FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE

7

FRYTET E 28 E TE 29 NENTORIT T'I GEZOJNENE SHEKUJ NIPERIT E STERNIPERIT TANE

Fjala ne pritjen e ditdnd ne Vlord me rastine 50-vjetorit te Shpalljes se Pavardsisd dhe

tö 18-vjetorit tö te Atdheut

29 Näntor 1962

Te dashur shokä e shoqe, miq dhe mysafirä,

Sot i madh dhe i vogäl ne Shqipäri öshtö ne festö.Zemrat e masave punonjäse gäzojnä pör 50-vjetorin editös historike te Shpalljes se Pavaräsisä dhe pär18-vjetorin e ditäs sä lavdishme te tö Atdheut.Käto data te paharruara, te shkruara me gjakun e teparäve dhe te luftätaräve partizanä, janä te skaliturane gjithcka qä na rrethon sot ne Republikän tone tefuqishme socialiste, ne veprat madhäshtore te popullitqä udhähiqet nga Partia heroike e Punäs, ne Vloräne re e te bukur, ne fytyrat e qeshura te punätoräve, tefshataräve e te intelektualäve, ne zärat e gäzuar te fä-mijäve dhe ne kängät revolucionare te brezit te ri.

Po te ndodheshin sot midis nesh patrioti i madh,Plaku i urtd Ismail Qemali dhe tärä paraardhösit e pas-

ardhäsit e tij te lavdishöm, qä nga i pavdekshmi Skdn-derbe dhe deri te däshmori qe ra ne pärleshje mediversantät titiste e monarko-fashistä, do t'u ndritninsytä, do t'u gufonte zemra nga känaqäsia kur te shihninse mundi e gjaku i tyre nuk shkuan kot, se amaneti dheändrrat e tyre u plotäsuan.

Ne, shqiptarät, me te drejtä gäzohemi dhe kreno-hemi pär rrugän qä ndoqäm dhe qä na solli ne kdto ditäte shänuara, sepse kjo s'qe rrugö e lehtä, rrugä e dre-dhive dhe e pdruljes, e nänshtrimit dhe e frikäs para mete fortit, por rrugä e pörleshjeve me armiqtä e egär tejashtäm dhe te brendshäm, te hapät dhe te maskuar,rrugd e carä nga populli me gjoks, me mprehtäsi e pje-kuri te madhe politike, me penä, me pushkä ne dorö, megjak e sakrifica tö panumärta. Dhe pär kätä arsye nei nderojrne sot dhe pörulemi me respekt tö madh pär-para kujtimit te te gjithä atyre qd u shkrinä pär Shqi-pärinä, pör kätä arsye ua dimä vieren aq mird lirisä ete gjitha fitoreve tona, qe i mbrojmä ato si sytä e ballitdhe qe do t'i ruajmä e do t'i forcojmö ne shekujt eardhshäm.

Shumä u pärpoqän hordhitä otomane ta fshininnga faqja e dheut kombin tone, emrin e shqiptarit.S'qenä te pakta ne kätä drejtim pärpjekjet e fuqivete müdha imperialiste e te shteteve fqinje shovinistegjatä shekullit te kaluar e gjatä gjysmäs se kätij sheku-111. Por te gjitha orvatjet e tyre däshtuan, sepse Shqi-p&ia ishte, ashtu sic öshtä akoma me shumä sot dhedo te jetä ne motet e pafund, njä shkämb i tillä qä ase läkund e as nuk e zhduk dot.

Kur retä e zeza te robärisä otomane mbulonin ane-

8 ENVER HONFIA

FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE 9

kdnd qiellin e atdheut tond, malet e Shqipdrisd qd ngaVeriu e deri nd Jug gjdmonin nga luftdrat e popuilittond heroik e td pandnshtruar. Asnjäherd, qd nga vde-kja e Gjergj Kastriotit legjendar, s'pushuan td pardttann sd luftuari pdr liri. Gjyshdrit tann nuk rann kurränd grackdn e td ashtuquajturave reforma tunke. Pran-daj pdr md se 30 vjet me radhd nö mesin e sheku-llit td kaluar ata u ngritdn me armd ne dord e ndnudhäheqjen e trimave te vegjdlisd, td Gjolekds e tdRrapo Hekalit, td Binak Alisd e td Sokol Aramit, luf-tuan kundör pushtuesve turq dhe reformave td tyretd Tanzimatit.

Si pjelld e pärpjekjeve shekullore td armatosura tdpopullit, si vazhdd e traditave te luftös pdr liri e pava-rdsi, si rezultat i zhvillimit politik, ekonomik dhe sho-qäror td atdhershdm, linddn ne mes erräsirds sd robd-risö ato shkdndija qd do ta ndiznin md td fuqishdmzjarrin e madh nö zemrat e masave td zhuritura pdrliri — rilindasit tann, mendimtardt dhe luftötardt emddhenj, qd gjithcka e shkrind pdr kauzön e popullit.Ata, si bij tö vdrtetd td popullit, td frymdzuar nga ndje-njat dhe aspiratat md td shenjta td tij, td pdrshkuar ngaide demokratike, i dhand ldvizjes pdr liri njd platformdtö qartd politike, njd bazd td gjerä ideologjike.

Qd nga shkrimet e Naum Veqilharxhit e td arbdre-shäve, te kdrkesat ekonomike e politike td Zef Jubanit,te programi i Lidhjes sd Prizrenit, te vepra e Samiut«Shqipdria g'ka qend, g'dshtd dhe g'do td bdhetd>., tepoezitd e zjarrta td Naimit, te veprimet e zgjuara e tdguximshme td Ismail Qemalit me shokd, dhe deri teluftdrat e getave td lavdishme td armatosura td Themis-

tokli Gärmenjit, Spiro Bellkamenit, ergiz Topullit, De-cid Gjo Lulit, Isa Boletinit, Abdi Toptanit, Hoxhd Vo-krit, Kamo Sejdinit e td tjerdve, kalon vija e mendimitpolitik dhe e aksionit revolucionar gjithnjd nä zhvillime nö ngritje, qö ata kand pasur si objektiv lirind e at-dheut, pavaräsind e tij td plotä e td pacunguar nga anaterritoriale. Rilindasit ishin njerdz revolucionard, opti-mistd, realistd, me zemär td zjarrtä, qd i lidhnin ngush-tä fjaldt me veprat — karakteristikd kjo e mrekulluesh-me e td gjithä popullit tond ne gdo kohl dhe nö gdorrethanö.

