Ftehim bejn il-PajjiΩi dwar id-Drittijiet tal-Persuni b ...crpd.org.mt/wp-content/uploads/2016/03/004-knpdun... · qed ikunu trattati b˙al ˙addie˙or. • Jag˙mlu regoli u li©ijiet

Ftehim bejn il-PajjiΩi dwar id-Drittijiet

tal-Persuni b’DiΩabilità

VerΩjoni façli biex taqraKUMMISSJONI NAZZJONALI

PERSUNI B’DIÛABILITÀ

�

Id-dokument s˙i˙ tista’ ©©ibu

mill-websajt tan-Nazzjonijiet Uniti

li jisimha enable:

www.un.org/disabilities/

Fl-a˙˙ar ta’ dan il-ktieb hemm

lista ta’ dak kollu li ssib

f’dan il-ktieb stess.

Dan il-ktieb jg˙inek tifhem dak li hemm miktub fil-ftehim. Dan il-ktieb ma jg˙oddx minflok il-ftehim. Biex tkun taf eΩatt x’hemm miktub fil-ftehim, trid tara d-dokument s˙i˙. Tkun tista’ tara wkoll liema pajjiΩi ffirmaw il-ftehim.

L-isem s˙i˙ tal-ftehim hu

Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet

Uniti dwar id-Drittijiet

tal-Persuni b’ DiΩabilità

Tista’ taqrah bil-Malti mill-websajt tal-KNPD:www.knpd.org

Introduzzjoni

�

Dan il-ftehim1

Komunikazzjoni tfisser il-mod

kif il-persuni jitkellmu jew jifhmu

l-informazzjoni, per eΩempju

bil-kompjuters, bil-verΩjoni façli

biex taqra jew bil-Braille.

Dan il-ftehim jg˙id x’g˙andhom

jag˙mlu l-pajjiΩi biex ikunu çerti

li l-persuni b’diΩabilità jkollhom

l-istess drittijiet b˙al ˙addie˙or.

Xi jfissru l-kliem2

�

Midja tfisser il-gazzetti,

u l-istazzjonijiet tar-radju

u tat-television.

Opportunitajiet Indaqs tfisser

li jkollok l-istess çans li tag˙mel

xi ˙a©a daqs ˙addie˙or.

Diskriminazzjoni tfisser

li ma jkollokx l-istess çans

b˙al ˙addie˙or g˙ax

per eΩempju g˙andek diΩabilità.

Lingwa tfisser il-mod kif jitkellmu

n-nies, anke bil-lingwa tas-sinjali.

�

In-nies g˙andhom ikunu jistg˙u

jag˙Ωlu huma g˙alihom infushom.

Óadd ma g˙andu jkun

iddiskriminat g˙ax ma jkollhux

l-istess çans b˙al ˙addie˙or.

Il-persuni b’diΩabilità

g˙andhom dritt li jkunu parti

mis-soçjeta’ daqs ˙addie˙or.

Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

ikunu rispettati g˙al dak li huma.

L-aktar punti importanti3

�

Kul˙add g˙andu jkollu aççess

g˙all-istess affarijiet.

In-nisa u l-ir©iel g˙andhom

ikollhom opportunitajiet indaqs.

Kul˙add g˙andu jkollu

opportunitajiet indaqs u jkollu

l-istess çans daqs ˙addie˙or.

It-tfal b’diΩabilità g˙andhom

ikunu rispettati waqt li qed jikbru.

�

Il-pajjiΩi kollha g˙andhom ikunu

çerti li l-persuni b’diΩabilità vera

qed ikunu trattati b˙al ˙addie˙or.

• Jag˙mlu regoli u li©ijiet biex

il-persuni b’diΩabilità jkollhom

id-drittijiet tag˙hom.

• Ibiddlu dawk il-li©ijiet

li mhumiex tajbin.

• Ikunu çerti li d-drittijiet

tal-persuni b’diΩabilità

fil-policies u fix-xog˙ol kollu

li jag˙mlu huma daqs

ta’ ˙addie˙or.

Dak li g˙andhom jag˙mlu l-pajjiΩi4

Huma jaqblu li g˙andhom jag˙mlu dawn l-affarijiet:

�

• Ma jag˙mlu xejn li jmur

kontra dan il-Ftehim.

• Ikunu çerti li l-gvern u l-awtoritajiet

tal-gvern jag˙mlu dak

li hemm f’dan il-ftehim.

• Jag˙mlu minn kollox biex ma

jkunx hemm diskriminazzjoni

kontra l-persuni b’diΩabilità.

• Ikunu çerti li meta ssir xi ˙a©a din

issir b’mod li jista’ juΩaha kul˙add

jew tkun tista’ tinbidel malajr.

�

• JuΩaw il-kompjuters

u t-teknolo©ija biex jg˙inu

lill-persuni b’diΩabilità.

• Jag˙tu informazzjoni b’mod

aççessibbli lill-persuni b’diΩabilità

dwar l-affarijiet li jistg˙u jg˙inuhom.

• Jag˙mlu ta˙ri©

dwar dan il-ftehim.

�

Il-pajjiΩi kollha jweg˙du li jag˙mlu

dak kollu li jistg˙u biex il-persuni

b’diΩabilità jkollhom opportunitajiet

indaqs f’affarjiet b˙ad-djar,

l-edukazzjoni, ix-xog˙ol u s-sa˙˙a.

Il-pajjiΩi kollha g˙andhom

jisimg˙u lill-persuni b’diΩabilità

meta jkunu qed jag˙mlu li©ijiet

jew policies ©odda.

Il-pajjiΩi jaqblu li kul˙add huwa

indaqs skond il-li©i u li ˙add

m’g˙andu jiddiskrimina kontra

l-persuni b’diΩabilità.

Ilkoll Indaqs5

�0

Il-pajjiΩi se ja˙dmu biex in-nisa

u l-bniet li g˙andhom diΩabilità

ikollhom l-istess drittijiet u jg˙ixu

l-˙ajja tag˙hom b˙al ˙addie˙or.

Il-pajjiΩi jaqblu li nisa u bniet

li g˙andhom diΩabilità huma

trattati b’mod mhux tajjeb.

In-nisa b’diΩabilità huma daqs ˙addie˙or6

��

It-tfal b’diΩabilità huma daqs ˙addie˙or7Il-pajjiΩi jaqblu li t-tfal b’diΩabilità

g˙andhom l-istess drittijiet daqs tfal

o˙ra u g˙andhom ikunu trattati

l-istess b˙al ˙addie˙or.

L-aktar ˙a©a importanti hi li

na˙sbu dwar dak li hu l-a˙jar

g˙al kull tifel u tifla.

Il-pajjiΩi jaqblu li t-tfal b’diΩabilità

g˙andhom id-dritt li jitkellmu

g˙alihom infushom dwar dak

li jolqothom fil-˙ajja tag˙hom.

Huma g˙andhom ikollhom

l-g˙ajnuna biex jag˙mlu dan.

