk ziyaretimizde bize ok az resim gstermiti. Bu sefer telafi etti. Resimleri st ste yd. Rhpasnn stnde bir resim vard. stne bir tane daha sktrd. ki tarafna da birer resim kotlerine baka resimler yerletirdi. En sonunda resimler insan piramidi gibi birbirinin ilmiti. Sonralar resimlerini hemen her gn bu ekilde dizdiini rendim. Resimler mucizeruyordu ama bir bakas dokunduu anda yerle bir oluyorlard. O sabah resimlerde horozla

talandaki bir bfenin stnde duran vineler ve arka planda kahverengi, siyah ve brmortlar, biraz limon ve ok sayda cam bardak, bir fincan ve cezve ya da ekose desenli snn stnde meyveler vard. Picasso resimleri ayrp sehpann stne yarken renknuyor gibi grnyordu. Kbist dnemin paletine ok yakn toprak renklerinde resmedilmiyk bir n vard. Modelin drtte arkadan resmedilmiti ama ayn zamanda n tararnyordu. Ayrca Pont-Neuf yaknndaki la Cit Adasnn kk ucu Vert Galanttan manzavard. Bu resimlerdeki aalarn her bir dal ayn van Goghun yapt gibi ayr boya noktalmedilmiti. Resimlerde eski Katalan insanlarnn ruhuna karlk gelecek biimde, balar tune varan kocaman ocuklaryla anneler vard.


21/212

O sabah bize gsterdii resimlerin ounda mutfak temas vard derisi yzlm tavanlarzelyeli domuzlar ou insann yiyecek bulmakta zorlanmasnn bir yansmasyd bu. Bir resk dikkatle tasarlanm arka plana kolaj gibi eklenmi bir sosis grnyordu. Ayrca, apkalaallar, balklar veya baka yiyecekler bulunan kadn portreleri de vard. Son olarak, son iknde yapt Dora Maar portrelerini gsterdi. Bence bunlar yapt en iyi resimler arasndnelde beyaz arka plana resmedilen figrler, basite yala ekli bozulan bir kadn yzn gsterine insann yaad trajediyi sembolize ediyordu.

Bir anda resim gstermeyi brakt. Piramidinden uzaklat. Bana bakarak Serginizi grdm,a ne dndn soracak cesaretim yoktu. O yzden akna dndm. izim yapmaya yete

r, diye devam etti. Bence almaya devam etmelisin. Her gn ok sk almalmalarnn nasl gelieceini merak ediyorum. Umarm zaman zaman bana baka almalarsterirsin. Sonra Genevivee dnd ve dedi ki: Bence Maillolda doru retmeni bulmubir Katalan bir dierini hak eder.

Ardndan syledikleri pek aklmda kalmad. Grands-Augustins Caddesinden ayrlrken kenk canl hissediyordum ve stdyoma dnp almaya balamak iin sabrszlanyordum.

kinci ziyaretimizin ardndan ksa bir sre sonra Genevive Midiye geri dnd. Ben kendi baands-Augustins Caddesine gitmek istiyordum, ama Picassoya yeni almalarm gstermenz erken olduunu dnyordum. Aslnda Picasso ne zaman istersem onu ziyaret edebileceyleme nezaketini gstermiti.

Bazen eer benimle yalnz tansayd beni fark eder miydi diye dndm kabul etmelnevive ve benimle tanmas btn almalarnda ve zellikle 1930larda yapt eserlerde rlen bir temann geree dnmesiydi. Biri sarn dieri esmer; biri kvrml bir vcuda seri isel atmalarn dar vuran biri; yalnzca grnme nem veren, dieri arpc bir d

n iki kadnla birlikte olmak. O sabah bizimle tantnda Genevivei mkemmelliin bir simbeni huzursuzluun, kendi doasnn bir yansmas olarak grmt. Eminim bu durum nda bir dnce uyandrmt. Yirmi yl nce resmettiim insanlarla tanyorum, bile dem

ze gsterdii ilginin bir nedeni kesinlikle buydu.

Onu tekrar grmeye gittiim zaman bana olan ilgisinin baka bir boyutunu da gstermeye bala

Evinde her zaman onu grmek isteyen insanlar olurdu. Bazlar Sabartsnin kendilerini buyur kattaki byk odada otururdu, dierleri st kattaki resim atlyesinde beklerdi. Ksa s

cassonun beni yalnz kalabileceimiz baka bir odaya almak iin bahaneler uydurduunu

im. lk seferinde bahanesi bana baz boyalar vermek istemesiydi. in iinde boyalardan byler de olduu dncesiyle, boyalar bana getirebileceini syledim. Her zaman yaknlardrde olan Sabarts Evet Pablo boyalar sen gtrmelisin, dedi.

Picasso, Neden? diye sordu. Eer ona bir hediye veriyorsam, en azndan gelip alma zahmmeli.

Baka bir gn evine bisikletle gitmitim, nk o dnemde etrafta dolamann en kolay iklete binmekti. Yolda yamur yamaya balamt ve sam srlsklam olmutu. Picbartsye Zavall kza bak, dedi. Onu bu hlde brakamayz. Kolumdan tuttu. Bennyoya gel de san kurutaym, dedi.


22/212

Sabarts Pablo, dedi. Ben Insyi araym. O daha iyi yapar.

Ins olduu yerde kalsn, dedi Picasso. Onun yapacak baka ileri var. Beni banyoya gdikkatle sam kuruttu.

Elbette Picasso byle frsatlar kolayca bulamyordu. Bunlar kendisinin yaratmas gerekiyordunraki sefer bahanesi atlyenin tozlu kelerinin birinde bulduu zel bir izim kdyd. hanesi ne olursa olsun, dikkatine ne derece yant vereceimi anlamaya alt ok barizdirar vermesi iin frsat vermeyecektim. Anlamaya almasn izlemek ok elenceliydi.

Bir gn Sana mzemi gstermek istiyorum, dedi. Beni heykel stdyosunun bitiiindeki kaya gtrd. Sol taraftaki duvarn nnde yaklak iki metre boyunda, bir buuk metre geniliotuz santimetre derinliinde cam bir dolap vard. Drt veya be raf olan bu dolap ok eitli

erleriyle doluydu.

Bunlar benim hazinelerim, dedi. Beni vitrinin nne gtrd ve raflardan birinde duranileyici tahtadan bir aya gsterdi. Bu, Eski Krallk, dedi. Bu ayakta Msra ait her eyyle bir para olduu srece heykelin geri kalanna ihtiyacm yok.

En st rafta dizili on kadar bronz dkme, otuz ila krk be santim boyunda, ok ince kadn heykrd. Bunlar 1931 ylnda ahaptan oymutum, dedi. Bir de buraya bak. Beni nazike donarna doru itti ve kadn profilleri, bir boa ve bir orman tanrs ba oyulmu bir grup ndeki cama parmayla vurdu. Bunlar unu kullanarak oydum, dedi ve cebinden Opinelm

k bakl kk bir ak kard. Baka bir rafta, Easter Adasndan geldii belli olan ahap bkolun yannda, yaklak sekiz santimetre uzunluunda dz bir kemik paras olduunu grmiin uzun kenarlarna tarak diini andran paralel izgiler izilmiti. Kemiin ortasnda, iki gisinin arasnda kar karya mcadele eden ve biri dierini yutmak zere olan iki bsteren kabartma bir resim grnyordu. Picassoya bunun ne olduunu sordum. Bit tara,

ana verirdim ama ihtiyacn olduunu zannetmiyorum. Parmaklarn salarmn arasnda dolabaz yerlerde ayrarak diplerine bakt. Hayr, dedi, o bakmdan bir problemin yok.

Vitrinin ortasna doru dndm. Kendi yaptBir Bardak Apsent heykelinin yaklak yirmntimetre boyunda bir dkme kopyas duruyordu. Bardan nnde bir delik akt ve stnker dolu gerek bir kak duruyordu. Bunu sen domadan ok zaman nce yapmtm, 914te. Balmumuyla modelini yaptm, gerek bir kak ekledim, bronzdan alt tane dktrdr birini farkl bir renkte boyadm. Bak bunu seveceksin. Kolunu omzuma att ve beni doka bir yanna doru ekti. Kk bir kibrit kutusunun stne post-Kbist tarzda bir kadn

mi olduunu grdm. Bunu ne zaman yaptn sordum.ki, yl nce, dedi. Bunlar da o zaman yaptm. zerlerine koltukta oturan kadn residii birka sigara paketine iaret etti. nn 1940 tarihli olduunu grdm. eitli yerrton paralar yaptrarak rlyef yaptm, dedi. Ortada duran bir tanesine iaret etti. Bvdesini oluturan paray yerine diktim. Sana bak. Gerek saa ok yakn aslnda ip. Br heykel, yar resim saylabilir sanrm. Gvdesi dikilmi kadnn oturduu koltuun da ksmera dmlenmi iple yapldn fark ettim.

Bunlarn altnda sigara paketlerinden yaplm ok sayda ufak sahne setleri bulunuyrtondan kesilmi ve boyanm aktrler engelli ine boyutundayd. Ancak en tuhaf olan srr


23/212

odelde yaplm kibritler, bir kelebek, bir oyuncak bot, yapraklar ve erp gibi ok snelerin kumla kapl rlyefleriydi. Her biri yirmi be ila otuz santimetre boyundayd. Bunlarduunu sordum. Omuz silkti. Neye benziyorlarsa o, dedi. On yl kadar nce brandalarn yya tersine byle eyler yapma alkanl edinmitim. Kompo-zisyonlar bir araya getirdnlarn bazlarn yerine diktim zerlerine yaptrc srdm ve kuma buladm.

Kumlu rlyeflere bakmay braktm ve kafam odann arkasndaki duvarda alan bir lndan ieri uzattm. Bu aralk erevelerle dolu baka bir kk odaya alyordu. ereve

risinde bir Katalan kylsnn fotorafndan yaplm gerek boyutta bir maket duruyor ve mzinelerini koruyormu gibi bakyordu. Geri dndm. Vitrinin kar tarafnda zeri aletlerle dosa vard. Masaya doru yrdm. Picasso yanma geldi.

Bunlar heykellerimi yaparken kullanyorum, dedi. Eline bir ee ald. Bunu srekli kullaneyi tekrar masann stne brakt ve bir bakasn ald. Bu daha narin yzeyler iin. B

dna eline bir rende, bir kerpeten, her eit ivi (al zerine gravr yapmak iin), bir ekiher biriyle bana biraz daha yaklat. Son paray masann stne braktktan sonra ani bir harena dnd ve beni dudaklarmdan pt. Ona engel olmadm. Bana hayretle bakt.

Rahatsz olmadn m? diye sordu. Hayr dedim rahatsz olmal mydm? ok armt. Ben, dedi. En azndan beni itebilirdin. Yoksa ne istersem yapabileceimi dnrlmsedim ve devam etmesini syledim. yice kafas karmt. Ne yapmak istediini bilmedamtm ya da bir ey yapmak isteyip istemediini. Sadece evet diyerek herhangi bi

pmasna engel olabileceimi dnmtm. Emrine amadeyim, dedim. Bana dikkatle baknra Bana k msn? diye sordu. Bunu garanti edemeyeceimi, ama ondan holandm, nnda kendimi rahat hissettiimi ve ilikimize engeller koymak iin bir neden gremedyledim. Tekrar, Bu ok iren, dedi. Bu artlar altnda birini batan karmam nasl bekleer bana kar koymayacaksan o zaman bunu asla yapamam. Tekrar dnmem gerekecek.

ykel stdyosundan kp dierlerinin yanna gitti.Birka gn sonra ayn konuyu tekrar gndeme getirdi. Ona nceden hibir ey iinremeyeceimi, kendisinin deneyip ne olacan grmesi gerektiini syledim. Byle sylememdrd. Yana ramen, dedi, bu konuda ok tecrbeli olduun hissine kaplyorum. Aslndrbeli olmadm syledim. O zaman seni anlayamyorum, dedi. Davrann hi anil. Bunun elimde olmadn syledim. Anlaml olsun ya da olmasn, durum buydu. Ayrca orkmuyordum. Bu nedenle korkuyormu gibi davranamazdm. Benim iin ok karmaksn, , onu bir sre yavalatt.