Udhäheqdsit rilindas ishin dijetarä tö mädhenj,shkencdtard, shkrimtard e diplomatd td zotä, njerdz menjö filozofi td pdrparuar dhe me njö kuptim td drejtpär luftdn dhe pdr veprimet politike. Kjo dshtä arsyejaqd ata e ngritdn popullin ne luftd pär liri e pavaräsi nörrethana e kushte jashtdzakonisht td väshtira e te rdn-da, td brendshme e td jashtme, kur sundonin terrori eobskurantizmi shekullor otoman, kur ndiqeshin egär-sisht nga armiqtd dhe agjentdt e tyre brenda, kurmbretöronte politika e djallözuar ..pörga e sundo», kurfuqitd imperialiste luanin me . fatet e popujve td vegjäl,kur vetö pushtuesi tunk ishte nän zjarrin e baterivediplomatike e ushtarake tö td gjitha fuqive td mddhaevropiane. Nd käto kushte e rrethana tö rrezikshme atau orientuan drejt dhe vepruan pa asnjd ngurrim, pamarrd parasysh vdekjen.

Ideja e madhe dhe kryesore e rilindasve, lidhurngushtd me luftdn e armatosur pdr glirimin e popullitdhe pavardsind e atdheut, ishte bashkimi i popullit dhekrijimi luftarak i unitetit tö tij moralo-politik, duke

2 - GO

10 ENVER HOXHA

vazhduar käshtu traditat tona te lashta e duke i ngriturato me lart, ne njä platformö politike glirimtare. Tebashkimi pa dallim feje dhe krahine ata shihnin bazäne vetme te luftäs pär elirimin e Shqipärisä. Pär rea-lizimin e kätij qällimi ata zgjodhän, si njä nga hallkatkryesore, propagandimin e gjuhäs sä pärbashkät shqipe,qä äshtä elementi i par i kombit dhe pärhapjen e ditu-risä, krahas luftäs politike dhe luftäs sä armatosur. Japse lufta me penä e rilindasve mori njä zhvillim aq temadh. Fjala e shkruar do te ishte ai rrip transmisionii rändäsishäm pär te masat, näpär te cilin do te rridh-nin si pärrua idetä clirimtare dhe zjarri i pashuar injeräzve me te pärparuar te kohäs. Ajo do te shpär-ndante erräsirän e do te mbillte diturinä, do te zgjontee kalitte ndjenjat kombätare ne zemrat e shqiptaräve,do t'i edukonte, do t'i lidhte e do t'i bashkonte me fortmasat, do t'i hidhte ato ne luftä pär liri. Veqilharxhi eJani Vretoja, Kristoforidhi e Pashko Vasoja, Jeronim deRada e Sami Frashäri, Koto Hoxhi e Thimi Mitkoja, bil-bili i Shqipärisä, Naim Frashäri, dhe mäsuesi i palodhurPetro Nini Luarasi, Luigj Gurakuqi e Mihal Gramenojadhe shumä e shumä te tjerä, iu kushtuan me zjarr gju-häs shqipe, nxorön ne dritä thesaret e saj, i känduanasaj me ndjenja te forta dhe näpärmjet saj mämäsShqipäri, propaganduan dhe pärhapän me gjerä shkri-min shqip. Nä kushtet e terrorit otoman nuk ishte lehtäte bäje atä qe bin ata — te shkruaje, te shtypje e tedärgoje ne Shqipäri mijära abetare e libra te tjerä, tehapje shkollän e par shqipe me 1887, te organizojenjä Kongres te tärä si ai i Manastirit pär caktimin ealfabetit unik shqip. Dhe te tära käto patän pa dyshim

FRYTET E NtisrroRrr T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE 11

reperkusione te mädha, te cilat gjetän pasqyrimin etyre me te mir ne rritjen e vrullshme te lävizjes revo-lucionare dhe te kryengritjes se armatosur.

Por rilindasit, duke luftuar pär lirinä e Shqipärisä,luftonin ne te njäjtän kohö pär unitetin territorial tesaj, sepse ata e panä mir e'rrezik te madh pärfaqäso-nin ne kätä drejtim lakmitä territoriale dhe aktet sho-viniste barbare te fqinjäve grekä, serbä, malazezä dheitalianä, si dhe pärpjekjet e fuqive te mädha evropianeper copätimin e atdheut te tyre qä vazhduan pa ndär-prerje e qä vazhdojnä akoma edhe ne dität tona. Pikä-risht pär kätä arsye, ne njä moment shurnä kritik, pärtE siguruar lirinä dhe unitetin territorial te vendit dhesi pärgjigje kundär komplotit te Kongresit te Berlinit,u organizua me 1878 Lidhja historike e Prizrenit, meAbdyl Frashärin ne krye.

Te paharruara do te mbeten betejat legjendare teshqiptaräve qä pär 3 vjet me radhä mbrojtän me gjoksPlavän e Gucinä, Hotin, Grudän e Ulqinin, duke u bäräköshtu njä sfidö te pashembullt fuqive perändimore,qe kishin vendosur t'ia shköputnin ato Shqipärisä.Vöshtirä, shumä väshtirä e patön patriotät tanä dhe nekätä drejtim. Prandaj pör sigurimin e atdheut te tyreata pärdorän te gjitha mjetet, qä nga armät e deri teveprimet e zgjuara diplomatike. Köto te fundit ata ipraktikuan ne rastet me te ndryshme, me qällim qe temanovronin ne situatat e krijuara, te gjenin aleatä, teshfrytäzonin kontradiktat midis fuqive te ndryshmepär shämbjen e Turnisä, pär shkatärrimin e komplote-ve te fuqive te huaja kundär Shqipärisä dhe pär eliri-min e plotä te saj. Ismail Qemali qe njä nga me te

12 ENVER HOXHA FRYTET E NENTORIT T'I GEZOTNE STERNIPERIT TANE 13

shquarit, qö diti te kuptojd dhe, brenda mundösive errethanave, t'i shfrytözojö köto kontradikta. Por, me-gjithöse u vuri shumö röndösi kombinacioneve politikete jashtme, besim te fuqitö e mödha imperialiste — qöata ta pörkrahnin cöshtjen e Shqipörisö deri ne fund,ai nuk pati. Dhe jeta me von vörtetoi se cilat ishinqöllimet e kötyre fuqive. Prandaj bazö pör clirimin eShqipörisö ishte dhe mbeti, deri ne fund, bashkimi dhevetö lufta e popullit shqiptar.

