11

Markmið og mat á árangriMarkmið og mat á árangri Um námskröfur í íslensku, dönsku og sænsku Um námskröfur í íslensku, dönsku og sænsku

í skólum á Íslandi, í Danmörku og í Svíþjóð í skólum á Íslandi, í Danmörku og í Svíþjóð

Fundur um námskrár í íslensku á vegum Samtaka Fundur um námskrár í íslensku á vegum Samtaka móðurmálskennara og menntamálaráðuneytisinsmóðurmálskennara og menntamálaráðuneytisins

Borgartúni 6, 14. nóvember 2002Borgartúni 6, 14. nóvember 2002

Þuríður JóhannsdóttirÞuríður Jóhannsdóttir sérfræðingur hjá Rannsóknarstofnun KHÍsérfræðingur hjá Rannsóknarstofnun KHÍ

22

Samanburður á skólakerfumSamanburður á skólakerfum

Könnun sem var unnin að beiðni starfshóps um Könnun sem var unnin að beiðni starfshóps um styttingu námstíma til stúdentsprófs.styttingu námstíma til stúdentsprófs.Rannsóknarstofnun KHÍ og Félagsvísindastofnun Rannsóknarstofnun KHÍ og Félagsvísindastofnun HÍ unnuHÍ unnuRKHÍ skoðaði námskröfur sem gerðar eru í RKHÍ skoðaði námskröfur sem gerðar eru í grunnskóla og í framhaldsskóla í móðurmáli, grunnskóla og í framhaldsskóla í móðurmáli, stærðfræði, ensku, raunvísindum og stærðfræði, ensku, raunvísindum og félagsvísindumfélagsvísindumAð ósk ráðuneytisins var aðallega stuðst við Að ósk ráðuneytisins var aðallega stuðst við aðalnámskrár landanna þriggja og unnið var aðalnámskrár landanna þriggja og unnið var aðallega með gögn sem eru aðgengileg á netinuaðallega með gögn sem eru aðgengileg á netinu

33

Samanburður á íslensku, dönsku Samanburður á íslensku, dönsku og sænskuog sænsku

Nám í móðurmáli eins og það birtist í Nám í móðurmáli eins og það birtist í opinberum gögnum á Íslandi, í Danmörku opinberum gögnum á Íslandi, í Danmörku og í Svíþjóð og í Svíþjóð – Áhersluatriði í kennslu og námi, og þá Áhersluatriði í kennslu og námi, og þá

sérstaklega námsmarkmið, námsmat og sérstaklega námsmarkmið, námsmat og hlutverk nemenda hlutverk nemenda

– Í lokin: tími sem varið er til móðurmálskennslu Í lokin: tími sem varið er til móðurmálskennslu í grunn- og framhaldsskólum í löndunum í grunn- og framhaldsskólum í löndunum þremurþremur

44

Almennir fyrirvararAlmennir fyrirvarar

Hafa ber í huga að upplýsingarnar sem Hafa ber í huga að upplýsingarnar sem lagðar eru til grundvallar við greiningu og lagðar eru til grundvallar við greiningu og samanburð eru opinberar námslýsingar samanburð eru opinberar námslýsingar sem birtar eru í námskrám og endurspegla sem birtar eru í námskrám og endurspegla vilja yfirvalda en ekki endilega vilja yfirvalda en ekki endilega raunveruleikann úti í skólunumraunveruleikann úti í skólunum

55

Hvernig má greina námskröfur?Hvernig má greina námskröfur?

Námskröfur birtast á mismunandi hátt í Námskröfur birtast á mismunandi hátt í skólastarfi – skólastarfi – – í markmiðumí markmiðum– í kennsluháttum í kennsluháttum – í inntaki námsins í inntaki námsins – í námsmati ogí námsmati og– í stöðu nemenda í upphafi náms og að hversu í stöðu nemenda í upphafi náms og að hversu

miklu leyti tillit er tekið til þess í skipulagi miklu leyti tillit er tekið til þess í skipulagi námsins. námsins.

66

Greiningarlíkan Allyson MacdonaldGreiningarlíkan Allyson Macdonald

7 ramma líkanið 7 ramma líkanið Allyson: Kennslulíkanið hef ég unnið með í meira Allyson: Kennslulíkanið hef ég unnið með í meira en tíu ár, og þó það líti út fyrir að vera fremur en tíu ár, og þó það líti út fyrir að vera fremur saklaust þá er margt í því sem vert er að ræða saklaust þá er margt í því sem vert er að ræða Grunnhugmyndirnar spruttu upp úr rannsókn Grunnhugmyndirnar spruttu upp úr rannsókn Hewson og Hewson (1988) um náttúrufræðinám Hewson og Hewson (1988) um náttúrufræðinám sem ég fjallaði um í grein sem ég birti árið 1991sem ég fjallaði um í grein sem ég birti árið 1991Kynnt í Netlu, veftímariti Kennó sjá Kynnt í Netlu, veftímariti Kennó sjá http://netla.khi.is/sprotar/2002/001/index.htmhttp://netla.khi.is/sprotar/2002/001/index.htm

77

Innihald

FræðigreinTengdar

greinar

Námskrá

MarkmiðHugtökFærni

Viðhorf o.fl.