Bir hafta kadar sonra onu grmeye gittim. Artk alkn olduum yntemi uygulayarak beni asna ekmeyi baard. Yatann yanndaki sandalyenin stnde duran kitaplardan birini eline

Marquis de Sade okudun mu? diye sordu. Okumadm syledim. Gururla Hah! Seni ail mi?dedi. artmadn syledim. Sade okumam olmakla birlikte ona bir itimadn syledim. stelik Choderlos de Laclos ve Restif de la Bretonneu okumutum. Since, ben onsuz da yapabilirdim ama belki kendisi yapamazd. Her halkarda, dedim, kurblt ilkesi beni hi ilgilendirmiyor. Bu rollerin ikisinin de bana yakmayacan syledim.

Hayr, hayr bunu demek istemedim, dedi. Sadece seni artr m onu renmek istemi

raz hayal krklna uram gibi grnyordu. Sen Franszdan ok bir ngilize benziyor


24/212

di. ngilizler kadar mesafelisin.

Bunun ardndan davranlar biraz deiti. Sabahlar uradm zaman bana daha vranmyordu ama daha ileri gitmeye bariz bir biimde ekiniyordu. ngilizler kadar memam onu baaryla durduruyordu. Bu durumdan ok memnundum.

Haziran aynn sonlarnda bir sabah bana orman manzarasn gstermek istediini sanszcada bu szck atya destek olan kirilerin oluturduu ereve anlamna geliyordu. Betaki resim stdyosunun dndaki koridora gtrd. Koridorda duvara dayal hlde

irmenci merdiveni bamzdan yaklak bir metre yukarda bulunan bir kapya ulayordu. Nbiimde eildi. nce sen, dedi. Ben biraz tereddt ediyordum ama tartmak bouna olaca

denle merdivene trmandm ve Picasso da beni takip etti. Merdivenin en st basamana py iterek atm ve kk bir odaya girdim. Oda atnn hemen altnda ve 3,5 metreye 6 yutlarndayd. Odann sa tarafnda neredeyse yere kadar uzanan, kk ve ak bir pencere vncereye doru yrdm ve dar baktm. Darda Parisin Bat Yakasnda atlarn ve bacauturduu bir tr Kbist ekil grnyordu. Picasso arkamdan bana yaklat ve kollarn lad. Sana sarlsam iyi olur, dedi. Pencereden dp evin adn ktye karman istemva son birka gn iinde snmt ve Picasso scak havalarda arkadalarn kabul ederken gi

sik giysilerini giymiti: beyaz bir ort ve terlikler.

Parisin atlar ok gzeldir, dedi. Bu grntnn resmi yaplabilir. Ben pencereden dkmaya devam ediyordum. Karmzda, biraz sa tarafta bulunan bir avlunun tesinde bo bir bnileme almalar yaplyordu. D duvarlardan birinin zerinde bir ii Barok tarzda dekoran yaklak iki metre uzunluundaki devasa bir penisi beyaza boyuyordu. Picasso manzaradkyznn mavi-gri renklerinin altndaki gzel ve eski atlardan bahsetmeye devam etti. Elkar doru ekti ve gslerimi kavrad. Ben bir ey yapmadm. Sonra biraz fazla masumrla O da ne? dedi. u duvarn stndeki beyaz resim sence neyin resmi bu? Onun k

hat davranmaya alarak bilmediimi syledim. Resmi belli bir eye benzetemediimi syledKendini geri ekti. Ellerini birden deil, ama dikkatle, sanki gslerim eklini ve reendii iki kaysym gibi ekti. Kayslar toplamt, olgun olduklarn grmt ama den yemek zamannn henz gelmediini fark etmiti.

Picasso geri ekildi. Arkam dndm ve onunla yz yze geldim. Hafife kzarmt ve memmu gibi grnyordu. Onu itmediim veya pencereden dmediim iin memnun olduu hpldm. Kolumdan nazike tutarak beni ormandan dar kard ve merdivenden inmeme yai. Merdivenden indim, o da beni takip etti. Resim atlyesinde bulunan grubun yanna gittik. Hk canl bir ekilde konuuyordu ve bizim aralarndan ayrldmz da geri dndmz deen olmam gibiydi.

O yaz tatilimi Genevive ile geirmek iin henz Almanlar tarafndan igal edilmemi ontpellier yaknlarndaki Fonts adndaki bir kye gittim. Oradayken gen insanlarn yetiki aamasnda zaman zaman geirdii krizlerden birini yaadm. Nedeni Picasso deildi. Omadan nce de bir sredir bu krizin yolda olduunu hissediyordum. Yaptm ey, o zam

dar yaamakta olduum hayatla aslnda yaamak istediim hayat arasndaki atmann yol tr zihinsel durum deerlendirmesiydi.

ocukluumdan beri uykusuzluk yayordum ve geceleri uyumaktan ok okumakla z


25/212

iriyordum. Hzl bir okuyucu olduum iin ok sayda kitap okumay baarmtm. Babalimimi desteklemiti. Babam ziraat mhendislii eitimi almt ve ok sayda kimyasal iketi kurmutu. Ama ayn zamanda edebiyata da ok ilgisi vard ve zengin ktphanesinin kana hep akt. On iki yama geldiimde Joinville, Villon, Rabelais, Poe ve Baudelaireinabn okumutum ve on drt yama geldiimde Jarrynin btn eserlerini bitirmitim. Onmdayken baarlarmla gurur duyuyordum ve hayatla ilgili her eyi bildiimi sanyordum. tn bildiklerim kitaplarda yazanlard.

D grnm ok deiik bulmuyordum. Dier taraftan, kendimi beenmiyor da deildim. Hyden korkmuyordum. Btn yarglarmda tamamen tarafszdm ve genliin verdii tecrbesiden olduu hayallerin peinde deildim. Ksacas, kendimi bir gen kz grntsnde girmi bir filozof gibi gryordum.

Babam Havalarda uuyorsun, diyerek beni uyandrmaya alt. Ayana kaln taakkablar giyip yere insen iyi olacak. Yoksa sert bir d yaayacaksn. Bu d remaya karar verdiim zaman yaadm. Hayatta ilk defa baz snrlarm olduunu kefelmalarm srasnda matematik veya hukuk gibi beni aslnda hi ilgilendirmeyen alanlardarlatm problemleri hi zorlanmadan zerdim. Ama resim yapmaya baladm zama

dar kendimi adam olsam da yapamadm eyler olduunu fark ettim. Kavramsal ve teknil problemi yayordum, Uzun zaman boyunca kendimi bir keye kslm hissettim. Sonra badm zorluklarn en azndan ksmen hayat tecrbem olmamasndan kaynaklandn anlhinsel olarak pek ok eyi kavrayabiliyordum ama konu tecrbe olduunda tamamen cahildim.

On yedi yamda resim yapmaya baladm. Son iki yldr Rozsda isimli Macar bir ressnetiminde alyordum. Ayn zamanda Sorbon niversitesinde edebiyat ve hukuk eyordum. Babam okulu brakp btn zamanm resim yapmaya ayrmama izin vermemiti. Ambah derslerime girmeyerek Rozsdann stdyosunda resim yapmaya gidiyordum.

Rozsda Parise Budapeteden 1938 ylnda gelmiti. Anne tarafndan Museviydi. gal yasalre sar Davut Yldzn takmas gerekirdi. Bu yldz takmayarak hareketlerinde serbzanyordu ama byk bir risk altna da giriyordu. Bunun yan sra, Macaristan Alman uydusu on Rozsdann Naziler iin askerlik yapmas gerekirdi. Yapmad iin Musevi olduu omakla kalmyor, onlarn gznde asker kaa da saylyordu. Bu nedenle gaz odasna gimali iki katna kyordu. Her gn birilerinin gelip onu alma tehlikesiyle kar karyayd. stplmad zaman ivi kadar sert olan babam, can istedii zaman ok cmert de olabiliyorduzsdann durumundan bahsettiim zaman kendisini slimen Budapeteye gtrecek olan bel

masna yardmc oldu.943 ylnn ubat aynda Dou Garndan kendisini uurladm. Gittii iin ok zlyordum

na gerek bir dost olmutu. Ayrca resim sanatnda gsterdiim ilerlemenin tehlikeye girdnnce de zlyordum. Rozsdaya ne yapacam ve kiminle alacam bilemedyledim. Tren yola koyuldu. Rozsda trene atlad ve bana seslendi: zlme. ay iinde Pitanrsn. Neredeyse gn gnne hakl kt.

Beni zen yalnzca resimle ilgili problemlerim deildi. Picasso ile tanmamdan nceki iki vesresince sahip olduum erkek arkadalarmn ou benden yaklak on ya byk adam

u bir ekilde direnite aktif rol alyordu ve bence hepsi bana ocuk gzyle bakyordu. Bel


26/212

nedenle beni rahat brakmlard. Her ne kadar Dominik rahibelerin yatl okul yllarmdarek diye yutturmaya altklar masallara kanmam olsam da, genel atmosfer iime ilemlattklar masallara inanmak iin yeterince ikna olmamtm ama inanmamam gerektiinden de

ildim.

On yedi ve yirmi yalarm arasnda kendi yalarmdaki bir ocua ktm. O da benimleyme sanclarndan geiyordu. Ne zaman kendimi ona vermeye hazr hissetsem, o kendinkiyordu ve ne zaman o macera aramaya balasa, benim phelerim ortaya kyordu. Sonrree oldu ve hastal srasnda ailem arkadalmz bitirmeye alt. O uzaklarda nenemini geirirken, ben bekret adndaki engeli amam gerektiine karar verdim. Dnd zamdar saldrgan davrandm ki benden korktu. Bana beni sevmediini ve kendisiyle ilgilklentiye kaplmamam gerektiini syledi.

nmde bir hayatn olduunu anlamak yerine zamanmn azaldn hissediyordum. Aldm bddi gzmde ok bytmtm. Hibir eyin nemi yok diye dnyordum. retmenim Rmiti. Sevdiim ocuk beni bandan atmt. Kaybedecek hibir eyim kalmamt. Picassyle bir dnemde tantm. Mays ve Haziran boyunca sren ksa ekimelerimizin ardndailimi Genevive ile geirmek iin Midiye gittiim zaman hl onunla tanmamdan

adklarmn etkisi altndaydm. Benim gzmde sulu ailemdi ve ulatm sonu hayhvettikleri eklindeydi. Bundan sonra dizginleri ben elime alacaktm.

lk adm babamn karsna geip ressam olmaya karar verdiimi ve kendimi tamamen ramak iin dier almalarm durdurmam gerektiini sylemekti. Ne kadar inat oldudiim iin, bunu sylersem aramzdaki ilikinin biteceini grebiliyordum. Ama bunun sonubul edersem beni istediklerimden ayran duvar aacam da hissediyordum.

O zamana kadar iinde bulunduum sosyal evrenin beni sarmalad bir tr kozann koru

ndaydm. Hayatn bana ulaabilen seslerinin ok ksk olduu ve gereklikle btn balanpuk olduu izlenimine kaplyordum. Ancak bir ressamn almalarna getirdii vizyonu dozand hayat tecrbesiyle beslediini ve kozamn dna kmam gerektiini de biliyordum. Bentelektel bir krizden daha fazlasyd. Bu adeta bir yeniden doutu ve kararm verdiim

ndimi yeni domu kadar plak hissediyordum.