��

Il-pajjiΩi jaqblu li ja˙dmu biex

kul˙add ikun jaf li l-persuni

b’diΩabilità g˙andhom l-istess

drittijiet b˙al ˙addie˙or. Huma

jaqblu wkoll li ja˙dmu biex juru li

l-persuni b’diΩabilità huma kapaçi

daqs ˙addie˙or.

• Jag˙mlu attivitajiet biex jibdlu

l-mod kif in-nies ja˙sbu dwar

il-persuni b’diΩabilità

• Juru lil kul˙add l-affarijiet li jistg˙u

jag˙mlu l-persuni b’diΩabilità.

Informazzjoni dwar il-persuni b’diΩabilità8

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu dan billi:

��

• Jg˙allmu lit-tfal dwar

id-drittijiet indaqs

lill-persuni b’diΩabilità.

• Jg˙idu lil tal-midja

biex jitkellmu tajjeb dwar

il-persuni b’diΩabilità.

• Jg˙inu biex isiru attivitajiet

biex in-nies isiru jafu aktar

dwar il-persuni b’diΩabilità.

��

Il-pajjiΩi jridu jkunu çerti li l-affarijiet

ikunu aktar aççessibbli

g˙all-persuni b’diΩabilità.

• Irid ikun hemm aççessibilità

a˙jar g˙al bini pubbliku

b˙al ma huma l-isptarijiet

u l-iskejjel, u anke t-trasport.

• Irid ikun hemm aççessibilità

a˙jar g˙all-informazzjoni,

biex ikun jista’ jifimha kul˙add.

• Is-sinjali g˙andhom ikunu

façli biex taqra u bil-Braille.

Aççessibilità9

��

• Fil-bini pubbliku, g˙andu jkun

hemm aktar gwidi u aktar

interpreti tal-lingwa tas-sinjali.

• G˙andu jkun hemm kotba

li jfehmuk dwar kif tista’

tuΩa servizzi differenti.

• Min jag˙ti xi servizz g˙andu jg˙id

kif se jaqdi lill-persuni b’diΩabilità.

G˙andu jkun hemm ta˙ri© dwar

kif tag˙mel l-affarijiet aççessibbli.

��


ikunu jistg˙u juΩaw il-kompjuters

u t-teknolo©ija ©dida.

Id-dritt g˙all-˙ajja10

Kul˙add g˙andu d-dritt li jg˙ix,

anke l-persuni b’diΩabilità.

Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti li

l-persuni b’diΩabilità jistg˙u jg˙ixu

l-˙ajja tag˙hom b˙al ˙addie˙or.

��

Id-dritt g˙all-˙ajja

Emer©enzi11

Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti li jekk

ikun hemm emer©enza, il-persuni

b’diΩabilità ikollhom min jie˙u

˙siebhom. Per eΩempju, jekk ikun

hemm terremot.

Indaqs quddiem il-li©i12


l-istess drittijiet quddiem il-li©i b˙al

˙addie˙or. Huma g˙andhom dritt

g˙ar-rispett b˙al ˙addie˙or.

��

• Ikollhom il-propjeta’ tag˙hom

jew li xi ˙add jag˙tihom propjeta’.


dritt b˙al ˙addie˙or li jiddeçiedu

g˙alihom infushom fl-affarijiet

importanti tal-˙ajja.

Jekk persuna b’diΩabilità jkollha

bΩonn l-g˙ajnuna biex tiddeçiedi,

g˙andu jkun hemm li©i li tara li

kollox isir kif suppost.

Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom drittijiet indaqs li:

��

• Jiddeçiedu huma infushom

dwar il-flus tag˙hom.

• Jissellfu l-flus b˙al ˙addie˙or.

• Óadd ma je˙odilhom il-flus

jew id-dar tag˙hom.

�0


dritt g˙as-sapport li jkollhom

bΩonn fil-qorti

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu ta˙ri©

apposta g˙al min ja˙dem fil-qorti,

g˙all-pulizija u g˙al min ja˙dem

fil-˙abs dwar kif i©©ib ru˙ek ma’

persuni b’diΩabilità.

Il-©ustizzja13Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

dritt b˙al ˙addie˙or li jmorru l-qorti,

jie˙du lil xi ˙add il-qorti u jie˙du

sehem f’dak li jkun qed ji©ri l-qorti.

��

Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom dritt

ikunu liberi u safe b˙al kull˙add.

Il-persuni b’diΩabilità

m’g˙andhomx ikunu maqfula

g˙ax g˙andhom diΩabilità.

Imma jistg˙u ji©u maqfula b˙al

˙addie˙or jekk jiksru l-li©i.

Jekk huma jkunu maqfula, huma

g˙andhom ji©u trattati kif jg˙id

dan il-ftehim.

Li tkun liberu u safe14

Huma g˙andhom ukoll l-istess

drittijiet b˙al kul˙add fil-li©ijiet

internazzjonali.

Il-©ustizzja

��

• Li jekk jixtiequ, il-kaΩ tag˙hom

jer©a’ jinstema’, b˙al ta’ kul˙add.

• Li jkollhom informazzjoni

aççessibbli dwar

id-drittijiet tag˙hom.

Fost dawn id-drittijiet hemm:

• Li jkollhom l-g˙ajnuna

li g˙andhom bΩonn

jekk jitressqu l-qorti.

��

Il-persuni b’diΩabilità m’g˙andhomx

ji©u torturati jew trattati ˙aΩin.

Ma g˙andux ikun hemm esperimenti

fuq il-persuni b’diΩabilità jekk ma

jaqblux mag˙hom. Dan ig˙odd

l-aktar g˙al esperimenti mediçi,

per eΩempju meta jippruvaw

mediçini ©odda.

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu dak

kollu li jistg˙u biex ikunu çerti

li dawn l-affarijiet ma jsirux.

L-ebda tortura jew trattament ˙aΩin15

��

Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti

li dawk li jag˙tu servizzi lill-persuni

b’diΩabilità qed jag˙mlu xog˙olhom

sew u li ma jag˙mlux abbuΩi.

L-ebda abbuΩi16Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu

li©ijiet u regoli biex ikunu çerti

li l-persuni b’diΩabilità jkunu

protetti minn vjolenza jew abbuΩ

kemm fid-dar u anke barra.

Il-pajjiΩi g˙andhom jippruvaw ukoll

iwaqqfu milli jsir abbuΩ. Huma

g˙andhom ikunu çerti li l-persuni

b’diΩabilità jkollhom is-sapport,

l-informazzjoni u t-ta˙ri© biex

jindunaw meta qed ji©u abbuΩati.

Huma g˙andhom ukoll jitg˙allmu

kif jistg˙u jirrappurtaw xi abbuΩ.

��


li persuni b’diΩabilità li sofrew

xi abbuΩ ikollhom l-g˙ajnuna u

sapport li g˙andhom bΩonn biex

ikunu safe u j˙ossuhom a˙jar.


li g˙andhom mod tajjeb kif jindunaw

li hemm abbuΩ u biex jie˙du lil min

qed jabbuΩa l-qorti.