Kennsla-sem-athafnir

Undirbúningur,skipulagning og

athuganirSamskipti í

kennslustofunni- innlegg

- umræðustjórn- leiðbeiningar

Námsmat

- með orðalýsingum- með táknmyndum- verkleg kunnátta- verkmöppumat- frammistöðumat

Námskröfur - kennsla

88

Nám-sem-athafnir

Verkefni- glósur og skráning- umræður- athuganir- dæmiHeimanámVettvangsferðir

Upphafsástandnemenda

Skilningur áinnihaldiÁhugiLeikniGeta o fl.

Nám-sem-árangur

SkilningurÁhugiLeikni Geta o.fl.

Námskröfur - nám

99

Nám-sem-athafnir

Upphafs-ástand

nemenda

Nám-sem-árangur

InnihaldNámskrá

Kennsla-sem-athafnir

Námsmat

Námskröfur – sjö ramma aðferð

1010

GrunnskólinnGrunnskólinnÍsland - Danmörk: námskröfurÍsland - Danmörk: námskröfur

Í DanmörkuÍ Danmörku byggjast námskröfur á að nemendur séu byggjast námskröfur á að nemendur séu færir um að færir um að beita dönsku, munnlega og skriflegabeita dönsku, munnlega og skriflega, við , við lausn tiltekinna verkefna, og lokaprófið er bæði lausn tiltekinna verkefna, og lokaprófið er bæði munnlegt og skrifleg. munnlegt og skrifleg.

Á ÍslandiÁ Íslandi er áberandi er áberandi misræmi milli námskrármarkmiðamisræmi milli námskrármarkmiða sem m.a. leggja áherslu á að greining málfræðiatriða sem m.a. leggja áherslu á að greining málfræðiatriða megi aldrei verða íþrótt í sjálfu sér (Aðalnámskrá megi aldrei verða íþrótt í sjálfu sér (Aðalnámskrá grunnskóla. Íslenska, 1999:15), grunnskóla. Íslenska, 1999:15), og samræmda prófsinsog samræmda prófsins, , þar sem megináhersla hefur löngum verið á þar sem megináhersla hefur löngum verið á málfræðigreiningu.málfræðigreiningu.

1111

GrunnskólinnGrunnskólinn

Ísland – Danmörk; InntakÍsland – Danmörk; Inntak

Bókmenntir, málfræði, ritun og stafsetningBókmenntir, málfræði, ritun og stafsetningDanska námskráin gerir ráð fyrir að nemendur Danska námskráin gerir ráð fyrir að nemendur vinni með ólíkar vinni með ólíkar textategundirtextategundir en litið er á en litið er á textahugtakið nokkuð vítt og nær það m.a. til textahugtakið nokkuð vítt og nær það m.a. til tölvuleikja, tónlistarbanda og teiknimyndasagnatölvuleikja, tónlistarbanda og teiknimyndasagnaÁ Íslandi virðist vera lögð sérstök áhersla á að Á Íslandi virðist vera lögð sérstök áhersla á að nemendur tjái sig um bókmenntir í rituðu máli, nemendur tjái sig um bókmenntir í rituðu máli, sbr. sbr. bókmenntaritgerðirbókmenntaritgerðir, en einning er í námskrá , en einning er í námskrá lögð áhersla á að nemendur tjái sig leikrænt um lögð áhersla á að nemendur tjái sig leikrænt um lesið efni og ræði um það.lesið efni og ræði um það.

1212

GrunnskólinnGrunnskólinn

Svíþjóð – Ísland; inntakSvíþjóð – Ísland; inntak

Í Svíþjóð leggur námskrá áherslu á að nemendur eigi að Í Svíþjóð leggur námskrá áherslu á að nemendur eigi að læra að nota móðurmálið sem læra að nota móðurmálið sem – miðil til að koma hugsun sinni á framfæri, miðil til að koma hugsun sinni á framfæri, – sem tæki til náms, sem samskiptatæki og sem tæki til náms, sem samskiptatæki og – tæki til að hafa áhrif.tæki til að hafa áhrif.