Njö orientim me röndösi te madhe i njerözve teRilindjes, qö vörteton madhöshtinö, diapazonin e gjerädhe pörmbajtjen e thellö revolucionare te lövizjes sonökombötare, ishte synimi pör ta lidhur luftön e popullittone me luftön clirimtare te popujve fqinjö kundörarmikut te pörbashköt, ishte internacionalizmi i tyre.Sa her ishte theksuar kjo gjö ne shkrimet e Samiut, teNaimit e te Ismail Qemalit dhe ne memorandumet ekryengritösve! Kötö shqiptaröt u munduan ta realizoninme se njö herö bile me gjakun e tyre ne kryengritjete Kosovös te viteve 70-tö, gjatd krizös ballkanike e neato te mövonshmet, si dhe gjatö lövizjes se Xhonturqö-ve, ku luajtön njö rol te madh dhe i dhanö goditje tenjöpasnjöshme Perandorisö Otomane, kötij burgu tevörtetö te popujve. Por pabesia u qöndronte kurdoheräe fshehur prapa krahöve luftötaröve te mödhenj shqip-tarö. Reaksioni shovinist serbo-malazez i kralöve etj.synonte me djallözi ta copötonte Shqipörinö dhe me nefund arriti te realizojö shköputjen dhe robörimin e Ko-sovös. Shikoni tani sadizmin e kralöve «modernö» titis-tö: s'ka disa ditö qd Radio Beogradi, me qöllim te keqkundör popullit tone dhe pör te gönjyer popullin heroik

shqiptar te Kosovös, pörmendte thirrjet internaciona-liste te Naim Frashörit pör bashköpunim dhe miqösime popujt fqinjö te Ballkanit kundör turqve, duke nai kundörvönö köto neve. Por Radio Beogradi harroi tethoshte se si köto ndjenja te pastra e thirrje te zjarrtate Naimit e te te gjithö shqiptaröve u hodhön poshtäme te pabesö dhe me egörsi nga shovinistöt serbo-ma-lazez, qö i masakruan e i roböruan kosovaröt dhe copö-tuan Shqipörinö. Dhe kjo nuk öshtö e rastit, kötö atyres'u ben zemra ta thonö se vetö titistöt janö pasardhös tedenjö te kralöve. Kurse partizanöt tanö, me ndjenjatfisnike te Naimöve, me porosinö e Partisö Komunistete Shqipörisö ne zemör, shkuan e derdhön gjakun e tyrepör clirimin e popujve te Jugosllavisö nga pushtuesitfashistö ne shenjö miqösie dhe internacionalizmi te lar-tö. Partia dhe populli ynö ruajnö si thesar dhe trashö-gojnö me besniköri kötö traditö te mrekullueshme te teparöve tanö, ata e kanö ngritur atö ne shkallön me telartö, ne atö te internacionalizmit proletar marksist--leninist.

Kryengritja me arme, sic dihet, eshtö forma me elartö e luftös se masave kundör QfarMo shtypjeje. Dhesa me e organizuar dhe e ndörgjegjshme te jetö ajo, aqme te mödha janö dhe rezultatet. Nö lövizjen tone ko-mbötare ka ekzistuar njö proces i pandörprerü rritjeje— nga kryengritjet spontane ne ato me te organizuarate me program, nga ato sporadiket ne ato me masivet ederi ne kryengritjen e pörgjithshme. Pjesömarrja e gjeräaktive e masave fshatare ne to u ka dhönö gjithmonökötyre kryengritjeve njö karakter kryesisht glirimtardhe me pörmbajtje sociale. Köto kryengritje vepruan

14 ENVER HOXHA FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE 15

nä prapavijat e Perandorisd Otomane si mina qö, kra-has faktoräve tö tjerd, kontribuan ne shembjen e sajgraduale.

Qe nga viti 1905 kryengritjet rriten e gradualishtbashkohen, sa ne pranverä tö. vitit 1912 shndörrohennä njd ldvizje te fuqishme te armatosur te udhdhequrnga patriotdt e mddhenj Bajram Curri, Hasan Prishti-na, Luigj Gurakuqi, Themistokli Gürmenji etj.

50 vjet me pard, ne ditdt me shi e me bord tö ndn-torit, rrugd e pa rrugö, nä male e nä fusha te shkretu-ara e tö mbuluara me llucd, udhdtonte pdr ne VlordPlaku i lavdishdm me flokdt e me mjekrdn e bardhösi bora, por me zemdr si luani, me mendje te ndritur,me fuqi te pdrtdritura sikur te ishte djald, meqd mbantene gji shpresdn e zjarrtd, aspiratän e madhe tö shqipta-rdve, dndrrdn e tö pardve dhe fatin e te ardhmen e bre-zave te rinj te Shqipdrisd. I mbdshtetur fuqimisht nekryengritjen e pörgjithshme tö armatosur e ne vullne-tin e delegatdve te ardhur nga te gjitha andt e Shqi-pdrisd, Plaku Ismail Qemali kreu aktin e shkdlqyer his-torik, duke ngritur me 28 Ndntor 1912 flamurin kombd-tar nä Vlordn heroike dhe duke shpallur Pavardsind eplotä tö Shqipdrisd.