Il-pajjiΩi g˙andhom ja˙sbu b’mod

speçjali dwar l-abbuΩ fuq in-nisa u

tfal b’diΩabilità, g˙ax dawn ikunu

abbuΩati aktar mill-ir©iel b’diΩabilità.

L-ebda abbuΩi

��

Il-persuni b’diΩabilità huma persuni l-ewwel17

Il-mo˙˙ u l-©isem tal-persuni

b’diΩabilità huma tag˙hom

infushom. G˙alhekk dawn

g˙andhom ikunu rispettati

b˙al ta’ kul˙add.

��

Il-persuni b’diΩabilità huma persuni l-ewwel Meta tmur tg˙ix f’post ie˙or18

• Jag˙Ωlu huma fejn ig˙ixu

u li jmorru jg˙ixu x’imkien

ie˙or, b˙al kul˙add.

Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom dritt li:

• It-tfal b’diΩabilità g˙andhom

dritt li jkollhom isem minn meta

jitwieldu, li jkunu çittadini ta’

pajjiΩ u, kemm jista’ jkun, li jkunu

jafu l-©enituri tag˙hom u li dawn

jie˙du ˙siebhom.

• Li jkunu çittadini ta’ pajjiΩ.

Ma jistg˙ux ma jkunux çittadini

g˙ax g˙andhom diΩabilità.

• Li jkollhom passaport

u l-ID card b˙al kul˙add.

• Li jitilqu minn pajjiΩ,

anke minn pajjiΩhom stess

��

• Fejn jg˙ixu,

b˙al kul˙add.

• Ma’ min jg˙ixu,

b˙al kul˙add.

Il-persuni b’diΩabilità jistg˙u jag˙Ωlu:

Il-˙ajja indipendentib˙alha parti mill-komunità 19


l-persuni b’diΩabilità jistg˙u jag˙Ωlu

b˙al kul˙add fejn ig˙ixu u l-affarijiet

li jag˙mlu fil-komunità tag˙hom.

��

• Li ma jg˙ixux f’post fejn ma jridux,

per eΩempju ©o dar kbira

ma’ ˙afna nies.

• Liema servizzi jkollhom,

inkluΩ assistenza personali.

• Mill-istess tip ta’ servizzi li jag˙Ωel

minnhom kul˙add u li jkollhom

servizz tajjeb.

Il-˙ajja indipendentib˙alha parti mill-komunità

�0

• Jg˙inu lill-persuni

b’diΩabilità biex jo˙or©u.

• Jg˙inu lill-persuni b’diΩabilità

jkollhom l-g˙ajnuna u apparat

li g˙andhom bΩonn biex jo˙or©u.

Huma g˙andhom id-dmir li:

To˙ro© mid-dar20Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti li

l-persuni b’diΩabilità jistg˙u jkunu

indipendenti kemm jista’ jkun biex

jo˙or©u mid-dar.

��

• Jkunu çerti li dawn l-affarijiet

ma jkunux jiswew ˙afna flus.

• Jag˙tu ta˙ri© lill-persuni

b’diΩabilità dwar kif jistg˙u jo˙or©u.

• Jg˙idu lill-kumpaniji li jag˙mlu

apparat speçjali g˙all-persuni

b’diΩabilità biex ja˙sbu

fil-bΩonnijiet differenti kollha

tal-persuni b’diΩabilità.

��

• Jaraw li jkun hemm lingwi tas-sinjali,

Braille u tipi o˙ra ta’ informazzjoni.

Tg˙id dak li tixtieq u aççess g˙all-informazzjoni 21


l-persuni b’diΩabilità jkollhom id-dritt

b˙al kul˙add li jsibu l-informazzjoni

li g˙andhom bΩonn, jag˙tu

informazzjoni u jg˙idu dak Ii jixtiequ.

• Informazzjoni bil-mod

li g˙andek bΩonnha, per

eΩempju façli biex taqra.

Dan jista’ jsir b’dawn il-modi:

��

• Tg˙id lis-servizzi li g˙andhom

jag˙tu informazzjoni aççessibbli

li jista’ jaqraha kul˙add.

• Tg˙id lil tal-midja li g˙andhom

jag˙tu informazzjoni aççessibbli.

Dan jg˙odd ukoll g˙all-internet.

• Tg˙in biex tintuΩa

l-lingwa tas-sinjali.

��

Privatezza22Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

id-dritt g˙al ˙ajja privata tag˙hom.

Óadd m’g˙andu joqg˙od

jinda˙lilhom.


informazzjoni personali dwarhom

tinΩamm sigrieta b˙al ta’ kul˙add.

��

Rispett g˙ad-dar u l-familja23Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti

li l-persuni b’diΩabilità jkollhom

drittijiet indaqs biex jiΩΩew©u,

ikollhom familja u jkollhom

relazzjonijiet ma’ ˙addie˙or.

• Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

drittijiet indaqs li jiΩΩew©u u jibdew

familja, jekk iΩ-Ωew© persuni

tal-koppja jkunu jridu hekk.


id-dritt li jag˙Ωlu kemm ikollhom

tfal u meta jkollhom it-tfal. Huma

m’g˙andhomx ji©u sterilizzati

kontra x-xewqa tag˙hom

biex ma jkollhomx tfal.

Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti li:

��

• It-tfal b’diΩabilità g˙andhom id-dritt

li jibqg˙u mal-familja tag˙hom.

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙tu sapport

lit-tfal b’diΩabilità

u l-familji tag˙hom.

• Il-pajjiΩi g˙andhom ikunu çerti li

˙add ma jifred it-tfal mill-©enituri

tag˙hom kontra qalbhom, ˙lief

jekk il-li©i tg˙id li dan ikun a˙jar

g˙at-tfal. Óadd m’g˙andu jifred

it-tfal mill-©enituri tag˙hom g˙aliex

il-©enituri g˙andhom diΩabilità.


id-dritt li jippjanaw il-familja

tag˙hom u jkollhom l-informazzjoni

li tg˙inhom jag˙mlu dan.

• Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙tu

g˙ajnuna lill-persuni b’diΩabilità

biex irabbu t-tfal tag˙hom.

• Id-drittijiet tat-tfal ji©u

l-ewwel u qabel kollox

��

L-edukazzjoni24Il-persuni b’diΩabilità

g˙andhom dritt g˙all-edukazzjoni.


li l-persuni b’diΩabilità g˙andhom

iç-çans li jmorru fl-istess skejjel b˙al

kul˙add u li jibqg˙u jitg˙allmu anke

meta jikbru.

• Il-persuni b’diΩabilità jkunu jistg˙u

jiΩviluppaw il-˙iliet u l-abbiltajiet

tag˙hom u jie˙du posthom fid-dinja.

Jekk isir hekk:

��

• Il-persuni b’diΩabilità ma jit˙allewx

barra minn xi tip ta’ edukazzjoni.


imorru fl-iskejjel tal-istess post

fejn joqog˙du ming˙ajr ma

j˙allsu, b˙al kul˙add.

• Il-bΩonnijiet tal-persuni

b’diΩabilità g˙andhom ji©u

mil˙uqa, sa fejn hu possibbli.