Ekim aynda babama mektup yazarak btn bunlar aklamaya altm. Yant, beni hemen Pari dndrmesi iin her zaman en az benim kadar kendi hkm altnda olan annemi gndermek e ulatmzda fkeden gz dnm bir biimde bizi bekliyordu. Davranlarmn utan v

duunu ve aklm kardm syledi. Eer srar edersem ciddi ekilde hasta olduuma rmekle ve beni hastaneye kaldrmakla tehdit etti. Bana fikrimi deitirmem iin yarm saatrdi ve bir i iin dar kt. abuk davranmam gerektiini biliyordum. Anneme hibimeden evden ktm ve bize yakn oturan anneannemin evine katm. Anneannem evde deklemeye karar verdim. Birka dakika sonra annem ve babam geldi. Artk annem de ardma ikna olmutu. O zamana kadar istemeyerek de olsa hep itaat etmitim. Yirmi bir yaden babam kadar inat olmutum.

Onlarn geldiini grnce koarak en st basamaa ktm. Babamn iinde bulunduu ruh hdiim iin beni evden dar srkleyerek karmaya ve eve geri gtrmeye alac

iyordum. Ama n kapdan uzakta olursam beni gtrmekte zorlanacan dndm. B


27/212

imden geldi. Onu hi o kadar fkeli grmemitim. Babam hep sinirli bir adamd ve evresirkesin evde, ailenin geri kalannda, fabrikalarnda, dnyada ona koulsuz itaat etmesini isna eve dnp dnmeyeceimi sordu. Hayr dedim. Benim koullarm kabul etmezse ev

meye kararl olduumu syledim. Ondan bir daha hibir ey istemeyeceimi ama bundan yatm istediim gibi yaayacam syledim.

Btn gcyle bana vurmaya balad bama, omuzlarma, yzme ve srtma. Benden o kadkuvvetliydi ki, byle devam ederse dayanamayacam biliyordum. Merdivene oturdum

caklarm korkuluklardan geirdim. Kollarm da korkuluklardan geirdim ve ellerimi birletiekilde yzme daha fazla vuramad. Yzm ok fena kanyordu ve kanlar beyaz kor

mirlerinden dizlerime damlyordu. Bir gzmn itiini hissediyordum. Beni ekip kart ama direndim.

O anda bahe kapsnn aldn duydum ve anneannem ieri girdi. Elinden geldii kadar kar kt. Babama neler olduunu sordu. Babam ona grdklerinin hepsini benim kendi kenptm syledi. Ben bunun doru olmadn syledim. Anneannem ne olup bitayamadn, ama durumumun ok kt olduunun belli olduunu syledi. Beni yataa yatrachemen bir doktor aracan syledi. tesini yarn dnrz, dedi.

Anneannem o dnemde yetmi be yandayd. Drt yl nce dedemi kaybetmesinin ardndair krizi geirmiti. yl bir huzurevinde kaldktan sonra bir yl kadar nce kendi evine dnmneannem kendi maan alyordu ve mali adan babama baml deildi. Ancak parasn babarkada olan bir avukat idare ediyordu ve bu nedenle biraz da babamn hkm altnda saybam bu durumdan faydalanp tehditlerine anneannemi de ekledi. kinizi de akl hastanpatacam, dedi. kiniz de delisiniz. Ayrca ikiniz de bundan sonra parann kendiliizanlmadn greceksiniz. Bakalm o zaman ne yapacaksnz?

Anneannem babamn karsnda dimdik durdu. Elinden geleni ardna koyma, dedi. kimistaneye kapatmak iin ne yapabiliyorsan yap. Neler yaparmsn bir grelim. Bundan anoise isterse benimle kalacak. Hatta sana yardm etmek iin kendi isteiyle psikiyuayeneden geecek.

Fransz yasalarna gre, bir kiinin akl hastanesine yatrlabilmesi iin iki farkl psikafndan deli olduuna hkmedilmesi gereklidir. Babamn beni muayene ettirdii ilk atabolizmamn normalden yzde 30 daha yava olmas ve bunun sadece ok yorgun olduuma

mesi dnda bende hibir sorun bulamamt. Bu fiyaskodan sonra babam kadn bir psikiyatr bbamn hikyesine gerekten inanm myd, yoksa deli olduum hkmne varmak iin talim

mt, bilemiyorum. ki saat boyunca bana sorular sordu, nutuk att ve beni tehdit etti. Bundan dy kmad. Babamn beni muayene etmesi iin sraya dizdii biri kendi kuzeni olan bkiyatrla daha grtm. Her grmeyle kendimden biraz daha emin oldum. Sonunda bu azap

di.

Artk anneannemle oturduum iin mali sorunlar yayordum, nk para kaynam her zbam olmutu. Tek kyafetlerim, anneannemin evine katm gn zerimde olanlard. Babnden bir ey almam elbette imknszd.

Ailemin evi Bois de Boulogneun hemen dndayd. Boisde sk sk ata binerdim. Eski bintmenime gittim ve i aradm syledim. Bana yeni balayanlara eitmenlik ii verdi. Baz g


28/212

risin yaklak 20 kilometre dndaki bir binicilik ve yar merkezi olan Maisons-Laffdiyordum. Bu beni epeyce megul ediyordu.

Picassoyu bir daha ancak Kasm aynda ziyaret edebildim. Onunla ilikimizde ok ak olay vard: onunla ok daha rahat iletiim kuruyordum. Babamla yllar boyu hi iletiim kuramamk olduumu sandm, benimle ayn yataki ocukla bile ilikim ou zaman zor ve karmak,

umsuzdu. imdi birden, ya benim katm olan birisiyle, daha balangtan her nuabilecek bir rahatlk buluyordum. Mucize gibi bir eydi.

Onunla drt, be ayn ardndan tekrar grmeyi yazn yaadklarmn szgecinden geirinckn bir arkadamla yeniden buluuyor gibi hissettim. Ergenlikte kendimi l geen yalnlcu gibi grrdm. Entelektel adan her ne kadar kendini beenmi olsam da sosyal akingen ve arkadalarmn yannda bile sessiz birisiydim. Ama imdi doru dzgn tanmadinin yannda kendimi tamamen rahat hissediyordum. D grne baklrsa Picasso ile bir yanmz yoktu ama gerekte ortak ok noktamz vard. Bir sabah daha nceleri gster

ngilizlere zg uzakl bir kenara brakp, ok scak bir biimde kendisinin yannda ne hat olduumu Picassoya sylediim zaman beni kolumdan yakalad ve heyecanla: Ben dekilde dnyorum, dedi. Genliimde, senden daha gen olduum zaman dhi, bana benz

mseyi bulamazdm. Kendimi ok yalnz hissederdim ve gerekten ne dndm hakkndmseyle konumazdm. Yalnzlm resimlerimle giderirdim. Yam ilerledike bir eylaabildiim insanlarn says gittike artt. Seninle karlatmzda da ayn hisse kapldn dili konutuumuz hissine. Daha ilk saniyede seninle iletiim kurabileceimizi anlamtm.

Ona byle dndne sevindiimi syledim. Tatile kmadan nce onu grmeye ok sk gitn kendimi sulu hissettiimi ve artk kendisini o kadar rahatsz etmek istemediimi syledim.

Bir eyi akla kavuturalm, dedi. Sen gelsen de gelmesen de birileri beni rahatsz ed

nken beni kimse tanmazd ve rahatsz da etmezdi. O zamanlar gn boyu alabiliyordum. Snemde ziyaret ediyor olsaydn, belki bir kelime bile sylemeden beni rahatsz edebilirdin. mdi beni rahatsz eden pek ok kii var. O yzden sen olmazsan bir bakas zaten olacak. Agayet ciddi olan yznde bu aamada bir glck belirdi beni senden ok daha fazla rahatszk kii var.

Binicilik dersleri vermediim sabahlar haftada iki veya gn Grands-Augustins Caddesiriyordum. Orada grdm insanlarn ou hemen her gn gelen kiilerdi. Eer Picasso oim gstermek isterse, resimlere bakyorlard. Eer resim gstermek istemezse, pek bimeden bo bo oturuyor ve le yemei zaman kendi yollarna gidiyorlard. Bu insanlar yalada zaman geiren kiiler deildi. Hepsi bir ekilde Picassonun hayatnda yer alyordu. CaArt dergisinin yayncs Christian Zervos, rnein, Picassonun almalarn derleyen bir erinde alyordu ve ou zaman en yeni izimlerin ve resimlerin fotorafn ekmesorafsn da yannda getiriyordu.

Sonra Kbist hareketin resmi szcs konumundayken Guillaume Apollinairein sekreterpan Baron Jean Mollet vard. Apollinaire yirmi be yl nce lmt ama Baroncassonun stdyosunun neredeyse kalc bir parasyd.

O dnemde Picassoyu sk sk ziyaret eden bir baka isim, daha sonralar polis mdr oladndanMatch dergisine geen Andr Duboisyd. Onun ileri Bakanlnda alt zam


29/212


30/212

unlar ve beyaz kostmler arasndaki tezad uzun uzadya tanmlad. Bir de Pablo bir sahannot kendisini merdivenlerden ba aa atarken 4,5 metreden uzun mor pelerini iinde uhteem grndn bilseydi! Yalnz bir problem vard: Jeannota bir asa lazmd. Pablo ona tasarlayabilir miydi?

Picasso bir an iin dnd ve sonra dedi ki: Buci Caddesinde kurulan kk sokak paziyor musunuz? Cocteau ve Marais arm hlde baktlar ama bahsettii pazar bildikylediler.

Tamam, dedi Picasso. Oradan bana bir sprge sopas getirin. Cocteau ve Marais rahmua benziyorlard ama bir sprge sopas alp geldiler. Picasso sopay ald. ki gn sonrain, dedi. Bir eyler dneceim.

Onlar gittikten sonra Picasso bir demir ubuk ald, byk ocanda stt ve sopann stnernml soyut bir desen izdi. Ona bu sopann ok uzun olup olmadn sordum. Jeannuhteem 4,5 metrelik pelerinine dolanmasn nler, dedi. Hem isterse sopaya yaslanabilir.

Picasso oyunun gala gecesine gitmek istemedi. Jeannotun kendisi iin yapt asay sallamasnrmek istemedi ve davetiyesini bana verdi. Oyunu izlemeye giden kadnlar tam da kendilerklenecei gibi enelerinden yere kadar uzanan kasvetli elbiseler giymiti. Ancak erkcaklarn ve kalalarn ortada brakan ksack tunikleri iinde opera fareleri gibi kuyruklyorlard.

Oyunun en komik taraf sarayn siyah stunlaryd. Ne zaman Pyrrhus stunlardan birine yasuz boya eline bulayordu. Oyunun dramatik anlarndan birinde Androma-queyi skca tuttunin izi beyaz elbisesin stne kt. Ksa sre iinde Yunandan ok avangart bir grn almeyiciler bardlar. Bir sre sonra izleyiciler slk alyor ve yuhalyorlard. Sanrm oyun agn oynayabildi.

Stdyoyu dzenli olarak ziyaret edenlerden bir dieri de Picassonun heykellerinin fotokmeye gelen fotoraf Brassaydi. Picasso ona satamaktan ok zevk alyordu ve geneldeugn kafamda ne kracaksn, diyerek karlyordu. Brassa ok sakar biriydi ve bu kadar basz bile onu kzdrmaya yetiyordu. O dnemde Picasso kuyruu dimdik uzanan hamile kedi heerinde alyordu. Bir sabah Brassa fotoraf sehpasn kurarken Picasso ona: Allah ayrua yaklama, krarsn, dedi. Brassa szn tuttu ve fotoraf sehpasn kapatp keaklarken yana doru bir hareket yapt ve elbette kedinin kuyruunu krd. Kendini heykrtarr kurtarmaz sehpasn kendisine doru ekmeye balad. Picasso dedi ki: Sehpay b

zlerini ovutursan iyi olur. Bu aslnda pek ho bir sz deildi nk Brassanin gzlertlemesine neden olan bir salk sorunu belki de tiroit vard. Ama daha en banda hi kimcassonun alaylarna sinirlenmediini grmtm. Brassa belki komik bulduundan belndisini glmek zorunda hissettiinden o kadar yksek sesle glmeye balad ki bacaklar fothpasnn ayaklarna doland ve Picassonun Afgan tazs Kasbek iin stdyoda bulundurdulu byk leenin iine srt st dt. Brassa dnce herkesin zerine su sratt. Bu Picastn gn gldrmeye yetti.