28 Nüntori i vitit 1912, 50-vjetorin e te cilit ne fes-tojmö sot, ishte ngjarja me e shdnuar pas afro 5 she-kujsh robdrie, kurordzim i pdrpjekjeve e i luftörave tetö paröve tand pdr liri nga sundimi i egär dhe i urryerotoman. Ngritja e flamurit me 1912 kurordzoi pärpje-kjet vigane tö popullit shqiptar, ajo i tregoi popullitshqiptar se lufta e tij e armatosur, bashkimi i tij i ge-liktö rreth njö qdllimi te madh, mbrojtja e mömödheut,

e nderit, e zakoneve, e gjuhds dhe e traditave fisnike tätij, mposhtdn cdo pengesd, mposhtdn armiqtd e tij tdfuqishdm, tö egör dhe dinakd. Populli shqiptar u treguai pamposhtur, u tregua trim, i zgjuar, i rreptö dhedrejtö, prandaj fitoi dhe do te fitojd ne shekuj kund&kujtdo, sado i madh e i forte qä te jetd ky, ne rast seorvatet te cenojd tö drejtat e tij sovraae. Vepra eIsmail Qemalit dhe e patriotdve te tjerd ishte njd vepdre lavdishme historike qd do tö mbetet kurdoherd e pa-harruar. Ajo i tregoi mbard botds se Shqipdria, qd kon-tribuoi energjikisht ne clirimin e gjithd popujve teBallkanit, jo vetdm ekzistonte, gjd qd armiqtd ishinpörpjekur ta mohonin, por tani ajo ishte edhe e lird, epavarur dhe se do te rronte e do te zhvillohej si njdshtet me vete me qeverind e tij. Le te theksojmd se pote mos ishte luftuar me atd furi dhe po te mos kryhejai akt ne ato kohöra te vöshtira kur bishat imperialistepo pregatitnin kasaphandn e Luft gis se Pard Botdrore,do te vdshtirdsohej sigurimi 1 pavardsisö dhe ndoftatragjedi me tö rdnda do ta kishin pllakosur atdheuntone.

Por kuptohet se vetdm me kaq nuk mjaftonte, meShpalljen e Pavarösisd akoma gjithvka nuk ishte kryer,kjo fitore duhej konsoliduar me luftd tö mdtejshmekdmbdnguldse dhe me fitore te reja. Baza pdr njd gjdtö tilld ishin masat popullore, ishte forca kolosale qdpdrfaqdson ldvizja e masave te gjera te vendit, prandajtek ato duhej mböshtetur ne radhd te pard. Por feudaldttradhtarö, ne bashkdpunim me fuqitd imperialiste, meato fuqi qd ne Konferencdn e Londrds tö vitit 1913copötuan Shqipörinö, i vunä minat Qeverisö se Vlords

16 ENVER HOXHA FRYTET E NZNTORIT GEZOJNZ STZRNIPERIT TANZ n

dhe prapö re tö zeza mbuluan qiellin e Shqiperise, ecila u bö preja e imperialistöve qe pregatiten dhe fi-lluan Luften e Farö Boterore.

Dihet se si armiqte e jashtem e te brendshem uperpoqen t'i shfrytezonin fitoret e popullit tone perqellimet e tyre. Janö te njohura dyndjet e ushtriveimperialiste gjate Luftes se Pare Boterore ne vendintone te porsavliruar, si edhe pazarlleku i tyre i turp-shem i sanksionuar ne Traktatin e Fshehte tö Londresper copetimin e plote tö Shqipörise. Mirepo, me gjithekurthet e rrezikshme te njepasnjeshme, öshte fakt sete gjithe ata hesapet i benin kurdohere pa hanxhine.

shte per kete arsye qe lufta per konsolidimin e pava-resise dhe per ruajtjen e teresise territoriale vazhdoipa nderprerje tö rritej e te merrte gjithnje e me shu-me nje karakter sa me te theksuar revolucionar e ma-siv. Kongresi i Lushnjes hodhi poshte me forte Trak-tatin e Fshehtö te Londres te denoncuar nga Lenini imadh, ndersa fshatarösia revolucionare e Vlores, meheronj tö tillä si Selam Musain, i hodhi okupatoret ita-lianä ne det.

Ne keto dhe nö ngjarjet e tjera te mevonshme njeinfluencö te madhe ushtroi Revolucioni i Madh Socia-list i Tetorit, qe tronditi gjithe boten. Jehona e tij upörhap me forte edhe te ne. Ju te gjithe i dini vleresi-met e mödha per revolucionin dhe Leninin qd beninBajram Curri, Mihal Gramenoja, Avni Rustemi dheshtypi yne perparimtar i atehershem. Idetö e revolu-cionit e te Leninit nisen te futen ne masat. Prandaj dhelevizja popullore, e lindur nga kushtet e brendshmedhe e influencuar nga ato ide, u ngrit ne nje shkallä

me te larte dhe arriti ne piken e saj kulminante meperpjekjet e revolucionaröve demokrate-borgjezö töudhehequr nga Avni Rustemi dhe me revolucionin de-mokratiko-borgjez te 1924-es. Goditja e ketyre patrio-teve u drejtua kunder tregtareve te flamujve, feuda-leve e bejlereve, me Zogun ne krye, qe nga njera anevazhdonin te komplotonin me armiqte e jashtem, ngaana tjeter shtypnin e shfrytezonin pa meshire popullinpunonj es.

Por prapö s'ishte e thönö qe populli yne te shihteqe ne ate kohä dite te mira. Vegla e imperializmit,kryefeudali Ahmet Zogu me ndihmen e jashtme e mby-ti revolucionin demokratiko-borgjez. Ai e mbyti sepseky revolucion nuk i zgjidhi detyrat qe i kishte ven'ävetes, u shkeput nga masat popullore dhe u minua ngafeudalet tö ashtuquajtur .patriote». Pllakosen vitet ezeza te terrorit zogollian, tö varferise, te urisö, te se-mundjeve e tö körbavit, vitet e tratativave tö ndyrame fashistet italiane qö pregatiten terrenin e okupa-cionit tö 7 prillit 1939.

Populli yne s'u pajtua kurre me regjimin tiraniktö Zogut. Ja pse ky satrap s'gjeti asnjehere rehat ngagrevat, demostratat e kryengritjet e ndryshme, ngaveprimet e revolucionareve te vendit tone. Ja pse ngagjiri i popullit tö shumevuajtur dhe nga klasa jonöpunetore, sado e vogel ne numer, linden grupet ko-muniste. Megjithese i shitur nga mbreti tradhtar, popu-lli rrämbeu armet dhe u rezistoi me heroizem push-tuesve italianö. Ata u priten me pushke kokes, populliu ngrit i gjithe nö kembe per luften e tij me te madhee me te lavdishme.