Inntakið í móðurmálskennslu er svipað í báðum löndum Inntakið í móðurmálskennslu er svipað í báðum löndum en í Svíþjóð er að auki lögð áhersla á að nemendur lesi en í Svíþjóð er að auki lögð áhersla á að nemendur lesi norrænu grannmálin og fái kyningu á samísku og öðrum norrænu grannmálin og fái kyningu á samísku og öðrum minnihlutamálum í Svíþjóð. minnihlutamálum í Svíþjóð. Á Íslandi virðist hins vegar meiri áhersla lögð á málfræði Á Íslandi virðist hins vegar meiri áhersla lögð á málfræði og lestur fornbókmennta. og lestur fornbókmennta.

1313

GrunnskólinnGrunnskólinn

Ísland, Svíþjóð, Danmörk; kennslanÍsland, Svíþjóð, Danmörk; kennslan

Í Danmörku er lögð áhersla á að kennslan eigi að vera Í Danmörku er lögð áhersla á að kennslan eigi að vera þannig uppbyggð að upplifun og reynsla verði smátt og þannig uppbyggð að upplifun og reynsla verði smátt og smátt efni fyrir greiningu. smátt efni fyrir greiningu. Einnig er tekið fram að kennslan sé skipulögð í Einnig er tekið fram að kennslan sé skipulögð í kennslulotum og lögð áhersla á að kennslan sé ekki kennslulotum og lögð áhersla á að kennslan sé ekki stöðluð og fyrirsjáanleg - en alltaf hluti af ferli.stöðluð og fyrirsjáanleg - en alltaf hluti af ferli.Í íslensku námskránni eru gefin dæmi um kennsluaðferðir Í íslensku námskránni eru gefin dæmi um kennsluaðferðir –ekki virðist sérstök hugmyndafræði liggja að baki–ekki virðist sérstök hugmyndafræði liggja að bakiÍ sænsku námskránni er ekkert um kennslu – kennurum Í sænsku námskránni er ekkert um kennslu – kennurum sem fagmönnum ætlað að útfæra það í samræmi við sem fagmönnum ætlað að útfæra það í samræmi við markmið og matsviðmið sem eru mjög skýr.markmið og matsviðmið sem eru mjög skýr.

1414

GrunnskólinnGrunnskólinn

Námsmat;Ísland, Danmörk, SvíþjóðNámsmat;Ísland, Danmörk, Svíþjóð

samræmt skriflegt próf en að auki er samræmt samræmt skriflegt próf en að auki er samræmt munnlegt próf í Danmörkumunnlegt próf í DanmörkuÍ Danmörku er skriflega prófið í fimm tíma og er Í Danmörku er skriflega prófið í fimm tíma og er skipt í tvenntskipt í tvenntÁ Íslandi er samræmda prófið þrír tímarÁ Íslandi er samræmda prófið þrír tímarSamræmd próf í Svíþjóð byggir á þrem hlutum Samræmd próf í Svíþjóð byggir á þrem hlutum þar sem sérsök áhersla er lögð á að prófa þar sem sérsök áhersla er lögð á að prófa lesskilning á ólíkum textategundum og getu lesskilning á ólíkum textategundum og getu nemenda til að bæta við eigin ályktunum. nemenda til að bæta við eigin ályktunum.

1515

GrunnskólinnGrunnskólinn

Ísland – Svíþjóð; námsmatÍsland – Svíþjóð; námsmat

Nemendur hafa aðgang að textaheftinu sem Nemendur hafa aðgang að textaheftinu sem prófað er úr, í u.þ.b. mánuð fyrir próf. prófað er úr, í u.þ.b. mánuð fyrir próf. Á Íslandi skipar málfræðigreining stóran sess á Á Íslandi skipar málfræðigreining stóran sess á prófi en lesskilningur, m.a. á fornbókmennta-prófi en lesskilningur, m.a. á fornbókmennta-textum, er einnig prófaður með krossum. textum, er einnig prófaður með krossum. Sænska prófið reynir á fjölþætta beitingu Sænska prófið reynir á fjölþætta beitingu móðurmálsins en íslenska prófið reynir aðallega móðurmálsins en íslenska prófið reynir aðallega á þekkingu á hugtökum í málfræði og á þekkingu á hugtökum í málfræði og bókmenntum og kunnáttu til að beita þeim við bókmenntum og kunnáttu til að beita þeim við textagreiningu. textagreiningu. Gott samræmi er á milli námskrármarkmiða og Gott samræmi er á milli námskrármarkmiða og námsmats í Svíþjóð en alls ekki á Íslandi. námsmats í Svíþjóð en alls ekki á Íslandi.