Bana daha sonralar Eer sabahlar beni kimse grmeye gelmezse leden sonralar alaca

y bulamam, demiti. Olan bitenin almalarmla hibir alakas olmasa da, bu insanlar bimi arj etmeme yaryor. Tpk kibritin akmas gibi, onlar da benim btn g


31/212

dnlatyorlar.

Ama Picassonun misafirleri iinde davetsiz gelenler de vard. Almanlar resimlegilenmesini yasaklamt. Onlarn gznde Picasso yozlam bir sanat, daha da k

anco ynetiminin dmanyd. Srekli ona sorun karmak iin bir bahane buluyorlard. Her grup niformal Alman gelip o can skc havalaryla Buras Msy Lipchitzin evi deil

ye sorarlard.

Hayr, derdi Sabarts. Buras Msy Picassonun evi.

Hayr, deil. Biz burann Msy Lipchitzin evi olduunu biliyoruz.

Ama deil, diye srarla yantlard Sabarts. Msy Picassonun evi.

Msy Picasso Musevi deil, deil mi?

Tabii ki deil, derdi Sabarts. Bir kiinin Ari rktan gelip gelmedii bykanneykbabalarnn vaftiz belgesiyle sabitlendii iin, hi kimse Picassonun Musevi olduunu emezdi. Ama onlar yine de gelir ve o srada Amerikada olduunu ve aslnda o evde

amadn ok iyi bildikleri heykeltra Lipchitzi aradklarn sylerlerdi. Orada olmadnmeleri gerekiyormu gibi yapar ve Olmadn kesin bilmemiz lazm. Belgelerini arayacarlerdi. lerinden birisi Franszca konuan , drt tanesi eve girerdi. Evdeki danklk ovet ediyor gibiydi. Her yere ve her eyin arkasna bakarlard.

Picasso ben onunla tanmadan nce Almanlarla biraz sorun yaamt. Bir gn bunu bana byvinle anlatt. Almanlarn 1940 ylnda atekesten sonra ilk yaptklar eylerden biri bankalasalarda bulunan btn varlklarn hesabn karmakt. Musevilerin varlklar gasp edilmerlerinin varlklar da ihtiya duyulmas durumunda kullanlmak zere kaydedilmiti. Almanok ilgisini eken yabanc lke tahvilleri ve bonolar, altn, mcevherler ve deerli

erleriydi.

Kaytlar balar balamaz Paristen uzakta olan ou kii kutular veya kasalar ald zaman mak iin derhal geri dnmt. Herkes balangta, teknisyenler Almanyadan gelmeden ikerlerin ileri kendi bildikleri ekilde idare edeceini ve deerli eyalarn koruma anslha yksek olacan biliyordu. Benim ailem de daha sonra rendiim ekilde Picasso da pmt. Picasso kendi eyalaryla ilgilenirken Matissein eyalarna da gz kulak olmutu.

Matisse ok ciddi bir mide ameliyat geirmiti ve gney Fransaya tanmt. Resimleri U

caret ve Endstri Bankasnn ana binasnda, Picassonun kasasnn hemen yanndaki bir kklanyordu. Picassonun kasas aldnda kendisi de oradayd. Bodrumda byk oda dim vard: ikisi kendi resimlerinin, biri Matissein resimlerinin olduu oda. Bankann msinin ortak bir arkadayd. Picasso spanyol olduu iin belgeleri eksiksiz olduu smanlarn ona dokunmas zor olurdu, ama Franco rejimi kendisini istenmeyen adam ilan ettirumu biraz hassast. Hem Picasso hem de Matisse Naziler tarafndan yozlam sanatlar obul edildii iin endie etmeleri doald. Mfettiler, bana sylediine gre, ok iyi disiplinlk zeki olmayan iki Alman askeriydi. Onlar bir odadan dierine gtrp, tablolar eline eler gibi yapp, sonra tekrar yerine brakarak askerleri ke bucak dolatrm, yanl ye

kmu ve kafalarn kartrmt. Zaten ne kendisinin ne de Matissein eserlerini tanmadklar


32/212


33/212

Sabarts ikna olmama benziyordu. ini ekti ve aa kata indi. Picasso ban sallad.

Cahillik ant, dedi. Hayatta bir top atarsn. Bir duvara arpp geri gelmesini istersin ki yeu atasn. Arkadalarnn byle bir duvar olmasn istersin. Ama onlar duvar olmaz. Arkada

ki yatak rtlerine benzer. Attn top o eski yatak rtlerine vurunca iine gmlr. Geri gelmnra gznn ucuyla bana bakarak ekledi: Sanrm asla k olamadan leceim. Gldimdiden kararn verme, dedim. Daha lmedin. Picasso bir an sessizleti ve sonra deeirmenci merdiveninden ormana kp atlara baktmz gn hatrlyor musun? Hatrlad

yledim. Aklma gelen bir ey var, dedi. Sen imdi ormana yerlesen, hemen imdi tamalktan kaybolsan ve hi kimse senin orada olduunu bilmese Sana gnde iki defa yiririm. Sen orada sessizce alabilirsin ve benim de hayatmda kimsenin benden alamayacaolur. Geceleri beraber dar karz, nereye istersek oraya gideriz. Ve kalabal sevmeyen

k mutlu olursun nk benden baka hi kimseyle uraman gerekmez. Bunun ok iyi birduunu syledim. Ama sonra dnmeye balad ve dedi ki: Bunun o kadar iyi bir duundan emin deilim nk beni de balyor. Eer sen zgrln feda etmeyi kabul edenim de kabul etmem gerekir.

Yine de fikri aklndan karmakta zorlandn grebiliyordum. Gzel olurdu, diye devam

enden baka kimseyi grmeden burada yaardn. Yaz yazar, resim yapardn ve ben de ihtiyn btn malzemeleri verirdim. Bu srr paylardk. Yalnzca hava kararnca dar ka

msenin bizi tanmayaca yerlere giderdik.

O an iin bu fikrin bana ok cazip geldiini kabul etmeliyim. Orada yalnz bama yaarekten ilgimi eken ve bana yetecek tek kii dnda uzak durmak istediim herkesle irtibparmam salard. Hislerime henz ak denemeyeceini biliyordum ama ok gl bir karkim duyduumuzu ve birlikte olmak istediimizi de biliyordum.

O sabah ayrlrken Picasso Sabartsnin sabahlar seni burada grd iin homurdanmasn de ok skldm, dedi. le yemeinden sonra gider. Sen bundan sonra leden sonralaersen. Ona leden sonralar urayabileceimi ama imdilik orman konuerlendiremeyeceimi syledim. Aylardan ubat olduu iin at katnn souk olacnyordum.

Bence de, dedi. Ayrca ubat aynda gerekletirilebilecek baka fikirlerim var. leden mseyi kabul etmediim ve telefon alsa bile amadm iin kimse bizi rahatsz edemez veavr dersleri verebilirim. ster misin? Ona gravr dersi almay isteyeceimi syledim.

Grands-Augustins Caddesine bir leden sonra yapacam ilk ziyaretten nce Picassoyu arandevu aldm. Randevuma zamannda gittim. Geni, beyaz dantelden yakas olan siyah, kadiise giymitim. Koyu renk sam Velzquezin Infanta resminde grdm bir ekilde toplam

casso kapy at. Az ak kald. Sonunda, Gravr renmeye bu klkla m geliyorsun?rdu.

Tabii ki hayr, dedim. Ancak bana gravr retmeye hi niyeti olmadndan emin olduumrek duruma en uygun kyafeti giymitim. Baka bir deyile, sadece gzel grnyordum, dedim.

Ellerini havaya kaldrd. Aman Allahm! Cesarete bak! Hayat bana zorlatrmak iin el


34/212

eni yapyorsun. En azndan inanm taklidi yapamaz mydn? Baka kadnlar yle ylaverelerime kanmazsan biz nasl birlikte olacaz? Burada durdu. Sylediklerini yeerlendiriyor gibiydi. Sonra yavaa dedi ki: Aslnda haklsn, her eyin ak olmas dahma anlyorsun deil mi? Eer gereklerden baka bir ey istemiyorsan dalavere yoksa hibni koruyamaz. Gn cann actr. Bir ey dnyormu gibi durdu. Neyse, dedi, manmz var. Greceiz.

Picassonun peinden Sabartsnin sabahlar alt uzun odaya girdim. Oda her zamnkln bir kenara brakrsak, botu. Picasso odadan kt ve birka dakika sonra bymle dnd. Odann ortasndaki uzun masann stndeki kt ve kitap ynn kenara im koydu. Kapan at ve iindekileri kard. inde kaln bir tomar bask kd vard.

Grdn gibi gravr konusuna geleceiz, dedi. Burada Vollard iin 1930larda yaptme oyma resim var.

Ynn stnde tane oyma portre vard. Leke baskyla yaplm iki tanesi resim sambroise Vollardn portresiydi. Picasso gld. Dnyann gelmi gemi en gzel kadnllard kadar ok portresini yaptrmamtr Czanne, Renoir, Rouault, Forain, hemen herkes

portresini yapt. Bence hepsi birbirini rakip olarak grd iin resmini dierlerinden dahpmak istiyordu. O adamda bir kadnn kendini beenmilii var. Renoir benimfikrimi ald vmatador olarak resmetti. Ama benim Kbist portrem hepsinin resimlerinden daha iyi.

Bunu brakp iekli bir apkas olan, oturan, sarn bir kadnn n resmine geti. Karakta duran, salar ve gzleri siyah, stn bir kuman ksmen rtt baka bir n vard. Ayran kadna iaret etti. te bu. Bu sensin. Grdn, deil mi? Beni baz yzler ok etkiler ve sebu yzlerden birisi. Baka bir n resmine geti. Yine zerini ksmen bir kuman rtt ka

nnda tuhaf bir erkek figr vard. Erkek kadn elinden tutmutu ve dier elindeki pal

alardan erkein bir ressam olduu anlalyordu. ok kll bir adamd ve frfrl bir yakruuk bir apka takmt. Kvrck sal ve bykl bu kabaday adam gryor musunmbrandt, dedi Picasso. Belki de Balzactr emin deilim. kisi arasnda bir ey. Aslnda nil. Onlar aklmdan kmayan insanlardan sadece ikisi. Bildiin gibi her insan bir topluluktur.

Bunlar brakp baka resimleri eline ald. Hepsinde sakall adamlar, tral adamlar, yar r boa canavarlar, insan bal atlar, elenceli figrler ve her tr kadn vard. Herkes tamaya ksmen nyd ve Yunan mitolojisinden bir dram canlandryor gibi grnyorlard.

Btn bunlar Akdenizdeki dalk bir adada geiyor, dedi Picasso. Mesela Girit. Yar in

r boa canavarlar orada, sahilde yaar. Onlar adann zengin beyleridir. Canavar oldukirler ve dnyann her yerindeki hanm evlatlar ve sanat merakllar gibi en moda ressamlykeltralarn eserleriyle dolu evlerinde rmlk akan bir ekilde yaarlar. Etraflarnda dnlarn olmas holarna gider. Yerli balklardan evredeki adalardan kendilerinelamasn isterler. le sca getikten sonra heykeltralar ve modellerini toplayp mz

nsn olduu partiler yaparlar. Herkes midye ve ampanyayla midesini doldurur. Melankoli ykuya braknca lem balar.