FRYTET E NENTORIT GEzOJNE STERNIPERIT TANE 1918 ENVER HOXHA

S'vonoi tö vinte dhe dita kaq shumö e döshiruardhe e pritur nga populli. Nö gastet e rönda tö pushtimittö egör italian dhe tö rezistencös popullore kundör tij,kur fashizmi kishte futur njerözimin ne Luft gin e DytäBotörore dhe hitlerianöt sulmuan me tö pabesö vendine madh tö sovjetöve, ne gastet kur nga Sheshi i Kuqbugiste kushtrimi i Stalinit pör t'u börö varrin hordhivefashiste, komunistöt shqiptarö themeluan Partinö elavdishme Komuniste tö Shqipörisö. Lindi ajo qö i kish-te munguar popullit ne shekuj, lindi udhöheqösja elavdishme revolucionare konsekuente, e armatosur medoktrinön me shkencore e tö pörparuar, trashögimta-rja e traditave me fisnike tö popullit tone, ajo qö do tangrinte peshö, do ta organizonte ne luftö dhe do tashpinte ne fitore. Ne tö gjithö jemi döshmitarö töviteve heroike tö Luftös Nacionalclirimtare, tö kösajperiudhe me tö lavdishme ne historinö e popullit tone,qö u kurorözua me glirimin e plotö tö atdheut dhe ven-dosjen e pushtetit popullor.

Partizanöt trima tö Ushtrisö Nacionalglirimtarekryen heroizma tö padögjuar. Nö fillim, tö zbathur dhetö uritur, me armöt qö u rrömbyen armiqve, ata kaluanne Beta shkrep me shkrep e mal me mal, duke i kthyerato ne köshtjella, nga ku u dhanö goditje tö furishmefashistöve e tradhtaröve. Mö vonö, u organizuan nebrigada, divizione e korparmata, u vörsulön si shqipo-nja nga tö gjitha anöt mbi hordhitö armike, duke ishpartalluar dhe duke i shporrur njö nga njö nga tdgjitha krahinat e qytetet, deri pörtej kufijve tö vendittone. S'mbeti pöllömbö e tokös sonö pa u larö nga gja-ku i döshmoröve, s'mbeti skaj pa par trimöritö legjen-

dare tö bijve tö popullit qö sa e sa herö u hodhön megjoks mbi mitralozat, topat e tanket e armiqve. Ishinvija dhe udhöheqja e drejt e Partisö ato qö guan nekömbö njö popull tö törö, qö e frymözuan atö pör tdtilla heroizma, ishin vija dhe udhöheqja e Partisäqö e bönö atö tö pörballojö situatat me tö vöshtira töarmiqve tö fortö e tö djallözuar, tö luftojö pa asnjökompromis me ta dhe te marshojö pa u ndalur drejtobjektivave te qartö, drejt fitores mbi pushtuesit dhembi shtypösit, drejt se ardhmes se tij tö ndritur. Vijae drejt marksiste-leniniste e Partisö u rezistoi prova-ve me tö rönda tö kohös dhe doll triumfuese ashtu sigdo tö triumfojö kurdoherö.

Nuk shkoi kot gjaku i bijve tö Shqipörisö, i der-dhur shekuj me radhö, nuk shkuan kot vuajtjet e sakri-ficat e panumörta tö popullit tone, morön fund rönkimet etö shtypurve e tö munduarve nga xhelatöt profesionistö tövjetör dhe +rmodernö». Gjaku i döshmoröve tö kombit,gjaku i heronjve tö lavdishöm tö Luftös Nacionalclirim-tare u bö dritö dhe pörtöriti jetön e atdheut tone tö da-shur. Pör herö tö par qeshön buza dhe zemra e shqip-tarit dhe paskötaj ato do tö qeshin sa tö ketö jetömbi dhö. Njözet e nöntö Nöntori 1944 hapi epoköne re tö historisö sonö tö ndritur, atö tä lirisd se vör-tetö dhe tö ndörtimit tö se ardhmes se lumtur socialiste.

Madhöshtore dhe tö pakrahasueshme janö realizi-met e kötyre viteve, e ndritur öshtö vepra e Partisö neshörbim tö popullit. Shqipöria, nga. njö vend krejtö-sisht i prapambetur feudalo-borgjez, ku regjimet tira-nike e kishin lönö popullin ne varföri, ne mjerim dhene errösirö te pashembullt, öshtö shndörruar ne njä

FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERTT TANE 21

dhe ne te ardhmen gjithashtu s'do te jete e lehtö. Porashtu si kalitet hekuri ne zjarr, ashtu i kaliti Partianjerözit ne beteja e ne vöshtirösi dhe krijoi njö njerite ri, njö njeri te tille qö s'ka furtunö e rrebesh qömund ta thyejö ose ta ndalö ne rrugön e tij te drejtd.Shqipöria s'i ka ngjard kurrä könetös se fjetur, porlumenjve te rrjedhshöm malorö, te cilöve u ka bashku-ar lumenjtö e gjakut e te djersös se popullit te saj.

Perspektiva te mrekullueshme janö hapur pörparapopullit tone, atö e pret njö e ardhme gjithnjö me elumtur, njö e ardhme e ndritur. Shqipöria do te ecäpörpara akoma me me vrull: do te zhvillohen me tejindustria, bujqösia, arsimi e kultura; atdheu do tembushet me fabrika, kombinate e miniera te reja qö dote prodhojnö mallra me te shumta, me te mira e me tdlira; fushat dhe kodrat do te mbulohen akoma me shu-mö e me bukur me grurö, me pambuk, me duhan, mepanxhar, me perne, me vreshta etj.; do te ketö me shu-mö shkolla, teatro, kinema, libra, laboratorö. Partia kavendosur qö köto e mjaft te tjera te böhen, dhe patjetördo te böhen. Ato do t'i ndörtojö dhe do t'i krijojö po-pulli ynö i lavdishöm, nön udhöheqjen e Partisö dhedo t'i gözojö vetö.