1616

GrunnskólinnGrunnskólinn

Námsmat SvíþjóðNámsmat Svíþjóð16 síðna textahefti - prófið byggir á vinnu með texta 16 síðna textahefti - prófið byggir á vinnu með texta

úr heftinuúr heftinuPróf APróf A prófar lesskilning á ólíkum textategundum og getu prófar lesskilning á ólíkum textategundum og getu til að bæta við eigin ályktunum.til að bæta við eigin ályktunum.Próf BPróf B er munnlegt próf og er óháð þema lesheftisins. er munnlegt próf og er óháð þema lesheftisins. – Stuttir bókmenntatextar af hljóðbandi. Stuttir bókmenntatextar af hljóðbandi. – Nemendur ræða um textana tveir og tveir Nemendur ræða um textana tveir og tveir – kynna þá í stærri hóp kynna þá í stærri hóp – Munnlega prófið prófar bæði getu til að hlusta og draga ályktanir Munnlega prófið prófar bæði getu til að hlusta og draga ályktanir

eftir að hafa fengið tíma til að undirbúa sig. Skólarnir hafa aðgang eftir að hafa fengið tíma til að undirbúa sig. Skólarnir hafa aðgang að munnlega prófinu þegar í nóvember.að munnlega prófinu þegar í nóvember.

Próf CPróf C ritunarpróf, val á milli fjögurra efna. ritunarpróf, val á milli fjögurra efna.– tengjast textaheftinu - má nota heftið í prófinu. tengjast textaheftinu - má nota heftið í prófinu. – nemendur eiga að geta undirbúið sig vel fyrir ritunina. nemendur eiga að geta undirbúið sig vel fyrir ritunina.

1717

GrunnskólinnGrunnskólinn

Ísland: NámsmatÍsland: NámsmatSamræmda prófið á Íslandi reynir almennt ekki á færni Samræmda prófið á Íslandi reynir almennt ekki á færni nemenda til að beita móðurmálinu sem tjáningartæki, nemenda til að beita móðurmálinu sem tjáningartæki, hvorki skriflega eða munnlega. hvorki skriflega eða munnlega. Um er að ræða hefðbundna greiningu málfræðiatriða þar Um er að ræða hefðbundna greiningu málfræðiatriða þar sem oft reynir á flóknar samsetningar nokkurra sem oft reynir á flóknar samsetningar nokkurra málfræðihugtaka sem síðan á að svara með því að velja málfræðihugtaka sem síðan á að svara með því að velja á milli möguleika á krossaprófi.á milli möguleika á krossaprófi. Þessar spurningar reyna oft mjög á einbeitingu og hæfni Þessar spurningar reyna oft mjög á einbeitingu og hæfni til að beita greinandi hugsun og mælir líklega almenna til að beita greinandi hugsun og mælir líklega almenna greind ekki síður en þekkingu og hæfni í beitingu greind ekki síður en þekkingu og hæfni í beitingu móðurmálsins.móðurmálsins.

1818

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Ísland – Danmörk; námskröfurÍsland – Danmörk; námskröfur

Á Íslandi á nemandinn að hafa yfirgripsmikla þekkingu á Á Íslandi á nemandinn að hafa yfirgripsmikla þekkingu á íslenskum bókmenntum og hafa lesið töluvert. íslenskum bókmenntum og hafa lesið töluvert. Hann á líka að hafa fengið nokkuð góða þjálfun í Hann á líka að hafa fengið nokkuð góða þjálfun í framsetningu og frágangi ritaðs máls. framsetningu og frágangi ritaðs máls. Samkvæmt námskrá á hann líka að fá þjálfun í töluðu Samkvæmt námskrá á hann líka að fá þjálfun í töluðu máli og framsögn.máli og framsögn.Í Danmörku á nemandinn að hafa lært að njóta Í Danmörku á nemandinn að hafa lært að njóta bókmennta á ýmsu formi og geta beitt málinu af öryggi bókmennta á ýmsu formi og geta beitt málinu af öryggi bæði í töluðu og rituðu máli. bæði í töluðu og rituðu máli. Hann á einnig að hafa vanist því að takast á við Hann á einnig að hafa vanist því að takast á við raunveruleg verkefni bæði einn og í samvinnu við aðraraunveruleg verkefni bæði einn og í samvinnu við aðra..

1919

FramhaldskólinnFramhaldskólinnSvíþjóð; námskröfurSvíþjóð; námskröfur

Í Svíþjóð byggjast námskröfur á færni í að Í Svíþjóð byggjast námskröfur á færni í að beita málinu, beita málinu, – munnnlega og munnnlega og – skriflega við lausn tiltekinna verkefnaskriflega við lausn tiltekinna verkefna

áhersla er á hlutverk bókmennta og áhersla er á hlutverk bókmennta og tungumáls í persónuþroska nemenda. tungumáls í persónuþroska nemenda.