• Il-persuni b’diΩablità g˙andhom

ikollhom is-sapport li g˙andhom

bΩonn biex jitg˙allmu.

��


id-dritt li jitg˙allmu l-Braille jew

mezz ie˙or ta’ komunikazzjoni,

skond il-bΩonn tag˙hom.

• In-nies g˙andhom jitg˙allmu

l-lingwa tas-sinjali g˙ax din

hi l-lingwa tal-persuni deaf.

• Tfal li huma deaf u g˙omja

g˙andhom id-dritt li jitg˙allmu

b’mod tajjeb u bis-sapport li

g˙andhom bΩonn biex jitg˙allmu.

• L-g˙alliema g˙andhom ikunu jafu

kif jg˙allmu lit-tfal b’diΩabilità.

�0

• Meta jsiru adulti, il-persuni

b’diΩabilità g˙andhom id-dritt

g˙as-sapport li jkollhom bΩonn

biex ikomplu jitg˙allmu.

Is-sa˙˙a25Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

id-dritt li jkunu b’sa˙˙ithom u

li juΩaw is-servizzi tas-sa˙˙a b˙al

kul˙add. Dan jinkludi servizzi biex

tippjana familja.

• Ikunu çerti li l-persuni b’diΩabilità

jistg˙u juΩaw is-servizzi tas-sa˙˙a

b˙al kul˙add.

• Ikunu çerti l-persuni b’diΩabilità

jkollhom is-servizzi tas-sa˙˙a

li g˙andhom bΩonn min˙abba

d-diΩabilità tag˙hom.

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu dawn l-affarijiet:

��


jistg˙u juΩaw servizzi tas-sa˙˙a

li qeg˙din qrib fejn ig˙ixu.

• Ikunu çerti li t-tobba u

professjonisti mediçi o˙ra

jag˙tu servizz tajjeb lill-persuni

b’diΩabilità, kif jag˙tu lil kul˙add.


ma jkollhomx diskriminazzjoni

g˙ax ma jkollhomx çans daqs

˙addie˙or biex jixtru insurance

tal-˙ajja jew tas-sa˙˙a.

• Ikunu çerti li ˙add ma jg˙id li

mhux se jag˙ti kura tas-sa˙˙a lil

persuna g˙ax g˙andha diΩabilità.

��


l-persuni b’diΩabilità jkollhom ˙ajja

indipendenti u b’sa˙˙itha sa kemm

hu possibbli. Biex dan isir, huma

g˙andhom jag˙tu sapport lill-

persuni b’diΩabilità fis-sa˙˙a,

ix-xog˙ol, l-edukazzjoni

u s-servizzi soçjali.

• Il-pajjiΩi g˙andhom jaraw x’inhuma

l-bΩonnijiet tal-persuni b’diΩabilità

u dak li huma kapaçi jag˙mlu minn

kmieni biex mill-bidu jkollhom

is-sapport li g˙andhom bΩonn.

• Is-servizzi g˙andhom ikunu

qrib kemm jista’ jkun ta’ fejn

ig˙ixu l-persuni b’diΩabilità.

Servizzi li jg˙inuk biex tfieq u tkun a˙jar26

��

• L-istaff g˙andhom ikollhom

ta˙ri© dwar kif ja˙dmu

mal-persuni b’diΩabilità.

• Il-pajjiΩi g˙andhom jaraw

li hemm l-apparat differenti

li jg˙in lill-persuni b’diΩabilità

jg˙ixu a˙jar.

Ix-Xog˙ol27


dritt li ja˙dmu, b˙al kul˙add.

��


jkollhom drittijiet indaqs fix-

xog˙ol li jag˙mlu u anke fil-paga.


jkollhom dritt b˙al ˙addie˙or li

jkunu f’union, g˙aqda li taqbeΩ

g˙ad-drittijiet tal-˙addiema.

Il-pajjiΩi g˙andhom ja˙dmu aktar biex il-persuni b’diΩabilità jkollhom

xog˙ol. Biex jag˙mlu dan, il-pajjiΩi jridu:

• Jag˙mlu li©ijiet li bis-sa˙˙a

tag˙hom il-persuni b’diΩabilità

jkunu trattati tajjeb fuq ix-xog˙ol

u b˙alha persuni indaqs b˙al

˙addie˙or.

��


jkollhom ta˙ri© fuq il-post

tax-xog˙ol jew biex isibu xog˙ol.


jfittxu xog˙ol, iΩommu x-xog˙ol

li g˙andhom, jew isibu xog˙ol

a˙jar milli g˙andhom.


jibdew business g˙al rashom.

• Jag˙tu xog˙ol lill-persuni

b’diΩabilità mal-gvern jew

f’postijiet b˙all-kunsilli lokali.

��

• Ikunu çerti li l-persuni

b’diΩabilità jkollhom

iç-çans jippruvaw ix-xog˙ol.

• Jg˙inu lill-kumpaniji biex

jag˙tu xog˙ol lill-persuni

b’diΩabilità.


jkollhom postijiet tajbin g˙alihom

fejn jistg˙u ja˙dmu.

• Jg˙inu lill-persuni

b’diΩabilità jer©g˙u

jibdew ja˙dmu.

��

• Ikunu çerti li ˙add ma j©ieg˙el

lill-persuni b’diΩabilità ja˙dmu

ming˙ajr paga.

Il-Kwalità tal-Óajja28Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

dritt daqs kul˙add li jkollhom

kwalità ta’ ˙ajja tajba. Dan ig˙odd

ukoll g˙all-familji tag˙hom. Kwalità

ta’ ˙ajja tajba tfisser li jkollhom ikel,

˙wejje©, dar u ilma nadif.

• Il-persuni b’diΩabilità

g˙andhom is-servizzi u apparat

li g˙andhom bΩonn u li dawn

ma jqumux ˙afna flus.

Il-pajjiΩi jridu jkunu çerti li:

��

• Il-persuni b’diΩabilità li huma fqar

ikollhom g˙ajnuna ming˙and

il-gvern g˙all-ispejjeΩ li jag˙mlu

min˙abba d-diΩabilità.

• Il-persuni b’diΩabilità jkunu

jistg˙u juΩaw skemi tad-djar.

• Il-persuni b’diΩabilità jkollhom

l-istess çans li jie˙du l-pensjoni

ta’ meta jispiççaw mix-xog˙ol

daqs kul˙add.


l-g˙ajnuna biex ikollhom kwalità

ta’ ˙ajja tajba. Dan ig˙odd b’mod

speçjali g˙an-nisa, tfal, u anzjani

b’diΩabilità.

��

Il-Óajja Politika29Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom

id-dritt li jie˙du sehem fil-politika,

daqs kul˙add. Il-persuni b’diΩabilità

g˙andhom dritt li jivvotaw.

Il-mod kif jivvutaw g˙andu

jkun façli biex tifhmu.

Il-vot g˙andu jkun sigriet.


dritt g˙all-g˙ajnuna biex jivvutaw

jekk ikollhom bΩonnha.