Bunu brakp eline baka bir almay ald. Burada dizlerinin stne km yar boa yar

canavar ve elindeki hanerle onun lm acsna son veren bir erkek gladyatr vard. Bir dunden eilip onlara bakan pek ok kadn yz de grnyordu. Theseusun gelip bir ca


35/212


36/212


37/212

i srekli deitirecekti. Bu nedenle, dedi keke zaman u anda durdurabilseydim ve her da olduu gibi tutabilseydim. nk u ann gerek bir balang olduunu hissediyorum. Elimkadar olduunu bilmediimiz ama var olduu kesin olan bir tecrbe var. Kum saati te

vrildii anda kum akmaya balayacak ve bitene kadar da durmayacak. Bu nedenle keke hera alabilseydim diyorum. ok az hareket yapar, mmkn olduunca az konuur ve anacaklar geciktirmemize yarayacaksa birbirimizi daha az grrdk. nmzde neler oldumiyoruz. Bu nedenle sahip olduumuz eyin gzelliini yitirmemek iin ok dikkatli davranmar ey ok az miktarda bulunur zellikle mutluluk. Eer ak gerek olacaksa mutlaka bir

zldr. Ayn ekilde sresi ve nitelii de. Eer akn ilk gnden btn younluuyla yaarsanden biter. Eer uzun srmesini istiyorsan, uzun sre boyunca mmkn olan en youn eimesine engel olabilecek herhangi bir ar talepte bulunmamaya ok dikkat etmelisin.

Dncelerini aklarken ben kollarnn arasnda, yalnzca yannda olmaktan baka hibir iya duymadan, son derece mutlu bir ekilde yatyordum. Szlerini tamamlad. Tek kelime

meden ortada yatmaya devam ettik. Gerekten kelimenin tam anlamyla muhteem bir eyin baduumu hissediyordum. Rol yapmadn biliyordum. Beni sevdiini sylememiti bununha ok erkendi. Beni sevdiini ancak haftalar sonra syledi ve gsterdi. Eer o anda bede

cyle bana sahip olsa veya akn itiraf ederek bir duygu seli yaasa ona inanmazdm. Amptklaryla ona tamamen inanyordum.

O gne kadar Picasso benim iin herkesin bildii ve hayran olduu byk bir ressam, ok zeprili ama biraz resmi bir kiiydi. O gnden itibaren bir insan oldu. O gne kadar ilgimi ekmnimi megul etmiti. imdi iin iine duygularm da girmiti. Daha nce onu sevebileceimnmemitim. imdi sevmeden yapamayacam biliyordum. Sanatnda olduu gibi insakilerinde de btn klielemi formlleri bir kenara itebiliyordu. Klielerle karlamasak

rdmz zaman klie olduklarn anlarz. Zek oyununu brakp erotizmi kenara iterek duntrol altna alm ve ilikimizi kendisi ve o zaman bile fark ettiim gibi benim iin de anbilecek tek esasa yerletirmiti.

Artk eve gitme zamanm gelmiti ve ona gitmem gerektiini syledim. Birbirimizi ormemeliyiz, dedi. Kelebein kanatlarna dokunursan prlts kaybolur. Hayatmza renk geti

eyi hor kullanmamalyz. Hayatmda senden baka her ey yalnzca bana arlk veriym karartyor. Ben mn ak kalmasn istiyorum. Birbirimizi grmeliyiz ama omamak kaydyla. Beni grmek istediin zaman beni ara ve syle.

O gn evinden ayrldmda bizi bekleyenlerin ne kadar harika veya ac verici olursa olsun

rece nemli olduunu biliyordum. Alt aydr biraz alayc bir ekilde birbirimizi lyordumdi bir saat iinde, ilk gerek yz yze grmemizde alayclk ortadan kalkm ve ilikimiddi bir aklk kazanmt.

Aslnda ubat aynda ok souk bir gnd, ama ben gnein prl prl parlad bir gn orlyorum.


38/212


39/212

ratmaz. Bu yalnzca bir ayrnt. Gerekliin yaklat ve sonra uzaklat anlar olabilir. Dega bir ykselir bir alalr ama deniz hep yerindedir.

imdi grdn benim ilk nerim: yeil nokta, meneke renginin ortaya doru uzanmas ve oletiren siyah izgi. Bu bileenler birbiriyle mcadele ediyor. Her yerde bir tuhaflk var. rnil nokta byyp merkezin dna tama eilimi gsteriyor. Bir izgi veya eklin iine sm deil renk asla kstlanmamal. Orada nlar gnderiyor. Doas gerei dinamik. Bu ybyyecek. Dier taraftan, meneke byk olarak balyor ve ulaaca son noktaya gelin

dar klyor. Yeilin ve menekenin ekilleri dnda, nasl dz izgi ve eri arasndcadele varsa, renkler arasnda da bir mcadele var. Her durumda, birbirlerine yabanclar. ntrast artrmam lazm.

Meneke rengiyle yeili dengelemeye mi altn sordum. nemli olan bu deil, dedi. rak etmiyorum. Bu ilk neriyi daha tutarl yapmaya almyorum. imdilik onu daha rahatsz

pmak istiyorum. Sonra daha derinlemesine rahatsz edici ve huzur bozucu yapmak iin ina etlayacam ama uyumlu olmasna almayacam.

Grdn gibi imdiye kadar igdsel olarak ilerliyor. Artk bunun tesine geen, ok daha

ey yapmam lazm. Sorun u: ilk neriyi sanl silkeleyebilirim? Nasl onu tamamen ykmsallatrrm? Onu nasl esiz yaparm? Yalnzca yeni olmakla kalmaz, soyunmu ve yaralae getiririm? Benim iin bu dramatik hareket btn dier dncelerden stn gelir. Benim

nek hareket tek bana ikinci sradadr. nemli olan o esnek hareketin dramdr. Evrenin kna kt ve kendi yok oluuyla karlat andr.

Juan Gris, Bir silindiri alyorum ve ondan bir ie yapyorum, diyerek Czannen ifadesiamda tersine evirmiti. Onun dncesi ideal biimdeki bir esnekle bir silindir gerekksnn ie o ekle girmesini salamakt. Grisin yntemi gramerin sanata uygulanma

nim yntemime tamamen romantik diyebilirsin sanrm. Ben bir bala ie balyorum ve yumuiriyorum. Bir yumurtayla ie balayp kafayla bitirsem bile, yol zerinde hep ikisinin arasndrdeyim ve ikisinden de memnun deilim. Beni ilgilendiren byk fark ilikileriandrabileceimiz eyler bahsetmek istediim eyler arasnda bulunan en beklenmedik ili

kileri bu ekilde kurmak zordur ve bu zorluk ilgi ekicidir ve bu ilgide bir l gerilim vardnim iin bu gerilim uyumun dengesinden daha nemlidir. Uyum beni hi ilgilendirmez. Gerimenin tam anlamyla parampara edilmelidir. nsanlarn unuttuu her eyin kendine

duudur. Doa asla ayn eyi iki defa retmez. Bu yzden byk fark ilikileri benimemlidir: byk bir bedenin stndeki kck bir kafa, kk bir bedenin stndeki kocama

fa. Zihni alk olmad bir yne doru ekip uyandrmak istiyorum. Bakan kiinin ben olmfedemeyecei bir eyi bulmasna yardm etmek istiyorum. Bu yzden farkllklara iaret ediyonein sol gz ile sa gzn birbirinden farkl olduunu sylyorum. Bir ressam ikisini birbn izmemelidir. nk iki gz birbirinin ayns deildir. Benim amacm nesneleri hareket ettirbiriyle tezat gerilimler, aksi ynde gler yaratarak bu hareketleri tevik etmek ve bu tezatlerde bana en ilgin gelen an bulmak.

Ona hayatnda hi resim yapmam olsayd muhtemelen bir filozof olacan syledim. Gld.kken annem bana Eer asker olursan bir general olursun. Din adam olursan Papa olurmiti. Bunun yerine ben ressam oldum ve Picasso oldum.


40/212

O yaz Almanlardan kurtuluumuzdan hemen nce hava saldrlar artmt. Pariste bir yerdere gitmenin tek yolu metroydu. Ama metroya binen de pek fazla yoktu, nk bir defa giren biramyordu. Birbiri ardna alan sirenler yznden metroya sabah giren btn gn ierde kalynim iin dolamann en kolay yolu bisiklet srmekti. Hava nasl olursa olsun, anneannuillydeki evinden Pabloyu grmek iin Parise bisikletle geiyordum ve ou zaman evine nde varyordum. Bir gn beni bu hlde grnce gld ve Bu yeni bir makyaj tarz herhalde, enim zamanmda kzlar yzlerine urap gzlerine makyaj yapyorlard ama imdi son murlu paalar.

Kurtulutan nceki son birka gn Pablo ile telefonda konutum ama gidip onu grmek imknanlar kaldrm talarn skp barikat yapyordu. Barikat yapmnda ocuklar bile alyellikle Pablonun yaad altnc ilede, atmalarn srd Senatonun evresinde ve Suis Adasnn ucundaki Sully Kprsnn civarnda bile almalar yaplyordu. Direni a

mniyet Mdrlnn etrafnda da organize oluyordu. Bu yzden bu mahallelere girip duka zordu. Alman keskin nianclar her yerdeydi. Kurtulutan nce Pabloyla son konumamsabah pencereden dar bakarken bir merminin bann birka santimetre tesinden getiivara saplandn sylemiti. Sonraki birka gn Saint-Louis Adasnn dou kysndaki Hen

lvarnda oturan dokuz yandaki kz Maya ve annesi Marie-Thrse Walter ile geirnlyordu. O blgede atmalar hzlanmt ve Pablo gvenliklerinden endie ediyordu.

Birka gn sonra, 24 Austos gn Paris kurtuldu. Pablo bundan ksa bir sre sonra Poussininrsnn Zaferiisimli eserindeki iki lemi sahnesinin gua boyayla yapt iki reprodksiyoands-Augustins Caddesine dnd.

Kurtuluun ilk etkilerinden biri Hemingwayn Grands-Augustins Caddesine geri dnmesiydiinde Pablo hl Maya ve annesinin yannda bulunuyordu. Pablonun binasnda alan k

kingen bir kadnd ama hi mahcup deildi. Hemingwayn kim olduunu bilmiyordu,

blonun arkadalarnn ve hayranlarnn o evde yokken uradklar zaman kendisine verilmek diyeler brakmasna alknd. Zaman zaman Gney Amerikal arkadalar sava srasnda ha iyi beslenmesi iin salam gibi yiyecekler gnderirlerdi. Pablo kendisine gnderilen yiyec

sra bu kadnla paylard. Bize daha sonra anlattna gre Hemingwaya Pablonun madn syledii zaman Hemingway kendisine bir mesaj brakmak istediini belirtmi. Berine Msyye bir hediye brakmak isterseniz onu da alrm, demi. Hemingway bununce aklna gelmediini ama aslnda iyi bir fikir olduunu sylemi. Cipine gitmi ve bir anta dbombas getirmi. antay kadnn kulbesine koymu ve stne Hemingwaydan Picassozm. Kapc antann stndeki dier yazlar okur okumaz kulbesinden dar frlam v

ntay dar karncaya kadar da geri girmemi.

Parisin kurtuluunun ardndan Fransa Mzeler daresi hemen temizlendi. birlikiletainciler hemen kovuldu. Sonuta Picasso Almanlarn listesinde bir numarada olduu manlardan alnan ilk intikam, politikadaki deiiklii gsteren byk bir Picasso retrospektifi rgi Modern Sanat Mzesinin ba kratr Jean Cassou tarafndan dzenlenmiti ve Sonblonunun bir ksmn kaplyordu. Sergi annda bir skandal yaratt ve bata tutucu sanatlardasi provokatrler olmak zere eitli kesimlerden byk tepki ekti. lk grup Picassimlerinin geni bir koleksiyonunu, zellikle de sava srasnda yapt ekli deitirilmi resi

hatta 1932-1936 arasnda yapt tamamen natralist olmayan resimleri bile hi grmilerdi. Bir gecede resmi sanat hline gelen bu iddet ieren sanatn sergilenmesine hemen


41/212

milerdi.