2020

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Danmörk, Ísland; inntakDanmörk, Ísland; inntak

Í Danmörku u.þ.b. 2/3 í bókmenntalestur Í Danmörku u.þ.b. 2/3 í bókmenntalestur áhersla er lögð á að nemendur fjalli um lífssýn í bókum og áhersla er lögð á að nemendur fjalli um lífssýn í bókum og geti borið saman við eigið líf og samfélag. geti borið saman við eigið líf og samfélag. greina textategundir með tilliti til þess að skoða greina textategundir með tilliti til þess að skoða textatengsl (intertekstualitet). textatengsl (intertekstualitet). Á Íslandi áhersla á lestur fornbókmennta s.s. norræna Á Íslandi áhersla á lestur fornbókmennta s.s. norræna goðafræði, Íslendingasögur og Eddukvæði, mikil áhersla á goðafræði, Íslendingasögur og Eddukvæði, mikil áhersla á lestur bókmennta í bókmenntasögulegu samhengi. lestur bókmennta í bókmenntasögulegu samhengi. Í Danmörku er textahugtakið skilgreint mjög opið - Í Danmörku er textahugtakið skilgreint mjög opið - myndir/kvikmyndir eru einnig greindar sem texti. myndir/kvikmyndir eru einnig greindar sem texti. nemendur skulu fá tækifæri til að skoða bókmennta- og nemendur skulu fá tækifæri til að skoða bókmennta- og menningarefni í myndrænu formi - er átt við að þeir skuli menningarefni í myndrænu formi - er átt við að þeir skuli þjálfast í að greina myndmál og þannig verða miðlalæsir. þjálfast í að greina myndmál og þannig verða miðlalæsir.

2121

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Svíþjóð - inntakSvíþjóð - inntak

Ekki er kveðið á um inntak námsefnis í sænsku Ekki er kveðið á um inntak námsefnis í sænsku námskránum en viðfangsefnið felst því í námskránum en viðfangsefnið felst því í að beita að beita tungumálinu við ýmiss konar verkefni sem kennarar og tungumálinu við ýmiss konar verkefni sem kennarar og nemendur velja í sameiningu. nemendur velja í sameiningu. oft ráðast viðfangsefni í skólum mikið af annars vegar oft ráðast viðfangsefni í skólum mikið af annars vegar löngum hefðum og hins vegar af því námsefni sem til erlöngum hefðum og hins vegar af því námsefni sem til erástæða til að athuga nánar hversu mikil áhrif það hefur í ástæða til að athuga nánar hversu mikil áhrif það hefur í sænskum skólum og hversu virkt nemendalýðræðið er í sænskum skólum og hversu virkt nemendalýðræðið er í raun raun Í Svíþjóð er tekið fram að lesnar skuli bæði norrænar og Í Svíþjóð er tekið fram að lesnar skuli bæði norrænar og alþjóð legar bókmenntir ásamt sænskumalþjóð legar bókmenntir ásamt sænskum

2222

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Ísland, Danmörk; námskráÍsland, Danmörk; námskrá

Íslenska námskráin áherslu á þekkingaratriði s.s. Íslenska námskráin áherslu á þekkingaratriði s.s. þekkingu á bókmenntasögu og norrænni goðafræði þekkingu á bókmenntasögu og norrænni goðafræði og öðrum fornbókmenntumog öðrum fornbókmenntumSkólanámsgreinarnar og fræðigreinarnar sem þær Skólanámsgreinarnar og fræðigreinarnar sem þær byggja á í forgrunni og byggja á í forgrunni og litið á námið sem yfirfærslu eða tileinkun ákveðinna litið á námið sem yfirfærslu eða tileinkun ákveðinna þekkingaratriða. þekkingaratriða. Í dönsku námskránni er nemandinn fremur í Í dönsku námskránni er nemandinn fremur í forgrunni og áhersla á að námið efli færni forgrunni og áhersla á að námið efli færni nemandans. nemandans.

2323

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Ísland, Svíþjóð; námskráÍsland, Svíþjóð; námskrá

Sænska námskráin ekkert um kennsluaðferðir,af Sænska námskráin ekkert um kennsluaðferðir,af markmiðum og matsviðmiðum sést að kennarinn þarf að markmiðum og matsviðmiðum sést að kennarinn þarf að vinna sem verkstjóri og leiðbeinandi í skóla þar sem vinna sem verkstjóri og leiðbeinandi í skóla þar sem megináhersla er á að megináhersla er á að þjálfa færni nemendaþjálfa færni nemendatungumálið verkfæri til náms sem mikilvægt er að ná tökum tungumálið verkfæri til náms sem mikilvægt er að ná tökum á bæði í tali og riti.á bæði í tali og riti.Í Svíþjóð skýr sýn á hlutverk tungumáls og bókmennta í Í Svíþjóð skýr sýn á hlutverk tungumáls og bókmennta í þroska nemandans. Bókmenntir gefa tækifæri til þroska og þroska nemandans. Bókmenntir gefa tækifæri til þroska og þekkingar á menningu.þekkingar á menningu.Á Íslandi: áherslaná þekkingarmarkmið, s.s. Á Íslandi: áherslaná þekkingarmarkmið, s.s. bókmenntasögulega yfirlitsþekkingu, og hlutverk tungumáls bókmenntasögulega yfirlitsþekkingu, og hlutverk tungumáls og bókmennta fyrir nemandann eru ekki í forgrunni. og bókmennta fyrir nemandann eru ekki í forgrunni. Fræðigreinarnar málfræði og bókmenntir eru lagðar til Fræðigreinarnar málfræði og bókmenntir eru lagðar til grundvallar.grundvallar.