Nö kötö luftö dhe ne köto pörpjekje titanike u kalitdhe vetä Partia. Ajo grumbulloi njö eksperiencö temadhe revolucionare, pörballoi pengesa e vöshtirdsi tepanumörta, dörrmoi armiq te egör, te hapöt e te mas-kuar, qe u pörpoqön ta shmangnin nga rruga e drejtömarksiste-leniniste, iu pörgjigj dhömb pör dhömb cdoatentati dhe komploti te tyre pör ta gjunjözuar e pörta likuiduar, dhe u ngrit, e u ngrit vazhdimisht lart,

20 ENVER HOXHA

vend te fuqishöm socialist, ku öshtö ndörtuar bazaekonomike e socializmit dhe tani po ndörtohet baza ma-terialo-teknike e socializmit; ajo eshtö börö njö vendme industri te zhvilluar dhe me njö bujqösi kolektive,ku populli prodhon te mira te pallogaritshme materialepör lumturinö e pör miröqenien e tij.

Pas filloi dhe vazhdon te zhvillohet mevrull njö revolucion i thellö kulturor, i cili likuidoianalfabetizmin, e mbushi atdheun anekönd me shko-lla, me shtöpi dhe me vatra kulture, po von pörparame te shpejtö artet dhe shkencat, ka hapur per masatpunonjöse te gjitha dyert e diturisö. Me pörpjekjet esaj te palodhura Partia ka rritur nje brez te ri te fortde te shöndetshem, te ndritur nga piköpamja politikedhe ideologjike, qö öshtä trashögimtar i denjö i te pard-ve dhe i prindörve te tij, shtyllö e fuqishme e Partisädhe e popullit. Ose me mirö, shikoni Vlorön, kötö vatörte shquar te luftös pör liri dhe pör socializöm, ku jehoithirrja e Plakut te kombit dhe zöri i Selamöve te La-börisö, ku bueitön rrugöt, kodrat e malet nga betejat ekomunistöve dhe te partizanöve me armiqtö e Partisädhe te popullit, shikoni Vlorön se si öshtö mbushurme qendra industriale dhe kooperativa bujqösore, meshkolla e godina madhöshtore, me parqe, lulishte e bu-levarde te lulözuara! Dikur me gjysmö opinge, sot po-pulli i kötij rrethi u gözohet fryteve te punös se tij,pasurive, jetös sä tij te re. Kjo öshtö ne miniature etörö Shqipöria jonö, qö, nön udhöheqjen e Partisö sonöte Punös, ka carö dhe pa u ndalur nga asgjö vazhdonte cajö pörpara drejt brigjeve te ndritura te komuniz-mit. Kjo rrugü e kötyre 18 vjetöve s'ka qenö e lehtö

ERYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE 2322 ENVER HOXHA

sa u bö njö brigadö e fuqishme sulmuese, qö marshonpörpara ne krye te popullit te saj drejt shtigjeve tesocializmit e te komunizmit.

Partia jonä lufton me vetömohim dhe heroizömpär forcimin e unitetit marksist-leninist dhe te miqösisövöllazörore me vendet socialiste qö pörpiqen t'i minoj-nö revizionistöt e grupit Hrushov-Tito. Ajo dhe mbarpopulli ynö janö te bindur dhe te vendosur se do tekapörcejnö qdo pengesä te revizionistöve modernö nökötä drejtim. Partia dhe populli ynö luftojnö me ven-dosmöri pör pulen, lirinö, demokracinö e socializmin,kundör imperializmit — armikut kryesor te njerözi-mit, kundör neokolonializmit, fashizmit, revizionizmit— armiq te hapöt e te maskuar te njerözimit.

Ne jemi njö vend socialist, qö ndodhemi nö njönga avanpostet me te röndösishme, ballö pör ballö meimperializmin dhe te rrethuar nga vasalöt e aleatöt etij. Republika jonö Popullore, njö shtet evropian socia-list, me njö te kaluar te shkölqyer, me njö jetö prej50 vjet si shtet i pavarur dhe sovran, nuk öshtö lehtöte bühet si dikur plackd tregu e fuqive imperialiste dhee disa shteteve shoviniste qö akoma kanö pretendimeabsurde t'i shküputin ndonjö copö. Shqipöria e re, pört'ua prerö oreksin cakejve te uritur qö akoma s'kanövönö mend, di te mbrohet, ka me se te mbrohet. S'kadyshirn qö ka njeröz te cilöt öndörrojnö si dikur Elef-ter Venizellosi ndaj vendit tone. Por, megjithöse edheElefter Venizellosi nö kohön e tij kishte miq e dasha-mirös te shumtö imperialistö, megjithöse ai ishte njöshörbbtor i verbör i mbretit te topave, Bazil Zaharovit,prapöseprapö Shqipörisö ia mori te keqen. Prandaj ka-

nö shumö fakte pör te reflektuar djemtö dhe nipörite Venizellosit dhe miqtö e tyre, nö qoftö se döshirojnäte jene me realistö dhe te ecin me hapin e kohös.Tä njöjtin mesim duhet te nxjerrin dhe trashögim-taröt e kralöve te Serbisö dhe neofashistöt e Italisö. Nöqoftä se köta mendojnö se nö kurrizin e Shqipörisö sevogöl si territor e si popull mund te hedhin valle Ii-risht, nö realitet kötö valle ata do ta heqin nön kris-mön e pushkös. Nö qoftö se ata mendojnö se Shqipöriaöshtö e izoluar nga ndihma morale dhe materiale epopujve miq e aleatd dhe se aleancat e popullit shqip-tar bazohen vetöm nö disa fletö karte qö mund t'ishkelin, ose mund t'i böjnö te veprojnö nö dömShqipörisü nga grupe tradhtarösh, edhe kötu gabohenröndö te dyja palet dhe do te ndodhen nö kohön eduhur me shpatulla ne mur. Fra popullin shqiptar dhePartinö e tij te Funds askush s'i gönjen dot dhe askushs'öshtö nö gjendje t'i trembö.