Dier grup sac renciler ve eski Ptaincilerden oluuyordu. Kalabalk bir grup hlinde sestlar ve slogan atarak resimleri duvardan indirmeye altlar. Onlarnki estetik bir honutsuzdna gizlenmi siyasi bir protestoydu.

gal srasnda ou Fransz Komnist Direnite aktif ve kahramanca roller stlenmiti. Bunnemlisi Laurent Casanovayd. Kars Danielle Casanova Almanlar tarafndan ldrlm

plama kamplarndan tam kere kam, ancak her seferinde yakalanmt. Drdnc ka

risin d mahallelerine ulaabilmiti. Arkadalar, Pablonun arkada ve ayn zamanda parti n air Paul Eluard ile iletiime gemi ve Casanovann bir yerde, tercihen kimi sakladmeyen kiiler tarafndan saklanmas gerektiini sylemiti. Paul yazar Michel Leiris ile konuona Casanovann kim olduunu sylemeden bir Komnisti evinde bir ay kadar sak

klayamayacan sormutu. O zamanda ister Komnist, ister Yahudi olsun, bir hapishane kaklamak lm cezas demekti.

Michel Leiris kabul etmi ve Casanova Pablonun stdyosunun bulunduu caddenin kesands-Augustins Caddesi 53 Numarada yaamaya balamt. Bu ev igalden nce Pabl

imlerini satan D. H. Kahnweiler ve ei tarafndan Leirisler ile birlikte alnmt.Kahnweiler uzun yllardr Pablonun resimlerini satyordu. Alman olan Kahnweiler I. Dnya Sasnda Fransadan kamak zorunda kalm, resimlerine Fransz devleti tarafndan el konulmlmt. Savan ardndan resim satma iine geri dnmt, ama imdi yine kamak zormt. Eiyle birlikte Tarafsz Blgede saklanyorlard. Galerisi 1940lardan beri Louise Llerisi olarak bilinirdi. Louise Zette Leiris, Michel Leirisin ei ve Kahnweilern baldhnweiler iin paravan olmakla kalmyordu, 1921 ylndan beri i ortayd. imdi Kahnweilerak olmasna ramen bu sefer Yahudi olduu iin Almanlardan kayordu galeri resmi o

ndisine ait olduundan ie devam edebilirdi.Casanova o evde kald bir ay iinde evdekilerin hepsi zerinde byk bir tesir yapmt. P

defa, zeki ve ak fikirli olduu iin Partinin dogmaclarnn etkileyemeyecei birinin bile kebilecei bir Komnist Parti yesiyle konuma frsat bulmutu. Casanova ile bu grmnucunda aralarnda Pablonun da bulunduu ok sayda entelektel Komnist Partiye katlm

Pablonun sanat Parti hiyerarisinin ouna ters gelse de isminin ve imajnn amalarna ne stek olacan anlamlard. Casanovann onu ok derinden etkilediini biliyorum. En kadalar air Louis Aragon ve Paul Eluardn da rol oynadnn farkndaym. Ancak ona

rak hangi nedenle Partiye katldn sorduumda nk basnda okuduum btn bildiopaganda brorlerini hatrlatyordu emeye gider gibi partiye girdim, dedi. Sergdran sac gruplar Komnist Partiye fayda salamasnn nne gemek iin Pabloyu grmeye alyordu.

Ben, Picassonun almalarna hayran olan ve herhangi bir siyasi tarafta bulunmayan bakasamlar ve resim rencileriyle birlikte sergide nbet tutuyordum. Grevimiz, resimleri korgstericilerin zaman zaman indirebildii resimleri tekrar yerine asmakt. ki ay nce s

lisler sokaklarda insanlara ate ediyordu. imdi sava bittii iin provokasyon baka ek

rnmt. nsanlar siyasi zehirlerini aktmak iin sergiye geliyordu.


42/212


43/212

noirn ldn sabah saat on gibi haber almtm. Saat 10.30da galerime bir adam geldi vnoirm olup olmadn sordu. Haberi nasl bu kadar abuk aldn anlayamamtm ama onufak tablo gsterdim. Daha nemli bir ey istediini syledi. O zaman bildiini anladm. okyk bir tablo kardm. stediinin byle bir ey olduunu anlamtm. Bana fiyatn sanlarn bir ressamn lmnden kar elde etmeye almasna dayanamazdm. O nedenle a

ayan Renoir deil, l Renoir fiyat verdim.

Picasso ok duygulanmt. Ressamlarn lm zerinden vurgunculuk yapmadna emidi. Ama benim canl hlim zerinden vurgunculuk yapmak sana bir ey kazandrmaz.yattayken resimlerimin fiyat daha yksektir. Sana Amerikaya dnp savatan nceki fiyatlka Picasso bulmaya alman tavsiye ederim. Burada savaa ramen hayatta kalmaya verileer var. Bu resimlerimin daha pahal olmasna neden oluyor.

Sen ok kalpsizsin, diye tepkisini gsterdi Jacques. Benim arkadam deilsin. Sylediimyi aleyhime kullanyorsun. Bir de ben senin ansn amaya alyordum!

Ancak Pablo ansnn almasyla ilgilenmedii iin o gn alveri yapmadlar.

Bundan birka yl sonra Jacques Pabloyu tekrar ziyaret etti. O zaman Picassonun resimlerrmedikleri kadar ok ilgi gryorlard ve Jacques i yapmaya ok istekliydi. Bence Pabrek bir sevgi ve sayg besliyordu ama tablo da almak istiyordu. Grands-Augustins Caddefes nefese geldi. En fazla 50 kilo gelecek ok zayf bir adamd. Ama o gn neredeyse imanrnyordu. Kelimenin tam anlamyla ceplerinden para fkryordu. Pabloya dedi ki: Sonnden yine tablo alacam. Param da var. Bak! Cebinden tomar tomar para kard ve busann stne yd. Arada srada tomarlardan birini Pablonun burnuna doru uzatyordu. Pabilenmemiti. Ona acyarak bakt ve yle syledi: ok yazk benim zavall dostum. Benimerince zengin deilsin. Benden baka bir tablo alabileceini sanmyorum.

Sen ne demek istiyorsun? dedi Jacques. Sen Kahnweilera satarsn. Carra bile satarsn. ye satmyormusun? uraya bir bak! Elini o zamana kadar atmad bir cebine soktu ve bmar para daha kard. Son olarak da ek defterini karp masann stne koydu. Pablo blad. Sonra Jacquesn apkasn fark etti. apkan gzelmi, dedi. ok beendim.

Beenirsin tabii, dedi Jacques. Londradaki Locktan. apkasn kard, Pabloya markeridinin stnde altn yaldzla ilenmi isminin ba harflerini gsterdi. Pablo apkay takt. O

dar kk gelmiti ki, bandan gememi ve filin arkasna konan fstk gibi kalmt. akard ve sahibine verdi. Sana lne gre bir tane alrm, dedi Jacques.

Peki, tamam, dedi Pablo. Eer Londraya gider ve bana bir apka alrsan bu apnsndan o zaman her eye ramen belkisana bir tablo satarm, nk ben iyi bir adamm veverim. Jacques derhal kt, Londraya giden ilk uaa bindi ve hemen ertesi gn elinde Pablminin ba harflerinin altn yaldzla eridine ilendii kendi Lock apkasnn bir benzeriyle atri dnd. Peki, dedi Pablo. apkay denedi, aynada kendisine bakt ve Bu apka bankmad. Sende kalsn, dedi. apkay bandan kard ve Jacquesn bana geirdi. Onykt. apkay Jacquesn kulaklarna kadar geirdi ve yrd gitti. Jacques o gn de mamt.

Pablo genken satclar her frsatta ondan faydalanm, tablolarn istedikleri fiyattan


44/212


45/212

Bizi salona ald ve derin bir bariton sesle Pabloyu selamlad. Pablo beni tantrd zaman, anszca konuma klavuzu okuyan bir Amerikal turist edasyla Bonjur Matmazel, ontlarmz kardk ve kk vestiyere astk. Duvarlarnda ou Pablo ve Juan Gris tarafplan Kbist tablolarn asl olduu daha geni bir galeriye getik. Oradan gne nlaldurduu bir salona girdik. Orada, kapya dnk bir koltukta, Pablonun 1906 ylnda yartresinin altnda btn katl, heybeti, kstahl ve ksack kesilmi beyaz salaryla Gerein oturuyordu. zerinde bileklerine kadar uzanan kahverengi bir etek, bej renkte mat bir blaklarnda byk, deri sandaletler vard.

Pablo beni tantrd. Gertrude karsndaki atklndan yaplma bir divana oturmam iaretblo biraz gerisinde kalan bir pencerenin kenarna oturdu ve a arkasn dnd. Sanki katrunda kalmadan ortam izlemek istiyordu. Gzlerindeki bir prlt ok eleneceini umdusteriyordu. Alice Toklas benimle ayn divana ancak benden mmkn olduunca uzaa otuturduumuz kk dairenin ortasnda, savan yeni bittii o dnemde pek grmediimizrabiye ve kk pastalarla dolu sehpalar vard.

Gertrude Steinn ilk sorular biraz ineli ve bazen de yant batan belli olan sorulard. Bu neaz rkmtm. Kendi kendisine Pablo ve bu kz arasnda neler oluyor diye sorduu belliydi.

gilizce ve daha sonra Franszca Franszcas iyi deildi beni konuturmaya alt. niverite girdiim szl snavdan beterdi.

Sorularna elimden geldiince yant vermeye altm ama Alice Toklasn bandaki devasa kkatimi datyordu. Giysisi koyu gri ve siyah renklerindeydi. Kocaman siyah apkasnn gri r

ss vard. Cenazeye gider gibi giyinmiti ama giysilerinin birinci kalite olduu belliydi. nralar modacsnn Pierre Balmain olduunu rendim. Yanmda oturmas beni rahatsz ediyna kar bir nyargs varm gibi saldrgan bir tavr alma benziyordu. Nadiren konuuyoa Gertrude Steina bir eylerin aklamasn yapyordu. Sesi bir erkek sesi gibi, ksk ve rah

ciydi. Dilerinin arasndan nefes alp verdiini duyabiliyordunuz. Sanki bir trpann bilenmeslaa hi ho gelmeyen bir sesti.

Saat ilerledike Gertrude Stein sorgusunu biraz daha rahat yapmaya balad. Onun almalardar iyi bildiimi ve Amerikal yazarlar okuyup okumadm sordu. Neyse ki epeyce Amezar okumutum. Bana hepsinin manevi annesi olduunu syledi: Sherwood Anderson, Hemingott Fitzgerald. zellikle Dos Passos ve hatta Erskine Caldwellin kendisinden byk ilendiini belirtti. Etkisinin ne kadar nemli olduunu, Faulkner ve Steinbeck gibi dizinin di

urmayan yazarlar zerinde bile byk bir etki yaptn bilmemi istiyordu. Kendisi olmadan b

diimiz modern Amerikan edebiyatnn da olamayacan syledi.Edebiyatla ilgili syleyecekleri bittikten sonra resim konusuna geldi ve beni Kbizm konusguya ekmeye balad. Yirmi yan verdii btn bilgilikle analitik kbizm, sentetik kb

nci sanatnn etkisi, Czannen etkisi vesaire hakknda bana en doru gelen gzlemlerini beliu etkilemeye almyordum. Sadece Pabloyu hayal krklna uratmak istemiyordum. Sonnp Pablonun yapt kendi portresini iaret etti ve Benim portrem hakknda ne dnyorye sordu. Arkadalarnn balangta portresinin kendisine benzemediini dndn manla benzemeye baladn bildiimi syledim. Ama bence yllar iinde benzerlik orybolmutu. Artk bence Tibetli bir rahibe benziyordu. Bana sylediklerimi onaylamayan gzkt.


46/212


47/212

yordum. Ama figratif olmayan resimler yapmaya baladmda resimlerimi ok beendi.