2424

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Námsmat – DanmörkNámsmat – Danmörk

Í Danmörku eru skrifleg annarpróf. Auk þess eru haldin Í Danmörku eru skrifleg annarpróf. Auk þess eru haldin skrifleg árspróf. Annarprófin eru hugsuð sem skrifleg árspróf. Annarprófin eru hugsuð sem undirbúningur fyrir ársprófin og samræmt lokapróf í 3. undirbúningur fyrir ársprófin og samræmt lokapróf í 3. bekk í menntaskóla. bekk í menntaskóla. Gert er ráð fyrir að öll prófin séu 5 tímar. Í matinu er lögð Gert er ráð fyrir að öll prófin séu 5 tímar. Í matinu er lögð áhersla á meðferð efnisins, greiningu, túlkun og áhersla á meðferð efnisins, greiningu, túlkun og rökræður. rökræður. Í Danmörku er viðamikið opinbert kerfi sem fylgist með Í Danmörku er viðamikið opinbert kerfi sem fylgist með námsmati og prófdómarar fara yfir samræmda lokaprófið námsmati og prófdómarar fara yfir samræmda lokaprófið í 3. bekk. Einnig skila nemendur stærra skriflegu verkefni í 3. bekk. Einnig skila nemendur stærra skriflegu verkefni sem þeir fá sérstaka einkunn fyrir. sem þeir fá sérstaka einkunn fyrir. Á Íslandi er ekkert sem tryggir að munnleg færni sé metin Á Íslandi er ekkert sem tryggir að munnleg færni sé metin

2525

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn: Námsmat –SvíþjóðNámsmat –Svíþjóð

Í Svíþjóð er viðamikið opinbert kerfi sem fylgist Í Svíþjóð er viðamikið opinbert kerfi sem fylgist með námsmati og tekur saman upplýsingar um með námsmati og tekur saman upplýsingar um stöðu mála á landsvísu. stöðu mála á landsvísu.

Samræmt próf í sænsku er skylda í einum Samræmt próf í sænsku er skylda í einum áfanga framhaldsskólans og er þar um að ræða áfanga framhaldsskólans og er þar um að ræða mjög viðamikið munnlegt og skriflegt próf. mjög viðamikið munnlegt og skriflegt próf.

Gott samræmi virðist á milli þess hvernig prófið Gott samræmi virðist á milli þess hvernig prófið er hugsað og markmiða í námskrá.er hugsað og markmiða í námskrá.

2626

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn:

Ísl. - Danmörk; nám-sem athöfnÍsl. - Danmörk; nám-sem athöfn

Í dönsku námskránni er gert ráð fyrir að Í dönsku námskránni er gert ráð fyrir að nemendur fari í leikhús, skólaferðalög, nemendur fari í leikhús, skólaferðalög, vinni þverfaglega, vinni stærra skriflegt vinni þverfaglega, vinni stærra skriflegt verkefni o.fl.verkefni o.fl.Í íslensku námskránni kemur fram að Í íslensku námskránni kemur fram að nemendur eigi að fá þjálfun í töluðu máli, nemendur eigi að fá þjálfun í töluðu máli, lestri, lesskilningi og ritun, þ.m.t. réttritunlestri, lesskilningi og ritun, þ.m.t. réttritunViðfangsefnin virðast meira bútuð niður í Viðfangsefnin virðast meira bútuð niður í íslensku námskránniíslensku námskránni

2727

Framhaldsskólinn: Framhaldsskólinn:

Ísl. – Svíþjóð; nám-sem-athöfnÍsl. – Svíþjóð; nám-sem-athöfn

Verkefnin lögð upp heildstæð eða þematísk í Verkefnin lögð upp heildstæð eða þematísk í Svíþjóð og mikil áhersla er á vinnuferlið frá Svíþjóð og mikil áhersla er á vinnuferlið frá hugmyndastigi til kynningar á afrakstri. hugmyndastigi til kynningar á afrakstri.

Nemandinn er í forgrunni og námið á að efla Nemandinn er í forgrunni og námið á að efla færni hans. færni hans.

Á Íslandi eru fræðigreinarnar í forgrunni og Á Íslandi eru fræðigreinarnar í forgrunni og viðfangsefnin í bókmenntum eða málfræði ráða viðfangsefnin í bókmenntum eða málfræði ráða ferðinni um athafnir nemenda.ferðinni um athafnir nemenda.