�0


li l-persuni b’diΩablità jistg˙u

jkunu parti minn g˙aqdiet mhux

tal-gvern u partiti politiçi.


li l-persuni b’diΩabilità jistg˙u

jkunu parti minn g˙aqdiet tal-

persuni b’diΩabilità.


dritt jo˙or©u b˙alha kandidati

g˙all-elezzjonjiet tal-Parlament u

tal-Kunsilli Lokali.

��

L-isport u d-divertiment30Il-persuni b’diΩabilità g˙andhom dritt

li jie˙du sehem f’attivatijiet ta’ sport

u ta’ divertiment daqs kul˙add.

• Affarijiet b˙aI kotba jkunu

aççessibbli g˙al kul˙add.

• It-television, films u teatri

jkunu aççessibbli

g˙al kul˙add.

Il-pajjiΩi g˙andhom ja˙dmu biex ikunu çerti li:

��


iç-çans li jag˙mlu l-arti.

• Ir-regoli u l-li©ijiet ma g˙andhomx

jag˙mluha aktar diffiçli biex

persuni b’diΩabilità jkollhom

aççess g˙al affarijiet b˙al kotba

u films.

• Il-kultura ta’ min hu deaf

u kulturi o˙ra g˙andhom

ji©u rispettati.

• Il-persuni b’diΩabilità jkunu

jistg˙u jmorru f’postijiet b˙al

ma huma l-muΩewijiet.

��

• Il-persuni b’diΩabilità

g˙andhom ikollhom sapport

biex jie˙du sehem f’attivitajiet

ta’ sport li huma g˙al kul˙add.

• Postijiet fejn isir l-isport jew

attivitajiet o˙ra ta’ divertiment

g˙andhom ikunu aççessibbli

g˙al kul˙add.

• Anke t-tfal b’diΩabilità

g˙andhom dritt indaqs

g˙all-isport u d-divertiment.

• Persuni b’diΩabilità huma

kapaçi li jie˙du sehem

fi sports ta’ diΩabilità

u attivitajiet o˙ra

��

Il-pajjiΩi g˙andhom ji©bru

l-informazzjoni li g˙andhom bΩonn

biex jaraw li dak li hemm miktub

f’dan il-ftehim ikun qed isir.

Informazzjoni personali g˙andha

tibqa’ privata u sigrieta.


li l-informazzjoni li ji©bru tkun

aççessibbli g˙al kul˙add, ukoll

g˙all-persuni b’diΩabilità.

L-informazzjoni31

��

Il-pajjiΩi ja˙dmu flimkien32Il-pajjiΩi g˙andhom ja˙dmu flimkien biex ikunu çerti

li dak li hemm miktub f’dan il-Ftehim isir.

• Ikunu çerti li meta ja˙dmu

flimkien, il-persuni b’diΩabilità

jag˙tu s-sehem tag˙hom ukoll.

• Ikunu çerti li l-pajjiΩi jg˙addu lil

xulxin informazzjoni, esperjenzi

u ta˙ri© biex kul˙add ja˙dem

bl-a˙jar mod.

• Ikunu çerti li l-pajjiΩi ja˙dmu

flimkien fuq riçerka u dak li

jsiru jafu minn din ir-riçerka

jg˙adduha lill-pajjiΩi kollha.

Huma g˙andhom jag˙mlu dawn l-affarijiet:

��

• Ikun hemm post wie˙ed

li xog˙olu jkun li jara li dak

li hemm f’dan il-Ftehim qed isir.

• Jie˙du nota ta’ dak li qed isir

biex ikunu jafu kemm fil-fatt

dak li hemm f’dan il-Ftehim

qed isir.


jag˙tu sehem s˙i˙ biex jaraw

li dak li hemm fil-Ftehim qed isir.

Óidma biex dak li hemm f’dan il-Ftehim isir 33

Il-pajjiΩi g˙andhom jag˙mlu dawn l-affarijiet:

��

Il-pajjiΩi membri tan-Nazzjonijiet

Uniti se jag˙Ωlu Kumitat Speçjali

biex jara li l-pajjiΩi kollha li da˙lu

f’dan il-Ftehim qed ja˙dmu biex dak

li hemm fih isir. Dan il-Kumitat ikun

parti min-Nazzjonijiet Uniti.

Kumitat dwar id-drittijiet tal-persuni b’diΩabilità34

Rapporti mill-pajjiΩi li da˙lu f’dan il-Ftehim35

Kull pajjiΩ irid jikteb rapport dwar

ix-xog˙ol li qed jag˙mel biex dak

li hemm f’dan il-Ftehim isir. Huma

jridu jag˙tu dan ir-rapport lill-Kumitat

Speçjali sa sentejn wara li jkunu

da˙lu f’dan il-Ftehim.

��

• Il-Kumitat jiddeçiedi

l-informazzjoni li

g˙andhom jag˙tu l-pajjiΩi

fir-rapporti tag˙hom.

• Ir-rapporti jistg˙u jkunu

wkoll dwar il-problemi

li jiltaqg˙u mag˙hom

il-persuni b’diΩabilità.

• Wara dawn is-sentejn, kull pajjiΩ

irid jibg˙at rapport kull 4 snin.

Il-pajjiΩi jridu wkoll jibag˙tu

rapporti o˙ra li l-Kumitat jitlobhom

jag˙mlu.

��

X’isir mir-rapporti36Il-Kumitat Speçjali jara r-rapporti

u jitkellem mal-pajjiΩi biex jag˙tihom

ideat u pariri dwar dak li g˙andhom

jag˙mlu. Il-pajjiΩi jistg˙u jsaqsu

lill-Kumitat g˙al aktar informazzjoni.

• Jekk rapport minn pajjiΩ ikun tard,

il-Kumitat jista’ jwissi lil dak il-pajjiΩ

li fi Ωmien 3 xhur se ji©i u jara

x’qed ji©ri f’dak il-pajjiΩ.

• Il-pajjiΩi kollha jkunu jistg˙u jaraw

ir-rapporti tal-pajjiΩi l-o˙ra.

�0

• Kull pajjiΩ irid ikun çert

li l-pubbliku jista’ jara r-rapport

tieg˙u u l-kummenti tal-Kumitat.

• Il-Kumitat jibg˙at ir-rapport lil

dipartimenti u g˙aqdiet differenti

jekk ikollu bΩonn parir jew g˙ajnuna.

Il-Kumitat Speçjaliu l-pajjiΩi ja˙dmu flimkien37

Kull pajjiΩ irid ja˙dem flimkien

mal-Kumitat u jg˙in lill-membri

tal-Kumitat meta jkollhom

bΩonn informazzjoni.

��

38 Kif il-Kumitat Speçjali se ja˙dem ma’ g˙aqdiet o˙ra

Il-Kumitat ser ja˙seb dwar kif

g˙andu ja˙dem mal-pajjiΩi biex

jara li dan ja˙dem kif suppost

Hu importanti li l-pajjiΩi kollha u

l-g˙aqdiet ja˙dmu flimkien biex

ix-xog˙ol li hemm fil-Ftehim isir.

• Il-Kumitat jistieden

dipartimenti u g˙aqdiet

differenti biex jag˙tu pariri

u informazzjoni dwar

ix-xog˙ol tag˙hom.