Daha ince neler yaptn anlamyordum, dedi. Bunlar da anlamyorum, ama hodiyorlar. Renklerin ve desenlerin uyumunu gryorum ve ekilleri bozmadn iin imlerin bence daha gzel oluyor. Ona yeni resimlerimin eskilerinden daha gzel oldunmediimi syledim. Tam tersine, bence yeni yaptm kompozisyonlar dramatik ierihipti ve bana gzel grnmyorlard. Anneanneme resimlerimi dramatik bulup bulmaddum. Hi dramatik bulmuyorum, dedi. Bunlara bir saat de baksam huzur verici olduknrm.

Bir leden sonra resim yapmaya balamadan nce bunu Pabloya syledim. Glerek ok dodi. Figratif olmayan resim asla huzur karmaz. Bakan kiinin kurtulmak istedii ey, hene atabilecei bir anta gibidir. Resmin ve grsel alkanlklar arasnda bir ba olmayan insancelerini dayatamazsn. Resim erbabndan bahsetmiyorum. Grsel alkanlklar olduka kn ortalama insandan bahsediyorum. Bu insan bir aac, ocukluunda oluturduu alkanarnca belli bir ekilde grr. Daha eitimli bir gr olan kii Aix manzarasn Czannles manzarasn van Goghun grd gibi grebilir. Ancak genelde insanlar doay klasikilde grr ve birisinin onu bozmasn istemez. Kendilerine hibir eye benzemeyen

sterilmesini tercih ederler, nk bunlar bir tr srngene, aklanamayan bir de benzer. Alm bir gr tarzn alr ve iindeki en kk bir ayrnty deitirmeye alrsan, hayr! diye barr. Bu benim bykannemin portresi olamaz!

Ben resim yaptm zaman insanlarn beklemedii, hatta daha tesinde, reddettikleri bir grnrmeye alrm. Bana bu ilgin geliyor. Bu anlamda ben hep huzur bozmaya alyorum. Yanama kendisinin bileenleri klasik resimde nesnelerin grlme biiminden toplanm ama nra hi beklenmedik ve rahatsz edici bir ekilde dzenlenmi bir grntsn veriyorum. Brsna kan sorulardan kaamyor.

Pabloya figratif olmayan resmi onun kadar iyi yapan baka hi kimsenin olmadn sylanrm yle, dedi. 1909da balayarak beyaz, gri ve toprak renklerinde yaptm okyzl Krtrelerde doal ekillere baz atflar vard, ama ilk aamalarda hemen hi atf yoktu. Onlarnra ekledim. Onlara atflar diyorum. O dnemde resim iin resim yapyordum. Yaptkrekten saf resimdi ve kompozisyonlar kompozisyon olarak yaplyordu. Bir portreyi bitirklatm zaman atflar ekliyordum. Belli bir anda siyah renkle ya da drt dokunu yaparddokunularn etrafndaki her ey onlar bir cbbe gibi evrelerdi.

Sanrm atf szcn bir ressamdan ok bir yazarn kulland ekilde kullanyorum. Ynesi, yklemi ve bir atf olan bir cmleden bahseder gibi Atf bir sfattr. zneyi tanmlarar. Ama zne ve yklem aslnda resmin tamamdr. Atflar kiiyi, herkesin tanyabilecei greklie geri getirmek iin tasarlanan birka referans noktasdr. Ayrca, arkadaki saf rklamak iin de eklenebilir. Mutlu aznlk iin resim yapmaya hibir zaman inanmadm. Rermalde resimlere bakmayan insanlarda bile bir eyleri uyandrmas gerektiine inandmesela Molirede en zeki adam olduu kadar hibir ey anlamayan adam da gldrecek bir rdr. Shakspearede de ayn ekilde Benim almalarmda, tpk Shakspearein eserleduu gibi, ou zaman gln ve olduka kaba eyler vardr. Ben bu ekilde heabiliyorum. Halkn dizlerine kapanyor deilim, ama en basit dnce seviyesinde bir

nmak istiyorum.


48/212

Ama atflar meselesine geri dnmek gerekirse: Benim yaptm Kahnweilern Kbist portiyorsun deil mi? Ona bildiimi syledim en azndan reprodksiyonunu grmtm. Pdi. Orijinal hliyle bana duman olup uacak gibi grnmt. Ama duman resmettiim zne bir ivi akabilmeni isterim. Bu yzden atflar ekledim gzlerde bir ifade, sata bir dalglak memesi, kenetlenmi eller. O zamanlar, o portrelerde sylemek istediim eyi anlamanduunu dnrdm. Tpk Hegel gibi. Hegel ok ilgin bir adamdr ama onu okuma zahmen pek bulunmaz. Hegel oralarda bir yerlerde bu zahmete katlanmay ve kendisinden besleneyen az sayda insann ulaabilecei bir yerdedir. Eer resimde byle bir beslenme su

yorsan ki bu besini zmsemek iin gerekli organlar olmayan ou insan iin zor bir besindihile yapman gerekir. Bir ocua uzun ve zor bir aklama yapmaya benzetebiliriz: lgisini ha zor blmlerde gzn boyamak iin nce hemen anlad baz ayrntlar ekleriz. nsayk ounluu yaratclk ruhundan acizdir. Peki, onlara yeni bir eyi nasl retirsin? Bildiklemediklerini kartrarak. Sisin iine bildikleri bir eyi belli belirsiz grdkleri zaman, Ah!iyorum, diye dnrler. O zaman, Ah! Hepsini biliyorum, demeye yalnzca bir adm kalmhinleri bilinmeyene doru atlr ve daha nce bilmedikleri eyi anlamaya ve kavray gitirmeye balarlar.

Bunlarn bana ok mantkl geldiini syledim. Tabii mantkl olacak. Bu Hegel, dedi.Hegele yapt bu atflarn ok etkileyici olduunu syledim. Hangi eserlerini okumutu acaba

Hibirini, dedi. O kadar ileri gitme zahmetine pek kimsenin katlanmayacan sylemitimkatlanamam. Konuyla ilgili sahip olduum bilgiyi Kahnweilerdan rendim. Ama atflar

aklamaya balyorum. Burada anlaman gereken, eer atflar ya da daha genel anlamda nesnmimin esas noktas olursa, onlar byk bir dikkatle seeceimdir. rnein, Matissein resmsne byk rol oynar. Sradan, eski bir nesne Matissein resminde nesne olma erefine ulapsi kendi bana ok allmadk eylerdir. Oysa benim resmime giren nesneler hi byle de

nim resimlerimdeki nesneler her yerde bulabilecein eylerdir: Bir srahi, bir bardak birpo, bir paket sigara, bir kse, bir mutfak sandalyesi, basit bir masa yani en basit nesnelatissein istiridye eklindeki Venedik sandalyeleri gibi kimsenin duymad bir nesne bulupitirmeye uramam. Bunun hi anlam yoktur. Ben en basit nesne araclyla bir ey sylemyorum: rnein bir gve, herkesin bildii eski bir gve. Bu benim iin sann anlattnacak ykler gibi deimeceli bir aratr. sa dncesini en ok sayda insana kabul ettirebn yklerle anlatt. Ben de bu nedenle nesneleri kullanyorum. rnein asla XV. Louis dnemma bir sandalye resmi yapmam. O belli insanlar iin zel bir nesnedir, ama herkes iin deilherkese ait olan nesnelere atfta bulunuyorum. Her durumda benim dncemi sardm a

lar. Onlar benim anlattm ibret alnacak ykler.

Pabloya bir aziz olma yolunda ilerlediini syledim: nce Hegel, sonra sa. Srada kim varddnd. Emin deilim, dedi. Belki Aristo. Resmi tekrar rayna oturtabilecek birisi. R

reye gitmiti diye sordum.

Uzun hikye, dedi. Ama sen iyi bir dinleyicisin, o yzden sana anlatacam. Yunanllasrllara kadar geri gitmen lazm. Gnmzde maalesef sanat eserlerinin uymas gerektizen veya kurallar bulunmuyor. Onlarda Yunanllar, Romallar, Msrllar vard. Kuramak zorundaydlar nk gzelliin bu kurallarda sakl olduuna inanlrd. Ancak eneklerle btn ban yitirdii ve Empresyonizmin getirdii zgrlk her ressama ne isted


49/212

pma hakk verdii anda resim bitti. nemli olann ressamn duygu ve dnceleri olduunrkesin resmi anlad ekilde yeniden yaratabileceine karar verdikleri anda resim ld. Gdece bireyler kald. Heykelin de sonu ayn oldu.

Ancak Van Gogh ile balayarak ne kadar byk olursak olalm bir lde kendi kendini yetisamlar olduk. Sen ilkel ressamlar da diyebilirsin. Ressamlar artk bir gelenein iinde yaambu nedenle her birimiz btn bir lisan yeniden yaratmak zorundayz. Gnmzde her ressai Adan Zye yeniden yaratma hakkna sahiptir. Onlara nceden hibir lt uygulanamaz, k standartlara inanmyoruz. Bir anlamda zgrz ama bu ayn zamanda byk bir snr iznk ressamn bireysellii kendini ifade etmeye balad zaman ressamn zgrlk adna kazar ey dzen adna yitiriliyor. Kendine bir dzen kuramamak ok ktdr.

Konuyu Kbizme getirdi. Bu bir tr dzen deil midir diye sordum. Omuz silkti. Aslndzen salamak amacyla iinde yer alanlarmz bakmndan snk bir dzen isteinin temsiet. Empresyonizmin aksi bir ynde ilerlemek istiyorduk. Bu nedenle renkleri, duygular, hisle

mpresyonistlerin resme katt her eyi brakp, kompozisyonda mimari bir esas aramaya, bir ratmaya altk. nsanlar o dnemde neden tablolarmz pek imzalamadmz anlazaladklarmzn ounu da yllar sonra imzaladk. Bunun nedeni isimsiz bir sanatn ars

mudunu ifadesinde deil, k noktasnda duymamzd. Yeni bir dzen kurmaya alyorduk vni sanat kendisini farkl bireyler araclyla ifade etmeliydi. u resmi veya bu resmi fainin yaptn hi kimsenin bilmesi gerekiyordu. Ancak bireyselcilik ok glyd ve barszlkla sonulanmt. nk dierlerinden daha iyi olan Kbistler birka yl iinde Kmaktan vazgemilerdi. Birka gn nce Braque diyordu ki: Kbizm eletirmenlerin verdimdir. Biz asla Kbist olmadk. Bu pek doru deil. Bir zamanlar gerektenKbist olmutuk.

dnemden uzaklatka sadece Kbist olmaktan ok, bizler bireylerdik. Bu toplu macearsz olduunu grdmz anda her birimiz kendi maceramz aramaya baladk. Bircera her zaman ilk rneine geri dner: Yani Van Gogha onunki aslnda ok yalnz ve trajiceradr. Bu nedenle biraz nce hepimizin kendi kendimizi yetitiren kiiler olduunu sylnce bu tamamen dorudur. Ama Kbizm dalrken bile bireyler olarak tamamen yalnz kalmrunduumuzu fark ettim. Bunun nedeni grntmz ne kadar farkl da olsa, aslnda hepiodern Tarz benimsemi ressamlar olmamzd. Metro girilerinde ve Modern Tarz gsteren m yerlerde o kadar ok vahi ve lgnca kvrmlar vard ki, ben kendimi neredeyse tamamegilerle snrlam olmama ramen kendi apmda Modern Tarza katlyordum. nk bir harersnda bile yine de bir paras olursun. Lehte ve aleyhte olmak ayn hareketin iki farkl boyut

ekilde Modern Tarzdan kamaya alan bizler bakalarndan daha Modern Tarzc olduk. Kneminden kaamazsn. Savunsan da, ktlesen de her zaman iinde olursun.