2828

Um helstu einkenni móðurmálsUm helstu einkenni móðurmáls

Þjálfun í meðferð móðurmálsins í ræðu og riti Þjálfun í meðferð móðurmálsins í ræðu og riti megininntak námsinsmegininntak námsinsFræðigreinarnar sem menntun kennaranna hvílir Fræðigreinarnar sem menntun kennaranna hvílir á - þ.e. málfræði og bókmenntafræði – setja á - þ.e. málfræði og bókmenntafræði – setja sterkan svip á móðurmálskennsluna samkvæmt sterkan svip á móðurmálskennsluna samkvæmt gamalli hefðgamalli hefðvilji til að laga námsgreinina meira að þörfum vilji til að laga námsgreinina meira að þörfum nemenda og talað er um að heildstæð nemenda og talað er um að heildstæð móðurmálskennsla sé æskilegmóðurmálskennsla sé æskilegmeiri kröfur um munnlega færni í Danmörku og meiri kröfur um munnlega færni í Danmörku og Svíþjóð en hér á landiSvíþjóð en hér á landi

2929

Um helstu einkenni móðurmálsUm helstu einkenni móðurmáls

Sænska námskráin leggur á það áherslu að Sænska námskráin leggur á það áherslu að námið eigi að vera merkingabært fyrir einstaklinga námið eigi að vera merkingabært fyrir einstaklinga og persónuþroska þeirra. og persónuþroska þeirra. Í Danmörku er lögð áhersla á færni í Í Danmörku er lögð áhersla á færni í textagreiningu og að skoða tengsl milli samfélags textagreiningu og að skoða tengsl milli samfélags og bókmenntaog bókmenntaÍ bókmenntum virðist meiri áhersla á það í dönsku Í bókmenntum virðist meiri áhersla á það í dönsku og sænsku námskránum að velja þurfi og sænsku námskránum að velja þurfi bókmenntaefni við hæfi nemenda og að bókmenntaefni við hæfi nemenda og að nemendur hafi áhrif á valið á meðan íslenskar nemendur hafi áhrif á valið á meðan íslenskar bókmenntir og bókmenntasaga eru í forgrunni á bókmenntir og bókmenntasaga eru í forgrunni á Íslandi.Íslandi.

3030

Svíþjóð - DanmörkSvíþjóð - DanmörkUm áhrif nemenda á námið Um áhrif nemenda á námið

Í Svíþjóð er sérstakur kafli í almennri námskrá Í Svíþjóð er sérstakur kafli í almennri námskrá framhaldsskólans um ábyrgð og áhrif nemenda í framhaldsskólans um ábyrgð og áhrif nemenda í skólanum. skólanum. Þar kemur fram að nemendur eigi að hafa áhrif á hvað og Þar kemur fram að nemendur eigi að hafa áhrif á hvað og hvernig kennsla fari fram og litið er á nemendalýðræði hvernig kennsla fari fram og litið er á nemendalýðræði sem þjálfun í lýðræðislegri þátttöku í samfélaginu sem þjálfun í lýðræðislegri þátttöku í samfélaginu Í dönsku námskránni er tekið fram Í dönsku námskránni er tekið fram – að nemendur beri ábyrgð á eigin námi, að nemendur beri ábyrgð á eigin námi, – geri sér grein fyrir ólíkum kröfum sem námsferlið gerir geri sér grein fyrir ólíkum kröfum sem námsferlið gerir

til þeirratil þeirra– læri að taka þátt í jafningjaþjálfun (coaching) og svörun læri að taka þátt í jafningjaþjálfun (coaching) og svörun

(respons) og (respons) og – geti skipulagt og skrifað stærra skriflegt verkefni geti skipulagt og skrifað stærra skriflegt verkefni

3131

Um áhrif nemenda á námið - ÍslandUm áhrif nemenda á námið - Ísland

Í íslensku námskránni stendur að skólar eigi að leitast Í íslensku námskránni stendur að skólar eigi að leitast við að stuðla að sjálfstæði nemenda með því að leggja við að stuðla að sjálfstæði nemenda með því að leggja áherslu á þverfaglegt nám og ýmsa færniþætti. áherslu á þverfaglegt nám og ýmsa færniþætti. Einnig kemur fram að skólum beri að gæta jafnréttis Einnig kemur fram að skólum beri að gæta jafnréttis nemenda til náms með ,,því að bjóða nemendum nám nemenda til náms með ,,því að bjóða nemendum nám og kennslu við hæfi og gefa þeim tækifæri til að spreyta og kennslu við hæfi og gefa þeim tækifæri til að spreyta sig á viðfangsefnum að eigin vali eftir því sem við verður sig á viðfangsefnum að eigin vali eftir því sem við verður komið.” komið.” Hér er ábyrgðin á herðum skólans og kennaranna en Hér er ábyrgðin á herðum skólans og kennaranna en ekkert fjallað um ábyrgð nemenda.ekkert fjallað um ábyrgð nemenda.