Vendi ynö dhe kufijtö tanö te paprekshöm me senjö herd janö börd pengesö pör bandat e hapöta e temaskuara te imperializmit dhe te pjellös se .tij, revi-zionizmit modern, pengesö e pakapörcyeshme pör rea-lizimin e planeve td tyre djallözore kundör Republikfissonö dhe cöshtjes se socializmit. Merrni pör shembullVlorön heroike. Sic dihet kötö imperialistöt e kanö njo-hur disa herb dhe nga kjo kanö kultime te hidhura, qös'mund t'i harrojnü lehtö. Kötu kishte pikösynim tevecantd dhe Flota VI Amerikane me monarko-fashis-töt, titistöt e disa tradhtarö, por Vlorös dhe törö Shqi-pörisö ia morön te keqen. Po Vlorön e njohön-dhe revi-zionistöt e grupit te Nikita Hrushovit, qö, duke na

FRYTET E NENTORIT GEZOJNE STERNE- MT TANZ 2524 ENVER HOXHA

grabitur njö pjesö tö mjeteve mbrojtese ushtarake, du-ke shkelur gdo akt e gdo marreveshje zyrtare, pande-hört se e lanö tö Varmatosur para ujqve imperialistddhe, pra, pandehön se e futön ne dhe te gjallö atädhe törö Shqipörinö. Po Vlora dhe törö Shqipöria rron

qöndron si shkömb graniti qö s'e tund asnjö dallgdstuhi, se kötu vigjilon syshqiponjö njö popull qö

udhöhiqet nga Partie heroike e Punös, njö popull qänuk öshtö mposhtur mijöra vjet dhe qö do tö qön-drojö i tillö qindra mijöra vjet tö tjerö.

Ne shqiptaröt jemi sa luftötarö aq dhe punötoröpaqedashös. Pör paqen popujt duhet te luftojnö me

tö gjitha forcat dhe mjetet. Kötö bön populli shqiptar.Duhet te luftojmö pör njö paqe te ndershme, demo-kratike, tö vazhdueshme. Njö paqe e tillö ka dy armiqtö egör pörpara: imperializmin botöror dhe agjentu-rön e tij tö ndyrö, revizionizmin modern. Tö dy kätaarmiq tö egör, dinakö, popujt e botös me komunistötnö krye dhe njerdzit pörparimtarö duhet t'i garmato-sin, t'i shfarosin. Kjo luftö e shenjtö pör paqen s'öshtö

lehtö, por duhet te arrihet dhe do tö arrihet njö ditd.Luna e popullit shqiptar qö shprehet dhe pörputhetplotösisht me vijön e drejtö, largpamöse, marksiste-le-niniste tö Partisö, öshtö e njohur nga tö gjithö. Janötö njohura botörisht, si nö planin kombötar edhe nöatö ndörkombötar qöndrimet e Partisö dhe tö Qeverisösonö pör tö gjitha problemet qö preokupojnö vendinbrenda dhe njerözimin e botön mbarö. Köto qöndrimejanö dhe do te jene kurdoherd revolucionare, prandajato kanö fituar zemrön e revolucionaröve nö tö gjithäbotön dhe kapitalistöt tok me revizionistöt po u böjnä:

njö luftö te törbuar, por pa asnjö sukses. E vörteta q'dmbron Partia jonö po gan gdo kurth, gdo rrethim, gdobllokadö. Retö e zeza qö pörhap mbi botö imperializmiluftönxitös amerikan me kölyshöt e tij tö gdo kallöpinuk na trembin. Kundör luftönxitösve imperialistö soteshtö ngritur njö forcö gjigante prej miliona e miliardanjerözish, qö nga ndörtuesit e socializmit e tö komu-nizmit e deri te proletaröt e vendeve kapitaliste, qdnga luftötaröt e lirisö e tö pavarösisö se vendeve teshtypura e tQ porsagliruara dhe deri te partizanöt epaqes tö te gjithö botös. Historia öshtö e pambshirshmedhe rrotön e saj s'e kthejnä dot mbrapsht as imperia-listöt as revizionistöt.

Ngjarjet e kohöve tö fundit kanö vörtetuar edhenjö herb drejtösinö e vijös se Partisö sonö, konkluzionete saj tö drejta. Köto ngjarje u kanö mösuar shumö gjöranjerözve tö mbar botös. Komplott kundör Kubös zbu-loi me qartösi tö vegantd egörsinö e imperializmit ame-rikan dhe rrezikshmörinö e pazarllöqeve nö kurriz tepopujve. Nö tö njöjtön kohö ai tregoi jo forcön «e pa-kapörcyeshme» tö imperializmit dhe tö bashköpunöto-röve tö tij, te cilöt, tö tmerruar, po i puthin atij edhekömböt e köshtu po e inkurajojnö mö shumö agresorin,por dobösinö e tij, dobösinö e tyre, qö nö agoni e sipörpo heqin gdo maskö «paqödashöse» e «liridashöse» dhepo tregojnö fytyrön e tyre tö vörtetö.

Edhe lodra e ndyrö qö po luhet nö kufirin kino--indian nga imperializmi, reaksionaröt indianö dheoportunistöt e gdo kallöpi, nuk do tö jete mö pak e pa-lavdishme se komploti kundör Kubös. Por, sikurse jeninö dijeni, tö gjitha köto po döshtojnö dhe me siguri do

3 - BO

26 ENVER HOXHA

te döshtojnö deri ne fund. Republika Popullore e Ki-nös ua prishi planet agresoröve dhe ndihmösve tö tyre.Deklarata e qeverisö kineze mbi pushimin e zjarrit tenjö.anshöm pör likuidimin paqösor tö konfliktit kino--indian, i tregoi edhe njö herö tö gjithö botös se kushöshtö pör pulen dhe kush öshtö agresori. Kina e madhesocialiste ka luftuar dhe lufton kurdoherö nö mönyrötö vendosur pör paqen dhe miqösinö midis popujve.Partia e saj Komuniste, me shokun Mao Ce Dun nökrye, öshtö börö fener i ndritshöm pör te gjithö komu-nistöt e botös ne luftön pör mbrojtjen e marksizöm--leninizmit. Populli 700 milionösh kinez frymözon tögjithö popujt nö luftön kundör shtypjes e skllavörisö,pör liri, demokraci e socializöm. Pikörisht pör kötoarsye Partia dhe populli ynö kanö nö Republikön Po-pullore tö Kinös, nö Partinö Komuniste dhe nö krye-tarin Mao Ce Dun miq tö shtrenjtö dhe bashköluftötarötö vendosur, po ashtu sikundör dhe ata kanö nö Par-tinö e popullin tone völlezör dhe shokö lufte pörjetö.