Pabloya Kbizmi her zaman resmin en saf hli olarak grdm syledim. Bence o dndndan farkl yerlere gitmiti, ama daha yksee kamamt. fadeleri daha ok g kazanmha dolaysz bir tarz gelitirmiti. Ancak Kbist dnemde yapt almalardan daha byk esrememiti.

Bundan be sene sonra bu sylediklerini sana hatrlatacak deilim, dedi. Bu arada Kbha derinlemesine almalsn. Dier taraftan seni byle hissettiin iin sulayamam. O dnn de kendime kar ayn yaklam benimsemitim, ama elbette geriye dnp ke

erlendirme ans bulamamtm. Glmsedi. Bir dn. Hemen her akam ya ben Braqdyosuna giderdim, ya da o benim stdyoma gelirdi. kimiz de gn boyu dierinin ne yap


50/212

rmekzorundahissederdik. Birbirimizin almalarn eletirirdik. Bir tablonun bittiine ikimnaat getirinceye kadar o tablo bitmi saylmazd.

Kkrdad. Bir akam Braquen stdyosuna gittim. Bir paket ttn, bir pipo ve Kbizme er tm alet edevatla oval ekilde byk bir natrmort zerinde alyordu. almasna bariye ekildim ve dedim ki: Zavall arkadam, bu ok korkun. Tablonda bir sincap gryoaque dedi ki: Bu mmkn deil. Ben, Evet, biliyorum biraz paranoyaka ama ben bir sryorum, dedim. Bu tablo bir resim olacak, optik yanlsama deil. nsanlarn iinde birmesi gerektii iin bir paket ttn, bir pipo ve dier vr zvr grmelerini istiyorsun. Ama Akna, kurtul u sincaptan. Braque birka adm geri ekildi, tabloya dikkatle bakt ve elbette sinda grd, nk bu tr paranoyaka grntler son derece bulacdr. Braque o sincapla gnrat. Resmin yapsn, n, kompozisyonu deitirdi ama sincap hep orada kald, nk akl

girdii zaman bir daha kmas ok zordur. ekiller ne kadar deiirse deisin, sincaferinde orada kald. Sonuta, sekiz on gn sonra Braque ii halletti ve tabloda tekrar bir n, bir pipo, iskambil ktlar ve hepsinden nemlisi, Kbist bir resim belirdi. te biz bu kkn alyorduk. O dnemde almalarmz kibrin ve ar gururun tamamen darda brakoratuar aratrmalar gibiydi. Bu dnce yapsn anlaman lazm. Ona kolay

ayabileceimi syledim, nk Kbist resme kar her zaman deta dini bir sayg duymucak, kt yaptrmann neden gerekli olduunu anlayamamtm. Bana kt yaptrma Kbin rn, hatta sn gibi gelmiti.

Hi de deil, dedi Pablo. Kt yaptrma gerekten ok nemliydi, ama aslnda estetik ondmzde Kbist resmin tercih edilmesi doaldr. Kbizmin en temel noktalarndandur: Biz gereklii deitirmekle kalmadk, gereklik zne olmaktan kt. Gereklik rendeydi. Kbist ressam kendi kendisine Bir kse resmi yapacam, dedii zaman resimsenin gerek hayattaki kseyle hibir alakasnn olmayacan bilir. Hep kendi kendimize gerduumuzu syledik ama bizim gerekiliimiz Ben doay taklit etmem, doa gibi alrm, nlinin gerekiliine benziyordu.

Ona bir ressamn doa gibi nasl alabileceini sordum. Ritim bir yana, doada bizi enileyen eylerden biri dokularn farkdr: Boluun dokusu, bu boluktaki bir nesnenin dokun sardn kt, porselen bir vazo ve onun tesinde eklin, rengin ve hacmin dokuyla ilit yaptrmann amac farkl dokularn kompozisyona girerek doadaki gereklikle yaimdeki gereklii oluturabilecei fikrini vermektir. Gzn grd bedenden kurtulup, rdenini bulmaya altk. Gz daha fazla yanltmak istemedik, zihni aldatmak istiyorduk. Gdn asla gazete yapmak iin kullanmadk. Ondan ie veya buna benzer eyler yaptk.

ime anlamyla kullanlmad. Bunun yerine, k noktasndaki allm anlamyla ktasndaki yeni anlam arasnda bir ok yaratmak iin allm anlam yerine farkl bir anlllandk. Eer bir gazete kd bir ie olabiliyorsa, bu bize hem gazeteler hem de ieler zenecek bir eyler veriyordu. Bu deitirilmi nesne ait olmad bir evrene giriyor ve ohafln bir lde koruyordu. te insanlarn bu tuhaflk hakknda dnmesini istiyorduk, nyamzn ok tuhaflatnn ve bunun biraz rahatsz edici olduunun farkndaydk.

Kbizm hakkndaki bu ilk konumamz takip eden haftalar boyu Pablonun tavsiyesine uydubizmi daha derinlemesine inceledim. almalarm ve deerlendirmelerim srasnda Kbi

klerine indim ve hatta daha tesine geerek Picassonun Paristeki ilk dnemlerine, 1904 ve


51/212

lar arasna dndm. Fernande Olivier ile tant ve birlikte yaad, palyao ve sirk resiptBateau Lavoirda geirdii bu yllar iinde Mavi Dnem resimlerini takip eden pnlarnda resmettii nler ve son olarak ilk Kbist almalar geliyordu.

Bana bu gnlerden sk sk ve her zaman zlem duyarak bahsederdi. Bir Sal gn Grands-Auguddesine gittiimde Pablonun sonbahar havasna uygun bir ekilde giyinmi olarak eklediini grdm. Gri renkte, eski bir oduncu ceketi; her zamanki krk gri pantolonu; sipzlerinin stne kadar indirdii, kenarlar ekil almaya almay oktan brakm kee bir ymiti. Montunun stnden boynuna uzun, yeil-kahve, rg ynden bir atk balamontmartreli yal ark sz yazar Aristide Bruant edasyla bir ucunu omzunun stnden smt.

Bugn seniBateau Lavoira gtreceim, dedi. Oralarda yaayan eski bir arkadam zmem lazm.

Pablonun ofr Marcel bizi Montmartre Tepesinin yaknlarna kadar gtrd. Pablo ak vkede durmasn istedi ve arabadan indik. Aalarn btn yapraklar dklmt. Evler kharabe grnmlyd ama huzurlu unutulmu hllerinde ok ekici gelen bir ey vard. Pa

ri kalan ok uzakta gibi grnyordu. Ara sra grlen modern binalar olmasayd, zamandknda uzun bir yolculuk yaptmz ve gemiin bu solgun kesine vardmz dnrblo yolun dnda kalan bir tepeciin stndeki alak bir yapya iaret etti. Modigliani buard, dedi. Tepeden yava yava aa indik. Karmzda kuzey cephesinde byk bir stnceresi olan gri bir ev vard. Bu kardaki benim ilk stdyomdu, dedi. Saa, Ravddesine doru dndk ve tepeden aa inmeye devam ettik. Pablo sa tarafmzda, dmirden bir itle evrilmi bahe iinde, kutuya benzer, yksek bir eve iaret etti. Pierre Revmannda burada yaard, dedi. Bu evin hemen gerisinde, yine sa tarafta minik kameriyeleri vkuzuncu Yzyl hatrlatan sokak lambalaryla Orchampt Caddesinin olduunu fark ettim.

rillonun bask resimlerinden hatrladm gibi grnyordu.Biraz daha ileride ok sevimli ama biraz da melankolik, eimli ve ta deli bir meydana ulha ileride Htel Paradis ve onun yannda tek katl, dz, iki giri kaps olan bir bina bulunuy

casso sylemeden bu binann Bateau Lavoir olduunu anladm. Pablo bayla oraya doru i. Alak bir sesle te her ey burada balad, dedi. Kk meydan geip sol taraftaki kneldik. Kapnn solunda kalan pencereler kapalyd. Pablo kapal pencerelere iaret ederek is burada alrd, dedi. Kapy at ve ieri girdik. erideki hava kt kokuyordubetliydi. Duvarlar kirli beyaz ve kahverengiydi. Geni yer demeleri birbirine iyi gememi

amzn altnda oynuyordu. Pablo glmeye alarak, Geen 40 ylda pek bir ey deimedi. Tam karmzda alt kata inen merdivenler bulunuyordu. Alt kata indik. Bir su dolapana benzeyen bir kapya iaret etti. Buras Max Jacobsn odasyd, dedi. Benim stdymen hemen altnda saylr. Tekrar st kata ktmz zaman greceksin. Maxin yan odariol adnda enginar satcs bir ocuk yaard. Bir gece Max ve Apollinaire ve etenin tamnim stdyomdayken Sorioln tepesinde o kadar ok grlt yapmz ki uyuyamam. Odaey amur herifler brakn da alarak para kazananlar uyusun, diye bard. Ben uzun bir sore onun odasnn tavanna vurmaya baladm. Max de odada Soriol, senin aznard. Hi sesini karmasa daha iyi edeceini anlayncaya kadar curcunay srdrdk. Bir

e bulamad.


52/212

Pablo ban sallad. Max mkemmel bir adamd, dedi. Hassas noktaya basl basacanman bilirdi. Elbette dedikoduyu ve skandallar da severdi. Apollinairein bir seferinde Murencinin krtaj olmasna araclk ettiini duymutu. Bundan bir sre sonra airler yemekleriinde Max, Apollinaire onuruna bir ark bestelediini syledi. Ayaa kalkt ve Marie Laurenkarak arksn syledi

Ah! Byk bir istek duyuyorum

Sana bir melek vermek iin

Sana bir melek vermek iin

Gsn arayan bir melek

Marie Laurencin

Marie Laurencin

Marie Laurencin kzard, Apollinaire morard ama Max, sakinliini ve masum grntzmad.

Bence Apollinaire Maxin uramay en sevdii insand, dedi Pablo. Ondan mutlaklzeme karrd. Apollinairein annesi kendisini Kontes Kostrowitzky olarak tantan, oldpan bir kadnd. ok sayda sevgilisi olmutu ama Apollinaire annesinin bu amatr kariyerhsedilmesinden hi holanmazd. Bir gece Max yle bir ark syledi:

Apollinairein annesiyle evlensek

Neye benzeriz?

Neye benzeriz?arksn bitirme ans bulamad, nk Apollinaire fkeyle yerinden kalkt ve onu maafnda kovalamaya balad.

Apollinaire para konusunda da ok dikkatliydi. Bir akam Max ve beni evine yemee davearie Laurencin de onunla birlikteydi. Byk boy bir sosis almt ve keserek sekiz parmt. Herkese iki para deceini dnmt, ama bize ikram etmedi. Marie ile ikisi iiyzaten olduka sarhotular. Bizim eve gitmemizden birka dakika sonra ikisi yanmzdan aysisi uzun zaman beklememiz gerektiini anladmz iin Max ile Apollinairein k

ralardan ikisini yedik. Apollinaire ve Marie Laurencin odaya geri dndklerinde Apollinayapt ey sosis paralarn saymak oldu. Sadece alt para olduunu grnce bize p

kt, ama bir ey sylemedi. Sadece iki para daha kesti. Birka dakika sonra yeniden odtlar. Bu sefer Max ile yeni kestii iki paray yedik. Daha lokmalarmz yeni yutmutuollinaire odaya geri dnd ve sosis paralarn bir daha sayd. Yine alt para sosis vard. K

rmt ama iki para daha kesti ve odadan kt. Tekrar odaya dndnde sosisten geriye bmamt. kier ikier hepsini yemitik.

Pablo baka bir koridora doru bakt, sonra birden arkasn dnd ve yukar kmaya balad

fer merdiven boluunun etrafndan dolaarak arka tarafa getik. Sadaki odann kapsnda bir


53/212

zlyd. Pablo isme dikkatle bakt ve Hi duymadm, dedi. Her neyse, buras benim stdyomr elini kapnn koluna, dier elini benim omzuma koydu. Tek

Documents

Françoise Gilot & Carlton Lake, Picasso Ile Yaşamak