��

• Il-Kumitat jista’ jsaqsi g˙aqdiet

tad-drittijiet tal-bniedem biex jiktbu

rapporti dwar ix-xog˙ol tag˙hom li

g˙andu x’jaqsam ma’ dan il-Ftehim.

39 Ir-rapport tal-Kumitat Speçjali

Il-Kumitat se jikteb rapport kull

sentejn u jag˙tih lill-Assemblea

Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti u lill-

Kunsill Ekonomiku u Soçjali. Dan

ir-rapport ikun fih ideat minn pajjiΩi

differenti dwar dak li g˙andu jsir.

��

40 Laqg˙at g˙all-pajjiΩi li da˙lu f’dan il-Ftehim

Il-pajjiΩi li da˙lu f’dan il-Ftehim se

jiltaqg˙u sikwit biex ja˙sbu dwar

ix-xog˙ol li jrid isir min˙abba l-Ftehim.

L-ewwel laqg˙a trid issir mhux

aktar tard minn 6 xhur minn meta

jibda l-Kumitat. Is-Segretarju

Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti

jirran©a l-laqg˙at ta’ wara.

��

Is-Segretarju Ìenerali

tan-Nazzjonjiet Uniti jΩomm

ir-rapporti u l-informazzjoni kollha

li g˙andhom x’jaqsmu

ma’ dan il-Ftehim.

41 Fejn jinΩammu r-rapporti u l-informazzjoni

42 Kif ji©i ffirmat dan il-Ftehim

Mit-30 ta’ Marzu 2007

‘il quddiem, il-pajjiΩi bdew jiffirmaw

il-Ftehim fl-uffiçini tan-Nazzjonijiet

Uniti fi New York. 30

��

43 Kunsens u approvazzjoni

Il-pajjiΩi li jiffirmaw il-Ftehim iridu

jaraw meta se jid˙lu f’dan il-ftehim.

Il-pajjiΩi li g˙adhom ma ffirmawx

jistg˙u jiddeçiedu li jag˙mlu dan.

44 Gruppi ta’ pajjiΩi

Hemm pajjiΩi li ffirmaw il-Ftehim

b˙alha grupp wie˙ed, b˙all-pajjiΩi

tal-Unjoni Ewropea.

��

Dawn l-gruppi wkoll jistg˙u jid˙lu

f’dan il-ftehim. Huma jkunu jistg˙u

jitkellmu b˙alha grupp wie˙ed meta

l-pajjiΩi jiltaqg˙u biex jitkellmu dwar

dan il-ftehim.

45 Meta jibda ja˙dem il-Ftehim?

Dan il-Ftehim jibda ja˙dem

30 ©urnata wara li jkun hemm

20 pajjiΩ li da˙lu fih.

��

Il-pajjiΩi jistg˙u jg˙idu li mhux

se jiffirmaw parti mill-Ftehim,

˙lief g˙al dawk il-partijiet li

huma importanti ˙afna.

46 Il-pajjizi kif iΩommu mal-Ftehim

47 Tibdil lil dan il-Ftehim

Kull pajjiΩ jista’ jitlob li jkun

hemm tibdiliet fil-Ftehim.

Huma jridu jiktbu lis-Segretarju

Ìenerali tan-Nazzjonijiet Uniti li

mbag˙ad jg˙id lill-pajjiΩi l-o˙ra.

Il-pajjiΩi mbag˙ad jiddeçiedu jekk

ikun hemm bΩonn li jag˙mlu laqg˙a

biex jitkellmu dwar l-idea u jiftehmu

jekk g˙andhomx isiru t-tibdiliet.

��

PajjiΩ jista’ jikteb lis-Segretarju

Ìenerali tan-Nazzzzjonijiet Uniti

biex jo˙ro© mill-Ftehim. Dak il-

pajjiΩ ma jibqax parti mill-Ftehim

sena wara li s-Segretarju Ìenerali

jkun irçieva l-ittra.

48 Jekk pajjiΩ ikun irid jo˙ro© mill-Ftehim

49 Informazzjoni aççessibbli

Dan il-Ftehim g˙andu jsir

f’verΩjonijiet differenti biex

ikun aççessibbli g˙all-persuni

b’diΩabilità. Dan jinkludi l-verΩjoni

façli biex taqra, b˙al ma hi din.

��

50 Dan il-Ftehim f’lingwi differenti

Dan il-Ftehim se jkun ippublikat biç-

ÇiniΩ, FranciΩ, G˙arbi, IngliΩ, Russu

u Spanjol. Il-Ftehim jg˙odd indaqs

f’dawn il-lingwi.

�0

��VerΩjoni façli biex taqra

Ftehim Ie˙or dwar id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità

��

��

Dan il-ktieb jg˙inek tifhem

dak li hemm miktub f’dan il-Ftehim

ie˙or. Dan il-ktieb ma jg˙oddx

minflok il-Ftehim. Biex tkun taf eΩatt

x’hemm miktub fil-Ftehim, trid tara

d-dokument s˙i˙. Tkun tista’ tara

wkoll liema pajjiΩi ffirmaw il-Ftehim.

Dan il-ktieb hu l-verΩjoni façli biex taqra tal-Ftehim l-ie˙or. L-isem s˙i˙ tal-Ftehim hu Protocol Mhux Obbligatorju g˙all-Konvenzjoni dwar id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità.

Id-dokument s˙i˙ tista’ ©©ibu

mill-websajt tan-Nazzjonijiet Uniti

li jisimha enable:

www.un.org/disabilities/

Tista’ taqrah bil-Malti mill-websajt

tal-KNPD: www.knpd.org

Introduzzjoni

��

1. Persuni b’diΩabilità - jew gruppi

ta’ persuni b’dizablità - jistg˙u

jag˙mlu ilment quddiem il-

Kumitat Speçjali jekk huma

j˙ossu li d-drittijiet tag˙hom

mhumiex im˙arsa kif hemm

miktub fil-Ftehim bejn il-PajjiΩi.

PajjiΩi li ffirmaw il-Ftehim bejn

il-PajjiΩi dwar id-Drittijiet tal-Persuni

b’DiΩabilità jistg˙u jiffirmaw

dan il-Ftehim Ie˙or ukoll.

Dan ikun ifisser li l-Kumitat Speçjali

jkun jista’ jara jekk hux qed jittrattaw

il-persuni b’diΩabilità ˙aΩin.

Dawn il-pajjiΩi qablu li jag˙mlu dawn l-affarijiet:

Il-Kumitat Speçjali jismu l-Kumitat

tad-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità.

Ix-xog˙ol ta’ dan il-Kumitat hu li jara

x’©ara meta jkun hemm ilment.

��

Il-Kumitat ma jistax jisma’ ilmenti

li jmorru kontra dak li hemm miktub

fil-Ftehim bejn il-PajjiΩi.


li jkun di©à sema’ qabel.

Il-Kumitat ma jistax jisma’

ilmenti f’pajjiΩi li ma ffirmawx

dan il-Ftehim Ie˙or.