3232

Framhaldsskólar -Framhaldsskólar -upphafsástand nemendaupphafsástand nemenda

Sérstaklega vandasamt í Danmörku þar sem Sérstaklega vandasamt í Danmörku þar sem álíka margir virðast fara í framhaldsskóla úr 9. álíka margir virðast fara í framhaldsskóla úr 9. og 10. bekkjum grunnskólanna.og 10. bekkjum grunnskólanna.

Framhaldsskólar á Íslandi taka mið af Framhaldsskólar á Íslandi taka mið af einkunnum í samræmdum prófum.einkunnum í samræmdum prófum.

Í Svíþjóð er dæmi um að nemendur séu látnir Í Svíþjóð er dæmi um að nemendur séu látnir taka stöðupróf eða sérleiðir hannaðar fyrir þá taka stöðupróf eða sérleiðir hannaðar fyrir þá sem ná ekki grunnskólapróf.sem ná ekki grunnskólapróf.

3333

Niðurstöður – kröfurNiðurstöður – kröfur

Í Svíþjóð virðist lögð meiri áhersla á að Í Svíþjóð virðist lögð meiri áhersla á að tengja vinnu nemenda við raunveruleg tengja vinnu nemenda við raunveruleg viðfangsefni í samfélaginuviðfangsefni í samfélaginuNámsmat virðist vera miklu síður í takt við Námsmat virðist vera miklu síður í takt við opinbera námskrá hér á Íslandi en í hinum opinbera námskrá hér á Íslandi en í hinum löndunum. löndunum. Samræmd próf í “móðurmáli” eru í sænsku Samræmd próf í “móðurmáli” eru í sænsku og dönsku framhaldsskólum.og dönsku framhaldsskólum.Bæði í dönsku og sænsku námskránum er Bæði í dönsku og sænsku námskránum er ítrekað bent á ábyrgð nemenda á eigin námi. ítrekað bent á ábyrgð nemenda á eigin námi. Á Íslandi er kennarinn stjórnandi.Á Íslandi er kennarinn stjórnandi.

Ísland 

Danmörk 

Svíþjóð 

Heildar-tímar

 8064

 

 7050

 

 6665

 

Stærðfræði

1200 15% 1080 15% 900 14%

Móðurmál 1296 16% 1800 26% 1490 22%

Náttúru-fræði

624 8% 630 9% 800 12%

Samtals 3120 39% 3510 50% 3190 48%

Móðurmál í grunnskólum

Bóknámsbrautir í framhaldsskólum

Ísland

2702 t

Danmörk

2730-2747 t

Svíþjóð

2150 t

 Málabraut

Félagsfræðabraut

Náttúrufræðibraut

 Málabraut

-

Stærðfræðibraut

 -

Félagsfræðabraut

Náttúrufræðibraut

Móðurmál alls

Ísland Danmörk Svíþjóð

Grunnskóli 1296 16% 1800 26% 1490 22%

Framhalds-skóli

           

Kjarni (A) 290 12% 262 10%172

8%

Kjörsvið(D og E)

232 12% 34 2%

Samtals1818

 40%

 36%

 32%

Móðurmál í grunn- og framhaldsskólanámi

2062 1696

3737

LokaorðLokaorð

Greiningin á námskröfum byggir á því sem sagt er Greiningin á námskröfum byggir á því sem sagt er í námskrám og öðrum opinberum lýsingum.í námskrám og öðrum opinberum lýsingum.

Spurningin nú er hvort og hvernig þær áherslur Spurningin nú er hvort og hvernig þær áherslur sem lagðar eru í opinberum lýsingum um stefnu sem lagðar eru í opinberum lýsingum um stefnu og framkvæmd í skólamálum koma fram í og framkvæmd í skólamálum koma fram í skólastarfinu og kennslustofunni.skólastarfinu og kennslustofunni.

Umhugsunarefni: Umhugsunarefni: – Áberandi skortur á einhverri sýn á hvert er hlutverk Áberandi skortur á einhverri sýn á hvert er hlutverk

fagsins móðurmáls í skólum á Íslandi – það á bæði við fagsins móðurmáls í skólum á Íslandi – það á bæði við um bókmenntir, málfræði og ritunum bókmenntir, málfræði og ritun

3838

HeimildirHeimildir

Svíþjóð: Skolverket Svíþjóð: Skolverket http://skolverket.sehttp://skolverket.se

Danmörk:Danmörk:

Ísland: Aðalnámskrár grunnskóla og Ísland: Aðalnámskrár grunnskóla og framhaldsskóla sjá vef framhaldsskóla sjá vef menntamálaráðuneytisinsmenntamálaráðuneytisins