Lufta kundör revizionizmit modern nuk mund teshköputet nga lufta kundör imperializmit botöror. Re-vizionistöt modernö, tö pörfaqösuar nga grupi Hrushov--Tito po veprojnö hapur nö te gjitha fushat dhe me tögjitha mjetet pör shtrembörimin e marksizöm-leniniz-mit, pör diskreditimin e socializmit e tö komunizmit,pör tö minuar fitoret e proletariatit ndörkombötar, pörtö pörcarö unitetin e kampit socialist e tö lövizjes ko-muniste e punötore ndörkombötare, pör te dobösuarnöpörmjet klikave tö ndryshme ato parti komuniste kuakoma nuk ekziston njö hov revolucionar i ngritur. Nöpolitikön e jashtme revizionistöt modernö ecin nö gjur-

FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANE 27

möt e imperializmit botöror dhe po e ndihmojnö atöduke i börö koncesione antileniniste tö rrezikshme nöcöshtjet mö nevralgjike. Njö gjö tö tille ata po e böjnöjo pa qöllim, por pör tö ndihmuar nö vendosjen e he-gjemonisö botörore te kapitalizmit. Köto veprime revi-zionistöt po pörpiqen t'i fshehin me frazat mö demago-gjike, duke u munduar tö spekulojnö dhe duke luajturme cöshtjen e paqes, qö öshtö aq e dashur dhe e shtrenj-tö pör tö gjithö njerözimin. Mc veprimet e tyre ata nöfakt po inkurajojnö gjithnjö e me shumö agresoröt im-periallstö me atö amerikan nö krye dhe po rrezikojnöseriozisht pacien. Prandaj komunistöt e vendeve töndryshme, duke kuptuar rrezikun e madh tö revizio-nistöve modernü, po luftojnö cdo ditö e mö me forcökundör tyre. Tani lufta e komunistöve tö botös pördemaskimin e pör shpartallimin e revizionizmit mo-dern, kötij rreziku kryesor nö lövizjen komuniste epunötore ndörkombötare, öshtö nö ngjitje. Komunistötdhe populli ynö janö krenarö qö nö kötö luftö tö shenj-tö Partia e Punös e Shqipörisö ka dhönö, jep dhe do tejapö deri nö fund kontributin e saj.

Ne, shokö, jetojmö nö epokön mö tö lavdishme,ne atö tö realizimit tö öndrrave mö tö bukura tö nje-rözimit, kur socializmi marshon nö mönyrö tö pandal-shme duke shembur cdo pengesö dhe duke ngriturbotön e re. Shqiptaröt, ashtu si deri mö sot, nuk do tömbeten borxhlinj pörpara historisö. Shqipöria e re socia-liste, e fuqishme si kurrö ndonjöherö nga vetödija pörtö drejtön, nga energjia jetödhönöse e marksizöm-leni-nizmit, nga vija e kristaltö e Partisö se lavdishme töPunös, ecön ballölart pörpara, dhe prapa nuk do tö kthe-

28 ENVER HOXHA

FRYTET E NENTORIT T'I GEZOJNE STERNIPERIT TANK 29

het kurrd! Ne kemi vetdm njd objektiv, atd qd kandtreguar Marksi, Engelsi, Lenini e Stalini — te ardh-men e ndritur te popullit tone e te mbar njerdzimit,komunizmin.

Ne kdto ditd historike te velikoset edhe me shumduniteti i pathyeshdm i popullit me Partind — garanciakryesore e te gjitha fitoreve tona, te forcohet me tejvigjilenca revolucionare pdr te bdrd te däshtojnd edhene te ardhmen vdo plan e komplot i armiqve, te ngri-het me lart vrulli dhe entuziazmi krijues ne pund imasave punonjdse pdr te realizuar te gjithd treguesite planit te shtetit, pdr te korrur fitore te reja ne frontete ndryshme te nddrtimit socialist, pdr forcimin dhepdr luldzimin e atdheut. Te kryejmö si kurdoherä mender te gjitha detyrat tona patriotike dhe internacio-naliste, ne mdnyrä qd Republika jonä te qdndrojä vazh-dimisht kdshtjellä e pamposhtur e socializmit dhe e pa-qes ne brigjet e Adriatikut; te luftojmd sa kohd terrahin zemrat tona pdr triumfin e marksizdm-leni-nizmit!

Le t'i gdzojd i madh dhe i vogdl festat e 50-vjetoritte Shpalljes sä Pavardsisd e te 18-vjetorit tete Atdheut, le te rrojnä ne shekuj 28 e 29 Ndntori, lete punojmd e te luftojmd edhe ne te ardhmen ndnudhdheqjen e Partisd, ne mdnyrd te tilld qd frytet e28 e te 29 Ndntorit t'i gdzojnd ne shekuj nipdrit e stdrni-pdrit tand, krenard pdr veprdn e te pardve te tyre!

Duke ngritur kütd dolli pdr lavdind e popullit toneheroik e patriot, pdr lavdind e trimave dhe te kryetri-mave qd luftuan shekuj me radhd e deri ne ditdn esotme dhe rand ne altarin e atdheut, pdr lavdind e pu-

ndtordve dhe fshatardve, te dijetardve, filozofdve,shkrimtardve, poetdve, diplomatdve te shquar te popu-llit shqiptar, pdr sukseset e fitoret e popullit tone nete ardhmen, pdr atdheun tone socialist e lumturind ebegatind e tij, ju ftoj te thdrrasim njd zdri:

Rroftd Republika jond Popullore!Rroftd Partia e lavdishme e Punds e Shqipdrisd!Lavdi marksizdm-leninizmit fitimtar!

Botuar pör herä te pare ne

Botohet sipas ortgjinaiit qägazetän «Zöri i popullit-, gjendet ne Arkivin QendrorNr. 286 (4444), 30 nentor 1962 te Partisä