2. Kull min jag˙mel ilment irid jag˙ti

ismu jew isem il-grupp tieg˙u.

��

Il-Kumitat lanqas jista’ jisma’

ilmenti li qed jarahom xi Kumitat

ta’ xi ftehim ie˙or.

Meta persuna b’diΩabilità

jkollha ilment, tista’ tmur g˙and

il-Kumitat Speçjali:

- jekk ma ssolvix il-problema

bis-sistema li hemm f’pajjiΩha;

- jekk din is-sistema ddum

˙afna biex tg˙inha;

- jekk ikun çar li s-sistema

ta’ pajjiΩha mhix se ta˙dem.


fejn hu façli tinduna li ma hemm

xejn fuq x’hiex tista’ tag˙mel

ilment, jew jekk ma jkollux

biΩΩejjed informazzjoni.

Il-Kumitat normalment ma

jismax ilmenti dwar affarijiet

li ©raw qabel ma l-pajjiΩ ikun

da˙al f’dan il-Ftehim Ie˙or.

?

��

3. Meta jsir ilment, il-Kumitat ikellem

b’mod privat lill-gvern tal-pajjiΩ

minn fejn ikun ©ej l-ilment.

Il-gvern ta’ dak il-pajjiΩ imbag˙ad

ikollu 6 xhur çans biex jara l-kaΩ

u jg˙id lill-Kumitat x’ja˙seb dwar

l-ilment u x’qed jag˙mel dwaru.

4. Jekk il-kaΩ ikun serju w ur©enti,

il-Kumitat jista’ jsaqsi lill-gvern

tal-pajjiΩ biex jag˙mel xi ˙a©a

mill-ewwel biex ig˙in lill-persuna

b’diΩabilità.

Imma dan ma jfissirx li l-Kumitat

meta jara l-kaΩ fid-dettal dejjem

se jaqbel mal-persuni b’diΩabilità

li jkunu g˙amlu l-ilment.

��

5. Il-membri tal-Kumitat jitkellmu

dwar l-ilmenti b’mod privat. Wara

huma jg˙idu x’ja˙sbu dwar il-kaΩ

lill-gvern tal-pajjiΩ u lill-persuna li

tkun g˙amlet l-ilment.

6. Il-Kumitat jista’ jara wkoll kaΩijiet

fejn persuni b’diΩabilità ©ew

abbuΩati jew trattati b’mod ˙aΩin

˙afna. Hu jista’ jag˙mel dan

anke jekk ˙add ma jkun g˙amel

ilment, jekk ikun hemm biΩΩejjed

informazzjoni dwar x’ikun ©ara.

Il-Kumitat isaqsi lill-gvern tal-pajjiΩ

fejn ikun ©ara l-kaΩ biex ja˙dem

mieg˙u u biex jg˙id hu x’ja˙seb.

Il-Kumitat imbag˙ad jie˙u deçiΩjoni

skond l-informazzjoni li jkollu u

skond dak li jkun qal il-gvern tal-

pajjiΩ.

Il-Kumitat jista’ jsaqsi lil xi membri

tieg˙u biex isiru jafu iΩjed dwar dak

li ©ara. Dawn il-membri mbag˙ad

jibag˙tu rapport lill-Kumitat dwar

dak li ©ara. Din ig˙idulha inkjesta.

��

Il-membri tal-Kumitat li jkunu qed

jag˙mlu din l-inkjesta jistg˙u jΩuru

l-pajjiΩ fejn ikun sar l-ilment. Imma

dan jistg˙u jag˙mluh biss jekk il-

gvern tal-pajjiΩ jaqbel li jag˙mlu dan.

Il-Kumitat imbag˙ad jara r-rapport

ta’ l-inkjesta li jkunu kitbu l-membri,

ig˙id lill-gvern tal-pajjiΩ x’hemm fir-

rapport, u ja˙seb dwar dak li g˙andu

jsir biex is-sitwazzjoni tkun a˙jar.

Il-gvern tal-pajjiΩ imbag˙ad ikollu 6

xhur biex ig˙id x’ja˙seb dwar ir-

rapport.

Dan ix-xog˙ol ta’ l-inkjesta g˙andu

jsir kollu b’mod privat. Il-Kumitat

g˙andu jipprova jara li l-gvern tal-

pajjiΩ ja˙dem mieg˙u fix-xog˙ol

kollu tieg˙u.

�0

7. Il-pajjiΩi jridu jiktbu rapport sikwit

dwar dak li qed jag˙mlu biex

ikunu çerti li l-persuni b’diΩabilita’

g˙andhom l-istess drittijiet b˙al

˙addie˙or.

Meta ssir inkjesta, il-Kumitat jista’

jsaqsi lill-pajjiΩi biex jiktbu iΩjed

dwar ix-xog˙ol li g˙amlu wara din

l-inkjesta fir-rapport tag˙hom.

Meta ssir inkjesta, il-pajjiΩ dejjem

ikollu 6 xhur çans ja˙seb dwar dak

li se jag˙mel. Wara dawn is-6 xhur,

il-Kumitat jista’ jitlob lill-pajjiΩ jikteb

rapport dwar x’se jag˙mel biex l-

affarijiet ikunu a˙jar.

8. Meta pajjiΩ jiffirma dan il-Ftehim

Ie˙or, hu jkun jista’ jg˙id li ma

jaqbilx li l-Kumitat jag˙mel inkjesta

jew li jara sitwazzjonijiet serji fil-

pajjiΩ tieg˙u.

��

9. Is-Segretarju Ìenerali tan-

Nazzjonijiet Uniti jΩomm l-

informazzjoni u r-rapporti li

g˙andhom x’jaqsmu ma’ dan

il-Ftehim Ie˙or.

10. Il-pajjiΩi ilhom jistg˙u

jiffirmaw dan il-Ftehim

Ie˙or mit-30 ta’ Marzu 2007.

11. Il-pajjiΩi jistg˙u jiffirmaw dan

il-Ftehim Ie˙or jekk huma jkunu

ffirmaw il-Ftehim bejn il-PajjiΩi

dwar id-Drittijiet tal-Persuni

b’DiΩabilità.

12. Xi pajjiΩi huma maqg˙uda

flimkien, b˙all-pajjiΩi tal-Unjoni

Ewropea.

30

��

Dawn il-gruppi ta’ pajjiΩi wkoll

jistg˙u jiffirmaw il-Ftehim Ie˙or.

Dawn il-gruppi jistg˙u wkoll jitkellmu

meta l-pajjiΩi jiltaqg˙u biex jitkellmu

dwar il-Ftehim.

13. Dan il-Ftehim Ie˙or jibda ja˙dem

30 ©urnata wara li jkun hemm

10 pajjiΩ li da˙lu fih, sakemm

il-Ftehim bejn il-PajjiΩi jkun di©à

beda ja˙dem.

14. Il-pajjiΩi jistg˙u jg˙idu li mhux se

jiffirmaw parti mill-Ftehim Ie˙or,

˙lief g˙al dawk il-partijiet li huma

importanti ˙afna.

15. Kull pajjiΩ jista’ jitlob li jkun hemm

tibdiliet fil-Ftehim Ie˙or. Huma

jridu jiktbu lis-Segretarju Ìenerali li

mbag˙ad ig˙id lill-pajjiΩi l-o˙ra.

��

16. Kull pajjiΩ jista’ jo˙ro© minn dan

il-Ftehim Ie˙or. Hu jag˙mel dan

billi jikteb lis-Segretarju Ìenerali.

Dak il-pajjiΩ ma jibqax parti mill-

Ftehim sena wara li s-Segretarju

Ìenerali jkun irçieva l-ittra.

17. Dan il-Ftehim g˙andu jsir

f’verΩjonijiet differenti biex

ikun aççessibbli g˙all-persuni

b’diΩabilità. Dan jinkludi l-verΩjoni

façli biex taqra, b˙al ma hi din.

18. Dan il-Ftehim se jkun ippublikat

biç-ÇiniΩ, FranciΩ, G˙arbi, IngliΩ,

Russu u Spanjol. Il-Ftehim

jg˙odd indaqs f’dawn il-lingwi.

Il-pajjiΩi mbag˙ad jiddeçiedu jekk ikunx hemm bΩonn

li jag˙mlu laqg˙a biex jitkellmu dwar l-idea

u jiftehmu jekk g˙andhomx isiru t-tibdiliet.

��

��

1. Dan il-Ftehim 2

2. Xi jfissru l-kliem 2

3. L-aktar punti importanti 4

4. Dak li g˙andhom jag˙mlu l-pajjiΩi 6

5. Ilkoll indaqs 9

6. In-nisa b’diΩabilità huma daqs ˙addie˙or 10

X’fih dan il-ktieb

?

Introduzzjoni 1

��

7. It-Tfal b’diΩabilità huma daqs ˙addie˙or 11

8. Informazzjoni lill-persuni b’diΩabilità 12

9. Aççessibilità 14

10. Id-dritt g˙all-˙ajja 16

11. Emer©enzi 17

12. Indaqs quddiem il-li©i 17

��

13. Il-©ustizzja 20

14. Li tkun liberu u safe 21

15. L-ebda tortura jew trattament ˙aΩin 23

16. L-ebda abbuΩi 24

17. Il-persuni b’diΩabilità huma persuni l-ewwel 26

18. Meta tmur tg˙ix f’post ie˙or 27

��

19. Il-˙ajja indipendenti fil-komunità 28

20. To˙ro© mid-dar 30

21. Tg˙id dak li tixtieq u aççess g˙all-informazzjoni 32

22. Privatezza 34

23. Rispett g˙ad-dar u l-familja 35

24. L-edukazzjoni 37

��

25. Is-sa˙˙a 40

26. Servizzi li jg˙inuk biex tfiq a˙jar 42

27. Ix-xog˙ol 43

28. Il-kwalità tal-˙ajja 47

29. Il-˙ajja politika 49

30. L-isport u d-divertiment 51

�0

31. L-informazzjoni 54

32. Il-pajjiΩi ja˙dmu flimkien 55

33. Óidma biex dak li hemmf’dan il-Ftehim isir 56

34. Kumitat dwar id-drittijiettal-persuni b’diΩabilità 57

35. Rapporti mill-pajjiΩi li ffirmaw il-Ftehim 57

36. X’isir mir-rapporti 59

��

37. Il-Kumitat Speçjali u l-pajjiΩi ja˙dmu flimkien 60

38. Kif il-Kumitat Speçjali se ja˙dem ma’ g˙aqdiet o˙ra 61

39. Ir-rapport tal-Kumitat Speçjali 62

40. Laqg˙at g˙all-pajjiΩi li ffirmaw il-Ftehim 63

41. Fejn jinΩammu r-rapporti u l-informazzjoni 64

42. Kif ji©i ffirmat il-Ftehim 64

��

43. Kunsens u approvazzjoni 65

44. Gruppi ta’ pajjiΩi 65

45. Meta jibda ja˙dem il-ftehim? 66

46. Il-pajjiΩi kif iΩommu mal-Ftehim 67

47. Tibdil lil dan il-Ftehim 67

48. Jekk pajjiΩ irid jo˙ro© mill-Ftehim 68

��

49. Informazzjoni aççessibbli 68

50. Il-Ftehim f’lingwi differenti 69

Ftehim Ie˙or dwar id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità 71

VerΩjoni façli biex taqra

Ftehim Ie˙or

dwar id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità

��

NirringrazzjawDan il-ktieb inqaleb mill-IngliΩ

g˙all-Malti verΩjoni façli biex taqra

mill-Kummissjoni Nazzjonali Persuni

b’DiΩabilità b’konsultazzjoni

mal-Grupp Konsultattiv tal-persuni

b’diΩabilità intellettwali. Il-verΩjoni

bl-IngliΩ inkitbet bl-istampi minn

Inspired Services Publishing

Ltd. ISL366/07 f’Novembru 2007

g˙ad-Dipartiment tax-Xog˙ol u

Pensjonijiet tar-Renju Unit.

L-istampi huma mill-Valuing People

Clipart Collection u ma jistg˙ux

jintuΩaw ming˙ajr permess bil-

miktub ming˙and l-Inspired Services

Publishing Ltd.

Wie˙ed jista’ jag˙mel kopji ta’ dan

il-ktieb biex juΩah hu jew hi biss jew

g˙al xi dipartiment jew g˙aqda.

www.inspiredservices.org.uk

��

��

Pubblikat g˙all-ewwel darba f’Diçembru 2008

Il-Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiΩabilità (KNPD)Çentru Óidma Soçjali, Istitut Vincenzo Bugeia

Triq Braille, Santa Venera, MaltaTelefown: +356 2148 7789

Fax: +356 2148 4609Textel: +356 2144 65396

Indirizz-e: [email protected]

Parti mill-flus g˙al dan il-ktieb ©ew mill-Unjoni Ewropea.

Dak li hemm miktub f’dan il-ktieb mhux bil-fors hu l-istess b˙al dak li ta˙seb il-Kummissjoni Ewropea. Il-Kummissjoni Ewropea u dawk li ja˙dmu mag˙ha mhumiex responsabbli g˙all-mod kif

in-nies juΩaw l-informazzjoni li hemm f’dan il-ktieb.

KUMMISSJONI NAZZJONALIPERSUNI B’DIÛABILITÀ

Dan il-ktieb jg˙inek tifhem dak li hemm miktub fil-ftehim. Dan il-ktieb ma jg˙oddx minflok il-ftehim.

Biex tkun taf eΩatt x’hemm miktub fil-ftehim, trid tara d-dokument s˙i˙.

Tista’ taqrah bil-Malti mill-websajt tal-KNPD:www.knpd.org

UNJONI EWROPEA

Documents

Ftehim bejn il-PajjiΩi dwar id-Drittijiet tal-Persuni b ...crpd.org.mt/wp-content/uploads/2016/03/004-knpdun... · qed ikunu trattati b˙al ˙addie˙or. • Jag˙mlu regoli u li©ijiet